SCHOKKEND RELAAS OVER VERVOLGING VAN
CHRISTENEN IN PORTUGESE KOLONIE
MOZAMBIQUE IS
EEN POLITIESTAAT
Help Pakistaanse kerken bij
overstromingsramp
Internationale Commissie van Juristen:
Dood ds Manganhela
OPROEP VAN GEREFORMEERD WERELDDIAKONAAT:
Arrestaties
Controle Roode Kruis
Martelingen
I
ZATERDAG
Erbij
15
14
SEPTEMBER
1 973
„Mozambique kan worden aangemerkt als een politiestaat. Er is een in
ternationaal en géén Portugees tribunaal nodig om de waarheid over de
wreedheden van het Portugese leger vast te stellen”. Dat zijn twee con
clusies uit een rapport van de Internationale Commissie van Juristen te
Genève over „De geheime politie (D.G.S.) in Mozambique”. Het rapport
dat tal van schokkende gegevens over het optreden van de geheime politie
in Mozambique onthult, kan als correct en betrouwbaar worden aange
merkt, zo verklaart de sectie Internationale Zaken van de Nederlandse
Raad van Kerken.
*7 01
zwepen.
van
Niemand van de predikanten schijnt
l
1
5
dat zoiets totaal onmogelijk is aangezien
zij weten dat hun kerken en kongrega-
ties geïnfiltreerd zijn door DGS-agenten.
Het is niet duidelijk of de DGS zelf
werkelijk in haar beschuldiging gelooft
of dat ze deze inbrengt om de kerken te
intimideren en in diskrediet te brengen.
De overstromingen deden zich eerst
voor in het noordelijk deel van Pa
kistan, vooral in de Poendjaab. Daar
traden de vijf rivieren buiten hun
oevers door de watervloed, die van de
bergen in het noorden in te grote
hoeveelheid naar beneden kwam. In
dit deel van Pakistan woont ongeveer
een
om
geslagen te zijn maar een aantal van
hen werd gebroken door psychologische
dwang en vooral door de konfrontatie
met valse „bekentenissen”, die de andere
gevangenen waren afgedwongen.
De kerken in Mozambique worden be
schuldigd geld in te zamelen voor de
Frelimo, de vrijheidsbeweging, waarvan
men hier twee platen ziet. Op de ene
foto is men bezig de bevolking van een
dorp in te lichten over plannen om de
landbouw te organiseren in de bevrijde
gebieden. Op de andere foto ziet men de
militaire opleiding van Frelimo.
Hierbij waren velen, die valse bekente
nissen hadden getekend. Meer dan 20
zitten nog steeds gevangen. Het is niet
bekend of er enige beschuldiging tegen
hen is ingebracht, of ze zijn berecht, en
of ze veroordeeld zijn.
dichter bij elkaar zullen
een deel van India tegen
i
1
1
1
j
2
T
3
1
Een afgevaardigde van het Internatio
nale Comité van het Roode Kruis be
zocht de gevangenis eenmaal, en wel vijf
maanden na de arrestaties. Aangenomen
t
I
r
s
t
1
i
i
c
l
I
X
r
2
t
1
1
2
I
1
C
c
1
1
s
1
s
f
1
s
1
f
Tengevolge hiervan werd de rechter in
zijn ambt hersteld en er werd verklaard
dat zijn „tijdelijk ontslag” het gevolg
was geweest van meningsverschil op an
der gebied.
Het verdonkeremanen van het rapport
van rechter Valadas Preto en de reaktie
van de regering op de inhoud ervan
vormen duidelijke aanwijzingen dat een
internationaal en geen Portugees tribu
naal nodig is om de waarheid over de
vermelde wreedheden van het Portugese
leger vast te stellen.
wordt dat hij de gevangenen In eenzame
opsluiting niet heeft gezien, met de mo
gelijke uitzondering van dominee Man
ganhela. Voor zijn bezoek werden de
ruggen van alle gevangenen onderzocht,
en degenen met lidtekens en wonden
van het slaan tijdens de verhoren wer
den weggebracht en door de Roode
Kruis-gedelegeerde niet gezien. Aan de
rest werd, speciaal voor deze gelegen
heid, een derde deken verstrekt. De
Roode Kruis-afgevaardigde heeft niet ge
zien onder welke omstandigheden van
overbezetting de meerderheid van deze
gevangenen was opgesloten. De meeste
gevangenen die hij bij deze inspektie
zag, waren gevangenen, die al veroor
deeld waren en meer dan een jaar van
hun straf hadden uitgezeten. Zij moch
ten werken en ondergingen een kursus
„heropvoeding”. Bovenal zag de afge
vaardigde geen van de gevangenen, die
verwondingen waren toegebracht tijdens
hun verhoor.
