Dalai Lama
daalde af naar laagste land
Geestelijk
Leven
Curie-prelaat bracht bezoek
aan Nederland
Vlucht uit werkelijkheid, diepe beleving of beide?
GEESTELIJK LEIDER GELOOFT IN TERUGKEER NAAR TIBET
LID REVOLUTIONAIRE
RAAD VAN NANKING
I
Toekomst
Meditatie
Kerkleiding
Propaganda
ANGLICAANSE BISSCHOP
Oceaan van wijsheid
Opvoeding
ZA
ZATERDAG
1 3
OKTOBER
1973
Erbij
16
be
te,
zij
de
st:
kt
zc
SC
za
or
tr
4».
Deze keer wilde ik niet de trein naar Moskou gaan. Niet Vanuit-de lucht
bij de st$d neerkomen, maar het land zien. Ook niet vanuit de Nederlandse
verhoudingen plotseling binnenvallen^ maar geleidelijk de overgang ma
ken. Tweeëntwintig jaar lang had ik in de geschiedenis en de literatuur
het wel en wee van het Russische volk en de Russische kerk bestudeerd.
Tot nu toe had ik alleen s+eden bezocht. Ik wilde nu ook velden en akkers
zien. Om kerken te bezoeken, moet je gevoel voor mensen krijgen. Om
mensen te kennen moet je hun land in je opnemen.
U t g f|
DR. KEETJE ROZEMOND.
1
op inspectie
f
1
1
Een van de aanwezigen op de perscon
ferentie vroeg of er een wezenlijk ver
schil is tussen de westerse mens, bij-
voorbeel de Westeuropeaan, en de oos-
Op onze vraag hoe hij de onmiddellijk»
religieuze en politieke toekomst van Ti
bet zag, antwoordde de Dalai Lama:
„Politieke vragen kunnen niet worden
behandeld”. Op de volgende vraag hoe
hij dan de religieuze toekomst zag, was
het antwoosd: „Dit is een zeer verweven
met de politiek”. Op de derde vraag ho»
hij de toekomst van zijn volk zag, kwam
glimlachend alleen deze reactie: „Wij
geloven en zijn overtuigd van de uitein
delijke kracht van de waarheid”.
De Anglicaanse bisschop Ting Kwang
Hsun is lid van de revolutionaire raad'
van Nanking. Aldus een mededeling van
de Amerikaanse afgevaardigde Jerry L
Pettis, die onlangs met mede-congresle-
den een bezoek aan de Volksrepubliek
China bracht.
Aan het begin van deze week bracht
de Dalai Lama een bezoek aan kardi
naal Alfrink.
a
11
k
ii
r
d
o
o
1
I
1
V
d
I
ge
m
v<
ec
lij
ti.
is
Q
se
b(
sa
,1
X
e
f
t
t
1
t
onder redactie van Ronald Kraayeveld
H
jc
je
P:
T
ki
tc
V;
t(
is
v
d
t
g
d
v
Dat komt mogelijk omdat het voor men
sen die sinds hun kinderjaren in een
andere cultuur en in andere maatschap
pelijke beginselen zijn opgegroeid even
moeilijk is een vreemde wereld te be
grijpen als opeens een vreemde taal te
spreken, en ook omdat over vele kanten
van ons leven informatie het westen of
helemaal niet bereikt of in zeer kleine
hoeveelheden. Zij, wier taak het is het
westen van informatie te voorzien, mis
vormen die informatie bovendien ook
nog, bewust of onbewust. Daarom is het
niet alleen het recht ,maar ook de plicht
van iedere Rus, die wil dat de openbare
mening in het westen zijn land beter
begrijpt en eventueel zelfs zijn gezag
inzet om meer vrijheid voor zijn land te
bewerkstelligen het is de plicht van
zo’n Rus om de onafhankelijke openbare
mening eerlijke informatie te geven over
wat er in ons land gebeurt. Informatie
te geven, en geen medeleven te zoeken
en zeker geen medelijden trachten op te
wekken....”
kun je het hoofd bieden door ze te
accepteren als deel uitmakend van het
leven zelf. De meerderheid van de pro
blemen, waardoor de mensen over de
gehele wereld worden lastiggevallen, is
echter door de mens met opzet veroor
zaakt. De Dalai Lama gelooft echter dat
het mogelijk is hieraan een eind te
maken „als we een ernstige en oprechte
poging doen in de juiste richting”.
