o o o 1 i p-i<l l’albarde iber rpn r 1 EEN KLEINE ADVERTENTIE in een linksgericht weekblad kondigt in juni van dit jaar een groepsreis naar Albanië aan, het vrijwel totaal ge ïsoleerde Balkanstaatje, waar men het liefst helemaal geen buitenlanders zag en waar toeristen tot dusver bijna geheel buiten de deur gehouden werden. Na bijna 25 jaar belangstelling voor dit „Land van de Adelaars^ en een vijftal afgewezen verzoeken om een individuele inreis sinds 1957 is de verleiding voor uw verslaggever wel heel groot om deel te gaan nemen. Het wordt een busreis van Titograd uit, 15 kilometer vóór de Al banese grens. Er beslaat immers geen verbinding per schip of spoor en als enige Westeuropese luchtvaartmaatschappij vliegt slechts Alitalia één maal per week van Rome naar de hoofdstad Tirana. Zondagochtend 2 sep tember verzamelen zich dan uiteindelijk 33 Nederlanders voor het hotel Crna Gora in Titograd. Twee reizigers hebben zich op het laatste moment teruggetrokken wegens de vele belemmerende voorschriften omtrent foto graferen, garderobe en haar- en baardgroei. Een derde reiziger, onze am- bassadesecretaris uit Belgrado heeft op het laatste moment van de Alba nezen geen toestemming gekregen om mee te gaan. Dit ondanks de kort geleden tussen Albanië en Nederland tot stand gekomen diplomatieke betrekkingen. - Albanië houdt zijn toeristen aan een strakke leiband I MS 38 er jed. 41 KAREL C. SCHUYT Weldadig doet in bijna alle plaatsen het vrijwel geheel ontbrekende verkeer aan. Paard en wagen kunnen deze straat in Tiranë waar gemakkelijk acht files naast elkaar zouden kunnen tonder enig gevaar kruisen (rechts). rm ooi DE VOLGENDE dinsdag wordt ge bruikt om de omgeving te verkennen. ches e.d. De werknemers bekijken ons vriendelijk, maar werken zonder op te houden door. Helaas gaat een gepland bezoek aan een Staatsboerderij met uit ederland geïmporteerd vee niet door. de te r- cn ic> Woensdag wordt een excursie gehou den naar de hoofdstad Tiranë, een sfeer loos, kennelijk te snel gegroeid dorp zonder bezienswaardigheden van beteke nis. Hoog boven de stad een fraai gedenkteken met een even fraai uitzicht over stad en omgeving. Op een steen worp afstand het voormalig paleis van Koning Zog; nu onderkomen voor rege- 1 ringsgasten. Na de lunch een rit door de buitenwijken waar druk gebouwd wordt waaronder aan niet minder dan drie hotels, waarna de reis verder gaat naar Krujë, een klein dorp in de bergen van waaruit de nationale Albanese held Skënderbeu in de 15e eeuw reeds suc cesvol het verzet tegen de Turken leid de. Het kleine museum is voor historisch geïnteresseerden zeer belangwekkend, da presentatie meer dan voortreffelijk en getuigende van kennis van zaken. In de badkamer is een niet-verwachte privé-WC en na enige ervaring in het snel wegspringen na het doortrekken zijn zelfs natte voeten te vermijden. De watertoevoer is nl. zodanig, dat een laag landse eenstemmigheid een excursiepro- gramma voor de komende dagen wordt vastgelegd. KORT VOOR HET BEREIKEN van Durrës-beach legt de gids ons uit, dat we als groep naar Albanië gekomen zijn en slechts als groep excursies zullen De groep krijgt een voortreffelijk in druk van de adembenemende schoonheid van het Albanese berglandschap en maakt nu ook meer rechtstreeks kennis met de bevolking, ondanks de ongewen ste ideologische beïnvloeding door bui tenlanders. Via Elbasan voert de tocht richting Pogradec, aan het meer van Ohrid tegenwoordig, voor wat de Joe goslavische kant betreft, een door Ne derlanders druk bezochte vakantiebe stemming. Onderweg een uiterst belang rijke en onverwachte ervaring. Enige jaren geleden werden in de omgeving