STAATSSECRETARIS P. H. KOOIJMANS:
zeventien
kogelwonden
Generaal Wijting
opvolger van
I
Juan Carlos-munten
Zuid-Afrika
oorzaak van paniek
krijgt Franse
Mirages
Zweden
Rechts rekent op zege
Nationale raad
voor veilig
Syrië klaagt
verkeer bepleit
bij de VN
Drie Portugezen
deserteren
A tiende had
Van Rijn
Wat Prinsjesdag zal brengen
n
W1
in
HET-
HMAMHCKOK
peakunm!
I
Honden in Italië nit
angst voor cholera
HMAMMCKOM
BOEH1UHHE t
HAPWUIHBIUEM
KOHCTUTVUMW
afgemaakt
I ATE RDAG
1 5
3
SEPTEM BER
197 3
99
Kennedy
(Van onze redacteur in Stockholm)
Werkloosheid
COMMENTAAR OP ACTUELE ZAKEN
de schaal zullen leggen.
Geprofileerd
Tsjoe
Alternatief
STOCKHOLM De Zweedse sociaal-democraten, die nu meer
dan 40 jaar de regeringsmacht in handen hebben gehad, lopen een
grote kans binnenkort in de oppositie te komen. Als we tenminste de
opiniepeilingen moeten geloven. Morgen zijn er in Zweden algemene
verkiezingen en volgens een opiniepeiling van twee weken geleden
kunnen sociaal-democraten en communisten, die die afgelopen re
geringsperiode voor de nodige parlementaire steun hebben gezorgd
voor de sociaal-democratische minderheidsregering, samen op 46,5
percent van de kiezers rekenen, terwijl de tegenpartij 50,5 percent
van de kiezers achter zich heeft staan. De overgebleven percentages
gaan naar kleine splinterpartijen, die door de kiesdrempel van 4
percent geen gewicht in
-
(vervolg van pagina 1)
te
In
Binnen
de
macht
de
nieuwe
van
in
1
:um
iing
De Zuidafrikaanse luchtmacht heeft al
een oudere versie van de Mirage. Van de
nieuwe vliegtuigen worden zestien van
het type F-l-CZ, onderscheppingstoestel-
len voor alle weersomstandigheden die
met het radar-vuurleidingssysteem Cy
rano zijn uitgerust.
Zo’n nationale raad kan volgens de
federatie efficiënt strijden tegen de hui
dige epidemische verkeerstoestand met
zijn vele doden en gewonden, onder wie
het ernstigste worden getroffen: voet
gangers en fietsers en daarbij kinderen
in het bijzonder- Zweden, West-Duits-
land en België kennen al een nationale
zaad voor verkeersveiligheid.
Alleen in de kranten wordt druk
gespeculeerd over de gevolgen van de
machtsovername, waarbij men zich
vooral uitput in het bedenken van
regeringskandidaten voor een eventu
ele rechtse regering.
De oppositie wil de ondernemers
vrijere handen geven en propageert
de decentralisering.
mocraten ook hun pijlen op de con
servatieven.
(Van onze redacteur in Madrid)
MADRID. Sinds prins Juan Carlos’
benoeming in 1969 tot „toekomstige ko
ning” leven de Spaanse koningsgezinden
in een zo hoog gespannen „blijde ver
wachting", dat ze in iedere gebeurtenis
het begin van een kroningsplechtigheid
zien.
DAMASCUS (Reuter). De regering
van Syrië heeft gisteren besloten bij de
Veiligheidsraad van de Verenigde Naties
een klacht in te dienen tegen „Israels
agressie” van eergisteren.
Dit is officieel in Damascus bekendge
maakt.
JOHANNESBURG (DPA) De Zuid
afrikaanse luchtmacht zal met 48 Franse
straaljagers van de modernste soort, de
Mirage F-l,worden uitgerust. De eerste
toestellen moeten al komend voorjaar in
Zuid-Afrika aankomen, aldus het avond
blad „The Star” in Johannesburg.