Op de vraag, waarom hij naar Neder
land was gekomen antwoordde de Dalai
Lama grinnikend: „Ik kwam van het
Dak van de Wereld (zoals Tibet wordt
genoemd) naar het laagste land dat op
aarde te vinden is”. Dat is een grote eer
voor Nederland, want het is de eerste
keer dat een Dalai Lama op reis is.
Jonge mensen kunnen zich ook tot
een priester wenden, maar zij komen
dan met alle vragen die de moderne
wetenschap hun aangebracht heeft. De
priester heeft geen opleiding ontvangen
om op deze vragen te antwoorden. Van
de kerk wordt een nieuw, of zoals de
Russische theologie dit gaarne noemt,
een „scheppend” antwoord gevraagd, ge
voed uit de zeer oude diepe bronnen van
godsdienstige beleving, die in het Russi
sche volk aanwezig zijn, maar scheppend
omdat van de kerk meer gevergd wordt
dan overdragen van het oude aan een
nieuwe generatie.
In een brief aan de naar het westen
gevluchte schrijver Kuznetsov schreef
Amalrik vier jaar geleden: „Niet ieder
een kan zich openlijk uitspreken tegen
de omstandigheden waaronder wij leven.
Maar men kan beter helemaal zwijgen
dan zeggen wat niet waar is....” Is dit
een stelregel die sommigen van de kerk
leiding volgen, uit liefde voor hun volk?
Waar is dan hun grens voor deze hou
ding?
Bij al deze vragen moeten wij beden
ken, dat wij een westerse delegatie wa
ren en dat voor ieder die met ons
officieel in aanraking kwam de overwe
ging moest meespelen dat de „Westerse
propaganda” zich van onze gegevens kon
meester maken.
waardoor de mens gaat nalaten zijn
oude problemen te koesteren of nieuwe
te maken. De Dalai Lama is een reis
gaan ondernemen omdat hij behoefte
gevoeld met andere geestelijke leiders en
denkers van gedachten te wisselen.
In Rome heeft hij gesproken met de
paus, in Zwitserland met allerlei kerkelij
ke leiders en in Nederland met kardi
naal Alfrink en dr. Van den Heuvel van
de hervormde kerk. De bedoeling van de
Dalai Lama is: te leren van andere
levenswijzen en van andere godsdiensten
en filosofieën. „Wat de grote en zeer
wijze leraren, zoals Christus en Boedha
zeiden, dachten en in praktijk brachten
was waar. Het was de waarheid en om
dat er maar één waarheid is, moet ieder,
die wijs is en oprecht op zoek gaat, uit
eindelijk dezelfde waarheid vinden”.
Wat moeten jonge mensen doen, die
door de voortdurende ontkenning van
het verschijnsel „God” aangeraakt zijn?
Zij kunnen kerkdiensten bezoeken. In
sommige kerken hebben wij meer jeugd
gezien dan wij verwachtten. De diensten
tonen dikwijls een onbeschrijfelijke
schoonheid en overtuigen de toeschou
wer door hun diepte van beleving. Toch
wijst de anti-godsdienstige propaganda
terecht een gevaar van vlucht uit de
werkelijkheid aan in het liturgisch bele
ven, een gevaar dat ook door de geeste
lijkheid hier en daar onderkend wordt.
op de vraag wat hij in Europa kwam
doen, sluit hier op aan.
De Dalai Lama zei dat er verschillen
de soorten problemen zijn. Er zijn er
maar weinig, die veroorzaakt worden
door het leven zelf of die werkelijk
onbewust door de mensen in het leven
worden geroepen. Dit soort problemen
Aankomst in Moskou op het stamp
volle Bjelorusskaja-station. „Wil de
vrouw die haar kind verloren heeft zich
bij inlichtingen melden”, roept de luid-
speker. De stad Moskou alleen bergt
twee derde van het aantal inwoners van
heel Nederland. Het is de hoofdstad van
een land dat trots is op zijn verworven
heden: gratis gezondheidszorg, goedkoop
reizigersvervoer, goedkope leermiddelen,
de eerste levensbehoeften voor iedereen
bereikbaar. Bij die eerste behoeften be
horen goedkope leermiddelen, want de
opvoeding van de toekomstige generatie
ligt regering en communistische partij
na aan het hart.
