Roelof Kiers
Chinezen
maken kunst niet
voor ons
at
Onvoltooid werk
Tolkien wordt
Concertpubliek
kritischer
Albert Nicholas
overleden
KABINET VOOR STEINLEN, AL
WEET NIEMAND WIE HIJ IS
„De
uitgegeven
Pi
'1'1
Aan de slag met Jacques Esterel, want
het schaap geeft zijn wolletje wel
p 1
f
Het heroisch optimisme van pruimenbloesem
Jazzklarinettist
15
DINSDAG 4 SEPTEMBER
1973
(Van onze RTV-redactie)
THE SILMARILLION
Voorkeur voor romantiek
SEIZOEN 1973-1974 - CONCERTGEBOUW - HAARLEM
SERIE B
SERIE C
6 vrijdags vond concerten:
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
DIRIGENT: ANDRÉ VANDERNOOT
5
HILVERSUM Nu het Nederlandse volk ook van zijn kamerleden heeft
mogen meekijken in China’s etalage, snuffelt de VPRO wat in de winkel
er achter. Regisseur Roelof Kiers is voor de derde keer naar de Volks
republiek geweest, dit keer met cameraman Jochgem van Dijk en geluids
technicus Hugo de Vries. Dit team heeft stof meegebracht voor drie docu
mentaires, die misschien wat knagen aan de blinde verheerlijking, die in
de plaats lijkt te zijn gekomen van de nu al bijna vergeten angst voor „het
gele gevaar”. Donderdag 13 september gaat de eerste film de lucht in: Lo-
doeng, een Chinees bergdorp. Op 20 septembei komt de Chinese kunst aan
de orde in: heroïsch optimisme van de pruimenbloesem Op 4 oktober wordt
aandacht besteed aan het Chinese leger met: Voorbeeldige taferelen uit het
Chinese volksbevrijdingsleger.
Gartdirigenten: UBOR PESEK, ELYAKUM SHAPIRRA,
WILLEM VAN OTTERLOO, HANS KOX, JERZY KATLEW1CZ,
WILLEM FREDERIK BON
SERIE A 6 dinsdagavond concerten:
Waar zijn de shows?
6 vrijdagavondconcerten - Populaire Landenserie:
12okt, 16 nov„ 14 dec., 18jan., 15 febr., 15 maart
Solisten:
1
en
Shz 03-73
oorspronkelijke
Abonnementsverkoop vanaf 17 augustus
onder redactie van Bé ter Maat
wat
zijn
dezelfde stof zien. Voorts fraaie lange
rokken waarin op meesterlijke wijze
geborduurde banen horizontaal waren
verwerkt. En dat wol met lurex het
voor de feestelijke uren uitstekend
doet, is voor Frank allang geen ge
heim meer. Dus wat let u om hem
nu eens legaal te imiteren. Ik wens u
alle succes bij het zwoegen met naald
en draad.
19 old., 30 nov., 21 dec., 25 jan., 22 febr., 22 maart
Solisten:
SHULAMIT RAN, CLAUDE HELFFER, MARJA BON - plano;
HERMAN KREBBERS, THEO OLOF - viool;
MARILYN TYLER, HENK SMIT - zang
Abonnement 6 concerten f 20,- (a.i.)
2 Voorstellingen Toneelgroep Centrum I 5,- (a.i.)
o>
8
BAZEL (UPI). Albert Nicholas, één
der grote klarinettisten uit de jazzwe-
reld, is maandag na een operatie in
Bazel op 73-jarige leeftijd overleden.
Nicholas, die sinds 1953 in Europa ver
bleef hij werd geboren in New Orle
ans had nog deze zomer deelgenomen
aan het jazzfestival in Montreux en ook
in Engeland heeft hij nog onlangs con
certen gegeven.
aan het Concertgebouw, Lange Begijnestraat 13,
FRANK GOVERS LIET bij zijn
wollen ensembles vaak tassen van
Inmiddels heeft Steinlens 2de pro
cedure bijna dezelfde eeuwigheids
waarde gekregen als voornoemde
twee kunstschilders. Het leeskabinet
van het Lijnbaan-centrum in Rotter
dam heet van nu af aan Steinlens
kabinet.
