TV ROND DE KROON Monarchie staat nog steeds onaantastbaar sterk ORANJEDAG OP DE RADIO Koning Faroek: 5 KONINGEN schoppen-koning klaveren-koning Engelse koning harten-koning ruiten-koning „Ik ben president „Juliana als republikein” Donderdag 6 september Niet veranderen Gereformeerden Nog maar acht Woensdag 5 september Dinsdag 4 september 1973 ZATERDAG 1 SEPTEMBER Erbij Kritiek leder uur een jaar ■O 1 (Van onze parlementaire redactie) Vondeling: Toch monarchie. Den Uyl republikein Zelfs Tweede-Kamervoorzitter Vondeling heeft in het verleden toen hij nog minister van Financiën was eens gezegd, dat hij liever een republiek in Nederland zag. Hij verklaarde toen ervan overtuigd te zijn, dat de Nederlandse bevolking Juliana dan zou kiezen als haar eerste president. Die laatste veronderstelling lijkt overigens aan vechtbaar, want volgens een enquête van Elseviers Magazine in 1969 zou Luns daarvoor de hoogste ogen gooien. mee, en Een anderhalf uur durende documentaire, getiteld „Juliana, Koningin der Nederlanden 1948-1973”, een door Mies Bouwman te presenteren spelprogram- ma; een concert door het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroep koor; een amusementsprogramma uit Suriname en de Nederlandse Antillen; reportages van diverse bijeenkomsten in Den Haag. Dit zijn enkele van de voornaamste onderdelen van het pakket programma’s dat de NOS-televisie uitzendt ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Juliana. Nóg een vast onderdeel van deze ma- rathon-radio-racehet jaarboek-in-ge- luid. Ieder uur wordt gewijd aan één jaar uit Juliana’s regeringsperiode, nati onaal én internationaal gezien. Er ko men korte flash-backs en oude opna men, alles compact gemonteerd. Daar tussendoor komt lichte muziek. Wat er óók aan oude opnamen bij zal zitten, zijn de beste radioprodukties uit die jaren, zoals bijvoorbeeld de familie Doorsnee en dergelijke. Verder komt er Een dag telt vierentwintig uren, maar voor sommige mensen is zo’n dag dan nóg lang genoeg. Voor Kees Buurman van de NOS bijvoorbeeld. Die gaat dan ook op 5 september een dag van 25 uur maken. Om zeven uur ’s ochtends start hij met een continu radioprogramma ter gelegenheid van het regeringsjubileum van koningin Juliana, en op 6 september houdt hij daar mee op oen 8 uur ’s och tends. En dat alles dan op Hilversum 1. Er is binnen de omroep nogal wat kritiek geweest op deze onderneming, speciaal van de AVRO-krant bij monde van Tom Nieuwenhuizen. Aanvankelijk was het plan met een team verslagge vers op reis te gaan, maar in de uitein delijke uitwerking van de plannen werd het allemaal veel simpeler. Kees Buur man, Herman Felderhof en Ben Dinger- dis hebben alle in aanmerking komende landen afgereisd en al het voorbereidende werk gedaan met behulp van ambassa des, correspondenten en andere contact mensen ter plaatse, zodat uiteindelijk de opnamen bepaald niet zo duur zullen worden als iedereen al bij voorbaat riep. Een ander punt van kritiek aan het adres van Kees Buurman is dat de opzet van dit programma politiek niet geënga geerd is. Kees Buurman: „Ik heb niet de minste behoefte om op zo’n dag politieke standpunten te bepalen of discussies aan te gaan En als ik behoefte gevoeld had De beide enquêtes leren nog meer. Er blijkt uit, dat gereformeerden sterker hechten aan de monarchie dan Neder lands Hervormden, katholieken en on- kerkelijken, al steunt altijd nog 55 per cent van de onkerkelijken de monarchie. Opvallend verder is dat jongeren meer republikeins zijn dan ouderen en dat in de steden de monarchie minder hoog wordt aangeslagen dan op het platte land. dan ieder uur een cabareteske visie op dat jaar en daarvoor tekenen regisseur Leo Nelissen en Jules de Corte die voor ieder jaar een speciaal liedje