„In werkelijkheid heeft’ er geen mas
sale vervreemding van de jeugd plaats
van de socialistische idealen en doelstel
lingen van hun vaderen, hoezeer de
anti-communisten dit ook proberen aan
te tonen”, schreef Jn. S. Novopasjin een
jaar geleden in een ïh:..Moskou versche
nen werk „De strategie van de „vreedza
me inmenging”. Enkëlë bladzijden verder
schrijft hij: „In heUproces van de op
bouw van de socialistische maatschappij
en van de voortdurende marxistisch-
leninistische opvoeding van de arbeiders
in de landen van het socialisme worden
wetenschappelijke levensbeschouwing en
communistische moraal van de nieuwe
mens steeds meer bevestigd. In die lan
den zijn de tijden lang voorbij, toen de
religieuze wereldbeschouwing in de rech-
Bij Brest passeert de trein de grens.
Aan het eind van de zestiende eeuw
werd in deze stad een poging gedaan de
orthodoxe kerken in Polen-Litauen in de
schoot van de rooms-katholieke kerk op
te nemen. De stad was het raakvlak van
twee werelden. Nu is Brest een grens
stad van de Unie van Sovjetrepublieken.
Het is half tien ’s avonds Middeneurope-
se tijd, half twaalf ’s nachts Moskouse tijd.
Tot drie uur de volgende middag rijdt
de trein door. Ik zie rijpe korenvelden,
bossen met de in Rusland zoveel bezon
gen berken, dorpen met houten huizen,
mensen in de rij voor een barak met
groenten, zandwegen waarop vrouwen
de kudden voortdrijven, overvliegende
ooievaars. Hoog op een heuvel ligt de
kathedraal van Smolensk, van verre
zichtbaar over de Dnjepr-rivier. In de
laatste oorlog is het hele omliggende
land door gevechten verwoest. De kerk
bleef gespaard.
Pettis heeft herhaaldelijk gesproken
met de Chinese geestelijke, die zich
voorstelde als het hoofd van de theologi
sche academie van Nanking. Aan dit
Instituut, aldus Pettis, wordt helaas ech
ter geen enkele theoloog meer opgeleid
voor welke Chinese kerk dan ook. Wel
zijn er, ook volgens bisschop Ting, nog
zeer vele christenen in China. Ting heeft
zich uitgesproken voor een samenbunde
ling van alle kerkelijke richtingen in de
volksrepubliek, opdat de christenen, die
nu praktisch geheel uit het openbare
leven zijn teruggedrongen, „hun voor
stellen aan de regering coördineren en
hun wensen en verlangens beter en met
luidere stem naar voren kunnen bren
gen.”
aantal kinderen uit gelovige gezinnen zal
in verwarring raken. Hun opvoeding in
godsdienstige zin thuis is-nóg altijd dik
wijls afhankelijk van de generatie die
vóór de revolutie in 1917 catechisatie
genoot. In Leningrad zeiden een paar
oude vrouwen onder elkaar over mij:
„Een vrouw, die doctor is in de theolo
gie. Herinner je je nog toen bij ons
vroeger van die godsdienstige cursussen
waren?”
Grootmoeder heeft het kleinkind dat
deze wiskundeles bijwoont niet op vra
gen van hedendaagse bijbelkritiek kun
nen voorbereiden. De zeer eenvoudig in
gestelde prediking in de kerkdienst is
niet geschikt om de gelovigen in dit
opzicht toe te rusten. Buiten de kerk
dienst is geen „religieuze propaganda” in
welke vorm ook toegestaan. Het is dus
mogelijk dat een deel der kinderen die
deze les bijwonen de godsdienst de rug
toekeert. Maar er bestaat een andere
mogelijkheid. Bij deze les zijn leerlingen
aanwezig die niet meer uit gelovige
gezinnen afkomstig zijn. Als er dan
tegenstrijdigheid in de bijbel staat, wat
zit er dan achter? Het is mogelijk dat
een jongen of meisje uit deze klas die
vraag nader wil onderzoeken. Het kan
zijn dat het zoeken naar godsdienst, wat
dat dan ook zijn mag, hem of haar niet
meer loslaat.
landse kerkprovincie. Enkele oversten
zouden zich ongerust maken over het
bezoek dat mgr. Maier vandaag aan
bisschop Gijsen brengt. Zij hopen dat
deze geen afbreuk zal doen aan hun
pogingen om wat meer begrip in Rome
voor hun positie te kweken.
De besturen van de Nederlandse orden
en congregaties, die gezamenlijk ruim
veertigduizend priesters, fraters, broeders
en zusters vertegenwoordigen, hadden
ter voorbereiding van het bezoek uitvoe
rige rapporten aan Rome gezonden.
Hierin pleitten de religieuze oversten
voor meer begrip in Rome voor de
ontwikkelingen in Nederland. Zij stelden
zich geheel achter de Nederlandse bis
schoppen en hun beleid.