TIJDENS DE INTRODUCTIE-show
die ik voor u bezocht zag ik in de
vele modellen de heerlijkste wollen
stoffen verwerkt. Inmiddels zal het u
wel bekend zijn dat de afdeling kwa
liteitscontrole van het IWS op de
naleving van de gestelde wolmerk-
eisen bijzonder nauwlettend toeziet.
Hetzelfde geldt trouwens voor het
Blend Wolmerk. Kern van de zaak is
dat de zuiver wollen garens met niet
meer dan veertig percent van één
andere vezel gemengd mogen worden.
Bob den Uijl: „Ik heb een tijd lang
gedacht dat het Aimé van Zanten
was, vanwege de produkten die hij
stuurde, maar ik ben ervan terugge
komen. Dit is weer heel anders”. Wie
het wel is? Cees van der Veer: „Wij
hebben een video-opname gemaakt
van alle aanwezigen. We vermoeden
dat Steinlen is gekomen na de offi
ciële opening door hem zelf. Nu is
het een kwestie van wegstrepen van
de videoband. Wie als onbekende ove-r
blijft moet Steinlen zijn”.
dat duurzame en plezierig zittende
wol.
2 okt, 6 nov„ 11 dec., 8 jan„ 5 febr., 5 maart
Solisten:
HERMAN KREBBERS, UTO UGHI, MAYUMI FUJIKAWA -
viool; INGRID HAEBLER, DANIEL WAYENBERG,
JORG DEMUS - piano
Abonnement 6 concerten f 35,- (a.i.)
De Beauty Wool Shows worden
voor belangstellenden gehouden in
Beverwijk op dinsdag 4 september in
het Cultureel Centrum „De Schouw”;
in Haarlem op vrijdag 7 september in
het Coornhert Lyceum en in Alk
maar op vrijdag 21 september in het
Gulden Vlies.
Dagelijks zijn er twee shows: ’s
middags om half drie en 's avonds
om acht uur.
ROTTERDAM. In juni van het
jaar 1970 werd men bij het Vrije
Volk blijde verrast met een envelop
waarin alleen maar een exemplaar
zat van het Vrije Volk van zaterdag
20 mei. Op elke pagina was in grijze
verf een venster-achtig stempelafge-
drukt. De afzender was „Steinlens
2de procedure”. De datum van ver
zending: 54 augustus 1978. Dat was het
begin van Steinlens niet af latende
stroom zendingen aan voornoemde
krant, aan het Algemeen Handels-
blad, aan de Volkskrant en aan de
Haagse Post.
vreemde ervaring. Kiers: „Bij de andere
twee onderwerpen hield je je benen
op de grond, maar in die kazerne zweef
de je. De grote onderwijzer Mao heeft
gezegd: het leger moet de school zijn
voor het hele volk, en dat blijkt duide
lijk. Alles ging zo voorbeeldig. Zo gauw
we de camera startten, gingen de solda
ten in de rij lopen, al waren ze met z’n
drieën. En prompt hieven ze dan een
lied aan, steeds hetzelfde. Wij konden
het na één dag meeneuriën. We kregen
een wat brave indruk van het leger. De
verhouding soldaten-officieren, bijvoor
beeld, is heel anders dan in Nederland.
Er was een commandant die het haar
van zijn soldaten knipte. De vraag is
niet zozeer hoe vaak dat in werkelijk
heid voorkomt. Het merkwaardige is dat
het blijkbaar de bedoeling is dat het zo
gebeurt”.
De uitgeverij verklaarde dat het hier
gaat om een onvoltooid manuscript van
Tolkien, dat The Silmarillion heet en
een aantal verhalen omvat.
Het manuscript is zeer groot, aldus
een woordvoerder, bijna even groot als
„In de ban van de ring”.
