Buurtsucces
Fleetstreet
Topsucces
Etalagetoneel
Jordaan
Tramboete
Beroemde scheepswerf
wordt werkend museum
Poppenkast in schouwburg
Vuil genoeg
43’3
MM
A3
r
’t KROMHOUT VOOR ALLES WAT VAART
Si
'3
Ze maken iets stuk zonder dat ze wisten wat het was"
1 FA
1! Fr
13
DONDERDAG
27 SEPTEMBER
197 3
El
I
LOSSE NOTITIES van een ge
sprek met de kleindochter van een
van Amsterdams beroemdste wet
houders. Op de voordeur van het
klassieke huis aan de Sarphatikade
is een sticker blijven hangen. „Pro-
gil is adembenemend”. Uitzicht op.
de gracht en halfdode iepen. Elke
seconde springt door de open bal
kondeuren het verkeerslawaai van
de overkant naar binnen.
X21
VAN KROMHOUT maakten ze
vroeger boten en vrijwel iedereen,
die iets in de Amsterdamse
scheepsbouw heeft betekend, is ooit
op de fameuze scheepswerf-stoom-
helling met die naam begonnen.
Nieuwe schepen glijden er al lang
niet meer van de helling, maar
binnenkort wel historische, ’t Krom
hout wordt namelijk een werkend
museum en op 17 oktober zal bur
gemeester Samkalden daar het eer
ste schip omhoog trekken. En dat
terwijl het er even naar uit heeft
gezien, dat een autosloper de werf
zou inpikken. Het kan verkeren.
ONDER REDACTIE VAN ROLF STALLINGa/
f
H
Jos Wibaut en de koers
van een
komende
r3
De werf ligt aan de Hoogte Kadijk,
schuin tegenover ’s Lands Zeemagazijn,
waar het scheepvaartmuseum sinds het
daar eerder dit jaar zijn intrek kon
nemen tenminste driemaal zoveel bezoe
kers heeft gekregen. Hoewel het aparte
stichtingen zijn, hebben die twee erg
veel met elkaar te maken. Voorts heb
ben ze nog iets anders met elkaar ge
meen: een chronisch geldgebrek.
met een obscuur optrekje, die iets ver
derop ligt.
is
men
rJ
■n
ALS EEN TRAMCONTROLEUR om uw kaartje vraagt en u hebt er geen,
dan komt u dat „om van alles af te zijn” op 5,50 te staan. Deze boete bedroeg
tot deze week nog een rijksdaalder, maar dat bedrag maakte volgens het GVB
weinig indruk op de „zwartrijders”. Pikant detail: Bij de bus gaat de boete niet
omhoog, omdat de hoogte daarvan alleen door de minister kan worden bepaald.
TONEEL IN een zaal en op straat,
maar toneel in een winkeletalage is
minder gewoon. Achter de ramen van
De Bijenkorf heeft de theatervereni-
ging De Brug hiervan vanmiddag een
première gegeven. Het stuk, dat ze
tot en met zaterdag spelen, is Harold
Pinter’s eenakter „De Minnaar”. Voor
het optreden zijn de aanwezige voor
werpen en prijskaartjes gewoon blij
ven staan en de acteurs spelen in
kleding van De Bijenkorf. Het heeft
alles weg van mime, want er zijn
geen geluidsboxen en het spel is dus
niet te verstaan. Maar volgens de
groep is het door de nuances van de
karakters wel te volgen.
jK.
De scheepswerf ’t Kromhout gezien van
af de Wittenburgergracht en daaronder
de heer Ad Breurman in een van de
antieke kajuitjachten.
„We hebben geen rooie rot cent en de
opening is eigenlijk een jacht op pecu-
lanten”, aldus de heer „Ad” Breurman,
die als gedelegeerd bestuurslid deze han
del van de grond heeft gebracht. De
oud-directeur van de DAF doet dat voor1
niets, want als geboren Rotterdammer is
hij gewoon „godvergeten bezeten van
alles wat vaart”. Hij neemt aan dat het
SUCCESJE voor de actiegroepen In
de Jordaan, die een anti-auto-politiek
bedrijven. Op 1 oktober begint de
gemeente met de afsluiting van de
Tweede Anjeliersdwarsstraat, Tweede
Tuindwarsstraat en Tweede Egelan-
tiersdwarsstraat voor gemotoriseerd
verkeer. De (brom)fietsers mogen er
nog wel door. De concessie aan de
bevrijden: er mag met auto’s bevoor
raad worden maar dan alleen tussen
middernacht en elf uur ’s morgens.