De sociaal-demokraten onder lei
ding van premier Olof Palme hebben
an
it-
Het
im-
nd-
ige-
au-
een
op
tai-
van
>fd-
LBC
!ge-
250
1001
De
ree-
an-
tot
ren-
de
*eld
vee
ex-
>in-
•en,
?en
ene
ing
za
ten
Op
ol-
>ri-
ien
is
ws”
de
j de
iap-
Lege
lor-
be-
die
ige-
len-
da-
lakt
uijt
;un-
in
i in
de
het
leb-
ier-
ge-
zijn
cht
id-
nt-
□er
ik-
ne-
el-
jen
gs-
len
ui
len
te
;r-
de
de
te
se
[at
an
»n.
el
at
en
en
de
de
s-
?n
o-
?e
e-
e-
DAG W DAG
Chileense regering nog weinig gunstige
reacties gekregen- Slechts twee Zuida-
merikaanse militaire dictaturen, Urugu
ay en Brazilië, hebben het regime diplo
matiek erkend.
Het belangrijkste geschilpunt tus
sen sociaal-democraten en oppositie
lijkt te liggen in de vraag in hoeverre
de controle over de economie in han
den van de samenleving moet komen.
Palme heeft de plannen van de rege
ring om de ondernemingsbelasting te
verhogen, de pensioenfondsen te ge
bruiken om aandelen in de industrie
te kopen en te investeren in nieuwe
projecten, de vakbeweging commissa
riaten te verschaffen in de raad van
bestuur van de industrieën en de
vakbeweging ook vergaande invloed
te verschaffen in de personeelspoli
tiek van de bedrijven keer op keer
bestempeld als de grootste democra
tische hervorming sinds de invoering
van het algemeen kiesrecht.
in de jaren 1971 en 1972 te kampen
gehad met een stagnerende economie,
die heeft geleid tot een voor Zweedse
begrippen tamelijk hoge werkloos
heid. Hoewel de conjunctuur een stij
gende lijn vertoont en het aantal
werklozen afneemt (momenteel rond
de 80.000 man) lijkt deze verbetering
toch te laat te komen voor een partij
die volledige werkgelegenheid als een
van de hoofdpunten in haar pro
gramma propageerde.
DEN HAAG. De regeringen moeten
nationaal raden voor de verkeersveilig
heid instellen. Het zijn organen, die
gevraagd en ongevraagd adviseren, alle
takken van verkeer en verkeersorganisa-
ties dienen er in te zijn vertegenwoor
digd. Deze resolutie heeft de Internatio
nale Federatie van Voetgangers, die in
Den Haag congresseerde. aangenomen
3
De Christendemocraten schijnen ech
ter verdeeld te zijn. Een deel van het
partijbestuur heeft de leden geadviseerd
voorlopig niet met de regering samen te
werken.
De secretaris-generaal van de Franse
Communistische Partij, Georges Mar-
chais, betreurde in een radiotoespraak de
houding van de Franse regering, die het
volgens hem niet nodig heeft geoordeeld
de reghtse staatsgreep te veroordelen- In
Europa hebben alleen Engeland en
Spanje een soortgelijke houding aange
nomen.
De verhoging van de benzineprijs, de
optrekking van de belastingtarieven in
de sfeer van de inkomsten-, successie-
en vermogensbelasting, de verzwaring
van de lasten van „zelfbewoning-eige-
naars”, dat alles is allang geen nieuws
meer en past in het kader van de
„nieuwe mentaliteit” die premier Den
Uyl als „evangelie van de progressieven”
heeft aangekondigd. Veel maatregelen van
de nieuwe regering lijken trouwens als
twee druppels water op de plannen van
de voorgaande kabinetsploeg, veel uiterst
progressieve verlangens van de vroegere
oppositie blijken ook nu nog niet ver
vuld te kunnen worden, zodat het met
de invoering van die nieuwe mentaliteit
toch niet zo vlot lijkt te gaan. Den Uyl
heeft kennelijk te maken met een blok
lan het been, gevormd door de niet tot
de linkse drie behorende kabinetsminis
ters en hun achterban, maar bovendien
worstelt hij met de harde realiteit van
de mogelijkheden en onmogelijkheden,
die iedere regering het hoofd moet bie
den en die nooit veranderen, omdat zij
buiten de macht van een „mentaliteit”
liggen.
