Portretten van
de koningin
Tekstpierement doet
Bob de Lange verslingert
op expositie
naam eer aan
talent aan aftands stuk
John Tolkien
Tijdelijk werk?
Bang wat te missen op Filmweek Arnhem
SATIRES OP DE SAMENLEVING
ere-leden
I
1
Jeugd en Muziek
benoemt
Nederlandse
moderne kunst
in Noorwegen
overleden
Tekenaar Opland
jubileert
I
IÊ A
ESTEL
een miljoen
gulden
aan prijzen
HOOGOVENS*
maandag
UITSTEKENDE START IN HAARLOHEIM
PODIUM MET „DE CIRKEL” VAN SOMERSET MAUGHAM
van de hobbits
Afscheid bestuurstop
I
BELANGRIJK
Manifestatie bij Oslo
7
SEPTEMBER
1973
3
6
R
F
gedragspatroon is
atletisch gebouwde
Hoogovens kan mannelijk personeel voor fabriekswerk
in tijdelijke dienst plaatsen, minimaal 4 weken,
maximaal 6 maanden. Goed salaris.
Leeftijd: 18-50 jaar.
Kom vrijblijvend over de mogelijkheden praten.
Hoofdkantoor 2, afdeling Personeelsvoorziening,
Velsen-Noord (met bus 75 van Stationsplein, Beverwijk).
U bent welkom elke werkdag tussen 9 en 5 uur,
ook voor telefonische inlichtingen (02510 - 94000).
aagd
-
zaterdag
start in deze
krant.
aren
ARNHEM Na de nogal hard
handige inzet met „Sleuth” en „The
Getaway” bracht Filmweek Arn
hem in zijn officieel programma
van zaterdag een vrolijke noot met
de vertoning van „The heartbreak
Kid” een Amerikaanse zedencome-
die van Elaine May die hiermee
haar tweede filmprestatie als regis
seur leverde. Hoofdpersoon in deze
humoristische, maar niet alleen op
de lach gemaakte studie van het
Amerikaanse
Lenny, een
joodse jongen die al tijdens de hu
welijksreis naar Miami met een
overhaast-getrouwd meisje ontdekt
dat hij allerlei bezwaren heeft te
gen zijn bruid en hals over kop ver
liefd wordt op de mooie en rijke
dochter van een keiharde zaken
man.
La grande bouffe
1’Attentat
Mime-kwaliteiten
'M
F
tvwvww
JAC HEIJER
voor
schil-
k
CHARLES BOOST
eektwee
jd cen-
4 Hoek
Piccoli, Noiret, Tognazzi en Mastroianni
bekijken het huis, waarzij zich dood
zullen schransen.
Moer leggen een
„De cirkel”.
Ben Barka (Gian Maria Volonté) ont
moet zijn politieke tegenstander de Ma
rokkaanse generaal Oufkir (Piccoli) die
hem wil doden. Een scène uit ,1’Attentat’.
leent hen tevens in hoge mate integriteit
die bij veel andere ensembles en solisten
nog wel eens ver te zoeken is.
De betere teksten veroorzaken ook een
hechtere spanning tussen Brink en San
ders. Ze kunnen elkaar volkomen aan,
maar vervallen daarbij niet in het Rijk
en Johnny stramien. Ieder op hun beurt
weten zij een bepaald programma-on-
derdeel te dragen, zonder dat één der
anderen de kans loopt te worden wegge
speeld. Door de gelijkwardige kwaliteit
die ook bij Guuske Kotte en Lia Karon
aanwezig is, krijgt het geheel een zeer
goede balans-
eldzaam
i sterke
laar nu
glas-in-
250 cm
i 1195,
ceuze in
en, eet-
palis-
;e erva-
centrum
AAAAAAM
n, keu-
Ultra
Houtstr.
had, heeft zeker niet de bedoeling gehad
alleen maar een gemakkelijk lachsucces
na te streven.
AMSTERDAM. Veel mensen den
ken dat een echt toneelstuk moet be
staan uit een sjiek bankstel, rond welk
meubilair zich een aantal dames en
heren ophouden, die met elkaar conver
seren en daarbij opvallend vaak opstaan
om bij de hall- of tuindeuren midden
achter te gaan staan of elders op een
stoel plaats te nemen. Intieme zaken
tussen echtelieden of verliefden worden
op zes meter van elkaar, staand, uitge
sproken; wijze lessen worden niet naar
de gesprekspartner toe gezegd, maar
recht op de zaal en „vervloekte bruut” is
wel de grofste term die er valt.