HET DOEK valt geruisloos over de
Nieuwe Zijds Voorburgswal - ooit de
trotse Fleetstreet van Amsterdam,
waar de krantebazen het voor het
zeggen hadden en de journalisten het
kroegleven beheersten. Komend vanaf
het Centraal Station had je eerst - op
het Hekelveld - Het Vrije Volk en
daarna het Standaardgebouw, waar
de Nieuwe Nederlander werd uitgege
ven, Het Handelsblad, De Telegraaf,
waar Trouw en Het Parool in hebben
gezeten en tenslotte De Volkskrant.
Van die kranten zijn alleen De Tele
graaf en Trouw/Het Kwartet geble
ven, maar ook van hun bestaan daar
komt het einde in zicht. De Telegraaf
bouwt een nieuw bedrijf in Sloterdijk
en Trouw, dat het alleen niet meer
kan bolwerken, zal na het samengaan
met de Perscombinatie waarschlijk in
het Paroolgebouw aan de Wibaut-
straat worden ondergebracht. Want
daar is nog plaats.
EVENALS de laatste twee jaar het
geval was zal ook dit seizoen de
Werkgroep Poppekast iedere zater
dagmiddag de rotonde van de stads-
schouwburg bespelen. De voorstellin
gen, die om drie uur beginnen, vallen
in de periode van oktober tot mei.
Nieuw is dat er iedere maand een
andere poppenkast komt, die dan ook
nog zoveel mogelijk verschillende
spelen probeert te brengen zodat er
zo min mogelijk „dubbele” voor
stellingen zijn. Hans Schoen opent
met „schuitje varen” en „druppeltje
geluk”, waarna in de volgende maan
den Lucas Goudzwaard, Ella Snoep
Henk Walters en Corrie en Tom
Wentinck aan bod komen. In 1974
zijn dat Camilla Koevoets, Jan de
Noord, de Wentincks en Damiet de
Caluwé. De werkgroep Poppekast wil
dat de poppenkast een eigen plaats
krijgt in de theaterstructuur. Vandaar
het optreden in het schouwburgcir-
cuit.
Jos Wibaut (55) zegt: „Dag en nacht
heb je dat. Er is een ontzettend stuk
woongenot weggenomen. Zo’n stad, die
op palen is gebouwd, kan ook niet alles
hebben. Het zware verkeer het zijn
komplete goederentreinen die door je
stad rossen. Wiek Röllng (stadsarchitect
van Haarlem, r.s.) had gelijk toen hij
zei: „Kijk, ik wil pest in een pokken
huisje wonen maar dan wel in de mooi
ste bocht van de Herengracht”.
Een half uur geleden zaten we nog in
een café aan de Stroomarkt, waar ver
bitterde mensen van het Bickerseiland
op de bureaucraten van de gemeente
zaten te schelden. Jos Wibaut probeerde
dat af te zwakken, maar ze begrijpt het
Gevoel van machteloosheid. In de com
mune van actiegroepen in de hoofdstad
probeert ze haar eigen koers te houden
en als bestuurslid van de uit de monu
mentenzorgsfeer gerolde stichting Lieven
de Key gaat ze straks huisjes op het
Bickereiland bouwen. Haar buurman is
Jan Schaefer, maar die is zelden thuis.
geld nog wel zal komen „omdat wij zo
sympathiek zijn”.
Sympathiek zijn in ieder geval de
plannen van de stichting, die in haar
eigen authentieke timmerwinkel het ou
de ambacht hiervoor zijn twee hout
bewerkers aangetrokken in dienst wil
stellen van de klassieke rond- en plat-
boomschepen. waarvan er in ons land
toch altijd nog een duizend rondvaren.
Liefhebbers kunnen er straks ook cur
sussen volgen over een vakkundig on
derhoud van hun schepen en op die
manier bijvoorbeeld leren, hoe zij een
zwaard weer bedrijfsklaar kunnen ma
ken. „Maar dan moeten ze”, zegt Breur
man, „niet met zo’n friteskraam aanko
men”. Daarbij wijst hij naar een tjalk
DE ACTIEGROEP „Geen hotelreus
aan de Weesperzijde” vindt dat zij
miljoenen guldens voor de gemeente
heeft verdiend door onthullingen te
doen over de speculatie met huizen in
de Oosterparkbuurt. Tien jaar gele
den kreeg Philips Pensioenfonds daar
enkele terreinen en huizen, in totaal
een lap grond van 18.000 m2, voor
ruim f 11 miljoen in handen. Gelet
op geldontwaarding en renteverlies
zou die grond nu f 20 miljoen moeten
doen, maar de Duitse belegger Real-
krediet, die de handel van Philips
overnam, zou er bij verkoop aan de
gemeente nog „slechts” een kleine f 7
miljoen voor vragen. In buurtbericht
10 wordt nu gezegd: „Iedereen mag
nu uitrekenen hoeveel miljoenen wij,
bewoners, verdiend hebben door ons
hardnekkig verzet. Wat hier gebeurd
is uniek: door voortdurende actie zijn
in een paar jaar tijds de grondprijzen
in deze uiterst speculatieve metro-
strook gedaald met vele honderden
guldens per vierkante meter. Felicita
ties zijn niet nodig, maar wel graag
direct onderhoud en betaalbare
nieuwbouw op de open terreinen.”