van Prenjas bijzonder rijke ijzer- en nikkelmljnen ontdekt. Het pas na de oorlog aangelegde spoorwegnet kwam maar tot Elbasan, zodat besloten werd een nieuwe lijn van 65 km aan te leggen door een van de ruwste gedeelten van het Albanese bergland. Naar men zegt niet om economische, maar om politieke en ideologische redenen vindt de aanleg hoofdzakelijk plaats door scholieren en studenten en wel op vrijwillige basis zonder betaling gedurende tenminste één DE TWEE VOLGENDE dagen worden het klapstuk van de reis. Uitermate vermoeiend maar bijzonder interessant. KORT VOOR HET DINER zoekt de gids mij op. Ze begint te vertellen, dat wij de volgende dag een andere gids zullen krijgen, aangezien zijzelf die dag zal vertrekken om een maand lang vrij willig te gaan werken aan een in aan bouw zijnde spoorlijn in het oosten van het land. Dan wordt ze aanzienlijk ern stiger en zegt „beste kameraad, iemand in het gezelschap heeft een foto gemaakt van de botsing tussen twee ezelskarren. Dit zou het aanzien van ons land in het buitenland ernstig kunnen schaden en ik moet je dus verzoeken ervoor te zorgen, dat uiterlijk morgenochtend de betref fende film ingeleverd wordt. Wij zullen die dan ontwikkelen, de niet-toegestane foto vernietigen en de andere opnamen teruggeven.” Ik protesteer zwakjes, maar neem mij tegelijkertijd voor om NRC-correspondent zoveel mogelijk helpen. ’s Middags wordt de eerste excursie naar Durrës gehouden en krijgt men een indruk van de tweede stad van het land (50.000 inwoners). De gids blijkt meer dan voortreffelijk op de hoogte en toont ons zelfs de plek, waar in 1914 de Nederlandse kolonel Thomson, die deel uitmaakte van de leiding van de toen malige Albanese Gendarmerie, is ge sneuveld. Zijn standbeeld staat nu alleen nog maar in Den Haag, omdat de Alba nezen na de tweede wereldoorlog zijn borstbeeld in Durrës hebben verwijderd en vervangen door eenbeeld van de Al banees, die als eerste in 1939 verzet bood tegen de binnenvallende Italianen en daarbij ook als eerste sneuvelde. mogen maken. Het hotel zelf het strand ervoor zijn vrij toegankelijk, maar de bewegingsvrijheid is uitdrukke lijk beperkt tot dit zeer kleine, nauw keurig omschreven gebied. Dan draait de bus het hek van Hotel Adriatik binnen, een door de Russen in 1959 gebouwd post-stalinistisch monstrum. Veel onder houd blijkt er sinds die tijd niet meer geweest te zijn aan dit als eerste klas gekwalificeerde hotel, maar de groep was van te voren door het organiserende reisbureau gewaarschuwd en aanvaardde dus zonder morren de sobere accommo datie. In mjjn kamer blijken de open slaande deuren naar het balkon met twee spijkers te zijn dichtgetimmerd. Met eni ge geweldpleging lukt het me ze open te maken, waarbij echter wel de gehele gordijnenpartij naar beneden stort. gesprek ook nog even op de toeristische perspectieven voor de toekomst. In 1973 verwacht men in totaal 4000 buitenlan ders; in 1974 zullen dat er vermoedelijk 6000 worden wegens de verbeterde op vangmogelijkheden. Individueel toeris me vooral per eigen auto zal nog lang on mogelijk blijven wegens de ontbrekende infrastructuur. De wegen zijn te smal, benzinepompen ontbreken en een enkel hotel per stad, de hoofdstad uitgezonderd, blijft natuur lijk veel te weinig. Groepen ook Ne derlanders zal men daarentegen graag onder de bekende voor een deel stellig ook in het belang van de buitenlanders getroffen bekende be lemmerende voorwaarden blijven ont vangen. Hetis echter zeer de vraag of veel Nederlanders daarvoor zullen voe len. Het afscheid is bijna hartelijk. Een vrouw veegt de straat in Tirana. Maar ook bij zwaarder werk worden haar seksegenotes