Sinds de bekendmaking van Mangan-
hela’s dood werd vernomen dat nog drie
andere gevangen in de gevangenis ge
storven zijn. Beweerd wordt dat zjj al
lemaal zelfmoord hebben gepleegd. Zelfs
wanneer deze beweringen allemaal
er toe gekomen zijn zich van het leven te
beroven, aldus het rapport van de Inter
nationale Commissie van Juristen.
Enkele dagen voor zijn dood zij hij,
na te zijn verhoord, tot een medegevan
gene: „Leugens, niets dan leugens”, en
gaf te kennen dat hem gevraagd werd te
verklaren dat hij een som gelds aan het
Frelimo had overhandigd.
De enige officiële bekendmaking van
rechter Valadas Preto’s bevindingen was
dat hij als doodsoorzaak zelfmoord ac
cepteerde. In feite echter bevatte zijn
rapport tevens de konklusie dat de ge
vangenen tijdens de verhoren systema
tisch gemarteld werden. Toen dit rap
port in Lissabon werd ontvangen, werd
rechter Valadas Preto van zijn funktie
ontheven. 24 praktiserende advocaten uit
Lourenco Marques zonden daarop een
protesttelegram naar premier Caetano.
Dominee Manganhela stierf op 11 ok
tober 1972. In Mozambique zijn de me
ningen verdeeld over de oorzaak van
zijn dood. Europeanen en overheidskrin
gen accepteren de officiële versie, die bij
de lijkschouwing werd geconstateerd,
dat hij zelfmoord had gepleegd door zich
op te hangen. De meeste Afrikanen ge
loven dat hij werd vermoord. Sommigen
zijn van mening dat hij aan een hart
verlamming stierf, die vervolgens als
zelfmoord werd gecamoufleerd.
Een Amerikaanse soldaat gooit voed
sel uit een helikopter naar Pakistaan
se slachtoffers van de watersnood.
De gevangenen verklaarden later dat
zij tijdens deze behandeling bereid wa
ren te sterven en dat ze in een toestand
waren gebracht die hen precies datgene
deed zeggen wat de ondervragers van
hen verlangden; ze waren als dieren
zonder enige reakties; de politie kon elk
denkbeeld in hun hoofd prenten en zij
zouden het accepteren. Verlaagd tot deze
toestand, tekenden zij precies de verkla
ringen, die de ondervragers van hen
eisten. De verklaringen waren gebaseerd
op hun antwoorden tijdens de ondervra
ging, maar veranderd, en in alle geval
len met extra toevoegingen. Wanneer zij
hiertegen protesteerden werden zij met
meer slaag bedreigd of er werd
andere gevangene binnengebracht
zijn bekentenis te herhalen, die op het
zelfde neerkwam. Degenen die grotere
weerstand toonden werden in donker
gemaakte cellen eenzaam opgesloten en
zo nodig werd hen alle voedsel onthou
den en werd hen verboden zich te was
sen. Een van de gevangenen is onder
deze omstandigheden gek geworden.
vangenen op de hele rug geslagen met
Een aantal van hen ontving
meer dan honderd slagen. Daarna wer
den ze teruggestuurd naar de gevangenis
totdat ze voor de volgends zitting wer
den opgeroepen. Een aantal is flauwge
vallen. Bij enkele gelegenheden werd
hun injecties toegediend en werd hun
wonden behandeld door Afrikaanse ver
plegers. Een aantal gevangenen had la
ter nog steeds moeilijkheden bij het
gaan zitten en bij het met de rug
achterover leunen in een stoel. Zij had
den grote lidtekens op hun schouder en
rug.
Zoals bekend is Pakistan de laatste
weken getroffen door een overstro
mingsramp, die de ergste uit de ge
schiedenis van dit land wordt ge
noemd. Tot op heden zijn enige dui
zenden mensen omgekomen, maar
men schat dat ook ongeveer acht
miljoen mensen van huis en haard
zijn verdreven. Dat is ongeveer 15
percent van de Pakistaanse bevolking.