Het was deze trilogie, die in het En
gels „The Lord of the ring” heet, die
Tolkien wereldberoemd maakte. Tolkien,
die op 81-jarige leeftijd overleed, had
The Silmarillion korte tijd geleden be
schreven als een vervolg op „In de ban
van de ring”.
Op het ogenblik staan alle verhalen in
The Silmarillion los van elkaar, aldus de
woordvoerder van Allen and Unwin.
„We hopen en verwachten dat Tolkien’s
zoon Christopher er verband in kan
brengen”.
Tolkien zal donderdag in Oxford wor
den begraven.
VAN DEZE KOSTELIJKE WOL
heb ik derhalve de fijnste kleding
stukken voor alle uren van de dag
voor u mogen bewonderen. Van Jac
ques Esterel zag ik een beeldschone
robe manteau met lange shawl. Niet
te versmaden vond ik eveneens de
avondjurken van soepele angora stof.
Deze lange japonnen kregen strakke
mouwen en werden verlevendigd met
grote stola’s, die van achteren werden
geknoopt.
Edgar Vos toonde, behalve een paar
fijne pakken en mantels, een snoezige
avondjapon met in de rok golvend
gekleurde banen. Lustig speelde Ed
gar ook met wollen mousseline in
zijn jurkjes.
Er volgden: een ansichtkaart met
een vogeltje erop waarvan de kop
zorgvuldig was weggesneden zonder
dat de achterkant van de per post
verzonden kaart beschadigd was
twee ansichtkaarten het paleis op
de Amsterdamse Dam en het stadhuis
te Antwerpen de eerste uit Ant
werpen, de tweede uit Amsterdam
verzonden; een kleurboek als manu
script voor een film; de vertaling van
de beroemde roman van Elinor
Glyn „Het”, waarbij in verschillen
de kleuren viltstift alle regels zijn
doorgestreept behalve het woordje
Kiers heeft wel de indruk gekregen
dat het leger sterk gedemocratiseerd is.
Onderscheidingstekenen zijn er niet, al
leer je al gauw een officier te herken
nen aan het feit, dat hij minder tasjes
aan zijn koppel heeft hangen. Maar
bovendien wordt een Chinees geen offi
cier, omdat hij de militaire academie
heeft afgelopen. Je wordt uitgekozen,
omdat je eigen kameraden je beschou
wen als een goed soldaat.
Vragen over de buitenlandse politiek
van China werden in de kazerne om-
zeild. De nu posthuum in ongenade ge
vallen vroegere minister van defensie
Lin Piao werd niet genoemd. En de
woordvoerders weigerden te zeggen wie
de potentiële vijand was, Rusland of
Amerika. Uit de instructiefilmpjes, die
Kiers te zien kreeg, was overigens wel
op te maken dat de Chinese soldaten
precies weten hoe ze een Russische en
een Amerikaanse tank moeten uitscha
kelen.
Bijvoorbeeld 15 kaarten met op de
voorzijde het woord ultimatum dat
naar gelang de serie oploopt steeds
groter wordt. Op de achterzijde van
de kaarten zitten respectievelijk eerst
15 postzegels van één cent, dan één
postzegel van twee en 13 van één
cent, één postzegel van drie en de
rest van één cent, enz. Een kreet 15
maal net iets anders herhaalt en
verstuurt per post. Er is ook een
plankje met kennelijke zorg door een
figuurzager bewerkt en daarna
opdat het niet in de geproduceerde
stukken uiteenvalt met allerhande
En dat is wat Kiers bij die divisie zo
rauw op z’n dak is gevallen. Met dezelf
de trots als beroepsofficieren in het
Westen vertelden militairen van het
volksbevrijdingsleger hoe goed ze wel
konden schieten. Kiers: „Eten comman
dant vertelde van een episode uit de
oorlog in Korea. En meteen realiseer je
je dat daar ook Nederlanders hebben
gevochten. Ik ben geen pacifist, maar
zo’n situatie staat me niet aan. Wat dat
betreft is het overal hetzelfde”.
draadjes weer in
staat terruggebracht.