ingeschakeld. Zo ver trok onze eerste gids een student a Engels al na een dag om voor een maand aan de bouw van een spoorlijn mee te gaan werken (links). ners, die de zondag gebruiken voor een wandeling naar de wat meer bewoonde wereld. De trekezels van twee met vrou wen in klederdracht volgeladen karren schrikken bij het naderen van onze bus, worden wild en botsen tegen elkaar. De naast mij zittende correspondent van het NCR-Handelsblad fotografeert snel dit schilderachtige verkeersongeval, niet vermoedende wat later de gevolgen zul len zijn. Wat verder wordt het land- schap vlakker en rijden we door dorpen en stadjes met een begin van hoogbouw en wat industrie. De eerste indruk is die van grote armoede. De vele rode spandoeken met voor ons onleesbare leuzen vrolijken de totaal-indruk nau welijks op; de nieuwbouw is niet afge werkt en uit de oude lage behuizingen kijken wat armoedig geklede mensen naar buiten. Maar we zien ook al snel in dat het onredelijk zou zijn om in dit land onze westeuropese maatstaven aan te leggen. water van enkele centimeters zich snel op de grond verzamelt en pas na onge veer een half uur door een gat, ergens in de bodem wegloopt, ’s Avonds na 10 uur valt de hele watertoevoer in het hotel uit en wordt pas de volgende ochtend vroeg hervat. Het weer is prachtig, het uitzicht op strand en haven in de verte niet minder mooi en dit alles doet, samen met de hooggespannen ver dere verwachtingen, de- incoveniënten al spoedig accepteren. GELUNCHT WORDT in Pogradec aan het meer in een omgeving, waar de tijd lijkt stil te hebben gestaan. Het verzoek om in dit grensgebied met veel militaire aktiviteiten niet te fotograferen wordt geëerbiedigd. Na een korte rust wordt de reis vervolgd naar Korea, de belangrijk ste stad in Zuidoost Albanië met bijna 50.000 inwoners, niet ver van de Griekse grens. De stad blijkt een onbedorven kleinood, vol met schilderachtige oude huisjes met prachtige kleine schaduwrij ke binnenplaatsjes. De bevolking is ken nelijk nog nauwelijks in aanraking ge weest met buitenlanders en begroet ons allerhartelijkst. Kinderen kijken nieuws gierig op en hollen dan aansluitend in horden achter de langzaam rijdende bus aan. Ze weten niet hoe luidruchtig ze hun geestdrift moeten tonen. Later, bij het verzetsmonument hoog boven de stad geniet een ieder van het schitteren de uitzicht en doet men de merkwaardi ge ervaring op, dat men de mensen in de stad, ver beneden, op straat hoort praten. Wij door autolawaai bedorven Nederlanders wisten niet meer dat zoiets nog mogelijk was! MEN DIENT ZICH bij alles in Alba nië te realiseren, dat het land na eeu wenlange overheersing door Serven. Montenegrijnen en Turken pas in 1913 de onafhankelijkheid kreeg om na tien tallen jaren van corrupt wanbeheer on der Koning Zog in 1939 weer onder de voet gelopen te worden door fascistische Italianen. In feite kon de ontwikkeling, zij het als communistisch land, pas in 1944 beginnen na een heldhaftige vrij heidsstrijd waarin grote persoonlijke en materiële offers moesten worden ge bracht. Tegen deze achtergrond veran deren de gemengde gevoelens van het begin gedurende het verdere verloop van de reis langzaam in een bewondering voor de prestaties van de Albanezen om ondanks hun territoriaal en politiek iso lement hun land in nauwelijks dertig jaar te veranderen van een agrarisch achterlijk gebied met bijna 100 percent analfabeten en bloedwraak in een half agratisch/half industrieel land zonder bloedwraak en analfabeten met een be paalde vorm van welvaart en vooruit gang. DE STAD ZELF heeft wat industrie en maakt weer een armelijke indruk. Weldadig doet het vrijwel