Over de verhoren die plaatsvonden in
het hoofdkwartier van de geheime poli
tie in Laurenco Marques vermeldt het
rapport onder meer: De strekking van
de gestelde vragen was de gevangene te
laten toegeven dat het werk van de
Kerk inderdaad een voorwendsel was
voor subversieve aktiviteiten en dat zij
voor het Frelimo werkten, dat zij geld
voor hen verzamelden en dat aan hen
doorgaven. Wanneer de gevangene dit
ontkende, werd iemand van de Afri
kaanse politie geroepen en werd bevolen
hem te slaan. Het slaan begon doorgaans
met slagen met een stok op de handen,
tot ze bloedden. Daarna werden de ge-
Door een nieuw dekreet van 1 oktober
1972 heeft de geheime politie (D.G.S.)
zichzelf rechterlijke bevoegdheden ver
schaft. Bij veiligheidszaken ligt de af
handeling van het voorlopig onderzoek,
het ondervragen van de gevangene en
het uitvaardigen van het bevel tot arres
tatie of vrijlating op borgtocht nu ge
heel in handen van de geheime politie.
Alsof dat nog niet genoeg zou zijn, gaat
het dekreet verder met het stellen dat
„de volmacht van de officier van justitie
gedurende het voorlopig onderzoek ge
bruikt zal worden door inspekteurs van
politie” en dat de aanwezigheid van een
advocaat voor de verdediging bij onder
vraging „verboden kan worden wanneer
dit lastig is voor het onderzoek of ge
rechtvaardigd wordt door de aard van
de misdaad; in zo’n geval kan hij wor
den vervangen door een verdediger ad
hoe of door' twee bevoegde getuigen met
geheimhoudingsplicht”. In de praktijk
zijn de „twee bevoegde getuigen” even
eens leden van de politie. Het dekreet
verschaft officieren en leden van de
DGS tevens vergaande bevoegdheden zo
als huiszoeking zonder dat enige gerech
telijke autoriteit hierin gekend hoeft te
worden, en voor de goede orde „dienen
de bestuurlijke-, rechterlijke-, militaire-,
en politieautoriteiten de DGS alle mede
werking te geven die zij eist”.
Uitvoerig wordt in het rapport inge
gaan op de activiteiten tegen en de
vervolging van christenen in Mozambi
que. De geheime politie die voorheen
bekend stond als PIDE en nu Algemene
Veiligheids Dienst (D.G.S.) wordt ge
noemd, werkt in de Portugese kolonieën
rechtstreeks onder bevel van de regering
in Lissabon. In tegenstelling tot de ge
wone politie is zij geen verantwoording
schuldig aan de gouverneur-generaal
van de betreffende kolonie. Zij staat dus
reeds buiten het kader van de wet in de
zin van de normJale bestuurlijke struc
tuur. Maar zij staat bovendien buiten de
wet in de zin dat zij de buitensporig
grote volmachten heeft om te arresteren,
gevangen te houden, te verbannen en
zelfs om in het geheim te berechten door
hun eigen officieren, zonder onderwor
pen te zijn aan enig effektief toezicht of
kontrole door de rechtbanken, aldus het
rapport van de Internationale Commissie
van Juristen.
„Een staat waarin de politie zulke
onbeperkte volmachten heeft over de
vrijheden van de burgers is in de strikte
zin van het woord een politiestaat. Zoals
de ervaring in veel andere landen aan
toont zijn bevoegdheden van deze aard
tevens het recept voor martelingen”, al
dus de Internationale Commissie van
Juristen.
De wijze waarop de DGS gebruik
maakt van deze voorzieningen kan wor
den geïllustreerd met een golf van ar
restaties, die in juni 1972 werd verricht
onder de Afrikaanse geestelijkheid en de
leden van de niet-katholieke kerken in
Mozambique, voornamelijk in Lourenco
Marques maar ook enkele in het bin
nenland. Getroffen kerken zijn de Ad
ventisten, Kongregationalisten, Pinkster
gemeente, Presbyterianen, Zionisten en
Wesleyanen. Vele van deze kerken waren
verbonden met buitenlandse zendingen,
maar niet alle. Zoals nog zal blijken,
schijnt het doel van deze golf van arres
taties te zijn geweest om de gearresteer
den een bekentenis af te dwingen dat zij
hun kerkelijke organisaties gebruikten
als een dekmantel om geld in te zame
len voor en hulp te verlenen aan het
bevrijdingsleger van het Frelimo. Alle
betreffende kerken hebben deze bewe
ring krachtig ontkend en zetten uiteen
60 percent van de bevolking. In to
taal is daar nu een gebied over
stroomd in grootte van anderhalf
maal Nederland. Enige dagen later
konden ook de meer Zuidelijk gele
gen rivieren de watermassa’s niet
meer verwerken, braken de dijken
daar op verschillende plaatsen door
en kwamen grote delen van het land
onder water te staan.
