Op basisscholen in Borsele
een miljoen gulden aan prijzen
De natuur leeft bij de gratie van
zichzelf en niet van de mens alleen
Goedkoop veilig op
deband
met de groene stip
I
I
PRINS BERNHARD:
lts
Lessen leren
Mentaliteit
Alphenaar
Vakkundige voorlichting.
Razendsnelle service.
En een dikke 500 gulden
op de koop toe
’t Kan niet op bij Alphenaar.
De weg terug
O
Nationale trots
t j
25
yR IJ DAG 7 SEPTEMBER
1973
De tuner/versterker
De draaitafel
Milieubeleid
Luchtwegklachten
T egenstri jdigheden
Eigen tuin
Afwijkend gedrag
3
SONY STR 6045
2 x 30 W RMS f 1145
i
i
Een Dick Wissink 808 HOLLIDAY-sta-caravan is één van de hoofd
prijzen in de Nationale Puzzelactie voor de Stichting Natuurbehoud
en Natuurbeschermingseducatie, in deze krant. De caravan is
ontworpen naar de meest moderne recreatie-eisen. De wanden,
evenals het dak en zelfs de vloer zijn geïsoleerd. Wanden en
meubels in teakkleur uitgevoerd. Waarde ƒ10.000. Het is een
cadeau van Dick Wissink te Oud-Loosdrecht, waar u de caravan
ook kunt zien, evenals bij een van de dealers.
U kunt ’m winnen wanneer u voor 1 meedoet aan de puzzelactie.
Komplete Installatie f2298.-
SOESTDIJK Achter het
paleis Soestdijk bloeit in een van
de fraaiste parken van midden-
Nederland de natuur in onge
breidelde weelde. Ervoor snelt
het toenemende verkeer met
steeds grotere snelheid over de
steeds bredere asfaltstrook van
de Soestdijksestraatweg. Op de
scheidslijn van deze twee tegen
strijdigheden voert de heer des
huizes van het maanvormige pa
leis, prins Bernhard, actie om de
natuur niet het onderspit te la
ten delven tegen de industriële
uitvindingen en de expansie-
zucht van de mensen. Hij pro
beert daarbij realist te blijven.
„Natuurlijk is het een kwestie
van compromissen”, zegt hij.
„Niemand kan in deze wereld
het absolute gelijk claimen, noch
de industriëlen, noch de harts
tochtelijke natuurvrienden.
Zelfs in de meest goedwillende
samenlevingen raakt helaas het
natuurlijk evenwicht in het ge
drang”.
De Prins wil er aan het begin van
het interview g'-en
laten bestaan, dat natuur en milieu
onverbrekel’ik m»* plkanr verb''--1-m
zijn. „Tussen beide is geen onder
scheid te maken, wie ov»r een
de natuur spreekt, heeft het tegelij
kertijd over een eezond milieu. Na
tuur en milieu vallen onder één noe
mer, een schoon milieu betekenn»n
opleving voor de natuur, evenals het
omgekeerde het geval is.”
THORNS TD 160
met Orthofon M.D.
element f 663
De luidsprekers iNTEAfllJDID
iMh|
n tv®
Éliüü.w
V.-
I
Miljoen gulden
aan prijzen
p
jfs- en
-u
Uitbreiding van
fluoronderzoek
weten
kunt u
komen.
Speciaal in Nederland is verzieking
van natuur en milieu hard aangeko
men. Eeuwenlang hebben wij inspira
tie voor onze nationale trots geput uit
de spreekwoordelijke kwalificatie in
de wereld van de Nederlander: „God
created the world, but the Dutchman
made his own country.”
In deze puzzelactie zijn ruim een
miljoen gulden aan prijzen te win
nen, in hoofdzaak beschikbaar gesteld
door het bedrijfsleven.
Daarom is dit jaar alleen het fluoron
derzoek aangepakt door prof. dr. R. L.
Zielhuis, verbonden aan de universiteit
van Amsterdam en dr. K. Biersteker,
verbonden aan de Erasmus universiteit
van Rotterdam. Zij hebben inmiddels de
eerste ronde van hun onderzoek achter
de rug.
i
„Conclusies kun je uit die gegevens
nog niet trekken. Bij de luchtwegaan-
doeningen kunnen allerlei factoren een
rol spelen. Ik denk aan huisvesting, de
manier van stoken. Het fluorgehalte in
de urine kan worden veroorzaakt door
het gebruik van fluortabletten er fluor-
tandpasta. Dat blijkt ook. Dertig percent
van de kinderen slikt tabletten en 30
percent gebruikt fluortandpasta”.
