BRONNENONDERZOEK NAAR OUDE SPROOKJES
De onbekende lotgevallen van
Klein Duimpje en Hans en Grietje
Herdrukken
te onthouden
Rode vuist-prijs
om
van Dolle Mina
Griffelwinnaars
alternatieve boekenlijst
Si
Actiegroep bezig aan
UITGEVERS HAKEN IN OP INTERESSE VAN
STUDENTEN OP PEDAGOGISCHE ACADEMIES
9K
ONTVINGEN
„SIIEKER EN STALMA"
„PAÜLUS DE BOSKABOUTER"
„DE ROEP VAN DE COYOTE”
VEEL VAN ANNIE SCHMIDT
'O
VRIJDAG 26 OKTOBER
26
1973
27
leden met een extra subsidie
..r
Oostenrijk werkte men al jaren ge-
1 J van
-
de Unesco om dergelijke waarde
volle boeken te herdrukken, wan
neer de uitgevers daartoe niet in
staat bleken).
ER ZIJN KINDER- en jeugd
boeken waarvan de ene druk na
de andere de pan uitvliegt. Er zijn
er ook waarvan we jaren op een
herdruk moeten wachten. De reden
is vaak dat de eerste druk „te
vroeg” uitkwam, dat het thema
niet zo in de belangstelling stond.
Hoe raakt zo’n bepaald thema dan
plotseling weer in? Een belang
rijke oorzaak is dat studenten van
pedagogische academies de laatste
jaren een verrassend grote belang
stelling voor jeugdliteratuur ge
kregen hebben. Uit ervaring weet
ik hoe selectief velen van hen naar
bepaalde thema’s in de jeugdlitera
tuur zoeken. De uitgevers durven
er op in te haken en prachtboeken,
die anders in de vergetelheid dreig
den te raken, zijn nu gered. (In
(Van onze kunstredactie)
Een plaat uit het „Klein Duimpje”-boek.
CALLENBACH-NIJ-
M
HENK BARNARD
om
i
Een pagina uit „De roep van de coyote”.
jl
Voor Lemniscaat is een groep verta
lers en illustrators bezig met een stan
daardwerk, dat de meest volledige uitga
ve moet worden van de destijds door de
gebroeders Grimm verzamelde sprookjes.
Het zijn er veel meer, dan men in de
meeste vertalingen in ons land aantreft.
Ook zal het boek veel achtergrondinfor
matie over de sprookjes en het werk
van de gebroeders Grimm bevatten.
ER ZIJN TWEE gelukkige tendenzen in de wereld van het jeugdboek. Het valt
toe te juichen dat auteurs als Jan Terlouw, Jaap ter Haar en Miep Diekmann jeugd
boeken schrijven, waarin een maatschappelijk engagement doorklinkt. Kinderen zijn
Immers rasechte realisten, die vaak met heel wijd geopende ogen om zich heen kijken
en ook via hun eigen literatuur met de realiteit vertrouwd willen raken.
Soede
-oorlogs
str. 48,
erwetse
kasten,
teekast-
“foprui-
131.
- V
i
LEN
lo van
'per.
ter.
i
't
WIJK
WEG-
TDEN
lijk geïllustreerd door Peter Vos. Dit
noodde tot meer werk op dit gebied. Het
drietal is nu gereed met „De onbekende
lotgevallen van Klein Duimpje en Hans
en Grietje”, binnenkort verschijnend bij
dezelfde Bij.
Bij hun bronnenonderzoek naar oude
sprookjes ontdekten de schrijvers name
lijk, dat er veel meer verhalen zijn rond
de genoemde sprookjesfiguren dan alge
meen bekend is. Ze hebben tweemaal
negen versies bijeen gezocht en gebun
deld. Een prachtige gelegenheid om zich
beter te kunnen verdiepen in het onbe
kende leven van Klein Duimpje, Hans
en Grietje. Ze blijken veel meer ont
moetingen te hebben gehad dan alleen
met reuzen en heksen.
angen
rea-
idver-
tnmer,
num-
rmeld.
door
maakt
Ver-
ateedi
enve-
van
raarop
t
in b«-
soorten
'en. pa-
ian, ja.
dustrie-
10504 en
ien. Ma
an een
Reinier
als het maatschappelijk leven, ook al
realiseren we ons dat wellicht nooit.
