DE KEERZIJDE VAN DE MEDAILLE
eeuw Duinoord
Tegels van toen
in Zaanse Schans
waairto®!)?
Van Eijcks
runden kwart
„,3
Hl
ti
I
I
i j i
U@ o
O
■[To
to. H
Iw
mh
13
12
VRIJDAG 24 AUGUSTUS
1973
m
25
a
TTT
'V
1
ij
■Oïïöf'Sw
1
REDACTIE: UDO. J. BUYS
/oor
set
AMELAND staat met rug tegen
Een schilder achtig straatje in Nes.
van
«••riwy»--
E - \'7Tr“~~7~7~Tr--^
schade die de toeristen aan de natuur
toebrengen rampzalig.
probleem, omdat je al het verkeer in
de nauwe straten niet kunt verwer
ken”. Een mening die gedeeld wordt
door de eigenares van het enige taxibe
drijf op het eiland, Hermien Wagenaar.
Zij zegt: „Er rijden in de vakanties
veel te veel auto’s op het eiland. Het is
levensgevaarlijk de weg over te steken
van de ene winkel naar de andere”.
2
^v-t
de muur
DE GROEI VAN HET TOERISME blijft onstuimig. De OESO,
de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
waar 21 landen bij zjjn aangesloten telde in het jaar 1972
115 miljoen grensoverschrijdingen. Tien percent meer dan in 1971.
Die stroom leverde geen windeieren. Bepaald niet. Want in dat
zelfde 1972 incasseerden alle OESO-ianden samen meer dan twin
tig miljard dollar aan deviezen. Een record. Maar, de geldmedaille
heeft zo z’n keerzijden. De autochtonen staan al lang niet meer
te juichen, wanneer we met z’n duizenden neervallen. En de na-
tuurzoekers zien met p|jn in hun hart hoe hun omgeving wordt
verknold. Door de bouwers die plompverloren op natuurlijk juist
de mooiste plekjes hun droompaleizen poten. En door ons duizen
den, die het ook niet zo nauw nemen met wat er overblijft.
SPANJE, DAT AANVANKELIJK met hevige gretigheid de toe
ristenstromen absorbeerde, ziet de problemen nu huizenhoog op
zich afkomen. „Toerisme is goed, maar men moet niet overdrijven”,
schreef nog onlangs het weekblad „Cambio” en gaf daarmee de
ongerustheid weer van een legertje Spanjaarden, dat het nu wel
welletjes begint te vinden. Dat geldt vooral voor hen die vakantie
moeten nemen in de periode dat de buitenlanders zich met mil
joenen aan de Costa’s netelen. Slagen ze er al in ergens langs de
kust een plaats te bemachtigen, dan moeten ze er genoegen mee
nemen dat hotels en restaurants zich geheel op de buitenlanders
oriënteren. Om dan nog niet te praten over het eten, dat zo vindt
de Spanjaard zelf, van mindere kwaliteit is dan ze zelf gewend
zijn. En, de porties z|jn kleiner. Het was niet alleen het weekblad
Cambio dat aan de bel trok, ook het Madrileense dagblad „Ya”
signaleerde de ellende.
AMELAND KENT jaarlijks zo’n 350
tot 375.0000 verblijfstoeristen. De WV-
directeur: „In de 6 a 8 weken van het
hoogseizoen zijn het per week zo’n
35.000. Dat is ook onze opnamecapaci
teit”. Vijfendertig duizend mensen per
week die bezit nemen van het prachti
ge natuurgebied wat Ameland te bie
den heeft. En daar dient zich dan het
volgende punt van irritatie aan. Bob
van Twist: „De toeristen interessseert
het vaak geen lor of ze nu een bloe
metje wel of niet doodtrappen. Dat
soort dingen komt veel voor. Vernie
lingen en rommel achter laten. Dat is
voor die natuur een groot nadeel. Die
kan die drukte niet aan”. Een reden
voor hem de werving in de zomer voor
de topmaanden te stoppen en de men
sen overigens met succes te atten-
EEN ANDER VOORBEELD is Zweden. Daar heeft men een grote
punt gezet achter de toeristische werving. Een reeks kantoren in
West-Europa is al gesloten. Amsterdam is daar één van. De poli
tieke achtergrond: Er moet, vooral op campings en in vakantie
huisjes, plaats zjjn voor de eigen bevolking. Een argument dat voor
DIE VERNIELING van de natuur is
het stokpaardje van raadslid Gransber-
gen. Als hij daarover begint plant hij
vastberaden zijn duimen tussen de
broeksband en zucht: „Elk jaar wordt
er meer begroeiing vertrapt. Wat geeft
dat nu zal je vragen. Een beetje niet.