schrijft. Ons zg. .kaaskoppennet” komt weer in actie. Dat is de naam die Kees Buurman geeft aan onze landelijke zendamateurs. Zij zullen straks, met de klok gesprekjes gaan houden met deze gene, waar ter wereld dan ook. Dat is dan in grote trekken de opzet van die 25 uur radio. chie is iets om zuinig op te zijn”. Zelfs als Europa ooit een centraal staatshoofd zou krijgen zouden daarmee de monar chieën niet in gevaar komen, meende hij. De koningsgezindheid van het kabinet- Den Uyl is vooral sterk in twijfel ge trokken door bepaalde groepen toen het besloot om bij het ambtsjubileum van de koningin geen grote militaire parade te houden. Overduidelijk heeft toen zowel premier Den Uyl als de KVP- staatssecretaris voor defensie Mommer- steeg te kennen gegeven, dat dit niets te maken heeft met de opvattingen van het kabinet met betrekking tot de monar chie, maar met de gevoelens met betrek king tot een grote wapenschouw. Van vice-premier Van Agt (KVP), landbouw minister Brouwer (KVP) en onderwijs- staatssecretaris Veerman (ARP) is even eens bekend, dat zij sterk hechten aan de monarchistische staatsvorm. Ex-minister Geertsema van binnen landse zaken, die met zijn sterke roya listische aanhang en zijn strijd tegen de PvdA in dit onderwerp wel een goed verkiezingsonderwerp had gehad, heeft steeds beweerd, dat een verandering van onze staasvorm geen enkel discussieon derwerp is geweest. Ook Tweede-Ka mervoorzitter Vondeling heeft kortelings nog eens benadrukt, dat de bezetting van de Nederlandse troon op geen enke le manier speelt bij dit kabinet. „Ik ben republikein”. Dat verklaarde minister-president Den Uyl kort voor de verkiezingen van november vorig jaar op een verkie zingsbijeenkomst in Zaandijk. En hij voegde eraan toe: „Ik ben er voorstander van dat Nederland zijn eigen staatshoofd rechtstreeks kan kiezen”. Een week eerder had PvdA-voorzitter Van der Louw hetzelfde al verklaard. Het wordt een soort monster-onderne- ming met als hoofdbestanddeel ieder uur, volgens de internationale tijdzone- grens, direct na het nieuws rechtstreekse verbindingen met steeds weer een ander deel van de aarde, waar Nederlanders ruimschoots vertegenwoordigd zijn. En die plekken zijn dan: Wellington in Nieuw Zeeland; Noumea in Nieuw Caledonia; Canberra in Australië; Tokio in Japan; Hongkong in Hongkong; Dja karta in Indonesië, Bangkok in Thai land; New Delhi in India; Islamabad in Pakistan, Teheran in Iran; Addis Abeba in Ethiopië; Nairobi in Kenia; Pretoria in Zuid-Afrika; Lagos in Nigeria. Daar na komen de Europese steden in een schakelprogramma aan bod: Londen, Pa rijs, Bonn, verder een KLM-vliegtuig boven de Atlantische Oceaan en een Nederlands koopvaardijschip op diezelf de waterplas. Nog meer plaatsen komen daarna: Washington, Brasillia, gezamen lijk St. Francisco en Los Angeles en De vraag: „monarchie of republiek in Nederland?” is niet nieuw. Vooral in de periode, dat gediscussieerd werd over de toelaatbaarheid van Beatrix’ huwelijk met de Duitser Claus von Arnsberg werd er op tal van fronten over deze vraag gediscussieerd. Ook binnen politieke par tijen. Uiteindelijk was er toen maar één politieke partij in Nederland, de PSP, die in haar programma verklaarde een republikeinse partij te zijn. De meeste andere partijprogramma’s zwijgen over dit vraagstuk. De communist Marcus Bakker: „In tegenstelling tot de PSP heeft de CPN de verlokking van goed kope stuntwinst van de hand gewezen, die met republikeinse frases en rook bommen te behalen viel. De afzijdigheid kwam van ons, niet de rookbommen.” Nu in de regering en in de regerings partijen mensen vertegenwoordigd zijn, die liever een republiek in dit land zouden zien, werpt zich wel de vraag op hoe vast de troon van Juliana en haar opvolgers nog