Door verschillende regeringen
wordt er al hulp gegeven aan de
Pakistaanse regering. Daarnaast, zo
vertelde bisschop Innayat Masih, heb
ben ook de kerken in samenwerking
met de Pakistaanse regering een
hulpprogramma opgezet om het aan
tal kanalen waarlangs de getroffen
bevolking kan worden bereikt te ver
groten.
In de eerste plaats wordt de na
druk gelegd op het verstrekken van
voedsel en medicamenten om te pro
beren te voorkomen, dat er besmette
lijke ziekten uitbreken onder de ver
dreven bevolking, want vrijwel altijd
gaan dergelijke rampen gepaard met
het uitbreken van epidemieën. Daar
naast moeten er zo snel mogelijk
voorzieningen worden getroffen voor
de wederopbouw van de vele getrof
fen dorpen, omdat de winter nadert
en de ellende helemaal niet meer te
overzien is, wanneer dan nog grote
groepen van de getroffen bevolking
geen onderdak hebben.
Bisschop Innayat Masih zei tot slot
er hoop op te hebben dat door dze
ramp de regeringen van Pakistan en
De dood van dominee Manganhela
schijnt grote verontrusting te hebben
veroorzaakt bij de geheime politie. Het
bericht van zijn dood heeft geleid tot
internationaal protest uit alle delen van
de wereld. Nadat er stappen waren ge
nomen bij de regering in Lissabon, werd
een onderzoek gelast onder leiding van
rechter Valadas Preto, de zeer geachte
president van het Hof van Appèl in
Lourenco Marques. De grote meerderheid
van de in juni gearresteerde gevangenen
die nog steeds in hechtenis waren, werd
op 24 december vrijgelaten.
Het werelddiakonaat van de Neder
landse gereformeerde kerken gaat de
Pakistaanse kerken financieel bij
staan bjj het hulpprogramma dat zij
in samenwerking met de regering in
Pakistan opzetten om slachtoffers te
helpen van de overstromingsramp die
dit land op het ogenblik teistert.
Hiertoe werd een dringend verzoek
gedaan door bisschop Innayat Masih,
de bisschop van Lahore van de Uni
ted Church of Pakistan, die hiervoor
dezer dagen op bezoek kwam op het
Algemeen Diakonaal Bureau in
Utrecht.
Het aantal gearresteerden is niet nauw
keurig bekend, maar het schijnen er
ongeveer 200 te zijn geweest. De meest
vooraanstaande onder hen was misschien
de voorzitter van de Synodale Raad van
de Presbyteriaanse Kerk, dominee Man
ganhela, die, naar men zegt, zes maan
den later in de gevangenis zelfmoord
zou hebben gepleegd.
Het rapport onthult mensonterende
toestanden in de gevangenis. Een arts
wordt geciteerd die verklaarde dat zieke
gevangenen pas in een zodanige staat
bij hem gebracht werden, dat hij vrijwel
niets meer voor ze kan doen. Anderen
leden onder nerveuze stoornissen zoals
onsamenhangende spraak, beven, onbe
heerst schreeuwen en zelfs volledige
mentale ineenstortingen, die voortduur
den ook nadat ze waren vrijgelaten.
India wat i
komen. Ook
Pakistan aan is door overstromingen
getroffen en bij de hulpverlening zul
len deze regeringen elkaar moeten
bij staan. Hij hoopt tevens dat hier-
dooi ook een mogelijkheid geopend
zou kunnen worden dat de honderd
duizend nog in India gevangen ge
houden Pakistaanse militairen naar
huis mogen terugkeren, omdat ook
veel gezinnen van deze militairen tot
de getroffen bevolking behoren. Deze
mannen zijn nu dringend thuis nodig.
De gereformeerde kerken in Neder
land werken via werelddiakonaat en
zending nauw samen met de United
Church of Pakistan. Deze kerk is
enige jaren geleden tot stand geko
men door een fusie tussen anglika-
nen, methodisten, lutheranen en pres
byterianen (gereformeerden). Deze
hulp geschiedt door het beschikbaar
stellen van geld voor de verschillende
programma’s van deze kerk en door
het beschikbaar stellen van deskundi
gen op het terrein van de gezond
heidszorg, onderwijs, landbouwtrai-
ning en sociaal werk.
Om de kerken in Pakistan zo goed
mogelijk te kunnen helpen doet het
Algemeen Diakonaal Bureau van de
gereformeerde kerken een beroep op
alle Nederlandse christenen om voor
de Pakistaanse hulpprogramma’s geld
ter beschikking te stellen. Giro 2211
ten name van het Algemeen Diako
naal Bureau, Koningslaan 7 in
Utrecht, onder vermelding van: over
stroming Pakistan.
S
j