Maar als je de balans over de afgelo
pen tien jaar opmaakt is het nu ramp
zalig. Dat is een van de grote nadelen
van het toerisme. Flora en fauna lijden
er beiden onder. Dan ga je je afvragen
wat is de grens. Wat is tolerant en wat
niet meer. Voor een natuurliefhebber
als ik is dit alles niet aanvaardbaar
meer. Maar we hebben er liever bad
gasten lopen dan vogeltjes, dat is een
keiharde economische waarheid. Ik ben
bang dat die mooie natuur het verliest.
De tekenen zijn al zichtbaar.”
DELFT. Taptoe Delft. Op
de Markt. Tot en met 1 september om
21 uur. Niet op zondag.
niet wordt ingegeven door broodnijd
ten opzichte van de mensen die op het
eiland aan het toerisme verdienen
VVV-directeur Bob van Twist rekent
voor dat dat zeker negentig percent is
want Gransbergen verhuurt zelf
sinds jaar en dag bungalows aan toe
risten.
tijd om
moesten
voor de
den”.
Alle hoofdtypen van 4 eeuwen tegel-»
produktie worden in „De Lelie” ge
toond. Een aantal rariteiten geven door
hun vorm, decoratie of maat, reliëf
aan de getoonde collectie. Aan het
begin van de tentoonstelling is te zien
hoe een tegel wordt en werd gemaakt.
Het begin, de opbloei en het langzame
verval van een der meest typisch Ne
derlandse volkskunsten wordt goed in
de Zaanse Schans getoond.
Pakhuis De Lelie ligt aan de noord
zijde van de Zaanse Schans. De exposi
tie is van dinsdag tot en met zaterdag
geopend van 10 tot 16 uur en op
zondag 13 tot 16 uur. ’s Maandags is de
expositie gesloten.
r
EN CEES Gransbergen over al dat
gemotoriseerd verkeer dat de eilanders
overvalt: „Het brengt hier vreselijk
veel overlast. Voor een stedeling zal
het wel niets betekenen, maar wij zijn
dit niet gewend”. Gransbergen heeft als
lid van de gemeenteraad voor de plaat
selijke partij „Aktiegroep Ameland”
door zijn raadswerk extra met het
verkeersprobleem te maken. Maar zijn
ervaring is dat het nooit zo ver zal
komen dat de dorpen helemaal auto
vrij worden gemaakt. Hij zegt: „De
auto is hier een heilige koe. Elk jaar
vallen er verkeersslachtoffers. Nee, die
auto is niet meer van het eiland weg
te denken. Maar we zouden toch in
ieder geval de dorpen autovrij moeten
maken.”
melijk Groningers, Ef| die winnen het
nog steeds. Er komért wel mensen Uit
het Westen, maar die trekken toch
voornamelijk naar Texel. En ook heb
ben we kampeerders uit het noorden
van Duitsland. Die maken tien percent
van onze gasten uit”.
IN HET WESTZAANSE pakhuis De
Lelie in de Zaanse Schans worden tot
30 september „Tegels van Toen” geëx
poseerd. Het is een overzicht van in
Nederland tussen 1570 en 1870 ver
vaardigde tegels.