Eenzelfde soort prijs ter waarde
van 30.000 en twee van f 20.000; een
stacaravan van Dick Wissink ter
waarde van 10.000; een complete
aanbouwkeuken van Bauknecht ter
waarde van 5.000; een Peugeot 104
plus een caravan van Dick Wissink;
een volledig verzorgde reis van twee
weken naar Kenia-Tanzania voor
twee personen (plus 999 zakgeld)
van de Belgische Luchtvaartmij „Sa-
met name in de Waddenzee.”
„Het is moeilijk voor de mens een
stap te rug te doen, Iaat staan een
gedeelte van de weg die hij al heeft
afgelegd op zijn schreden terug te
keren. En toch is dat nodig. Wij kun
nen niet riskeren, dat de natuur wordt
teruggedrongen tot in enkele wildpar
ken en zoölogische musea, waar wjj
ons nageslacht kunnen laten zien
„kijk, dat hebben wjj voor jullie van
de natuur overgelaten”. De natuur
leeft b(j de gratie van zichzelf en niet
van de mens alleen.
Dr. Biersteker: „Het aantal kinderen,
dat luchtwegklachten heeft is vrij hoog.
Het zit in de buurt van de 100 percent
en dat is beslist niet lager dan in
Rotterdam. Verder hebben we de indruk,
dat het fluorgehalte in de urine’ nogal
hoog is, althans hoger dan we hadden
gedacht.”
(Van onze Haagse redacteur)
DEN HAAG. Het Nederlands insti
tuut voor Preventieve Geneeskunde wil
het fluoronderzoek, waarmee dit jaar op
de Borselse basisscholen is begonnen,
alsnog uitbreiden met een sociaal weten
schappelijk onderzoek. Het instituut
wacht nog op een beslissing van het
ministerie van Volksgezondheid en Mi
lieuhygiëne over de verlening van een
financiële bijdrage. Men had het sociaal
wetenschappelijk onderzoek meteen dit
jaar al parallel willen laten lopen aan
het fluoronderzoek, maar de noodzake
lijke financiële steun van het rijk ont
brak daarvoor.
andere filosofie komen, die het even
wicht in ons kleine land helpt her
stellen.”
„Als natuurman heb ik alle begrip
voor de gevoelens, die god zij dank,
bij grote delen van ons volk opkomen
wanneer de natuur, waar dan ook,
wordt aangetast. En in vele plaatsen
in de wereld is die aantasting zover
gegaan, dat er geen weg terug is
wanneer niet onmiddellijk wordt in
gegrepen. Dat is niet alleen het geval
met de wildstand in grote delen van
de wereld, maar evenzeer met de
vogels, de vissen, het water en de
lucht. En niet alleen in verafgelegen
gebieden in Afrika. Zuid-Amerika en
Azië, maar zeker hier in Europa en
„Ook willen we analyseren op welke
manier welzijnszaken en de opbouw van
de gezondheidszorg samenhangen met
ziektegedrag en afwijkend of agressief
gedrag. Het lijken misschien niet alle
maal dingen, die direct met de preven
tieve geneeskunde te maken hebben,
maar vraagstukken op het terrein van
de ruimtelijke ordening zijn toch o-'-
En dan de hoofdprijzen en de extra
hoofdprijzen: zoals een prijs van
50.000, bestaande uit: een auto, een
autoradio, een jaar aif-risk autover
zekering, een jaar wegenbelasting,
een jaar lidmaatschap ANWB wegen
wacht, 1000 liter superbenzine, een
De onderdirecteur van het Instituut
voor Preventieve Geneeskunde, dr. R.
van der Vlist: „We hadden dit jaar
meteen ook willen beginnen met ons
onderzoek. Het gebied rond het Sloe is
interessant. Eén van de dingen waar we
belangstelling voor hebben is hoe een
ombuiging van het milieubeleid kan
worden bereikt. In veel gevallen bestaat
het milieubeleid uit niet veel anders dan
bezien hoe men calamiteiten tegemoet
dient te treden. Het gaat echter om een
structureel probleem. Het gaat erom te
bezien hoe calamiteiten kunnen worden
voorkomen. Interessant is om na te gaan
welke rol een milieu-inspecteur kan
spelen bij de aanpak van dat structurele
probleem.”
leg van f 500 en 25 met een inleg van
100 van de ABN, Amsterdam;
waardebonnen van V D.; hometrai
ners, Oosthoek-encyclopedieën, ver
sterkers van Pioneer; make-up artike
len; vakantiereizen naar Ceylon, En
geland, Joego-SIavië, Bulgarije; Ruva
slaapkamers en keukens; een DAF 66
Sedan; een half jaar Skolf bier; Lois
Jeans; Continentalbanden; honderden
boeken; horloges, Irisette donsdekens;
AaBe produkten; electronische pop
pen; levensmiddelenpakketten; een
jol; snelkookpannen; grammofoonpla
ten; een zeilboot; radio’s; Nutricia-
serviezen; foto- en filmapparatuur
van Hford en Kodak enz. enz.