Van Riemsdijk had de gevoelsmatige
uitspraken van de kunstenaars in een
formele vorm gegoten. Hij kon zeggen
dat de meeste kunstenaars in de konin
gin, ondanks de persoonlijke ontmoeting,
vooral het staatkundige „instituut” zijn
blijven zien. Ongewild waren de formele
kenmerken van dit instituut in hun
beleving zo imposant en zo overheersend
dat er van een persoonlijke uitbeelding
maar nauwelijks sprake kon zijn. Van
Riemsdijk meende uit gespreken met de
kunstenaars dat de diepste benadering
van dit onderwerp wordt gevonden, als
je laat voelen hoe een mensenleven ten
offer valt aan de eisen van het instituut.
Een lange rij sprekers memoreerde de
talloze verdiensten van de scheidende
bestuurleden, waarbij zij in het bijzon
der de waarde benadrukten die de in
breng van de heer Zwaanswijk en mevr.
Broekens heeft gehad in het Haarlemse
muziekleven- Namens het Haarlems
Jeugd Orkest werd door enkele orkestle
den aan de heer Zwaanswijk een stel
geluidsboxen overhandigd, terwijl mevr.
Broekens een filmcamera ontving. Ook
uit andere cadeaux mocht de waardering
voor de bestuursleden blijken.
Nadat de heer Zwaanswijk een nieu
we voorzittershamer had overgedragen
aan de heer H. D. Vooren uit Heemstede,
die zijn functie heeft overgenomen,
mocht de oud-voorzitter zelf de oor
spronkelijke hamer in ontvangst nemen,
die nu voorzien was van een zilveren
ringband met inscriptie. Als opvolger
van mevr. Broekens is benoemd mr. O.
Gunning te Bloemendaal. Het bestuur
van Jeugd en Muziek bestaat voorts uit
L. J. M. van Munster als penningmees
ter, Co Jorde als vice-voorzitter\ en
mevr. M. van Luin-Riemersma, Corrie
Kerkhoff, Hans de Jong en Lex Oost
hoek als gewoon leden.
BOURNEMOUTH. Professor John
Tolkien, auteur van „In de ban van de
ring” („The lord of the rings”), is zondag
na een kortstondige ziekte op 81-jarige
leeftijd overleden.
mag op het eind van het stuk haar
echtgenoot verlaten voor de stem van
haar hart. In de jaren ’20 was zoiets een
groot schandaal, niet in het minst in het
Engelse aristocratische milieu. Met groot
gevoel voor een decadent soort humor
(camp) prikt Somerset Maugham door
de onbenulligheid van dat milieu heen,
maar hij is hinderlijk prekerig en vlak
als hij het serieus wil houden. Er zijn
dan ook twee soorten dialogen; een om
te lachen en een om je stierlijk bij te
vervelen, tenzij Bob de Lange er een
persiflage van had gemaakt. En dat
heeft hij niet. Misschien nog wel waar
het de komische rollen betreft (die hij
zelf, Ank van der Moer en Dolf de Vries
spelen), maar niet bij de anderen. Daar
blijft hij kuis en gereserveerd zonder in
zijn regie duidelijk te maken, dat hij net
als wij een en ander verschrikkelijk
oudbakken vindt.
Dat De Lange een poging ondernomen
zou hebben om het publiek een histo
risch verantwoord genrestukje voor te
schotelen, lijkt me onwaarschijnlijk. Hij
wil immers alleen maar amuseren. En
dat lukt te zelden in de opvoering. Om
Bob de Lange als chynisch oud baasje
met een bibberhand je is uiteraard tel
kens te lachen en om Dolf de Vries als
dwangneurotisch antiekverzamelaar ook
wel, zij het pas na een tijdje. Ank van
der Moer als vergane schoonheid heeft
Dr. Jan van Riemsdijk van de Raad
voor de Kunst zei dat vrijwel niemand
van de kunstenaars het aanvaarden van
de uitnodiging had gevoeld als een vorm
van stelling neming. „Men had niet het
gevoel dat het hier ging om een getuige
nis van maatschappelijk engagement.