staat. Over het algemeen hebben tronen in deze dagen de neiging om erg te wankelen. Prof. dr. Bernard Delfgaauw, hoogleraar in de filosofie in Groningen, heeft een tijd geleden nog als zijn mening uitgesproken, dat de monarchie in zijn verschijningsvorm van voorbijgaande aard is, „omdat een repu bliek theoretisch en rationeel meer democratisch is dan de monar chie”. De cijfers geven prof. Delfgaauw ge lijk. In 1909 telde Europa nog 22 konink rijken en daarbij waren dan niet eens geteld de 18 regerende koningen, groot hertogen en hertogen in Duitsland. Van daag zijn er in heel Europa nog slechts acht monarchieën, maar daarbij zijn dan ook Monaco en Liechtenstein meegere kend. Het verloop is groot. Niet voor niets kon koning Albert van België in 1918 dan ook zeggen: „Er is veel werk loosheid in mijn vak”. En bepaald pro fetisch lijken de woorden van Faroek, de laatste koning van Eg-nte: „In het jaar 2000 zijn er nog slecbvijf konin gen. Schoppenkoning, hart' koning, rui- tenkoning, klaverenkoning m de koning van Engeland.” De monarchie mag dan it raken: het Nederlandse volk lijkt oorlopig nog niets te voelen voor en republiek. Daarvan getuigen tenminste de enquêtes, Er lijkt bij de grootste regeringspartij dus weinig waardering te bestaan voor onze monarchistische staatsvorm. Die veronderstelling wordt nog versterkt door uitlatingen van de PvdA-staatssecretaris voor Volkshuisvesting en ruimtelijke ordening, Jan Schaefer, die bij herhaling heeft verklaard te hopen, dat er een goede afvloeiings regeling komt voor de leden van het koninklijk huis. Op woensdag 5 september, de nati onale feestdag, begint het NOS-pro- gramma op Nederland 1 om 17.00 uur met een aflevering van de kinderserie „Paulus de Boskabouter”, waarna om 17.10 uur ,Twee clowns en een ku bus” wordt uitgezonden. Aldus ver kort kan althans het programma worden aangeduid, dat in feite als titel heeft „De doldwaze en onthut sende avonturen van een grote en een kleine clown als plotseling blijkt dat de wereld vierkant is” en als ondertitel „Hoe ook maar weer zal blijken dat ook hun leven van buiten bepaald wordt. Het was de Vlaamse scenarioschrij ver en cineast John Murat die deze reeks woordeloze clownsdialogen ont wierp, dialogen die NOS-regisseur Jan Venema weer inspireerden tot een aaneenschakeling van beeld- en geluidsinvallen. Oranje en de Nederlandse speelfilm zijn het onderwerp van de „Oranje- scoop”, een programma dat van 18.00 tot 18.45 uur wordt uitgezonden en waarvan samenstelling en presentatie bij Simon van Collem berusten. On der meer ziet men fragmenten uit de films „Prins Willem van Oranje” en „Veertig jaren”. H.M. Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina, Koningin der Nederlan den, Prinses van Oranje-Nassau, Her- togfin van Mecklenburg, Prinses van Lippe-Biesterveld, enz. enz. Zo luidt de titel officieel. Achter dat „enz., enz.” gaan tientallen titels schuil herinnerend aan een reeks bezittingen in binnen- en bui tenland die vóór de Franse tijd ei gendom waren van de Oranje Nas sau’s die het uitgangspunt vormen van het programma ,Van gewest tot gewest”, dat van 19.05 tot 19.55 uur wordt uitgezonden. Die bezittingen zelf bestaan al lang niet meer, maar de titels wel. Tijdens omzwervingen door alle gewesten van ons land, van Ameland tot Zevenbergse Hoek, bleek de band met het Huis van Oranje zo hier en daar nog duidelijk aanwezig, maar op andere plaatsen is het voor- die het weekblad Revue in 1966 en het opinieweekblad Elseviers Magazine in 1969 lieten doen. Revue: „Voor de mo narchie is 71 percent van het volk, voor de republiek slechts 15 percent”. Else viers Magazine: „Voor de monarchie is bijna 90 percent, voor de republiek slechts 10 percent.” Het kleine verschil tussen de uitslagen