De drie hebben verklaard dat zij gede
serteerd zijn, omdat zij vrezen in Portu-
gees-Afrika te moeten dienen. Zij had
den niet in Denemarken om politiek
asiel willen vragen, daar dit land even
als Portugal lid van de Navo is.
Feit is dat de conservatieven bin
nen het oppositionele blok een duide
lijk geprofileerde politiek hebben.
Een uitgesproken voorkeur voor een
Zweeds lidmaatschap van de Europese
Gemeenschap en een drastische ver
laging van de inkomstenbelasting
plus een standvaste verdediging van
de positie van de kerk en de monar
chie en een gedeeltelijke reactionaire
hang naar recht en orde. Hiermee
wijkt men af van de politiek van de
eventuele toekomstige coalitiegenoten.
Uit Tsjecho-Slowakije, Hongarije en
Roemenië kwamen gisteren meldingen
over grote arbeidersbijeenkomsten waar
op tegen de „gewelddadige aanval op het
democratische en progressieve regime
van Allende door de reactie, met hulp
van het buitenlandse kapitaal” wordt
geprotesteerd.
Russische commentatoren beschuldig-
De oppositie in Zweden bestaat uit
drie partijen, waarvan de liberalen
een bijna catastrofaal verlies tege
moet gaan, volgens de opiniepeilin
gen. Ze hebben veel van hun kiezers
verloren aan het centrum, het voor
malige Boerenverbond, dat er de
laatste tien jaar in is geslaagd steeds
meer aanhang in de grote steden te
krijgen.
De Chinese minister-president Tsjoe
En Lai heeft de weduwe van Allende
een telegram gestuurd waarin hij zijn
deelneming met de dood van haar echt
genoot betuigt. Tsjoe zegt hierin dat
Allende „als een martelaar op zijn post
is gestorven”. Hij hoopte dat het Chi
leense volk uit dit „tragische gebeuren”
een les zal trekken en op de door
Allende bereide weg zal voortgaan.
den gisteren het „internationale imperia
lisme” ervan een aandeel in de Chileen
se staatsgreep te hebben gehad. Zij ver
meden echter hierbij de Verenigde Sta
ten met name te noemen.
De eerste gegevens wijzen erop dat
het een binnenlandse omwenteling is. En
dan kan alleen het betrokken land de
zaak aan de orde stellen- Zolang er nog
geen aanwijzingen zijn dat er van buiten
af is ingegrepen, zal de Algemene Ver
gadering het niet kunnen bespreken, al
dus de staatssecretaris.
Over de algemene lijnen van het fi
nanciële, economische, culturele en poli
tieke beleid van dit kabinet is in de
korte praktijk sinds de regeringsvorming
voldoende bekend geworden om grote
verrassingen uit te sluiten. Kleine, en
dan merendeels voor grote bevolkings
groepen onaangename verrassingen zijn
niet onmogelijk, want er is de laatste
weken nog flink gesleuteld aan details
van het beleid en dr. Ferry Hoogendijk
heeft namens de AVRO niet dag en
nacht met het oor aan het sleutelgat
van de kabinetskamer kunnen staan.
DEN HAAG (Reuter, UPI, AFP en
ANP). „Het drama Chili is nog maar
drie dagen oud. We beschikken nu over
te weinig informatie om te zien of we
de gebeurtenissen in Chili in de Algeme
ne Vergadering van de Verenigde Naties
als agendapunt aan de orde kunnen
stellen”. Dit zei gisteren staatssecretaris
dr. P. H. Kooijmans (Buitenlandse Za
ken) op een persconferentie
'WW
Historisch gezien was het centrum
een partij die dicht bij de sociaal
democraten stond. In de jaren voor
de tweede wereldoorlog steunden ze
vaak hun politiek in het parlement
en in de jaren vijftig vormde men
zelfs een coalitie met de sociaal
democraten. Maar in de jaren zestig
schoof men langzaam maar zeker
naar het kamp van de oppositie.
„Om alle twijfels uit te sluiten”, zo zei
Kennedy in een verklaring, „hoop ik dat
de commissie de kandidaat voor de post
van minister van Buitenlandse Zaken,
Henry Kissinger, verzoekt over deze
kwestie een getuigenverklaring af
leggen”.