Het commerciële en het politieke aspect
bleken naar het tweede plan te zijn
verwezen. Het ging ten slotte om: schil
deren is schilderen en een onderwerp is
een onderwerp”.
mi. flat,
I Rijks-
Gevr.
ng in
i. De de
zwijn
garage
Bevat-
keuken,
ïartman,
i 43 in
l 02550-
OSLO. Van 6 tot 23 september zijn
de activiteiten in het kunstcentrum van
de Sonja Henie-Nieuls Onstad Foundati
ons te Hovikodden in de buurt van Oslo
op Nederland gericht. Met financiële
steun van beide regeringen zullen daar
de nieuwste Nederlandse ontwikkelingen
op het gebied van het theater, de mu
ziek, de beeldende kunst (objecten, zeef
drukken, foto's, videotapes, dia's en
films), de filmkunst en de fotografie
afwisselend worden belicht door middel
van voorstellingen, concerten en exposi
ties.
De levende theaterbijdrage, gepresen
teerd door het Nederlands centrum van
het Internationaal Theater Instituut (I-
TI), bestaat onder meer uit het optreden
van het Werkteater. Dit zal zich tussen 8
en 15 september met drie verschillende
programma’s in het centrum en ook
daarbuiten (straattheater) manifesteren.
Aan de openingsvoorstelling op 6 sep
tember zal luister worden bijgezet door
de dansers Alexandra Radius en Han
Ebbelaar, die begeleid door de pianist
Polo de Haas de moderne pas de deux
„Twilight” van Hans van Manen op
muziek van John Cage zullen dansen.
Aan de Nederlandse manifestatie in
het Noorse kunstcentrum wordt verder
meegewerkt door de beeldende kunste
naars Ger Dekkers, Pieter Engels, Wim
Gij zen en Jan van Munster; door het
Nederlands Saxofoon Kwartet, de Fusion
Moderne, de p oppenspeler Ray Nusse-
lein, door Ralph Prins met theaterfoto-
grafie, Donemus met een reizende ten
toonstelling, de Nederlandse Filmacade
mie en het Toneelmuseum met de Ne
derlandse inzending die ook te zien was
op de quadrienale in Praag 1971,
een stuk meer zelfvertrouwen dan de
laatste jaren het geval was, maar erg
briljant is het nu ook weer niet. Wim de
Haas spteelt voortreffelijk zijn kleine rol.
Maar de voorstelling valt toch op het
gebrek aan ervaring en toneeltalent bij
de hoofdpersonen Lex van Delden en
Kika Mol. Van Delden mag op tv tot
zijn recht komen, maar op het toneel
blijft hij beneden de maat. Kika Mol
ziet er pittig uit, maar zegt haar teksten
even slap en zielloos als ze haar jurken
draagt. Hetty Verhoogt heeft ook een
rol, maar ik kan er niets over zeggen.
Na in het eerste bedrijf om onduidelijke
reden aan de conversatie te hebben
deelgenomen, bleef ze (op de première)
tijdens de rest van het stuk afwezig.
Wat er ook gebeurd mag zijn, een erg
groot verlies was het niet.
Ik vind het onbegrijpelijk dat De
Lange met zo’n stuk als „De cirkel” en
met zo’n ondermaatse bezetting in twee
van de drie hoofdrollen, meent grote
groepen van het publiek te amuseren.
En nog onbegrijpelijker, dat de socialis
tische omroep VARA er voor haar leden
matinees op de vrije zaterdag mee wil
organiseren.
De zwakte van het vorige programma
lag voor het grootste deel in de teksten.