geheel ont brekende verkeer aan. De winkels heb ben werkelijk niets in de etalages en voor een enkele groentewinkel staat een lange rij vrouwen te wachten om wat paprika’s of druiven in te kopen. De talrijke koffiehuizen zijn overvol met druk pratende mannen, die nieuwsgierig ópkijken, wanneer de grote groep bui tenlanders langs loopt. De haven zelf is militair gebied en mag niet betreden worden. Uiteindelijk komen we op het plein voor een soort gemeentehuis, waar de gids ons eerst opmerkzaam maakt op het in alle Albanese steden voorkomen de borstbeeld van Stalin en vervolgens vertelt, dat de op dit plein vroeger aanwezige moskee inmiddels is afgebro ken en vervangen werd door een kul- tuurhuis voor de jeugd. Reeds in 1966 heeft Albanië zich nl. zelf uitgeroepen als de eerste athetische staat ter we reld, alle kerken gesloten en die later óf afgebroken óf in opslagplaatsen óf in kroegen veranderd. Een enkel historisch waardevol bouwwerk werd tot kultuur- monument verklaard en althans tot nu toe ongemoeid gelaten. Tenslotte wordt ons de plaats getoond waar enige jaren geleden bij het slopen van bouwvallige huizen een vrijwel onbeschadigd romeins amphitheater onder de grond werd aan getroffen, compleet met freskoos in de verbindingsgangen en loges voor de aris tocraten. Ongeveer de helft is nu bloot gelegd en de rest van het werk is voor de komende jaren gepland. Het is een bewijs hoe belangrijk Durrës eens als Epidamos/Dyrrhion aan het begin van de Via Egnata naar Byzanthium is geweest Na een rit van een uur of drie langs de al bekende weg van de heenreis en laatste lunch in Shkodër bereiken we de grens. De formaliteiten zijn dit keer binnen een half uur ten einde. De in beslag genomen lectuur wordt terugge ven en we lopen de 100 meter over de grens naar de wachtende Joegoslavische bus. DE TRIP WORDT besloten met een kopje Turkse koffie in een restaurant in de openlucht. De prijzen zijn naar onze maatstaven uiterst laag lVa Lek of 42 ct waarbij men wel moet weten, dat het gemiddeld inkomen ca. 600 tot 750 Lek per maand bedraagt, huren uiterst laag zijn (van 10 Lek per maand voor een tweekamerflat af), geen loonbelas ting geheven wordt en de inkomstenni vellering praktisch volkomen is. De rec- tor-magnificus van de Universiteit in Tiranë verdient niet meer dan 1040 Lek per maand. Sociale zekerheden zijn ruim voldoende en reeds met 60 jaar voor mannen 55 jaar voor vrouwen bestaat recht op pensioen. Bejaardentehuizen zijn nagenoeg onbekend, aangezien de ouders bij de kinderen inwonen. Tegen deze prijzen en inkomens doen de talrij ke televisie-antennes op de daken wat onbegrijpelijk aan. De Italiaanse toestel len kosten immers niet minder dan 3000 Lek en zijn zelfs tegen deze prijs nau welijks te krijgen. De antennes zijn in de meeste gevallen dubbel en verschil lend gericht, zodat aangenomen kan worden, dat in Durrës druk gekeken wordt naar de Italiaanse televisie. Mis schien is dit de verklaring voor de summiere Italiaanse talenkennis, die ook de jeugd in deze streken blijkt te heb ben. ZATERDAGOCHTEND om 10 uur zal de terugreis beginnen. Van half negen af heeft uw verslaggever een tweetal zake lijke besprekingen in het hotel. Aange zien geen toestemming verkregen kon worden om alleen naar Tiranë te gaan had onze onverbeterlijke gids gezorgd, dat de gesprekspartners naar Durrës kwamen.... In het onderhoud met de onderdirekteur van Albturist komt het 'S AVONDS SPEELT op het terras een driemansbandje politieke strijdliederen, die door de aanwezigen enthousiast wor den meegezongen. Het geheel onder het waakzaam oog van een drietal Albanese partijleiders, die de bijeenkomst beslui