Intussen is wel komen vast te staan
dat we in jaren niet zo’n interessante
Prinsjesdag hebben beleefd. Er is in
zekere zin wel een ban gebroken en er
zijn heel wat nieuwe dingen aan de orde,
die een mentaliteitsverandering op wat
langere termijn tot gemeengoed zouden
kunnen maken, als ze tenminste voor
zichtig worden voorbereid en niet over-’
haast op korte termijn worden doorge
dreven.
Senator Edward Kennedy heeft er bij
de senaatscommissie voor de buitenland
se betrekkingen op aangedrongen een
onderzoek in te stellen naar de bewerin
gen dat de Verenigde Staten een rol
hebben gespeeld in de Chileense staats
greep.
De rest van Spanje is zo doodsbe
nauwd voor wat er na Franco’s heen
gaan zal gebeuren, dat de minste of
geringste genoeg is om een kleine poli
tieke paniek te veroorzaken
Dit was het geval toen eergisteren een
politiek commentator van het konings
gezinde dagblad „ABC” uit Madrid het
gerucht lanceerde dat er postzegels en
munten met het aangezicht van prins
Juna Carlos worden voorbereid. „Argos”,
zoals de journalist Julian Cortes Caba-
nillas zich laat noemen, omdat hij met
argusogen waakt over prins Juan Carlos,
de toekomstige koning bij de gratie
Franco’s, schreef aldus: „Wij vernamen
dat d<? nationale munt- en postzegelfa-
briek bevel heeft gekregen voorbereidin
gen te treffen, zodat er spoedig postze
gels en munten voor dagelijks gebruik
met het beeld van de prins van Spanje
gemaakt kunnen worden. Dit is ongetwij
feld van groot belang”.
Aangezien Spanje bij gebrek aan een
normale open berichtgeving de kunst
van het geruchten-opblazen tot onge
kende hoogten heeft opgevoerd, wist
heel het land onmiddellijk te vertellen
dat Franco nu eindelijk van plan is
binnen de korste keren ook afstand te
doen van zijn post als staatshoofd, om
persoonlijk Juan Carlos tot koning van
Spanje te kronen.
Voor de tweede maal is een Mexi-
aans vliegtuig uit Lima vertrokken
om de weduwe van Allende op te
halen. Het vliegtuig zou „ergens in
Chili” landen. Mevrouw Allende en
twee van haar dochters hebben tij
dens de staatsgreep van dinsdag hun
toevlucht gezocht in de ambassade
van Mexico in Santiago. Volgens een
bericht van een Mexicaanse journa
list zou mevrouw Allende echter het
aanbod van Mexico haar politiek
asiel te verlenen van de hand hebben
gewezen omdat zij in Chili wenst te
blijven.
Cuba heeft bij de veiligheidsraad wel
een klacht ingediend omdat een Cubaans
schip door de Chileense strijdkrachten
zou zijn beschoten. De Chileense junta,
die een bijna uitsluitend uit militairen
samengesteld kabinet heeft gevormd, is
begonnen aan een campagne om inter
nationale erkenning. Op het binnenland
se front had het regime gisteren meer
succes dan in het buitenland. De Chris-
ten-Democratische Partij en de (rechtse)
Nationale Partij, die Allende in het
parlement fel hebben bestreden, zullen
het nieuwe regime steunen.
De staatsgreep heeft nieuw voedsel
gegeven aan de wrijving tussen Was-
hington en Latijns-Amerika. Verscheide
ne politici beschuldigen de regering-
Nixon er openlijk van een hand in de
staatsgreep te hebben gehad. Dit wordt
door Washington categorisch ontkend.
