Zi
Geestelijk
AART STAARTJES
250 KEER
Leven
Co’tn
Verbannen bisschop
Nederland
O'Brien Winter bezoek
aan
ZIJN ZULKE
Voorbereiding voor
Raad van kerken
kerkenconferentie
wil evangelisch
in nieuwe fase
Prof. H. Berkhof
nieuwe voorman
Raad van kerken
DWAZEN"
„WESTERLINGEN
politiek beraad
za'
TWEEDE POGING
4
God „kapitalisme
Dag zal komen
Cultuur
Angst
ZATERDAG
16
6
OKTOBER
1973
Erbij
u
POPULAIR
Hij ziet er niet uit als een banneling en evenmin als een bisschop, Colin
Winter. Toch is hij beide, Colin Winter, bisschop van de Anglicaanse kerk
in Namibia (ook wel Zuidwest-Afrika genoemd) en sinds kort verbannen
wegens zijn al te openlijk uitgesproken weerzin tegen de apartheidspolitiek
van het Zuidafrikaanse bewind onder Vorster en de marionettenregering
in Namibia.
1 - -■)
bracht
Het
met hem.
genezen, geen
nog generaties lang zichtbaar blijven”.
SCARLETT PAASMAN
voor
Staartjes er
tot
dan.
de Naties en Zuid-Afrika en de Zuid
afrikaanse regering. Pretoria heeft de
voormalige Duitse kolonie ingelijfd.
Namibia is een belangrijk centrum
voor koperwinning en heeft de rijkste
diamantvelden ter wereld.
Sii
lig
sers
helm
(nog)
op g'
warn
doen
tact
nen
nog
Voor
wel
De
De raad van Kerken, die deze confe
rentie belegt, heeft ook aan kerkeraden,
parochieraden en plaatselijke raden van
kerken gevraagd driemaal een uur van
hun vergadertijd aan deze gesprekstof te
wijden. Verzocht werd verder om voor
deze bijeenkomst ook leden van bestaan
de oecumenische gespeksgroepen en ac
tie- en jongerengroepen uit te nodigen.
De Raad van Kerken gaat dit najaar
verhuizen van Utrecht naar Amersfoort.
Het gebouw aan de Maliebaan 88 in
Utrecht is te klein geworden voor de
activiteiten die men in de loop der jaren
is gaan ontplooien. In Amersfoort zal de
Raad van Kerken huurder worden van
een aantal ruimten in het Oud-Katho-
liek seminarium.
„Ik heb mijn werk nooit als leider
schap gezien, maar als dienstverlening.
onder redactie van Ronald Kraayeveld
„Hi
opge\
krijg,
gen i
bij d
percent. Dit seizoen hebben we bo
vendien geen concurrentie van een
kinderprogramma op het andere net”,
aldus Trudy van Keulen.
om erg blij dat we dit seizoen weer
naar tien voor zeven gaan. In het
verleden haalden we daarmee een
kijkdichtheid van tien tot vijftien
een van de
programma:
„Hoewel de Zuidafrikaanse regering
Namibia misbruikt als wingewest, zal ze
het land nóóit echt krijgen. Er is totaal
verzet en op een dag zal de gehele
zwarte bevolking nee zeggen, zodat de
hele economie, die op hen berust, omdat
geen blanke zulke smerige karweitjes
opknapt, ineenstort. Tot nog toe is zo’n
staking nooit massaal genoeg geweest en
werden de mensen letterlijk naar hun
werk teruggeslagen, maar de dag zal
komen dat de Namibiërs de uitbuiters
van hun rug zullen schudden en einde
lijk vrij zullen zijn.”
„Ik voel me ook geen bisschop”, zegt
hij. „Bisschop zijn is voor mij: bang zijn,
omdat je de dingen die je hebt gezien,
moet vertellen. Ik móet getuigen van de
martelingen, de terreur van de angst, al
het lijden. Door die getuigenis word je
zelf ook zwart. Want in Zuid-Afrika
word je onherroepelijk ingedeeld naar
de racistische maatstaven die de blanken
daar hanteren. Als je voor de zwarte
bevolking bent, ben je tegen de blanke.
Zo ervaart de blanke minderheid dat nu
eenmaal.”
hier binnengekomen en hebt hier gepro.
fiteerd terwijl wij onderdrukt werden.