Wij noemen er slechts enkele:
Iedere week een Peugeot 104 ter
waarde van ƒ8595; iedere week een
Philips kleurentelevisie ter waarde
van f 2600; iedere week ter waarde
van f 850 Bauknecht-apparaten
(wasmachines, koelkasten, diepvries
kisten enz. enz.); Singer naaimachi
nes; 5 spaarbankboekjes met een in-
Aanzienlijk bleek het gebruik van
groente en fruit uit eigen tuin. Zestig
percent van de inwoners van Borsele
gebruikt geregeld groente en fruit, dat
in eigen tuin of ieder geval in het
eigen dorp gekweekt is. Dr. Biersteker:
„De interessantste groep kinderen, die
wij in ons onderzoek betrekken is na
tuurlijk, die geen fluor in tabletvorm of
via tandpasta krijgt, maar die wel
groente uit eigen tuin eet. De cijfers
daarover moeten nog geproduceerd wor
den. En het is natuurlijk van belang het
onderzoek volgend jaar weer te doen om
aan de weet te komen of zich verschui
vingen voordoen en in hoeverre.”
„De gegevens, die wij krijgen kunnen
belangrijk zijn voor bepaalde beleidsbe
slissingen, zoals over de toevoeging van
fluor aan het drinkwater in een bepaald
gebied. Nogmaals, het is vooral belang
rijk, dat het onderzoek kan worden
voortgezet. De medewerking, die we dit
jaar in Borsele hebben gekregen van de
ouders en de scholen is bijzonder groot
geweest. We hopen, dat dat in de vol
gende fase ook zo zal zijn.”
De onderzoekers van het Instituut
voor Preventieve Geneeskunde hebben
verder belangstelling voor de vraag in
hoeverre er tegenstrijdigheden voorko
men in de plannen, die op verschillende
niveaus op het gebied van de mLatelijke
ordening worden gemaakt. Dr. Van der
Vlist: „Er zijn plannen als de nota’s
ruimtelijke ordening, streekplannen,
structuurplannen, bestemmingsplannen.
Wat ons bezighoudt, is in hoeverre en
waar er inconsistenties bestaan in die
trits. Verder hebben we interesse voor
de vraag hoe het komt, dat van aanvan
kelijk vastgestelde bestemmingsplannen
wordt afgeweken. We willen nagaan hoe
dat komt, waarom bepaalde plannen niet
worden uitgevoerd.”
jaar lang Cosmonda
(Knorr) produkten enz. enz.
Wat moet u doen?
Enthousiast over de hoge kwali
k teit van de nieuwe Interaudio
speakers kochten wij
voor u een komplete
Hi-Fi stereo
installatie voordelig
in. Dit is ’m (alle
komponenten
uiteraard ook
afzonderlijk
verkrijgbaar). Komt u
luisteren?
Interaudio 2000 f 996 per paar
Kruisweg 47-49
Haarlem
320244
U dient slechts de puzzel, die zater
dag in deze krant verschijnt, op te
lossen en de daarin verborgen slagzin
op een briefkaart in te zenden met
een (voor de Stichting Natuurbehoud
en Natuurbeschermingseducatie) ex
tra postzegel van ten minste f 1 om
een kans te maken op de vele, vele
prijzen die iedere week beschikbaar
zijn.
Daarnaast telt u iedere week alle
letters N, die in de opgeloste puzzel
voorkomen, bewaart deze en zendt
het totale aantal aan het einde van
de puzzelcompetitie in en u dingt
mee naar de fantastische hoofd- en
extrahoofdprijzen.
Haal daarom reeds nu briefkaarten
en postzegels in huis, zodat u onmid
dellijk kunt meedoen, wanneer de
puzzelpagina in deze krant verschijnt.
ik zo dankbaar voor de „Aktie Na
tuur” en voor het vele werk, dat door
velén is gedaan In het bijzonder ben
ik de puzzelaars dankbaar, die hun
tijdspassering ten dienste stellen
de natuur.