taliteit ligt overigens nog heel wat. dat
gerealiseerd zou moeten worden: op het
gebied van de woningbouw, de volks
huisvesting, de volksgezondheid, de mi
lieubescherming, de defensie en de bui
tenlandse politiek bevinden zich braak
liggende akkers die best op een wat
progressievere manier zouden kunnen
worden ingezaaid, zonder het leven van
het kabinet op het spel te zetten. Het
zijn deze kleinere maar bijzonder belang
rijke levensvoorwaarden voor een ge
zond maatschappelijk bestel, die afhan
gen van „mentaliteit”. De ministers
Gruyters, Van der Stoel, Vorrink en
Vredeling en hun staatssecretarissen
kunnen op de beleidsvorming een men-
taliteitsstempel hebben gedrukt dat sterk
kan afwijken van de kenmerken, die het
beleid van hun voorgangers droeg. Of
dat ook inderdaad gebeurd is, zal men
aan de Troonrede en andere uitspraken
kunnen toetsen. Ook zal men kunnen
concluderen of het streven van het ka
binet tot een „rechtvaardiger inkomens
verdeling” inderdaad strikt de lijnen der
rechtvaardigheid volgt, danwel ten koste
van een sterk in de verdrukking komend
deel der beroepsbevolking, namelijk de
middengroepen, een progressief succesje
najaagt. Dit laatste kan verleidelijk zijn,
al is het moeilijk denkbaar dat ministers
die uit „evangelische bewogenheid” in
dit kabinet meeregeren, die onrechtvaar
digheid hebben geaccepteerd. De confes
sionele achterban wordt immers op het
ogenblik zoet gehouden met idealistische
en van naastenliefde overvloeiende aan
sporingen (van Steenkamp bijvoorbeeld)
om over de grenzen van de religieuze
perken heen tot één christelijk politiek
blok te komen. Als dat moet aanspre
ken, heeft men in de praktijk van het
thans zittende kabinet al een aardige
illustratie van de moeilijke vraag welke
principes die evangelische ministers er
op na moeten houden en waar de grens
ligt van hun incasseringsvermogen.
fn de Sovjet-Unie zijn bijeenkomsten
gehouden om solidariteit met het volk
van Chili te betuigen. Hier een beeld
van zo’n bijeenkomst in een Moskouse
machinefabriek.
Franco’s volledige afstand van de
macht blijft echter iets dat alleen de
dood lijkt te kunnen bewerkstelligen.
Het is mogelijk dat de nationale munt,
waar men ook wel weet dat Franco niet
onsterfelijk is, vooroereidingen treft.
Maar een spoedige uitgave van Juan
Carlos’ postzegels klinkt meer als toe
komstmuziek.
DEN HAAG De 48-jarige generaal-
majoor A. .1. W. Wijting van de konin
klijke luchtmacht (commandant van het
commando tactische luchtstrijdkrachten)
is voorgedragen voor benoeming tot
voorzitter van het comité verenigde
chefs van staven.
Daarmee wordt voorzien in de vacatu
re die ontstond toen luitenant-generaal
der infanterie W. van Rijn op 25 juni
zijn ontslag aanbood. Dat gaat in op 1
oktober. Generaal Wijting begint zijn
nieuwe functie op 5 november in de
rang van luitenant-generaal.
het buitenland heeft de nieuwe
ROME (AP). In Rome zijn al een
110 honden door gas afgemaakt omdat
de mensen in hun angstpsychose dachten
dat de dieren overbrengers waren van
cholera.
Deze week werd van gezaghebbende
zijde in Rome verklaard dat die angst
onzinnig is en dat een hond de besmet
telijke ziekte niet eens kan krijgen. In
verband met een en ander is aan het
licht getreden wat voor toestanden heer
sen in zogenaamde „wilde” kennels,
waar vaak honderden dieren op elkaar
gepakt moeten bestaan, in eigen vuil
levend en vaak zonder voldoende voed
sel en drinken.
„Wat een herrie over 110 honden”,
riep de directeur van de gemeentelijke
veeartsennijkundige dienst, Asvaldo Mas-
si uit. „De toestand is in Rome ondrage
lijk, vandaag zijn er 110 honden afge
maakt, in de volgende twee maanden
zouden het er duizenden kunnen zijn”.
Sommige wilde kennels, zei hij, be
vatten wel 3 000 honden en zo werden
die instellingen bronnen van allerlei
ziekten. Het aantal honden dat door de
straten zwerft en leeft van afval schat
te hij op vijfhonderd.