Jullie hielden het systeem in stand.”
„Om ons westerlingen onze welvaart
te doen behouden, gebeuren er dingen
zoals in Zuid-Afrika. Omdat wij olie en
goud en dergelijke willen hebben en
daar goed aan willen verdienen, houden
westerse, en dus ook Nederlandse, maat-
Ik vroeg hun: wat willen jullie dat ik
doe, wat vragen jullie van me? Op dit
moment, nu ik uit Namibia ben gezet,
kan ik hun spreekbuis zijn. In Namibia
zijn de priesters erg nederig, omdat onze
mensen, onze parochianen, niets zijn.
Dat wil zeggen als niets worden be
schouwd. Onze kerken zijn kapot, er
zitten gaten in de daken en de kippen
en geiten lopen er in en uit. De negerbe-
volking kan meer voor ons doen dan wij
voor hen. Zij kunnen ons bevrijden. Uit
ons egoïsme, van onze God „kapitalis
me”, van onze sociale onstabiliteit.”
De Anglicaanse bisschop Colin O’
Brien Winter was een paar dagen in
Nederland. Winter, die twee jaar ge- de-beheeiCdmmissie-vttn de Verenig-
leden Namibia werd uitgezet omdat
hij zich al te zeer uitsprak tegen de
Zuidafrikaanse apartheidspolitiek, reist
op verzoek van zijn vroegere parochi
anen de hele wereld af om spreek
buis te zijn van de onderdrukte be
volking.
Het programma blijkt redelijk po
pulair, zegt regiseuse Trudy van Keu
len. Hoewel de waardering, zoals die
gemeten wordt door een speciale
NOS-afdeling, hetzelfde bleef, daalde
kijkdichtheid aanzienlijk. Het heeft
de samenstellers niet zo verontrust-
„We zaten op een onmogelijk tijdstip,
zondagmiddag vijf uur. We zijn daar-
„Dan is er de altijd durende dreiging
dat je opgepakt zult worden door de
politie. Regelmatig worden zwarte lei
ders gearresteerd en in de gevangenis
opgesloten. Tegen de tijd dat hun zoge
noemde „zaak” voor zal komen, worden
ze uit de gevangenis ontslagen, de „zaak”
is dan zogenaamd geseponeerd.”
schappijen en regeringen het apartheids-
bewind de hand boven het hoofd. Zelfs
al zóuden deze buitenlandse maatschap
pijen hun geringe aantal inlandse werk
nemers behoorlijk betalen wat niet
gebeurt dan nog zou dat nauwelijks
verschil maken.”
Prof. dr. H. Berkhof, hervormd hoog
leraar in Leiden, wordt met ingang van
1 januari 1974 de nieuwe voorzitter van
de Raad van Kerken in Nederland. Hij
volgt als zodanig de gereformeerde dr.
A. Kruyswijk op, wiens zittingsperiode
op 31 december eindigt. De nieuwe voor
zitter werd gekozen buiten de leden van
de Raad van Kerken. Voor zijn verkie
zing moesten daarom eerst de statuten
veranderd worden.
wind voor 85 percent afhankelijk is van
die buitenlandse ondernemingen.”
afgelopen weekeinde
Winter door in Driebergen waar een
.r i' >r
conferentie werd gehouden over
Namibia. Enkele dagen daarvoor was
hij te zien in het programma Ken
merk. In Amsterdam had onze mede
werker Scarlett Paasman een gesprek
„Hoe ze cultureel ontwikkeld zijn met
muziek en dans en beeldende kunsten,
hoe weinig agressief ze zijn. Als je de
oorspronkelijke sociale voorzieningen in
Afrika ziet, realiseer je je dat er in
bijvoorbeeld Engeland helemaal geen so
cialisme is, geen schijntje. Waar de kin
deren van de socialistische voormannen
op dure kostscholen zitten. De enige
voorsprong waar wij ons, sinds nog niet
eens zo lang, op kunnen „beroemen” ii
de techniek en het geweer. Er is genoeg
in de Afrikaanse volkeren waar wij heel
wat van zouden kunnen leren.”