Wij beseffen, dat deze actie niet
veel meer U'iwc-kingen heeft dan d’e
van een paar druppels water op een
gloeiende plaat. De Waddenzee blijft
bedreigd, de Rijn blijft voorlopig een
open riool en het Westland blijft
geplaagd door stank. Maar toch is het
mogelijk om voor natuur en milieu
belangrijke successen te behalen. In
de wildparken in Zaïre, waar u on
langs bent geweest, groeit de wild
stand weer aan In de Theems, eens
een van de vuilste rivieren van Enge
land. zijn weer vijftig soorten ver
dwenen vis teruggekeerd en ook de
vogels komen er fe-ug, waarom kan
dit met de Rijn niet?
„De wildparken in Zaïre bewijzen
dat het kan. En waarom? Omdat de
regering van Zaïre alle aandacht be
steedt aan die wildparken en de
zwaarste straffen on het afschieten
van wild heeft gezet. De Theems is
weer bijna een schone rivier. Waar
om? Omdat de wildparken van Zaïre
geheel on één souverein grondgebied
liggen en de Theems alleen door
Fnnolanfj stroomt Met de ”iin en de
Waddenzee hebben verschillende lan
den te maken en die moeten censffe-
zind tot samenwerking komen. Als
dat luk* kunnen zowel de Wnddenzae
en de Rijn schoon en ongerept wor
den Samenwerking in internationaal
verband is inderdaad een magisch
woord. En niet alleen internationaal,
ook nationaal. Als in Nederland de
vele zeer verdiensteliike groepen tot
een gezamenlijke actie zouden kun
nen komen, dan zou het rendement
van hun streven veel groter zijn,
omdat zij een doeltreffender samen
spraak met de regering en het be
drijfsleven zouden kunnen houden.”
„Elke aktie die ondernomen wordt
is in vergelijking met de om vang van
de totale problematiek natuurlijk niet
meer dan een steentje in de vijver.
Zo’n aktie lost het probleem niet in
een keer op, maar er komt een reac
tie los. Miljoenen mensen gaan hope
lijk meedoen met de puzzels zesen
twintig weken lang. Het is te hopen,
dat zij dat niet alleen doen voor de
puzzel en de aantrekkelijke prijzen
die daarmee te verdienen zijn. Zij
worden zich misschien goed bewust
van het doel van van die puzzel en
dat zij meepuzzelen voor een van de
grootste wereldproblemen, het behoud
van de natuur.”
„Iedereen,” aldus de Prins, „gaat
graag met vakantie. Wat doet hij dan?
Hij ontvlucht de grote stad en zoekt
de resten van de ongerepte natuur
op. Hij merkt elk jaar opnieuw, dat
die natuur steeds meer wordt aange
tast, dat de plaatsen waar die natuur
nog onaangetast is, steeds kleiner
worden en daardoor steeds voller Hij
merkt zelf hoe de mens steeds meer
bezit neemt van de natuur voor zich
zelf en niet ten behoeve van die
natuur. Hij voelt, dat er iets gedaan
moet worden. Om dat gevoel na zijn
vakantie niet te vergeten, is deze
aktie heel geschikt. Miljoenen kunnen
ook in de wintermaanden, wanneer
zij achter de kachel de natuur drei
gen te vergeten, aan die zorgelijke
natuur blijven denken. Daarom ben
Kunnen bijvoorbeeld de ontwikke
lingslanden een les leren uit onze
omgang met de natuur9 Ik b°doel.
wij hebben een enorme welvaart ge
put uit de beheersing van de natuur
Eigenlijk hebben wij ons tot voor
kort niet zoveel aan die natuur gele
gen laten liggen en nu krijgen wij de
rekening gepresenteerd.
„In hun overigens volkomen begrij
pelijke drang tot economische ont
wikkeling, tot verhoging van het wel
vaartspeil van de inwoners, kunnen
de ontwikkelingslanden inderdaad
kijken naar wat wij, sunerontwikkel-
de landen van het evenwicht in de
natutir terecht hebben gebracht En
dat is in veel gevallen bedroevend Zij
kunnen daar een waarschuwing in
zien. Want de mens heeft door de
verbetering van zijn sociale positie
inderdaad een stuk natuur nodig Dat
moet helaas ten offer vallen. Maar
hii moet dat niet egoïstisch doen, hij
moet de natuur in zijn waarde laten
en niet in he* wiiflovrrofy pnofforpn
Als u in dat kader zou moeten
kiezen tussen mensen en dieren, wat
kiest u dan?