ZATERDAG 1 september start in
Oosterbeek de 27e Airborne Wandel
tocht. De tocht wordt gehouden om de
2000 gevallenen (militairen van de 1st.
British Airborne-Division) te eren. De
politiesportvereniging Renkum, die de
tocht organiseert, wil de door hen
gevoerde strijd in de septemberdagen
van 1944 bij de Nederlandse bevolking
levendig houden.
De start heeft plaats bij het sport
park Hartenstein in Oosterbeek. Groe
pen gaan vanaf 11.30 uur wandelen,
individuele wandelaars om 10.30 uur.
De afstanden bedragen naar keuze 25,
15 of 10 kilometer.
De route voert langs de voornaamste
punten in de gemeente Renkum, waar
in 1944 strijd geleverd werd. Inschrij
vingen bij het secretariaat van de poli
tiesportvereniging. hoofdbureau van
politie te Oosterbeek. Telefoon 08307-
2222 toestel 221.
OOK AL NIET ALTIJD als natuur
vrienden gedragen de georganiseerde
groepen Duitse jongeren zich, die in de
regel onderdak vinden in boerderijen
op het eiland, zo weet Gransbergen.
Dorpspastoor Hendriks relativeert de
problemen waar Ameland mee wor
stelt met de woorden: „De meeste
mensen hier leven van het toerisme.
Ze nemen veel geld mee en dan neem
je ongemakken op de koop toe”. En
huisarts Evert Meijer weet dat de ste
kels bij de eilanders er zijn, maar acht
ze nog niet zo groot. Wel is ook hij
ervan overtuigd dat de jaarlijkse inva
sie de nodige irritatie wekt.
„DE EILANDEN ZIJN vreselijk blij
als de toeristen weer vertrokken zijn.
Zonder meer. Maar ze moeten er zijn,
dat is een keiharde noodzaak. Maar
vraag je, vind je ze aangenaam, dan
zeg ik, alsjeblieft, nee”. Harde woor
den, waarin niets aan duidelijkheid
ontbreekt van Amelander Cees Grans
bergen. En bovendien een mening die
de Zweden zeer zwaar weegt. Temeer, omdat minister van Handel
Feldt daarbij nog eens voorrekent dat het toerisme voor z|jn land
van geringe nationaal-economische betekenis is. In Zweden werd
die beslissing genomen nadat de bevolking haar irritatie over de
toeristenstroom in ingezonden brieven aan de kranten had geuit
en de redacties zich eveneens in de problematiek vast beten.
IN ONS EIGEN LAND is het al niet anders. De directeur van de
provinciale VVV in Drente, Piet Duinkerken, heeft kortgeleden op
VORIG JAAR hadden ze het even
moeilijk. Toen werd Duinoord op 11
augustus opgeschrikt door de windhoos,
die op de camping dood en verderf
zaaide. Vier kampeerders lieten het
leven. En het kamp was bezaaid met
uiteengereten resten van tenten en ca
ravans. Op Duinoord wijst Van Eijck
de weg die de hoos volgde. „Wat me
nog steeds verbaasd is dat er toen niet
meer slachtoffers zijn gevallen”, zegt
hij. Of hij en zijn vrouw in paniek
raakte? Van Eijck: „We hadden geen
ons hoofd te verliezen. We
gelijk weer centraal staan
mensen die hulp nodig had-
De Piper Navajo van Transavia waarmee „Toerisme en Recreatie”
op de grasmat van „Ameland Airport” landde. Op de voorgrond
de crew, in dit geval bestaande uit Frans Stevens (rechts), stewar
dess Margo Stulemeijer en co-piloot John Telders.
een vergadermg een voor ons doen agressief waarschuwende vin
ger geheven. „Pas op dat w|j niet zo ver gaan dat we de kip met
de gouden eieren slachten”, riep hjj uit. Hij vond niet dat men,
terwille van nog ’n miljoen overnachtingen meer, de natuur naar
de knoppen moet helpen. Hij zette zich daarbjj af tegen „de jon
gens die alleen commercieel denken” en deed een pleidooi de groei
van het toerisme met grote zorgvuldigheid te begeleiden.