Mgr. Maier heeft enkele abdijen be
zocht en een vergadering met de Stich
ting Nederlandse Priesterreligieuzen bij
gewoond. Verder heeft hij onder meer
gesprekken gevoerd met de stichting
vrouwelijke religieuzen en de stichting
Nederlandse broeder religieuzen. Ten
slotte bracht mgr. Maier een bezoek aan
enkele leefgemeenschappen van religieu
zen en sprak hij met leden van het
Nederlandse episcopaat.
De oversten van orden en congregaties
hopen dat met het bezoek van mgr.
Maier een duidelijker beeld in Rome zal
ontstaan over de toestand van de Neder-
terse mens, bijvoorbeeld de Tibetaan.
„Zijn de vibraties verschillend?” De Da
lai Lama verklaarde dat er geen enkel
essentieel verschil is tussen de westerse
en de oosterse mens in dit verband.
„Alleen in het begin, bij de aanvang van
het zich eigen maken van de boeddhisti
sche levenshouding, is er een klein ver
schil. Dan blijkt dat de westerse mens
onder invloed staat van de indrukken,
die zijn andere omgeving en tradities
op hem hebben achtergelaten”. De Dalai
Lama voegde er aan toe dat het boed-
dishme wordt geleerd in de vorm die het
beste past bij het betrokken volk. Zó
kan het gebeuren dat een Nederlander,
die in India pogingen doet om boeddhist
te worden, zich onvoldoende, gestimu
leerd voelt en er mee ophoudt”.
ten van de heersende ideologie stond en
een beslissende werking uitoefende op
het bewustzijn en de psychologie van de
massa’s.
Nu is de situatie anders. De socialisti
sche werkelijkheid zelf en ook het doel
gerichte wetenschappen j k-atheïstische
werk van de communistische partijen
bevorderen het overwinnen van religieu
ze overblijfselen.
Vanzelfsprekend is het proces van
overwinnen van die overblijfselen in het
geheel niet eenvoudig. Voor een ontwik
keling in de noodzakelijke richting is
een verdere vervolmaking van alle vor
men van marxistisch-leninistische op
voeding van de arbeiders vereist”.
Met een bezoek aan de Limburgse
bisschop Gijsen besluit mgr. dr. A. Mai
er, secretaris van de curie-congregatie
der religieuzen, vandaag een bezoek van
een week aan Nederland. Mgr. Maier
heeft in ons land gesprekken gevoerd
met de besturen van orden en congrega
ties. Zoals bekend bestaat er in Rome
nogal wat twijfel over de koers van de
Nederlandse kerkprovincie, niet alleen
wat betreft het beleid van de bisschop
pen, maar ook dat van de orden en
congregaties.
Niet zeker is natuurlijk of de Dalai
Lama zijn uiterlijke en naar het scheen
ook innerlijke eenvoud baseerde op een
of andere wijze beslissing aan de voor
vond van zijn bezoek aan een aantal
Westeuropese landen. Dalai Lama is
tenslotte een Mongoolse titel, die Oceaan
van Wijsheid betekent. Volgens schrifte
lijke informatie die op de persconferen
tie werd gegeven, gebruiken de Tibeta-
nen de titel Dalai Lama vanouds alleen
om de man en zijn functie duidelijk te
maken tegenover westerse mensen. Die
zijn nu enmaal niet op de hoogte van
de wijze waarop de Tibetanen het
boeddhisme beleven. Zijn eigen mensen
kennen de Dalai Lama slechts als Kun-
dun; dat betekent „Aanwezigheid”.
Op de vraag wat zijn taak is in de
wereld, antwoordde de Dalai Lama dat
hij een religieus man is, dat hij eigen
ideeën heeft op grond van zijn boeddhis
tische levenshouding en functie en dat
hij bezig is te onderzoeken hoe hij het
beste een bijdrage kan leveren die de
mensheid ten goede komt. Zijn antwoord
In uitgereikte brochures wordt er
evenwel op gewezen dat sinds de bezet
ting van Tibet door China 90.000 Tibeta
nen de Dalai Lama in ballingschap zijn
gevolgd naar India, dat de Dalai Lama
gelooft in de terugkeer naar zijn land
dat hij met hulp van India en acties in
Westerse landen hoopt de unieke en
rijke culturele en religieuze erfenis van
Tibet in stand te houden.
Hoe wordt deze opvoeding bij de
jeugd tot stand gebracht? Anti-religieuze
propaganda is op de lagere en middelba
re scholen nog geen leervak. In de
programma’s van de hogere opleidingen
is het vak opgenomen. Op de scholen
bestaan minder regelrechte mogelijkhe
den van beïnvloeding van de leerlingen.