ten met een opgestoken gebalde rechter vuist en de geschreeuwde leus „Leve Marx, Lenin, Stalin, Hoxha. Het publiek schreeuwt geestdriftig mee, de partijlei ders vertrekken in hun geblindeerde Mercedes en het bandje verhuist naar de kelder van Hotel Adriatik aan de over kant, waar de gasten uit onze groep nog wat kunnen dansen op de nieuwste Amerikaanse succesnummers. TERUG VERT de weg ons van Elbasan naar Tiranë over de schitteren de Krabapas. Bijna geen verkeer en uitzicht op een on wezenlijk mooie berg wereld. Voor de tweede keer in d» hoofdstad van het land hebben we nog een uurtje tijd om tegen dollars fraaie en bijzondere souvenirs te kopen en nog snel even vast te stellen, dat het Stalinbeeld op het grote Skënderbeu- plein vervangen is door het beeld van de nationale held Stalin troont nu in een aanzienlijk kleinere uitvoering op een wat verscholen plekje tegenover het eni ge hotel voor buitenlanders, het door de Italianen na 1939 gebouwde Dajti. Het cultuurpaleis, oorspronkelijk door de Russen geschonken als symbool van de eeuwige vriendschap tussen de Sovjet unie en Albanië en na' de breuk in het begin van de zestiger jaren achtergela ten als een verzameling stalen bouwstei- gers en schroot blijkt keurig te zijn afgebouwd door de Albanezen zelf. De agent op het grootste plein van de stad, die het niet of nauwelijks aanwezige verkeer regelt, wekt nog steeds enige hilariteit op. IN DE BUS wordt het bij het naderen van het Joegoslavische grenskantoor al wat stiller. De chauffeur, niet op de hoogte van de aanwezigheid van enkele slavisten ip het gezelschap, kondigt ons bij de controle-ambtenaar aan als „een bus met stomme honden.” Wé laten het er maar bij. Vijf minuten later rijden we door naar de feitelijke grens, nog drie kilometer verderop. Vijftig meter vóór de grens moet wor den uitgestapt en wordt de bagage uitge laden. Uw verslaggever geniet de twijfel achtige eer om als drager van het collectieve visum het eerste contact te mogen leggen om de administratieve handelingen te laten verrichten. De ver tegenwoordiger van het organiserende reisbureau blijft in Joegoslavië. Een duister blikkende soldaat met machine geweer in de hand ontvangt mij aan de slagboom; even later komt een zo moge lijk nog donkerder kijkende militaire grenscommandant de stapel papieren en de paspoorten in ontvangst nemen. Com municatie blijkt onmogelijk, maar even later wordt toestemming gegeven, dat de reizigers één voor één de grens overko men. Gezichten worden grondig vergele ken met de foto’s en de deelnemers mogen hun koffers over een honderdtal meters zelf naar het nieuwe douanekan toor langs de kant van de weg dragen. Een controle, die ruim twee uur zal DE VOLGENDE morgen wordt over dit onderwerp nauwelijks meer ge sproken wat wel voornamelijk te dan ken is aan onze nieuwe, aanzienlijk soepeler gids, een leraar engels van on geveer 30 jaar, die ons de volgende dagen zal gaan begeleiden. Om half tien wordt op het terras een bijeenkomst ge houden van alle deelnemers onder leiding van de gids, waarbij met een on-neder- - •■r: maand. Het is een verademing de eerlijk gemeende geestdrift van de gezichten van de vrijwilligers te lezen. Jonge meisjes rollen en sjouwen grote rots blokken naar het ravijn aan de kant van de weg. Even te voren zijn die blokken door jongemannen met een houweel uit de rotswand gehouwen. Zo langzamerhand ontstaat dan het tracee, waarover de nieuwe spoorbaan zal gaan lopen. Slechts voor die grootste grond verplaatsingen schuiven logge bulldozers van Chinees fabrikaat door het land- schap. Voor het boren van de 12 tunnels is in Zweden hoogwaardig materiaal aangekocht, dat