NIET ANDERS UITTE dr. Van Egeraat zich in het jongste num
mer van Brabantia, het tijdschrift van het Provinciaal Genootschap
van kunsten en wetenschappen in Noord-Brabant. De directeur van
de Toeristische School in Breda vraagt zich af wat „plannen
makers en al die samenstellers van recreatierapporten, de VVV-
directies en een groot aantal gemeentebesturen” bezielt. „Zjj ge
bruiken het begrip recreatie, ze stellen dat het publiek aan de door
hen gedefinieerde recreatie behoefte heeft en z|j willen dan de
middelen effectueren om die behoefte te bevredigen. De bezigheid
Hjkt eerzaam, maar vormt een bedreiging voor Brabant. Ze leidt
namelijk uitcindeljjk tot een aantasting van het milieu, tot snipper-
verkaveling, tot vulgarisatie van natuurgebieden, tot bosbranden
en tot verloedering van het landschap”. Tot zover dr. Van Egeraat.
HET IS MAAR EEN GREEP, maar wel een steeds doffer wor
dende keerzjjde van de toeristische medaille. De problemen blijven
niet langer binnenskamers. .Toerisme en Recreatie” merkte dat
overduidelijk tijdens wat steekproeven in toeristische Nederlandse
gebieden.
Een van die steekproeven deden we op het geurige waddeneiland
Ameland. We vlogen er vanaf Schiphol in vijfentwintig minuten
heen met de Piper Navajo, het zakenvliegtuig van Transavia Hol
land. Een dag lang spraken we met mensen op het eiland.
TOEN WE 's AVONDS in de zeszitter van de grasmat van het
kleine vliegveldje bjj Ballum opstegen en het eiland onder ons
kleiner zagen worden, wisten we dat ook op Ameland de irritatie
al met een grote I wordt geschreven.
wie van een flink stuk fietsen
houdt, kan op 1 september deelnemen
aan de Martinitoertocht door Gronin
gen. De lengte van de toertocht is 200
kilometer. De organisatie is in handen
van de Fietsclub Unitas, Onnerweg
36, Haren
van 25 augustus tot en met 8
september wordt in de Grote Gracht
in Zutphen voor de twaalfde keer de
Nationale Hengelwedstrijd gehouden.
Het gaat erom voorntjes of brasems
aan de haak te slaan, die van een
plaatje met een nummertje zijn voor
zien. Behalve op zondag kan er dage
lijks gevist worden van 8.30 tot 12 en
van 13.30 tot 17 uur. Er zijn een h»op
prijsjes te winnen. Kaarten bij VVV
Zutphen, Stationsplein 59, tel. 05750-
19355
deren op de aantrekkelijkheid
voor- en naseizoen.
„IK BEN ALTIJD rechtvaardig en
streng opgetreden. Daar boek je resul
taat mee. Met orde en netheid vooral”.
Vierentwintig jaar lang was dat de
gedachte waaruit hij werkte. De toer-
maker van de week, Jan van Eijck uit
Ameland. Van Eijck was in die bijna
kwart eeuw de beheerder van camping
Duinoord op het Waddeneiland. Samen
met zijn vrouw Annie heeft hij in die
jaren vele tienduizenden Nederlanders
gelegerd.
RAADSLID Cees Gransbergen ten
slotte weigert het probleem waar zjjn
eiland mee worstelt te verdoezelen.
„Natuurlijk moeten we de toeristen
hebben. En daarom staat Ameland met
de rug tegen de muur. Dat vind ik
wel”.