Zoals bekend vormt het beheer
over Namibia een twistpunt tussen
Het thema „Bevrijding” is gekozen in
navolging van de Wereldraad van Ker
ken die in 1975 in Djakarta bijeenkomt
onder het motto „Jezus bevrijdt en vere
nigt”. Van februari tot juni volgend
jaar zullen de gespreksresultaten worden
verzameld en geëvalueerd. In het najaar
van 1974 houdt de Raad van Kerken
twee soorten ontmoetingen: een van de
delegaties uit de plaatselijke oecumene -
drie bijeenkomsten van 500 personen -
en een van vertegenwoordigers van de
hoogste beleidsorganen van de leden
kerken: de kerkenconferentie. Bij de
Raad van Kerken in Utrecht zijn reeds
veel aanvragen voor de brochure binnen
gekomen.
bia ben je niet veroverd totdat je dood
bent en dan neemt de volgende het
over.”
„Nu, als banneling, mis ik enorm de
geweldige pastorale contacten. Nu word
ik wel eens wanhopig. Je moet tenslotte
bisschop voor iemand zijnDe soli
dariteit van de negers is zo fantastisch,
dat er geen ruimte is voor wanhoop. En
de zin voor humor die ze hebben, helpt
hen de moed erin te houden- Nu ik hen
mis, ontbreekt het mij soms volkomen
aan moed.”
„Wij westerlingen zijn zulke dwazen.
Al zolang steunen we de verkeerde,
steunen we de uitbuiting en onderdruk
king, hebzucht en kapitalisme, geweren
en geld. Wanneer zullen we eindelijk
eens leren om mensen te steunen. Dat
geldt voor ons allemaal. Wij beletten
onze westerse firma’s niet om premier
Vorster van Zuid-Afrika en zijn beleid
te steunen, terwijl Vorster en zijn be-
Die!
Hij w
theraj
Hij w
wel e
men
een g
weinii
enig i
ten bi
Het
komt
ook n
het a
heel
antwc
woorc
neren,
zonde
zegt I
aan d
in de
„En
toe
ook.”
in we
op. H
denk
wel?
vader
klap
der h
„Hi
dr. B
houde
lijken
ander
gen, 1
op zi
de di
hele 1
ergste
Ma;
meen
een
waan
uit zi
niets
het ji
dekki
beet,
broek
schrij
begin
„Bisschop zijn betekent voor mij ook
dat er van je gehouden wordt, veel meer
dan ik gehaat word. Door de kant van
de zwarte bevolking te kiezen, ben ik
een van hen geworden, dat is geen
kwestie van kleur maar van identiteit.
Ik ben nu Afrikaans, ook al kom ik uit
Engeland en heb ik blauwe ogen.”
Hij
mee
van z:
sen, i
onder
het N
zegt n
Als
hij ei
zijn
comm
Na ee
te zijl
zijn o
blijk'
de kl;
de he
gehad
D’icl
toen i
trum
P. D.
zag ki
patiën
wegen
zondei
Ik he
hier.
Mae
terugz
afmak
zettin;
waarc
ook b:
verset
verwo
dat hi
wel b
lijks
broek
gen:
het n
moeiti
Vor
onder
een gi
precie
kjjkt
Maar
90 km
paal I
„Je kan mensen eronder houden door
ze bang te maken. De zwarte Zuid-
Afrikaan is altijd bang. Daar zorgt de
politie die onder meer beschikt over
elektrische stoelen heus wel voor. Er
is zelfs een tijd geweest dat mensen
werden opgesloten in grote kooien,
waarin zo veel mensen werden gegooid
dat ze op elkaar gepakt stonden en niet
eens konden zitten. Een van mijn pries
ters is daar 107 dagen in geweest”.
De Raad van Kerken in Nederland wil
alsnog proberen een evangelisch politiek
beraad te houden tussen christen-politici
en vertegenwoordigers uit de kerken.
Dat valt op te maken uit de woorden
van de voorzitter van de Raad van
Kerken, dr. A. Kruyswijk, voor de
NCRV-radio. Wel wordt gedacht aan een
andere opzet dan de mislukte poging
vorig jaar, toen de politici, kort voor de
Tweede Kamerverkiezingen in november
1972, niet bereid bleken tot een openhar
tig gesprek.