Er was in lichte mate platvloersheid te
bemerken, die, hoewel met verve ge
bracht, toch een zekere verveling in de
rest van de humor bracht. Gelukkig zijn
Jos Brinkers en Frank Sanders daarvan
afgestapt en hebben ze gekozen voor een
arsenaal aan spitsvondigheden en door-
denkertjes. Toe te juichen is de zelfspot
die Tekstpierement zich oplegt. Dat ver
lost de groep van mogelijk al teveel
zwaarwichtigheid. De ironie waarmee de
groepsleden zichzelf presenteren, ver-
DEN HAAG. Freule Wttewaal van
Stoetwegen heeft zaterdag de expositie
van schilderijen, met de jubilerende vor
stin als onderwerp, in Philippona Expo
in Den Haag officieel geopend. In de
zaal aan het Noordeinde zijn tot 20
oktober de kunstwerken te zien, die 25
schilders op uitnodiging van koningin
Juliana hebben gemaakt.
geloof dat hij zijn grote
-y----1 aan oudbakken
waar dan wel een paar leuke rollen in
staan maar voor het grootste deel be
staan uit aftandse zedenschilderingen.
Somerset Maugham, een Britse veel
schrijver die een halve eeuw lang enorm
populair is geweest, pleit in „De cirkel”
voor de vrije liefde; zijn hoofdpersoontje
IJmui-
ib. zit-
I- p.m.
b.b.h.h.,
1 afw.
lar zijn
'evallen.
1. 17338
Pluimen zijn er trouwens letterlijk
(en wel van achteren) bij Guuske aan
wezig. De kleding in dit programma
evenals de choreografie dragen de spo
ren van een grootse show. De bekende
kosten noch moeite zijn gespaard. Een
kostbare gok voor een nog jong ensem
ble dat die moeite hopelijk beloond ziet.
CEES STRAUS
ingeslagen weg. Hij overwint en trouwt
tenslotte zijn grote liefde, maar zit uit
eindelijk tijdens de huwelijksreceptie
alleen op een bank voor zich uit te
staren. Gaat het hem alleen maar om
een gesteld doel te bereiken, zonder te
weten wat hij met de bereikte resulta
ten moet aanvangen?
De boodschap die Elaine May onge
twijfeld in haar licht verteerbare kome
die heeft willen verpakken, komt niet
duidelijk over. Wat jammer is, want
deze vrouw die eens met regisseur Mike
Nichols (Catch 22) een satyrisch duo
vormde dat in nachtclubs, op tv en op
de grammofoonplaat een groot succes
„In de ban van de ring” is een trilogie
waarin Tolkien de lotgevallen heeft be
schreven van door hem gecreëerde be
woners van „het centrum van de aarde”.
Een epos over hobbits, elfen, dwergen,
orken en mensen. Het werd zeventien
jaar geleden in Engeland gepubliceerd
en is daarna in vele talen vertaald.
Tolkien, een voormalig hoogleraar in
de Engelse taal- en letterkunde aan de
universiteit van Oxford heeft veertien
jaar aan de trilogie gewerkt. Er zijn tot
dusver meer dan vier miljoen exempla
ren van verkocht. Een ander bekend
werk van Tolkien was „The Hobbit”, een
voorstudie van „In de ban van de ring”
(Van onze redactie in Amsterdam)
ALS SATIRE OP actuele gedragingen
van de mens komt dan „La grande
Bouffe” duidelijker (en ook grover) over.
Marco Ferreri heeft een verwoestende
aanval op de consumptiemaatschappij
gedaan in zijn fabel over vier mannen
(Marcello Mastroianni, Ugo Tognazzi.
Michel Piccoli en Philippe Noiret) die
zich isoleren in een „fin de siècle-huis
met de bedoeling zich daar letterlijk
dood te eten.
Wat dan ook gebeurt. Men begint
nog gesoigneerd te eten van de overdaad
aan voedsel die tevoren met vrachtwa
gens is binnengebracht, maar terwijl
Ugo Tognazzi als kok de verfijndste
schotels op tafel blijft brengen, worden
de eetmanieren steeds minder en propt
men zich vol tot de vier heren boerend
en winden latend en tenslotte in hun
eigen uitwerpselen roemloos ten onder
gaan. Ferreri schuwt geen effect om zijn
boodschap over het voetlicht te brengen
en voor velen zal zijn, binnen de hem
gestelde grenzen voortreffelijk gemaakte
en gespeelde film onverteerbaar zijn of
zwaar op de maag blijven liggen.