kan aan veel factoren liggen natuurlijk, maar waarschijnlijk is, dat de iets lagere Revue-score te maken heeft met de felle discussies rond het omstreden huwelijk van Beatrix. Opvallend en vertrouwen wekkend in de beide enquêtes is verder, dat de verdere resultaten van beide onderzoeken sterk overeenkomen. Voor de republikeins-gezinde voor mannen van de PvdA valt er zelfs een belangrijke les te leren uit deze cijfers. Volgens beide onderzoeken is maar liefst 67 percent van de PvdA-aanhang een uitgesproken voorstander van de monar chie. Bij de KVP kiest 77 percent voor deze staatsvorm; bij de VVD spreekt 80 percent er zich voor uit en bij de ARP en de CHU zelfs bijna 90 percent. Bij de PSP de enige partij die uitgesproken voor de republiek kiest, kiezen slechts 44 percent van de leden voor deze staats vorm. Opmerkelijk is verder dat de Boerenpartij met 51 percent sympathi santen met de monarchie ook 32 percent uitgesproken voorstanders van de repu bliek telt. Op donderdag 6 september zal de koningin in Den Haag aanwezig zijn bij bijeenkomsten van gemeentelijke bestuurders, leden van Provinciale Staten en parlementsleden. Deze bij eenkomsten zijn in de Jacobskerk, het gebouw van de Tweede Kamer en de Ridderzaal. Een samenvatting hiervan wordt van 12.15 tot 12.45 uur via Nederland 2 uitgezonden, van 12.45 tot 13.15 uur gevolgd door een rechtstreekse reportage van de toe spraak die koningin Juliana op het bordes van de Ridderzaal houdt en van de daarop aansluitende ontvangst op het Binnenhof. Ook de rijtoer daarna wordt uitgezonden. Van de overige uitzendingen kan nog worden gemeld, dat op zondag 9 september van 15.25 tot 15.55 uur via Nederland 1 een samenvatting van de feestelijkheden in Suriname en de Nederlandse Antillen wordt uitgezon den, nadat eerst van 14.00 tot 15.25 uur de documentaire „Juliana, Ko ningin der Nederlanden 1948-1973” is herhaald. Al eerder, op zondag 2 september, zendt de NOS-televisie een door de Stichting Socutera t.g.v. het rege ringsjubileum gemaakte film uit over 25 jaar gezondheidszorg en maat schappelijk welzijn. De titel luidt „25 jaar Nederland aan de beterende hand”. In de film wordt aangetoond wat er op dit gebied in de afgelopen kwart eeuw is veranderd en hoe het maatschappelijk welzijn dank zij vele wetten is bevorderd. Een nationale inzamelingsactie t.b.v. een jubileumgeschenk voor ko ningin Juliana wordt ingeluid door een toespraak van mr. F. .J F. M. van Thiel, die op maandag 3 september van 20.20 tot 20.30 via beide netten wordt uitgezonden. In zijn boek „Nasmaak en voorproef’ zegt Vondeling, dat hij ondanks zijn princi piële voorkeur voor de republiek kiest voor de monarchie van het huis van Oranje. Zijn argumenten: Een gekozen president, meestal afkomstig uit de politiek en dus sterk gekleurd, zal niet snel de verpersoonlijking van de natie zijn. Een politiek geschoolde president zal het niet makkelijk leren zich buiten iedere politiek te houden, wat in zijn nieuwe functie noodzakelijk zal zijn. De opvoeding van de kroonpretendent is gericht op zijn toekomstige taak en de prestaties van Juliana doen vertrouwen, dat haar opvolgster het ook goed doet. Trouw en offervaardigheid van de Oranjes zjjn in de geschiedenis meer dan eens bewezen en dat geeft aan beide kanten zekere verplichtingen. Voorlopig zal niemand in het buitenland zoveel goodwill ontmoeten als de ko ningin en de kroonprinses. En dan nog kan gewezen worden op minister Gruijters (D’66) van volkshuis vesting en ruimtelijke ordening, die zo sterk is voor een gekozen minister-presi dent en de grondwetwijziging graag wil de doorvoeren. Zelfs heeft hij in de grondwetscommissie Cals-Donner nooit blijk gegeven van republikeinse sympa thie. Hij zou nog steeds staan op het