Raadslid Cees Gransbergen noemt de
♦ta’ü UwH
DIT JAAR BOEKTE Duinoord
160.000 overnachtingen. Dat betekent
2200 tot 2500 mensen per nacht. Onder
hen veel oude gezichten. Begrijpelijk
want Duinoord ligt ideaal en wordt
maar door een duinenrij gescheiden
van strand en zee. Van Eijck: „Zeven
tig percent van de mensen komt elk
jaar hier terug. Ik heb mensen die al
24 jaar komen. Daar ga ik zeer kame
raadschappelijk mee om”. Kameraad
schappelijk, dat wel, maar de Van
Eijcks hebben zich er nooit toe laten
verleiden te innig met de Duinoordbe-
zoekers om te gaan. Dat kon niet,
vonden ze en dat deden ze dan ook
niet. De van Eijcks pasten er voor,
voor de gasten oom Jan en tante
Annie te worden. Mevrouw Van Eijck:
„Dat had ik ook niet leuk gevonden.
Dan had ik liever gehad dat ze vroegen
Annie hoe gaat het er mee”. Toch
heeft dat bewust afstand nemen niet
geleid tot een vermindering van de
waardering. De weg die naar Duinoord
voert bijvoorbeeld is door de gemeente
officieel omgeedoopt in „Jan van Eijck-
weg”. Koninklijk zilver prijkt hem op
de borst en trouwe gasten schonken
hem bij zijn afscheid een kleurenbuis.
De Van Eijcks die ook in het maat
schappelijk leven op het eiland actief
meespelen blijven op Ameland wo
nen. Ze zijn geboren en getogen op het
vaste land. „Maar”, zeggen de Van
Eijcks „we hebben er nooit spijt van
gehad dat we eilanders zijn geworden”.
JAN VAN EIJCK eigenlijk tim
merman van professie kwam in
1949 met zijn vrouw naar het eiland
op uitnodiging van de toenmalige
Stichting Jeugdkampen (nu Kamp-
vreugd) in Amsterdam. Zijn opdracht
was nieuw leven te blazen in het
verwaarloosde gemeentelijke kampeer
terrein. Hij ging er hard tegen aan en
noteerde dat eerste jaar al 30.000 over
nachtingen. ,we zijn op zeer primitieve
wijze begonnen. De bezoekers die we
dat eerste jaar hadden waren voorna-
■eaw i Mi 11
GRANSBERGEN WERKT ook bij de
veerdienst en ziet elke zomer de toeris
tische horden aan land komen. Hij
verkondigt met zekerheid dat zijn me
ning over het toerisme door velen
wordt gedeeld. „Ik denk dat de door
snee van de bevolking zo denkt. Maar
we moeten wel. er is hier geen andere
bestaansmogelijkheid. Vroeger gingen
de eilanders de zee op. Dat was een
heilig moeten. Dat varen is nu afgelo
pen en men heeft het bestaan gevon
den in het toerisme. En daarom kan je
niet zeggen we hebben de badgasten
niet meer nodig. Ik wou dat het waar
was. Maar we hebben ze nodig, zoals
de boer de melk van zijn koe”.
GRANSBERGEN SPUIT wat bron
nen van ergenis op en zegt: „Het valt
niet mee een ander maandenlang in je
huis te hebben rondlopen. En ze mid-
de in de nacht te horen binnenkomen.
Als ze weg zijn heb je wel wat ver
diend, maar het gezin lijdt er onder.
De kinderen worden afgesnauwd. Dat
kan je elke herfst weer merken. Dan
zijn de mensen op het eiland prikkel-
baar en hebben ze geen tijd meer voor
je. Dat vind duidelijk zijn oorzaak in
de spanningen van het seizoen”.
EEN ANDER PUNT is het verkeer.
Het vanuit Leeuwarden in de kortste
tijd te bereiken Waddeneiland heeft
elke zomer ook vele tonnen blik te
verwerken. Bij een maximale capaci
teit van de veerdienst kunnen 600 wa
gens in beide richtingen vervoerd wor
den, becijfert VW-directeur Van
Twist, en zegt: „Vooral op drukke
zaterdagen vormt dat in het dorp een
Nes op Ameland vanuit de lucht ge
zien.
D
[•o
-■
.U
‘i-... -
■f-