VOOR MIJN GEVOEL blijft „l’Atten-
tat” van Yves Boisset voorlopig een
hoogtepunt in de reeks officiële speel
films die het hoofdprogramma van
Filmweek Arnhem uitmaakten. Nog niet
Zo'n toneelstuk is „De cirkel” van
Somerset Maugham, dat door de nieuwe
toneelgroep Podium in het Nieuwe de la
Martheater wordt opgevoerd. Het is de
groep van Bob de Lange die met dit
soort stukken hoopt grote „vergeten”
groepen van hetpubliek kostelijk te
amuseren. Ik help het hem hopen, maar
ik geloof dat hij zijn grote talenten
verslingert aan oudbakken stukken,
HAARLEM. Haarloheim,s vroeg
begonnen theaterseizoen is zaterdag uit
stekend ingezet met de eerste voorstel
ling van een reeks van drie try-outs
door het cabaret Tekstpierement. „Blijf
zitten waar je zit” is een volkomen
volwassen en professionele voorstelling
geworden waarmee de fouten van het
programma, waarmee het ensemble de
buteerde, over de gehele linie zijn over
wonnen. Zowel presentatie, aankleding
als vooral het tekstmateriaal waaraan de
groep immers zijn naam wil ontlenen,
maken dit programma tot een aantrek
kelijk avondje cabaret. Tekstpierment
kan met deze show die volgende maand
in het Amsterdamse theatertje Tingel-
Tangel in premiere gaat, dit seizoen wel
een hoge ogen gooien.
Maar noch de moeilijkheden om zijn
vrouw-van-enkele-dagen duidelijk te
maken, dat hij niet meer van haar
houdt, noch de hartgrondige hekel die
de vader van zijn liefde demonstratief
laat blijken, kunnen de vasthoudende
Lenny tegenhouden op de door hem
Eerste-Kamerlid H. van Riel deed Op
land zaterdag de eer aan om een ten
toonstelling van een selectie uit Oplands
werk te openen in de hal van het
Volkskrantgebouw aan de Wibautstraat.
Van Riel is met grote regelmaat .slacht
offer” van Opland. Toch zei de senator
dat hij de tekenaar niet als „een politie
ke kracht van betekenis beschouwt. Een
groot kunstenaar bent u echter wel. U
beheerst de kunst om met een enkele
lijn een beeld te vullen en associaties op
te roepen”.
Opland tekent al sedert 1947 ook voor
het weekblad De Groene Amsterdam
mer. In 1970 heeft hij de Lucas Ooms-
prijs ontvangen.
Wim de Haas, Bob de Lange en Ank
van der Moer leggen een kaartje in
zo lang geleden hebben we uitvoerig
geschreven over deze Franse politieke
film die in de stijl van de films van
Costa-Gavras („Z”, „L’Aveu”, „L’Etat de
Siège” de affaire van de in 1965 in
Parijs vermoorde Marokkaanse vak
bondsleider Ben Barka behandelt, zonder
overigens die naam of de namen van
zijn ontvoerders en moordenaars te noe
men. De film die in eigen land met
gemengde gevoelens is ontvangen, maar
niettemin door tienduizenden nieuwsgie
rigen gezien en waarschijnlijk ook wel
begrepen is, is een van de voorbeelden
van politiek - historische films die in het
door het Filminstituut gehouden „Festi-
kon-Histikon” zijn opgenomen ter be
spreking en discussie.
AMSTERDAM. Menig politicus is
zaterdag in het gebouw van de Volks
krant in Amsterdam Rob Wout wezen
feliciteren. Ze wensten echter minder
Rob Wout geluk als wel zijn „alias”: de
politieke tekenaar Opland die nu ai 25
jaar lang politieke prenten voor de
Volkskrant tekent.
(Van onze kunstredactie)
BENTVELD. Bij hun aftreden als
respectievelijk voorzitter en secretaresse
van het bestuur zijn de heer P. Zwaans
wijk en mevr. J. E. Broekens-Verwer tot
ere-leden benoemd van de stichting
Jeugd en Muziek, afd. Haarlem. Dat
gebeurde zaterdag in het Woodbrookers-
huis aan de Bentveldweg tijdens een
buitengewone vergadering van de stich
ting. De vergadering vormde onderdeel
van een drukbezochte receptie waarop
de heer Zwaanswijk en mevr. Broekens
afscheid namen van een groot aantal
betrokkenen bij de stichting Jeugd en
Muziek. De heer Zwaanswijk is voorzit
ter geweest sinds de oprichting in 1960,
mevr. Broekens een iets kortere periode.