Blijft de vraag wie de maker is. De
enige Steinlen die op de tentoonstel
ling naar voren wordt gebracht is
Theofile Alexandre Steinlen, in 1923
op 64-jarige leeftijd overleden. Een
man die paupers van Frankrijk tref
fend wist weer te geven. Maar Stein
lens 2de procedure heeft niets met
paupers te maken. En evenmin met
de tijd warain Tteinlen numero 1
leefde. Zegt Tjitte de Vries, die de
tentoonstelling heeft verzorgd: „Mis
schien is het wel een man die ons er
alleen maar op wil wijzen dat een
naam volstrekt onbelangrijk is. Ik
hoef niets te weten van Rembrandt
of van Van Gogh om hun werk al
dan niet mooi te vinden. Wat zij
persoonlijk hebben gedaan, heeft
niets met mijn ware oordeel te ma
ken. Personen mag ik rustig verge
ten”.
Nicholas, die van Creoolse oorsprong
was, kreeg muzieklessen van klarinettis
ten op de Mississippiboten, zoals Lorenzo
Tio en Big Eye Louis Nelson. Later
speelde Nicholas in de orkesten van
King Oliver en Kid Ory. Hij maakte
platen met onder meer Jelly Roll Mor
ton, Fats Waller, Bunk Johnson en Mug-
sy Spanier.
In de jaren vijftig vestigde Nicholas
zich in Parijs, waar hij tot voor drie
jaar bleef wonen. In 1970 trok Nicholas
naar Bazel, van waaruit hij twee tot
drie concertreizen per maand maakte
MICHÈLE BOEGNER, JAN WIJN, CRISTINA ORTIZ - piano;
JENÖ NEMETH, HERMAN KREBBERS - viool;
TSUYOSHI TSUTSUMI - violoncello; URSULA BENZ - zang
Abonnement 6 concerten f 25,- (a.l.)
DEN HAAG. De verkoop van a-
bonnementen voor concerten loopt iets
terug. Het contactorgaan van Nederland
se Orkesten meent, dat dit kan wijzen
op een kritischer publiek, dat meer ge
neigd is een persoonlijke keuze te ma
ken op grond van de geboden program
ma’s.
Van Jacques Esterel is dit broekpak
uitgevoerd in een zachte wollen
tweed in de kleuren camel, marine
en bordeaux. Het jasje verkreeg het
cape-effect door de losse mouwen.
Frank Gavers ontwierp deze twee
pantalon-ensembles. Links een don
kergroen, zuiver wollen jersey jasje
met bontkraag en manchetten gedra
gen op een jersey pantalon in een
camel-donkergroen pied de coq des
sin. Rechts een trench-coat van zui
ver wollen jersey in een camel met
donkergroen visgraat dessin. De pan
talon is van effen donkergroene jer
sey.
Het Amsterdamse Philharmonische
Orkest zag zijn bezoekerstal stijgen met
bijn 10.000 tot bijna 115.000, terwijl de
gemiddelde zaalbezetting in het Concert
gebouw bijna 98 percent werd. Het Resi
dentieorkest trok ruim 10.000 bezoekers
meer, waarmee een gemiddelde bezetting
van 85 percent van de betaalde plaatsen
werd bereikt.
LONDEN (AP). —Uitgeverij Allen
and Unwin te Londen heeft maandag
bekend gemaakt dat wellicht binnenkort
een nieuw boek wordt uitgegeven van
de zondag overleden schrijver J. R. R.
Tolkien.
Het; een exemplaar van het Duitse
weekblad Stern nadat het vermoede
lijk twee maanden in een Amster
damse gracht had vertoefd; enz. enz.