..Die keus is niet aan mij. maar aan
de mensen. De mensen kunnen zon
der een natuurlijke omwin’ niet
bestaan. De dieren hebben in dat
kader eveneens een functie, als er
maar evenwicht bestaat. De mens kan
niet meer kiezen tussen zichzelf en
de natuur. Hij heeft al zoveel van de
natuur ongeslokt. da* hii nu alleen
nog maar vóór die natuur kan kiezen,
■’nders doet hii zichzelf grote schade
Om de mensen hiervan te doordrin-
"°n. is elke actie van grote betekenis.
Het behoud van de natuür wordt een
van de hoofddoelen van de moderne
maatschappij, voor regeringen en po
litici. maar ook voor het particuliere
initiatief, waarvan deze puzzelactie
een goed voorbeeld is.”
Zaterdag, 8 september, start in
deze krant en een aantal an
dere dagbladen een 26 weken
durende Nationale Puzzelactie,
waarvan de opbrengst ten goede
zal komen aan de Stichting Na
tuurbehoud en Natuurbescher
mingseducatie.
voor de preventieve geneeskunde van
belang.”
Dr. Van der Vlist heeft nog geen
toezeggingen van het ministerie van
Volksgezondheid en Milieuhygiëne ge
kregen, maar hij vertrouwt erop, dat het
sociaal wetenschappelijk onderzoek vol
gend jaar wel van start kan gaan. „Er
zijr op het ministerie wat vragen, onder
meer over de rol van de milieu-inspec
teur, maar ik geloof wel, dat het project
zal doorgaan. Het overleg is nog gaan
de”, aldus de heer Van der Vlist. Dezelf
de mededeling wordt gedaan door een
woordvoerder van het ministerie. De
zaak wordt nog bekeken.”
Voor het fluoronderzoek op de Boi^el-
se basisscholen kwam het gel'1 wel aan
het begin van dit jaar beschikbaar.rNa
de paasvakantie begonnen prof. dr. Ziel
huis en dr. Biersteker met hun onder
zoek en hoewel nog geen conclusies
kunnen worden getrokken, kan dr. Bier
steker wel wat eerste indrukken geven
van wat uit de enquête onder 1800
leerlingen en uit het urine-onderzoek
onder de vierde en vijfde klassers 200
kinderen is gekomen.
Wij moeten dus ruimte laten voor
die natuur, om een eigen leven te
leiden. De Waddenzee is daar een
voorbeeld van De Boschplaat is niet
voor niets uitgeroepen tot natuurre
servaat door de Raad van Europa.
Ook het Wereld Natuur Fonds erkent
de onvervangbare waarde van de
Waddenzee als broedplaats voor vo
gels, voor zeehonden, voor ontelbare
soorten wormen, insecten en plank
ton. Deze na uitgebreide studie geda
ne aanbevelingen, zijn nauwelijks te
betwisten. De bedreiging van de Wad
denzee is een feit, waar wij gezamen
lijk iets aan moeten doen”
Er wordt nu een aktie Natuur
ondernomen, waarvan de fondsen be
stemd zijn voor de Stichting Nationa
le Aktie voor Natuurbehoud en Na
tuurbeschermingseducatie. De aktie
wordt hopelijk een groot succes. Als
dat zo is, is dat dan een wezenlijke
bijdrage tot de oplossing van de grote
problemen?
kleurentelevisie,
10.000 gulden aan meubelen en stof
fering, een vakantiereis naar keuze
voor 4.000, een portable radio, een
wasautomaat, een stereo-versterker.
500, grammofoonplaten eh f 500
boeken naar keuze, een electrische
naaimachine, 3000 kleding, een pan
nenset, een 48-delig servies, twee fiet
sen, 52 weken lang voor f 150 levens
middelen, f 1.000 huishoudelijke aPr
paraten (mixers, stofzuigers, enz.)
2.000 sieraden, horloges enz.
Onze vaderlandse bodem is het re
sultaat van een eeuwenlange victorie
op de natuur. Tot. op de dag van
vandaag is dat deel van de natie, dat
in de wereld als de typische Neder
lander bekend staat, nog steeds
voortvarend in de weer om bouwste
nen voor de traditionele natioale trots
op vele plaatsen in het water te
gooien. Langzaam groeit het besef,
dat wij daarmee niet zonder meer
door kunnen gaan, maar tot hoe lang
en hoe ver?
„De tijden veranderen snel en
daarmee de inzichten,” aldus de
Prins. „De zaken, waar wij terecht
trots op waren en kunnen blijven,
worden thans overspoeld door golven
van evenzeer juiste grieven. In het
verleden hebben wij gehandeld in een
oprechte zorg voor welvaart en
werkgelegenheid, een zorg die door
inmiddels gewijzigde bevolkingsprog
noses werd bepaald. Er moet nu een
een
een