Hoewel hij er zelf minder sterk d«
nadruk oplegt, liggen Brink’s kwaliteiten
naast zijn stemmateriaal vooral op het
mimische vlak. „Mattheus 5:38” en „Re
ïncarnatie”, maar ook een nummer als
„Pro Juventute tonen zijn onverstoor
bare smoelwerk op zijn best. Hoe serieu
zer zijn uitdrukking, hoe lijziger ook
zijn accent, des te beter het totaal.
Sanders speelt in dit verband de rol van
de man die het allemaal wel eens even
tjes kan maken, loopt over van „easy-
living” maar kan door een plotselinge
navrante tekst de toeschouwer op schit
terende wijze aan het denken zetten. In
het bijzonder zijn cabareteske onthullin
gen over homofielen en Surinamers zijn
de moeite waard.
Zowel Lia als Guuske kunnen zich in
dit ensemble makkelijk in voegen. An
ders dan bij groepen waar vaak maar
één meisje is, die dan een bepaalde taak
krijgt opgedragen (waarin veel tekst
schrijvers grandioos kunnen vastlopen),
hebben beiden hier een gelijkwaardige
plaats ingenomen. En als er al een
specifiek vrouwelijk nummertje nodig is,
dan loopt dat nauwelijks uit op het te
verwachte „vrouwtj esmakerij” dat in
die andere groepen vaak te zien is.
Guuske heeft een heel mooi feministisch
nummer, daterend uit 1901 waarin ze
aantoont dat er in feite na 72 jaar nog
weinig is veranderd ten aanzien van de
positie die de vrouw in het maatschap
pelijk leven moet innemen. Als één der
taken van het cabaret kan gesteld wor
den dat het misstanden aantoont. Zoals
Tekstpierement hierop inhaakt verdient
het de schoonste pluim die Dolle Mina
in huis heeft.
Pluimen zijn
WANT ER WORDEN zoals ik al
schreef, naast de vertoningen van de
meest uiteenlopende films, nog andere
activiteiten op filmgebied ontwikkeld.
Het zélf films laten maken (op 8 mm)
door de hoogste klassen van diverse
onderwijsinrichtingen („Festikon Kreati-
kon”) is nog een ander initiatief van het
Filminstituut. Terwijl onder de naam
„Festikon Kritikon” de vertoning van
sociaal - kritische films schuil gaat. Het
Ned. Filmmuseum is enigszins beschei-
neder aanwezig in het Gemeentelijk
Museum van Arnhem, waar een voor
treffelijke overzichtstentoonstelling van
Asta Nielsen, de grote Deense, maar
vooral in Duitsland gewerkt hebbende
tragedienne gehouden wordt in foto’s,
Want niet alleen schil
derde de actrice eens zichzelf, ook in het
werk van Pyke Koch komt haar gezicht
herhaaldelijk voor. Drie van de mooiste
Koch’s bewijzen zijn uit de twintiger
jaren daterende fascinatie voor deze ma
gische actrice uit de begintijd van de
film die vorig jaar op 90-jarige leeftijd
overleed. Daarbij geeft een goed gecom
poneerd filmprogramma een indruk van
haar uitzonderlijke „présence” op het
witte doek in de eerste decenia van
deze eeuw.
Bij deze randverschijnselen van het
festival die soms aanzienlijk méér bete
kenen dan franje, moeten zeker ook de
films van het z.g. „vrije circuit” gere
kend worden, een groep die zich „Arn
hem Alternatief” noemt en die Chileen
se, Argentijnse, Tunesische, Senegalese en
andere uitzonderlijke produkties ver
toont maar ook de laatste Godard’s als
„Vent d’Est”, „Tout va bien” en „Letter
to Jane” op het programma heeft staan.
Men is het er wel over eens dat
Arnhem in zijn totaliteit een te overda
dige hoeveelheid films vertoont en al
leen de geruststelling dat veel ervan
straks in de bioscopen, de officiële en de
alternatieve, te zien zal zijn, voorkomt
bij de ijverige filmliefhebbers frustraties
bij de gedachte dat hij belangrijke ont
wikkelingen in het filmen gedwongen
mist.