„Dan wordt er ook
sie over de apartheid aangevoerd dat de
vrijwel geheel negroïde bevolking van
het werelddeel Afrika ver in ontwikke
ling achter is gebleven bij de ander»
werelddelen, zoals bijvoorbeeld de wes
terse- Maar ik heb gezien hoe de demo
cratie bloeit onder de negerbevolking als
nergens anders. Hoe er inspraak bestaat
en al heel lang bestaat, zonder enig
probleem. Hoe zij hun weeskinderen en
hun ouden van dagen verzorgen en
hoogachten en ze beslist niet, zoals wij,
in tehuizen stoppen.”
Aan de hand van het gespreksboekje,
„Bevrijding” zullen*OV«tal in ons land
tot december drie of meer interkerkelij
ke gespreksavönden Worden gehouden
ter voorbereiding van de Kerkenconfe
rentie 1974.
„De strijd om de vrijheid, de enige
strijd die er is in Zuid-Afrika, gaat door.
Maar als de strijd eindelijk gestreden is,
ook als Namibia vrij zal zijn van over
heersing, komt er nog een lange strijd
om een gevoel van eigenwaarde te ver
werven. Als je generatie op generatie
niet anders hebt gehoord dan: jij bent
niets, nog minder dan niets, kan een
gevoel van eigenwaarde niet van de ene
dag op de andere ontstaan.”
„Een Amerikaans negerechtpaar, dat
ik ken, dat hoog op de maatschappelijke
ladder is gestegen, heeft mij ooit iets
gezegd dat voor de negerbevolking van
Namibia ook zal gelden: „Al betaalde je
voor elk van ons een miljoen dollar om
ons te genezen, geen dokter zal de
wonden die zijn geslagen, kunnen he
len.” Inderdaad, de wonden, door ons
veroorzaakt, zullen moeilijk genezen en
„Een vrouw kwam me eens vertellen
dat ze met een hele aardige, hele oude
negerpriester had gesproken, die onder
mij zou ressorteren. Ik zei dat dat niet
kon. Toen noemde ze zijn naam. Het
bleek dat het een priester van 37 jaar
was die slechts door de martelingen die
hij had ondergaan eruit zag als een
oude man. De constante angst waarin de
mensen daar leven laat zijn sporen wel
na, ja. Welke zwarte je ook vraagt waar
hij het meest bang voor is, er bestaat
maar één antwoord: de politie- Wij alle
maal werden nerveuze wrakken door
altijd die dreiging.”
„Als er stakingen zijn, wordt er vaak
beschuldigend naar mij en andere blan
ke voorvechters van gelijkheid en vrij
heid, gewezen. Mensen als bisschop Win
ter stoken de zwarte bevoking op
stakingen en oproer, zeggen ze
Maar de zwarten staken heus niet
mij. Ze vechten omdat ze al 70 jaar
vechten en zoals ze door zullen vechten
tot hun dood en zoals de volgende
generaties zullen doorvechten. In Nami-
„Neger in Zuid-Afrika minder dan een slaaf”
Met name dr. Bas de Gaay Fortman
(PPR) in „Hervormd Nederland” en ds.
L. H. Ruitenverg in „Tijd en Taak"
hebben gepleit voor een opnieuw opne
men van de draad die kan leiden tot een
evangelisch politiek beraad.
Ook dr. Kruyswijk acht een dergelijk
beraad van uiterst groot belang. „Wij
hebben hier in Nederland een bonte
wereld van politieke mogelijkheden en
zienswijzen, ook wat betreft het verband
met het evangelie. Wanneer wij met
elkaar beraadslagen over de vragen hoe
het evangelie relevant kan zijn in de
huidige samenleving, is dat een zaak
waar christenen met elkaar mee te ma
ken hebben voor het persoonlijke,
maatschppelijke, kerkelijke en politieke
leven”, zo zei dr. Kruyswijk voor de
NCRV.
„De strijd van de zwarte bevolking in
Zuid-Afrika is geen economische strijd.
Het is een vrijheidsstrijd, een strijd om
mens te mogen zijn, om menselijke
waarheid te verkrijgen. Zolang Gulf Oil
200 zwarten tegen een letterlijk honger
loon in Angola in dienst heeft, en als
excuus voor haar uitbuitersmethoden
aanvoert dat die 200 mensen nu tenmin
ste iéts verdienen terwijl van de 56
miljoen dollar die Gulf elk jaar uit
Angola wegsleept onder meer 20 percent
van de hele Portugese oorlogvoering
betaald wordt blijkt het het westerse
credo „geld voor alles” te zijn.’