Nu, drie jaar later is in het leeska
binet van het kunstcentrum Lijnbaan
te Rotterdam een tentoonstelling geo
pend van de werken van Steinlen^
2de procedure. Nog steeds weet men
niet wie de geheimzinnige figuur op
de achtergrond is. De afzender bleef
steeds anoniem. Hoewel een tipje van
de sluier is opgelicht. Steinlens 2de
procedure heeft zijn (mannelijke!)
stem laten horen. Vanuit een tele
fooncel opende hij namelijk zijn ei
gen tentoonstelling. Dat was zondag
19 augustus in het jaar onzes Heren
1973. De Rotterdamse Kunststichting
verzuimde niet een bandopname van
Steinlens stem te maken. Gelukkig
voor de anonimiteit is het merendeel
van het gesprokene onverstaanbaar.
Van der Geer van de Rotterdamse
kunststichting: „We wisten dat de
opening zou plaats gropen ijmdat hij
ons tevoren op de hoogte had gesteld
van zijn plannen om te bellen. Hij
heeft tevens beloofd dat we de tele
fooncel van waaruit hij sprak ook
mochten hebben. Hij zou wel zorgen
dat de PTT hem afstond. Literator
JE ALS EEN HANDIG doe-het-
zelver te manifesteren, vooral in flat
of eigen woning, mag dan de laatste
jaren erg in zijn - het scheelt je
aanzienlijk in de pegulanten - doch
ook het zelf maken van kleding is
vanouds her voor duizenden vrouwen
al een zeer ingeburgerde bezigheid.
Wat dat betreft niets nieuws onder
de zon. Hoe populair deze huisarbeid
is, moge blijken uit het feit dat de
Nederlandse vrouw in 1972 maar
liefst vierendertig miljoen vierkante
meter stof heeft ingekocht en waar
van ik dan maar stilzwijgend aan
neem dat ze al die metertjes ook zelf
heeft verwerkt.
HET ZELF MAKEN van kleding
biedt vele voordelen. Uiteraard is het
voordeliger, maar de eigen ideetjes
kunnen dan ook - zij het soms met
veel pijn en zweetdruppeltjes - wor
den verwezenlijkt. En wat een koste
lijke gedachte is het dan ook nog als
men weet de beschikking te kunnen
hebben over de mooiste en kleurigste
wollen stoffen. Want een uitgemaakte
zaak is het, dat de voorkeur van 64
percent van de vrouwen uitgaat naar
Deze ontwikkeling loopt volgens het
contactorgaan, waarin de orkestdirecteu-
ren zijn verenigd, parallel met een da
lende belangstelling voor hedendaagse
muziek, ook bij de jongeren. Bij het
concertbezoek valt de laatste jaren een
toenemende voorkeur te constateren voor
de romantiek.
Het contactorgaan van Nederlandse
orkesten is niet ontevreden over het
concertbezoek in het afgelopen seizoen.
Enkele orkesten boekten een lichte te
ruggang, andere een duidelijke vooruit
gang.
De film over Lodoeng sluit misschien
het best aan op was Kiers eerder heeft
gemaakt, moet het een beetje verdiepen.
Kiers: „Wij hebben er zeven dagen kun
nen rondkijken en vrij goed kunnen
opnemen hoe alles reilt en zeilt in zo’n
dorp, een „brigade”. Het lijkt wat op
Dadsjai, het dorp dat Mao Tse-Toeng
heeft uitgeroepen tot model-dorp, maar
gelukkig is Lodoeng niet bekend. Er
blijft eigenlijk niets over van de roman
tische verhalen. Lodoeng is een gewoon
bergdorp, niet zo welvarend. Met hun
blote handen hebben de bewoners als
het ware de bergen opzij moeten schui
ven”.