Het lezen van sprookjes is dus geen
„vlucht uit de werkelijkheid” van kinde
ren en voor volwassenen geen vlucht in
de kinderjaren. Integendeel, sprookjes
zijn voor kinderen en volwassenen.
Daarom is het goed, dat er steeds meer
prachtig verzorgde sprookjesboeken aan
de markt komen. Die tendens zet zich
door.
Dolle Mina heeft dit jaar voor het
eerst de door haar ingestelde „Rode
Vuist Prijs" uitgereikt aan de Ameri
kaanse kinderboekenschrijfster Kris
tin Hunter voor haar boek „De Soul
borthers en sister Lou”.
Dolle Mina heeft de prijs ingesteld
om te bevorderen, dat er steeds meer
boeken voor kinderen worden ge
schreven, waarin de starre rolverde
ling man-vrouw wordt doorbroken.
De prijs wordt uitgereikt tijdens de
opening van de kinderboekenweek.
De hoofdfiguur in het boek van
Kristin Hunter is een meisje, dat
naar voren kom als een genuanceerd
denkend menselijk wezen, in het be
zit van eigenschappen die gewoonlijk
aan mannen worden toegekend, zoals
het nemen van initiatieven. Ook haar
bewustwording van de maatschappij
waarin zij leeft (tegenstelling neger-
blanke) wordt zeer reëel getekend,
aldus Dolle Mina.
De groep vindt, dat het nog nauwe
lijks tot schrijvers en schrijfsters van
kinder- jeugd- en schoolboeken is
doorgedrongen, dat zogenaamde man
nelijke en vrouwelijke eigenschappen
in feite algemeen menselijke hoeda
nigheden zijn.
UITGEVERIJ
KERK
Een roman van Michael Butter
worth: „Een verstoorde vakantie’ ’.Een
vreemd drama dat zich afspeelt in de
Franse Rivièra. De hoofdpersoon, Sal
ly, een jong meisje dat met vakantie
naar de Rivièra is gestuurd, om een
beetje te bekomen van de schrik en
de spanning, veroorzaakt door een
moord waarbij zij zijdelings betrok
ken was geraakt. Maar ook tijdens
haar verblijf in dit zonnige zuiden,
waarop zij -zich zo had verheugd,
achtervolgen haar de gehimzinnigste
gebeurtenissen.
KOSMOS-AMSTERDAM.
Martha Robinson: „De zoon van de
veearts”, een gezellig familieverhaal
rond het gezin van de veearts, waarin
zijn zoon dan de hoofdrol vervult.
Jongens en meisjes van ca. 10 jaar
kunnen hun hart ophalen. Dorian
Williams: „Het beste paard van stal”,
het roerende verhaal van de liefde
van een stalknecht voor het paard
van zijn baas, dat later het zijne
wordt.
boekeriboelcenboekanboekeia
boeKeuboekenboekenboeken*
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboeken*
boekenboeken
boekenboeken
boekenboekenboekenooeteni
boekenboekenboekenboeken*
boekenboekenboekenboeken*
boeken boekenboekenboe ken|
linimaal I
d. 023- 1
Maar er is ook nog iets anders, de
wereld van de fantasie. Daar behoren
sinds duizenden jaren de sprookjes toe.
Maar die hebben hun eigen realiteit.
Niet minder werkelijk dan de maat
schappelijke. Het sprookje is een afgelei
de essentie van wat de mens in de
gemeenschap beroert, ook al treden
mensen vaak in vermommingen op in
sprookjes, zelfs al worden ze voorgesteld
als „de boze wolf” of de „zeven jonge
I geitjes”. Tenslotte leeft Klein Duimpje
een eigen leven in ons, evengoed als de
Boze Heks. Het zijn realiteiten, vanuit
het leven in de geest overgeplant. Hun
inwerking op de mens is even dwingend
doet. En de boekjes die je er vaak
aantreft om kinderen even zoet te hou
den, zijn om te huilen: verouderd, vies.
MIEP DIEKMAN
Bij de Arbeiderspers in Amsterdam
zijn de voorbereidingen in volle gang
voor een ander standaardwerk, de meest
volledige uitgave van de sprookjes van
Andersen. Dit werk verschijnt, omdat
1975 in de sprookjesboekenwereld tot
Andersenjaar is uitgeroepen. Hans
Christian Andersen wellicht een der
meest beroemde sprookjesschrijvers is
immers in 1875 op zeventigjarige leeftijd
overleden. Het wordt een herdenkings
boek, niet alleen bestemd voor jong en
oud in het algemeen, maar ook belang
rijk door literatuurhistorici. Dit is na
tuurlijk ook met de andere genoemde
uitgaven het geval.