standpunt, dat hij zo’n acht jaar geleden vastgelegde in de D’66-beginselen over dit onderwerp: Z„olan ger geen reden Is is om te veranderen is er een reden om niet te veranderen”. Edmonton met Vancouver; verder An chorage in Alaska, Cook Islands van Rarotonga (het verst te bereiken eiland in de Pacific); West Samoa in Apia en Souva op de Fiji’s. Wat er dan van al die plekken te horen is, waar het over het algemeen op het punt van „inprikken” net avond is en dus tijd voor de toespraken, de toast en het diner: dat zijn live flarden uit de toespraken van de ambassadeurs of als die er niet zijn, toespraken van zaakge lastigden of voorzitters van de Neder landse vereniging. Die delen worden uit de toespraken gepikt die op de lokale situaties slaan. Op al die posten zijn in het voorafgaan de jaar al van tevoren een aantal opna men gemaakt, die als kleine klankbeel den iets laten horen van de prestaties van de Nederlanders in dat deel van de wereld. De door het Nationaal Comité ge organiseerde feestelijkheden rondom het jubileum worden op dinsdag 4 september geopend met een door 1200 genodigden bij te wonen bijeenkomst in de grote zaal van het RAI-Congres- centrum in Amsterdam, waar na aankomst van de koninklijke familie en een toespraak van mr. F. J. F. M. van Thiel de door Jan van Hillo voor de NOS vervaardigde kleurenfilm over koningin Juliana wordt ver toond. Aan deze documentaire, waar aan de gehele koninklijke familie haar medewerking heeft verleend en waarin de koningin op een geheel eigen wijze zelf een inzicht in haar dagelijks leven geeft, is een jaar gewerkt. Bijna de gehele film bestaat uit nieuw, door Jan Schaper, Jan Huyskens en Albert Gols opgenomen materiaal. Slechts een klein gedeelte wordt gevormd door historisch mate riaal, dat voornamelijk uit de filmar chieven van Polygoon-Profilti afkom stig is. De uitzending van deze film begint om 19.30 uur via Nederland 1 nadat van 18.30 uur af al een rechtstreekse reportage werd gegeven van het ver trek van de koninklijke familie uit Soestdijk, de route door het Gooi en de aankomst in de RAI. De stoet zal onder meer worden gevolgd door een in een helikopter aangebrachte came ra. Verslaggever is Dick Passchier. Na een onderbreking van het avondprogramma voor onder meer het NOS-journaal volgt om 21.30 uur eveneens vanuit de RAI een door Mies Bouwman te presenteren spel- programma. dat wél te moeten doen, dan zou ik het beter doen dan al die anderen met hun grote mond, die i k het nog niet zie waarmaken. Ik vind dat het op zo’n dag niet aangaat om de binnenlandse poli tiek van die landen te bekritiseren. Ik ben meermalen op mijn vingers getikt, omdat men vond dat ik te links was en een volgende keer weer dat ik te rechts was. Nu zit ik dan in het midden en nou is het wéér niet goed”. „Schande, roepen ze nu, want ze gaan zelfs naar Zuid-Afrika. Maar: op 5 sep tember viert Nederland feest en dan moet het ook via de radio allemaal feestelijk zijn. De Nederlanders die in probleemgebieden zoals bijvoorbeeld Zuid-Afrika zitten, hebben ongetwijfeld ook hun visie op het gebeuren daar, maar ik vind dat dat nu eenmaal niets met het 25-jarige regeringsjubileum te maken heeft. Daar zijn andere program ma’s op andere dagen voor”. „Ik vind dat we best eens een beetje trots mogen zijn op de Nederlanders die daar veel presteren. De mensen met de grote bekken die eeuwig schelden zitten hier lekker met hun sociale voorzienin gen - maar die Nederlanders daar wer ken er hard voor en doen ze iets fout dan krijgen ze gewoon ongezouten kri tiek op hun boterham. Ik heb in ieder geval geconstateerd na al die reizen: men is blij met de Nederlanders, want zij dragen op niet geringe wijze bij aan de ontwikkeling van diverse tónden. En dat zijn zaken