Het gemeentebestuur kan het er mee
doen.
lopen, terwijl iedereen op de wereld nog
niet genoeg te eten heeft om te kunnen
leven”.
WAT ZIET ze als de belangrijkste
opgave van het stadsbestuur? „Dat ze nu
eens niet alleen achter leuzen aan hollen
maar iets gaan doen. Dat ze zich inten
ser met het totaal van deze stad gaan
bezig houden. Het hele culturele en
sociale patroon. Laten ze die petro-che-
mische industrie maar vergeten en over
laten aan Zuid-Holland. Daar hebben ze
straks allemaal astma en moeten we
over dertig jaar nieuwe mensen impor
teren. Ik vind dat Amsterdam een stad
moet worden, waar je weer goed kunt
leven, wonen en uitgaan en waar ook
best bankiers mogen zitten. Dat was
vroeger ook zo. Soms vraag je je af,
waarom het je zo bezighoudt. Zou het
soms heimwee zijn?”
IEDERE Amsterdammer produceert
jaarlijks 300 kilo huisvuil, maar dat
is lang nog niet alles. De vegers van
de stadsreiniging halen nog eens
30.000 ton vuil van de straat, wat
neerkomt op 35 kilo per inwoner.
Bovendien plukken de bedrijfvuil-
schuiten nog eens 30.000 kubieke me
ter „troep” uit de grachten en aan die
hoeveelheid kunnen zelfs wereldste
den als Londen en New York niet
tippen. Toegegeven, daar hebben ze
minder water. Voorts zijn er nog eens
14.000 auto- en 7.000 fietswrakken,
die naar de schroothoop moeten wor
den gebracht. Feiten en cijfers staan
in een informatieve voorlichtingsbro
chure over de milieuzorg in Amster
dam. Voor al op de scholen wilde
men- daar wel wat meer van weten.
Op de foto een beeld van de grote
schoonmaak op de Lijnbaansgracht in
de Jordaan.
IS ZE nog gelukkig in Amsterdam?
„Nee. eigenlijk niet meer. Soms nog wel,
als je op een zondagmorgen langs de
grachten loopt op een stuk waar de
bomen nog niet allemaal dood zijn.
Maar het wordt wel steeds slechter. Je
draait je om en er staat ergens weer
zo’n nieuw kreng. Erzijn gewoon een
hoop dingen, waar je niet aan mag ko
men. Het meest treurige is, dat je merkt
dat de mensen zo maar iets stuk maken
zonder dat ze wisten wat het was. Dat is
veel erger dan dat een bruut iets kapot
maakt, want die kun je tenminste aan
pakken”
Jos Wibaut maakt zich daat heel wat
bozer over dan over de kermis van de
alternatieve jongeren. „Die hippies? Ach,
dat gaat wel weer voorbij als de dollar
koers maar zakt. Ja, die dollar moet
flink kelderen”.
AFLOSSING van de wacht in Ar
tis, waar dr. B.M. Lensink op 1 okto
ber het commando zal overnemen
van dr. Jj.F. Jacobi. Zij waren er bij
toen dtr vierjarige Claudia van der
Lei o-= miljoenste bezoeker de dieren
tuin binnenstapte. Claudia mocht
twee vier maanden oude leeuwtjes
aaien. Op de foto de
(rechts) en gaande man.
dat we te laat zijn. Neem de Jordaan.
Daar moeten goede woningen komen,
maar nu zie je er de grote jongens
zitten die links en rechts pandjes hebben
opgekocht en er goudmijnen van maken.
Want die kunnen straks iets met onze
pot voor de woningbouw gaan doen.
Zoiets doet mijn oude socialistische hart
Pijn”.
Al die paniek om de werkgelegenheid
in Amsterdam vindt ze lood om oud
ijzer. „Hebben ze zich ooit moeite ge
troost om kwalitatief hoge bedrijven met
goede arbeidsplaatsen in de stad te hou
den? Als je wilt dat de stad economisch
een injectie krijgt, moet je zorgen dat
kwalitatief goede mensen de stad niet
verlaten. Dat zie je nu gebeuren: de
zaak spat uiteen en de brokken vallen in
het land. En dan die vieze petro-chemi-
sche industrie. Destijds hebben ze Progil
grond aangeboden voor achtenhalve gul
den per meter. De bedrijven in de bin
nenstad moeten daar veel meer voor
betalen. Dat is de politiek geweest en
dan moeten ze niet zeuren over de
werkgelegenheid. Ze hebben gewoon de
boot gemist. Ik word er misselijk van
als ik zie hoe de arbeiders door de CPN
worden opgestookt om voor een uitbrei
ding van Marbon te demonstreren, ter
wijl ze er geen cent mer door zullen
verdienen”.