De dierenliefhebbers hebben onmiddel
lijk geprotesteerd bij monde van_, de
voorzitter van de landelijke vereniging
voor de dierenbescherming, die liet we
ten dat de toestand voor de dieren in
Rome schandalig is.
in VN”
Dinsdag 18 september om kwart over
drie des middags opent de regering haar
informatiesluis en stroomt het nieuws
over de hoofdpunten van het regerings
beleid en de begrotingsplannen het land
in. Een samenvatting van de voorne
mens, die het kabinet koestert en van de
toestand des lands volgens de inzichten
waarover de ministers het eens zijn
geworden zal op dat tijdstip onder de
titel „Troonrede” eveneens worden gepu
bliceerd, nadat dit stuk traditiegetrouw
door de koningin in de vergadering van
de Staten-Generaal is voorgelezen.
SANTIAGO (Reuter, DPA en UPI)
Het lijk van de afgezette president
Allende, die volgens de nieuwe macht
hebbers zelfmoord zou hebben ge
pleegd, vertoont zeventien kogelwon
den. Dit heeft de voorzitter van de
commissie voor buitenlandse zaken
van de Venezolaanse senaat. Jesus
Soto Amesty, in Caracas verklaard.
In een vraaggesprek met het blad
„Ultimas Noticias” zei de senator dat
hij deze inlichting uit New York
heeft ontvangen.
KOPENHAGEN. Drie officieren
van een Portugees fregat dat in de
haven van Kopenhagen ligt, zijn van
Denemarken naar Zweden gereisd waar
zij om politiek asiel hebben verzocht.
De ambassadeur van Syrië bij de Ver
enigde Naties, Kailani, heeft opdracht
gekregen de klacht te deponeren. Syrië
vraagt niet om een spoedbijeenkomst
van de Raad.
Vooral met de liberalen kwam men
vaak tot overeenkomsten in gezamen
lijke moties en uitspraken in het
parlement. Ook legde men bij ver
schillende gelegenheden een geza
menlijk politiek programma op ta
fel, maar tot een paar jaar ge
leden nam het centrum afstand
van de politiek van de conservatie
ven. Het "feit dat de drie burgerlijke
partijen aan het begin van de zich nu
afspelende verkiezingsstrijd verklaard
hebben een mogelijkheid te zien tot
een eventuele coalitie te komen, biedt
de kiezer voor het eerst sinds decen
nia weer een regeringsalternatief en
is een van de mogelijke verklaringen
voor het succes van de oppositie in
de opiniepeilingen.
De sociaaldemocraten vallen de op
positie vooral aan op het feit dat deze
niet met een regeringsprogramma
voor de verkiezingen op tafel is geko
men. Naast de aanval op het centrum
met „schaduw-premier” Torbjörn
Falldin als belangrijkste stemmen
trekker en belangrijkste persoonlijke
tegenstander, richten de sociaal-de-
„Coup Chili nog niet
De overige 32 worden van het type F-
1-AZ, die bijzonder geschikt zijn voor
bodemaanvallen, met behulp van het
radar-doelopsporingsapparaat Aida.
Het blad schrijft voorts, dat de Zuid
afrikaanse luchtmacht bovendien hon
derd Italiaanse straaljagers van het type
Aermacchi MB-326-K krijgt, een verbe
terde versie van het in Zuid-Afrika
vervaardigde opleidingsjachtvliegtuig
„Impala”. Verder heeft Zuid-Afrika nog
veertig verkenningsvliegtuigen van het
type „Aermacchi” AM-8-C besteld.
Zowel de Mirage als de Italiaanse
vliegtuigen zullen later gedeeltelijk on
der licentie in Zuid-Afrika worden ge
bouwd.
„Hoe kan iemand met een automa
tisch wapen zelfmoord plegen door
zeventien schoten af te vuren”, vroeg
Amesty. „Ultimas Noticias” voegt
hieraan toe dat in Venezolaanse krin
gen niemand gelooft dat Allende
zelfmoord heeft gepleegd.
De betekenis van deze cijfers ligt
vooral in het feit dat de opinie-
onderzoekingen al maandenlang on
geveer dezelfde tendens vertonen, wat
ook betekent dat de sociaal-democra
ten de afgelopen verkiezingscampagne
er niet in zijn geslaagd de anders zo
geduchte eindspurt in te zetten. Deze
campagne draait voornamelijk om
economische zaken en veroorzaakt
niet veel opwinding.