die binnenshuis op zo’n dag best eens gehoord mogen worden”. namelijk een stuk historie. „Jubiliana” is de titel van een door het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor onder leiding van Hans Vonk te verzorgen concert- gebeuren. Het vindt ’s middags plaats in de haven van Veere en het wordt ’s avonds van 20.20 tot 21.10 uur als reportage uitgezonden. Het programma omvat: 1. Een Prince van Oraengien, een Wilhel- mus-fantasie voor beiaard, blazers, koor en orkest van Jurriaan Andries- sen (gecomponeerd in opdracht van de NOS); 2. Éen selectie uit de „Wa ter Music” van Georg Friedrich Handel; 3. Het Triomf koor uit „Aïda” van Guiseppe Verdi; 4. Ouverture „Le Carnaval Romain” van Hector Ber- klioz; 5. De „Polovetzer Dansen” uit „Prins Igor”, voor koor en orkest, van Alexander Borodin. Het krijgt een vervolg in de van 22.10 tot 22.40 uur uit te zenden reportage, waarin zang en dans van Zeeuwse bodem de afsluiting van de ze NOS-uitzending uit Veere vormen. Aan dit gedeelte van het programma wordt o.a. medewerking verleend door Marie-Cecile Moerdijk, Zeeuwse volksdansers en het Westkapels Da meskoor o.l.v. W. Frey. „Het ritme van overzee” is de titel van een amusementsprogramma uit Suriname en de Nederlandse Antillen, dat van 21.10 tot 21.40 uur wordt uitgezonden en dat door Rob Touber werd geregisseerd. Het is een collage waarin uiteraard de voor Suriname en de Antillen typerende ritmes do mineren. Geen reisverslag of show dus in deze film, maar een, als altijd zeer persoonlijke, visie van de amuse- mentsregisseur Touber. Het program ma kwam tot stand in samenwerking met de Surinaamse televisie en Tele- Curacao. Van 21.140 tot 22.10 uur brengt het NOS-Journaal reportageflitsen van de feestelijkheden in het hele land. Dit half uur zal een indruk geven van de manier waarop in steden en dorpen het regeringsjubileum is gevierd. Deze laatste gegevens doen veronder stellen. dat op den duur bij verdere deconfessionalisering en verstedelijking de belangstelling voor de monarchie zal afnemen. De eerste gegevens wijzen er echter duidelijk op. dat het zover op dit moment nog tóng niet is. Opvallend is verder, dat de Haagse politici deze en- quêtecijfers over het algemeen wel ken nen en er ook in geloven. Veel belangstel ling rond de vraag: democraie of repu bliek? aan de orde stellen, heeft men dan ook niet. De kans, dat een discussie hierover zal ontstaan in het kabinet, moet minimaal geacht worden. Het kabinet-Den Uyl, dat bestaat bij de gratie van een gewa pende vrede tussen progressieven en christen-democraten, zou een dergelijke discussie niet overleven. De christen democratische partijen zijn mede door de ënquêteresultaten ervan overtuigd, dat de koningskwestie voor hun aanhang zwaar telt. Zij zullen er dus nooit aan durven tornen. De confessionele bewindslieden in het kabinet-Den Uyl zullen daar overi gens niet eens over denken. Minister prof. De Gaay Fortman sr. van binnen landse zaken, belast met de grondwets herziening, is een gekende royalist, nota bene Kamerheer in buitengewone dienst van Hare Majesteit. Minister Westerterp van verkeer en waterstaat verklaarde nog geen half jaar geleden: „De monar- Overigens hebben alle bewindslieden bij de aanvaarding van hun functie plechtig beloofd getrouw te zullen zijn aan de koning en aan de grondwet. Dat belet hun niet om te verklaren republi keins te zijn, maar enige stap die de republiek dichterbij zou brengen is hun niet toegestaan. Daarvoor is een grond wetsherziening nodig en daarvoor is weer kamerontbinding nodig, met nieu we verkiezingen als bijkomend gevolg. Die verkiezingen met de monarchie als inzet durft geen enkele partij (nog) aan. X -

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1973 | | pagina 18