De weg daartoe wijst b.v. een artikel,
onlangs verschenen in het Russische po
pulair-wetenschappelijke atheïstische
tijdschrift „Wetenschap en religie”. (Een
artikel van elders wordt hierbij weerge
geven). „Wiskunde is de wetenschap van
de ruimtelijke Vermen en de kwantita
tieve verhoudingen van de werkelijke
wereld. Daarom kan men met behulp
van die wetenschap bijvoorbeeld aan het
licht brengen „de tegenspraak bij die
plaatsen van de bijbel, waar de kwanti
tatieve verhoudingen getekend worden”.
De schrijver vertelt de bekende bijbelse
episode over de zondvlöéd, toen na de
regen die veertig dagen ên veertig nach
ten duurde het water §5 el (ca. 6.75
meter) boven de hoogste'bergen uitsteeg.
„Met behulp van elementaire wiskundige
berekeningen kan men uitrekenen dat
als alle waterdamp uit dë aardse atmo
sfeer zich omzette in water, men een laag
zogenoemde neerslag zou verkrijgen van
een dikte minder dan 42:^im”.
Wat zal de reactie van de leerlingen
in de hier beschreven, wiskundeles zijn?
Veel leerlingen zullen de gegevens een
voudig van de leraaf aannemen. Een
Nogmaals wil ik Amalrik aan het
woord laten in zijn brief aan Kuznetsov:
„Men krijgt de indruk dat velen in het
westen zich de werkelijke toestand in
ons land slecht kunnbn voorstellen....
MEER JEUGD IN RUSSISCHE KERK
Wat is de rol van de kerkleiding bij
dit alles? Een eigen visie hierop is moei
lijk te geven. Het officiële standpunt
luidt: „De kerkleiding houdt krachtig
vast aan haar goede verhouding met de
regering en doet dit ten behoeve van het
gelovige, biddende volk, dat u, delegatie
van Nederland, in pnze kerken gezien
hebt”. Ik kan alleen maar vermoeden
dat hiermee niet alles gezegd is, maar ik
weet het niet. Tijdens ons verblijf in de
Sovjet-Unie had in het verre Siberië een
nieuw proces tegen de schrijver Amalrik
plaats, die na een kampstraf van drie
jaar niet vrijgelaten werd, maar op
nieuw veroordeeld moest worden.
(Van een onzer verslaggevers)
De Dalai Lama, geestelijk leider van
de Tibetanen bleek, toen hij deze week
vergezeld van zijn secretaris en een
klein gevolg een persconferentie hield in
Huizen, een eenvoudig man met belang
stelling voor de mensen in de wereld
waarin zij leven. Zijn volgelingen lieten
hem wel eerbiedig alleen zitten op een
driezitsbank in een hoek van de zaal en
als de Dalai Lama een enkele keer de
Engelse vertaling van zijn secretaris-tolk
corrigeerde, zei deze met een geschrok
ken blik „sorry”, maar niets wees erop
dat de bezoeker nu de man was, die als
een god-koning wordt aanbeden en van
wie gezegd wordt dat het voor hem een
peuleschil is om over het water te lopen.
Integendeel, de Dalai Lama luisterde
glimlachend en gaf bereidwillig ant
woord, óók als de nieuwsgierige westerse
verslaggevers niet de moeite namen hem
aan te spreken met zijn officiële titel
Uwe Heiligheid.
De richting, die de Dalai Lama be
doelt, is in de eerste plaats natuurlijk de
boeddhistische. Door meditatie en ont
hechting, door zelfopoffering en doorzet
tingsvermogen kan een toestand van te
vredenheid en geluk bereikt worden,
Dr. Keetje Rozemond, nu nog hervormd predikante in het Zeeuwse Hoofd
plaat zal 9 december van dit jaar haar intrede doen als voorgangster van de
Eglise Wallone in Haarlem. Dr. Rozemond maakte deel uit van de delegatie
van de Raad van Kerken in Nederland die enige tijd geleden een bezoek bracht
aan de Sovjet-Unie.
Op verzoek van de redactie schreef dr. Rozemond een Byzantijns specia
liste een drietal verhalen over haar reis. Vandaag het eerste verhaal dat
in het bijzonder over de jeugd handelt. In de twee nog komende artikelen zal
zij ingaan op het kerkelijk feest, waarvoor de delegatie oorspronkelijk was uit
genodigd en het derde over de betekenis van de Russisch-ortherdoxe kerk.