„Stoppen met de Metro? Uiteraard.
daar wens ik niet eens meer over te
praten- Sorry hoor, maar je moet geen
water in wijnen doen. Het is nu honderd
jaar te laat en honderd jaar terug wa
ren ze zo verstandig om daar niet aan te
denken”. Ze praat over prestigezaken,
technocraten. „Al dat gesodemieter op
de maan interesseert me niet. Dat daar
mannetjes in van die enge pakken rond-
JOS WIBAUT spuwt haar gal over de
stad, die verziekt. Over de middelmatige
bestuurders van na de oorlog. „De hele
manier waarop ze de stad willen mee
sleuren in de vaart der volkeren, hoe ze
voor city-vorming pleitten. Dat is ge
woon een ernstige ziekte- Als je het over
de binnenstad hebt, mag je niet over een
city praten.Veel mensen zijn hier in
het verzet omgekomen. Toch ook men
sen die later iets hadden betekend. Dat
geeft een gat, maar een ander gat dan
het bombardement op Rotterdam heeft
achtergelaten”
Ze houdt van de binnenstad. De kleine
kronkelingen, de verrassingen om de
hoek. „In feite onderga je een stad niet
alleen visueel, maar ook met je rug.
Niemand weet hoe bochtig de Kalver-
straat is maar iedereen ervaart wel de
ruimte van de Dam”. Ze is somber over
de ontwikkeling in die binnenstad.
„Soms in uiterste wanhoop. Er zijn zo
veel essentiële dingen die al vernietigd
zijn. Die grachtengordels krijg je niet
kapot, maar het zijn de eilanden en de
Nieuwmarkt, waar ze met de mokers
doorheen gaan”.
„Dat heilige geloof in het verkeer. Ik
geloof niet dat het verkeer iets is. Door
het een zelfstandigheid te geven, stel het
het verkeer als doel, geef je het iets van
een grootheid die boven de mensen uit
komt. Voor dat verkeer gooi je een heel
stuk van die geheimzinnigheid van de
stad in duigen en daarmee tegelijk een
brok structuur van die menselijke sa
menleving. Later zeg je: Jezus, wat heb
ben we gedaan? Maar dan is het te laat.
In die fase zijn we nu al terecht geko
men. Maar dat gevoel kun je niet kwijt,
zeker niet aan de socialisten- Het is
jammer dat de PvdA hier niet wezenlijk
is ingegaan op de culturele waarden van
de stad”.
WAAR DE speculanten in onroerend
goed een flinke greep op hebben gekre
gen. Jos Wibaut: „Ik geloof, dat Lam
mers doet wait hij kan, maar ik ben bang
„dollar-stad
HET SPEELGOED is daarmee nog
lang niet op, want men kan er het
oudste jacht van Nederland bewonderen.
Een zogenaamd tentjacht, waarmee rijke
families in de zeventiende eeuw op de
Amstel dobberden. Er ligt ook een infil
trantenprauw, die de marine uit het
goeie ouwe Indië heeft meegenomen. En
wat te denken van een ouderwetse En
gelse douaneboot („Joost mag weten hoe
die hier is gekomen”), een verzameling
torpedo’s en de Insulinde, het eerste
schip dat na gekenterd te zijn zichzelf
weer oprichtte? Tenslotte zijn er ook
nog de stoommachines en de bekende
Kromhout-petroleummotor. Al die din
gen moeten weer gaan lopen, vindt
Breurman, „want een statische boel
moeten we hier niet hebben”.
ara
I
DAT IS lang nog niet alles, want
tenslotte moet ’t Kromhout ook nog een
museum worden. En, het stoomtijdperk
moet er herleven. Op dat gebied is
allerhand aanwezig. Neem nou het
prachtige stoomschip Christiaan Bru-
nings, die de bezoekers nu al in het
havengebied brengt en stoker Jaap Ad
miraal 36 uur voor een rondvaart al de
eerste houtjes in het vuur moet gooien.
Neem bovendien de eerste stoombok van
het Amsterdamse havenbedrijf, die bin
nenkort naar de werf zal worden ge
sleept. Breurman: „Dat ding is 40 bij 12
meter. Ik neem aan dat het een bijzon
dere trekpleister is, want wie is er ooit
op zo’n drijvend gebouw met drie ver
diepingen geweest?”
itM;
li
LJLBW. :u -m - lp
to
f
F
La