Dat Lodoeng behoort tot de minder
welvarende dorpen van China, heeft
Kiers bijvoorbeeld gemerkt aan het feit
dat het geen industrie heeft. „Het is wel
de bedoeling, maar Lodoeng is er nog
niet aan toe. Het enige wat de bewoners
hebben bereikt, is een paar kleine wa-
terkrachtstationnetjes, die energie leve
ren voor een graanmaalderij en houtza
gerij, maar daar blijft het bij. Ze heb
ben wel geleerd het water zo te beheer
sen dat ze twee keer per jaar rijst
kunnen oogsten. Het merkwaardigste is:
er gebeurt bijna niets. De opvallendste
gebeurtenis is de aankomst van de post
bode, die 15 exemplaren van het Volks
dagblad en wat post komt brengen.
Maar niemand heeft last van het wes
terse streven naar welvaart”.
Edgar Vos tekende voor bovenstaand
cape-ensemble. De cape is van een
zwart-witte, grove wollen tweed, ge
voerd met felrode flannel. In de rok
zien we eveneens een combinatie van
deze drie kleuren.
DE TWEEDE FILM ZAL heel
minder gemakkelijk te pruimen
voor de tv-kijkers, verwacht Roelof
Kiers. „Hier is de kunst hyper-individu-
eel, daar staat alles in dienst van de
revolutie. Het is in China heel gewoon
dat een schilder zijn werk aanpast aan
de nieuwe partijlijn. We hebben in
Sjanghai een schilder aan het werk
gezien die een zelfgemaakte reproduktie
van zijn eigen werk aanpaste op aanwij
zingen van arbeiders in een bedrijf zoals
Werkspoor. „Die knuisten van die arbei
der zijn wel wat magertjes voor een
metaalbewerker”, kreeg hij te horen, en
de handen werden steviger”.
De titel van de documentaire is ont
leend aan een gesprek met een oude
man, die pruimenbloesem aan het schil-
dern is. Vraag: hoe schilderde u vóór
de revolutie pruimenbloesem? Toen te
kende hij de bloesem fragiel met tere
takjes. Er zat heimwee in, droefheid. Het
schilderij was wat deprimerend. De
kunst in China heeft tot taak te stimu
leren dus geen droefheid meer, maar
optimisme: rode bloesem, krachtiger
takken.
„Je moet je voortdurend realiseren dat
bijvoorbeeld zo’n opera nuiet voor ons
wordt opgevoerd”, zegt Kiers. „Wij vin
den het allemaal te zwart-wit, maar
daar leeft het volk mee. Het voordeel is
in ieder geval dat de zelfwerkzaamheid
enorm wordt gestimuleerd. Wij hebben
bij fabrieken borden gezien, waarop ar
beiders tussen de middag gedicht
schreven. We hebben arbeiders een stuk
zien opvoeren, fascinerender dan beroeps
toneel. Je moet het allemaal plaatsen
tegen die andere achtergrond, dan be
grijp je het een klein beetje”.
HET BEZOEK AAN een divisie van
het volksbevrijdingsleger was voor
Kiers, Van Dijk en De Vries een zeer
NU ZAL DIE WETENSCHAP
hoogstwaarschijnlijk wel hebben
meegespeeld bij de organisatie van de
Beauty Wool Show, die deze maand,
onder auspiciën van het Internatio
naal Wol Secretariaat en de firma J.
Polak uit Amsterdam - importeur
van vele befaamde stoffen - in alle
delen van ons land wordt gehouden.
Doel van deze wollige show is een
beeld te geven van de mode in stof
fen voor de herfst en winter met
ontwerpen van de Franse couturier
Jacques Esterel en van zijn Neder
landse collega’s Edgar Vos en Frank
Govers. Ook het modeblad Burda
voegt er de nodige modellen aan toe.
Van de couture-modellen van Jac
ques Esterel en evenzo van de Burda-
modellen zijn van 10 september af de
knippatronen in ons 1 and verkrijg
baar.
Haarlem, telefoon 320994
Uitgebrelde prospeklus met programmagegevens verkrijgbaar bij het Concertgebouw en de
adnaniairaUa «u hat NZO* lange BeggneUraat Urosd, Wei oon 319248
Inmiddels hangen er in het leeska
binet de wonderlijkste produkten.
I