door deskundigen wordt bediend. Een spoorbrug in aanbouw, 300 meter lang en 50 meter hoog wordt door de enthousiast geworden groep druk ge fotografeerd. ONS HOTEL is een van de talrijke door het Staatsreisbureau Albturist ge durende het laatste jaar in de belang rijkste steden gebouwde nieuwe onder komens en is zonder meer goed. De correcte en snelle bediening wijst iedere fooi met beslistheid af. Ik informeer naar de kamerprijzen en hoor 13 Lek (f 3,65). De winkels in de stad blijken wat meer gesorteerd te zijn en veel minder druk. Zou het dan toch waar zijn, dat de Tosken in het Zuiden van het land meer presteren dan de wat minder ondernemende Gegen in het Noorden? Zou ook daarom de Albanese partijtop, waarin maar zeer weinig ver schuivingen plaats vinden, bijna geheel uit Tosken bestaan? REDACTIE: UDO. J. BUYS eerste duren begint instantie in het in beslag nemen van alle in de bagage aanwezige lectuur. Kort daarop komt een man binnen en wijst een drietal reisgenoten aan, die plaats mogen nemen op een stoel om verlost te worden van hun toch .echt geenszins exorbitante haargroei. Knarsetandend onderwerpt ook de sympathieke chemi cus uit Schiedam zich aan de procedure. Een andere landgenoot, gekleed in keu rige ribfluwelen broek met steekzakken ziet deze gekwalificeerd als „cowboy- trousers”, moet zijn pantalon uittrekken en vervangen door een in Albanese ogen wat normalere kledij. Z’n vriendin draagt een broek met wijde pijpen en moet die verwisselen voor een rok tot aan de knie. Zo langzamerhand ontstaat wat irritatie maar gelukkig is inmiddels eindelijk de Albanese bus een gloed nieuwe Fiat gearriveerd voor het verdere vervoer naar de eerste Albanese stad Shkodër, 34 kilometer het binnen land in. Een hangslot op een van prikkeldraad voorzien gammel hek wordt geopend door een soldaat en eindelijk ligt de weg voor ons open. Links onder stroom staande versperringen, die de weg van het aangrenzende land afsluiten, rechts het meer van Shkodër. In het gloednieu we Albturist hotel wordt een lunch geserveerd en ontmoeten we onze gids voor de verdere dag, een alleraardigste studente engels van de Universiteit van Tirana. Al spoedig ontpopt ze zich als een voorbeeldige door alle ideologische wateren gewassen Marxiste-Leniniste, die o-.s met niet-gespeeld enthousiasme opwekt om toch zoveel mogelijk kennis te nemen en te genieten van de vooruit gang in Albanië, het enige land ter wereld waar de zuivere marxistisch-le- ninistische leer consequent in de prak tijk wordt gebracht. Voorlopig aanvaar den we haar uitlatingen met wat uiteen lopende gedachten. ONS EERSTE REISDOEL is Durrës, in Nederland meer bekend als Durazzo, de enige wat grotere haven in Albanië, waar ook enkele kleine vrachtschepen kunnen laden en lossen. De smalle en bochtige weg voert door een mooi berg landschap. Verkeer is er niet al te veel; wat ezelskarren, een enkele autobus en vhachtauto, vaak van Chinees makelij. Daarentegen veel voetgangers in mooie klederdrachten. Het blijken bergbewo- DE BEWONDERING groeit de volgen de ochtend bij het bezoeken van een tweetal fabrieken. Allereerst de moderne uitrusting met de meest gecompliceerde machines van Chinees fabrikaat. De ge fabriceerde textiel ziet er voortreffelijk uit en is hoofdzakelijk besten.d voor de binnenlandse markt. Anders is het in de tweede fabriek, waar de uit zuivere schapenwol handgeknoopte tapijten met oorspronkelijk Albanese volksmotieven voor 75 percent worden geëxporteerd. De sociale voorzieningen lijken in beide gevallen goed; medische diensten, crè- en resulteert in

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1973 | | pagina 17