„In Zuid-Afrika hebben de buiten
landse maatschappijen en de blanke
minderheid één motto: profiteren ten
koste van alles. In Zuid-Afrika zijn de
negers minder dan slaven. Als slaaf ben
je beter af. Want dan ben je het eigen
dom van iemand, die er baat bij heeft
dat je in een redelijke gezondheid ver
keert, die je dus meestal evengoed zal
behandelen als andere eigendommen, zo
als een paard bijvoorbeeld. Nu moeten
ze zich werkelijk kapot werken voor
ongeveer een gulden per week en als ze
opgebruikt zijn, worden ze weggedaan.”
„Daarbij is Zuid-Afrika een politie
staat. Er is geen enkele vrijheid die jullie
hier kennen. Een man hoorde dat zijn
vrouw, die gedwongen ergens anders
woonde, was overleden, hij wilde haar
gaan begraven. Daar moest hij een toe-
stemmingspasje voor halen. Het bureau
waar hij daarvoor naar toe moest, sloot
vrijdagmiddag om half vier. De man
kreeg geen toestemming zijn werk eer
der te verlaten en kon dus ook niet naar
de begrafenis van zijn bloedeigen vrouw.
Dat soort dingen is normaal in Zuid-
Afrika.”
De drie onderwerpen van de brochure
- bevrijding tot geloof, tot het beleven
van gemenschap en tot het doen van
gerechtigheid - zijn gebaseerd op uit
spraken van Dietrich Bonhoeffer, op ge
sprekken met prior Roger Schutz van de
oecumenische kloostergemeenschap in
Taize en met moeder Teresa, die in de
sloppen van Calcutta werkt.
Morgen komt Aart Staartjes voor de
250ste maal op het scherm in de
400ste aflevering van het Ikor-pro-
gramma „Woord voor Woord."
Staartjes werkt sinds september 1967,
met een onderbreking van een jaar
mee aan dit in 1964 gestarte pro
gramma.
In het begin kwamen er voor
namelijk uit orthodox-protestantse
hoek nogal wat kritiek op het pro
gramma, met name op de persoon
van Aart Staartjes zelf. Waar men
zich vooral zorgen om leek te maken
was de vraag of Aart
wel achter stond.
Ds. Karei Eyckman,
samenstellers van het
„Aart staat nog steeds achter de
manier van vertellen. Hij wil alleen
niet dat kijkende kinderen die verha
len geloven omdat ze weten dat hij
er ook in gelooft.”
„Woord voor Woord” richt zich op
de leeftijdsgroep van de acht- tot
twaalfjarigen. „We gaan niet iets uit
de bijbel uit de weg omdat het on
derwerp al of niet te moeilijk zal
zijn”, zegt Eyckman. Hij vertelt ver
der dat in dit seizoen weer van voren
af aan begonnen zal worden in de
bijbel. „We hopen dan mogelijk in
het verleden gemaakte fouten te ver
beteren. Verder is natuurlijk een
nieuwe groep achtjarigen die we het
programma willen laten zien.”
„Er zijn drie dingen waardoor de situ
atie kan blijven zoals die is. Ten eerste
de apartheidspolitiek: de mensen met
een pistool tegen het hoofd en voortdu
rende grote dosis angst, dwingen; punt
twee: de buitenlandse ondernemingen
die de mensen voor een schijntje uitbui
ten en ervoor zorgen dat het prachtige
land binnen een paar decennia een grote
woestenij zal zijn en ten derde de we-
terse wereld die er helemaal niets aan
doet. Deze drie dingen samen zitten op
de rug van de zwarte mensen in Zuid-
Afrika. En ook een firma die zich wil
beroepen op het feit dat zij toch iets
beter betaalt dan de anderen, zal er
uiteindelijk toch uitgegooid worden. De
Sheli-employé die bijna krepeert van
honger op het loon dat hij voor zijn
bloed-, zweet- en tranenwerk krijgt, en
elke andere neger, zal ooit zeggen: wat
voor verdediging jij ook hebt, je bent