Een iets ander terrein: legenden. Vol
gend jaar verschijnt het eerste deel bij
Ankh-Hermes in Deventer van de Grie
ken, Romeinen, Kelten, Finnen en ande
re Europese volkeren. Het is een oor
spronkelijk Duitse serie, die nu door
Marijke van Raephorst wordt vertaald
en bewerkt.
Dat is ook iets nieuws. Wan* nog geen
enkele schoolpsychologische dienst test
kinderen op wat ze lezen, wat het hun
4':/'
CLASSICS LEKTUUR-NAARDEN
De Hanneke-serie van Britta Munk
is aangevuld met twee deeltjes:
„Hanneke en het Diadeem” en „Han-
neke in Engeland”. Tiener-romanne-
tjes. De Trio-serie van Else Fischer is
ook weer uitgebreid met twee deel
tjes: „De man met de zonnebril” en
„De Postzegelverzameling”. Beide
avontuurlijke verhalen voor de jeugd.
Nóg meer Hanneke’s van Britta
Munk: „Hanneke en de Hoteldief” en
„Hanneke in gevaar”. En ook nóg
meer avontuurlijke Trio’s van Else
Fischer: „De Ruïne van het oude
kasteel” en „De blauwe enveloppe”.
VAN DISHOECK-BUSSUM
De Fibula-Juniorreeks brengt een
boek van Dr. Sophie Ramondt: „De
Romeinen”. De schrijfster, niet alleen
bekend om haar „Mythen en Sagen
van de Griekse Wereld”, weet in het
kleine bestek van dit boekje voortref
felijk een beeld op te roepen hoe
men in de oude wereldstad Rome
leefde en werkte.
Deze actiegroep is een van de weinige
die het vorig jaar aandurfde met officië
le instituten en instanties samen te wer
ken, omdat m en wel inzag dat je in
korte tijd niet zo veel feitenkennis op
doet als er bij Bureau Boek en Jeugd al
jaren opgepot zit. Deze ogenschijnlijk zo
controversiële samenwerking heeft ook
Bureau Boek en Jeugd verlost uit een
dreigend isolement en weer eens bewe
zen hoe kortzichtig enkele jaren geleden
de nog steeds niet gevallen beslissing
van het Rijk was om dit unieke infor
matiecentrum te gaan decentraliseren.
Directrice Annie Moerkercken (die een
voortreffelijk overzicht over kinderlitte-
ratuur redigeerde: Kinderen en hun boe
ken, uitgeverij Wolters) zegt van de
actiegroep: „De mensen kunnen niet be
grijpen hoe die groep werkt. En ze
houden vol. Ze verwijzen studenten naar
ons, ze bereiken universiteiten. Wij kun
nen het soms niet meer aan, al die
belangstelling.”
Plaatselijke scholen worden opge
warmd, boekhandels, kranten, pedagogi
sche academies. Tonnie Cox, di eeen half
jaar zwaar ziek was, heeft zich in die
tijd meer kennis van het kinderboek
eigen gemaakt dan een docent Neder
lands. Maar de beurs die ze aanvroeg
om toch enige inkomsten te hebben,
werd afgewezen. Ze heeft geen MO-
Nederlands!
aan kleintjes voorlezen, zullen hoop ik
in hun voorleestoon iets leggen van:
„kijk’ voor kinderen valt er niet te leven
in zo’n schone, opgeruimde aan-kante
wereld!” Want het kan niet anders of
Annie Schmidt moet dit laatste bedoeld
hebben anders zou het ons hard van
haar tegenvallen.
De Gouden Griffels zijn dit jaar toe
gekend aan Henk Barnard voor zijn
boek „De Marokkaan en de kat van
tante Da” (uitg. Van Holkema en Wa
rendorf) en Jan Terlouw voor zijn boek
„Oorlogswinter” (uitg. Lemniscaat).
Bij de toekenning van de Zilveren
Griffels is rekening gehouden met de
verschillende leeftijdsgroepen.
ANTON KOOLHAAS’ „Stiemer en
Stalma” verscheen in 1937 voor het eerst
in de NRC: in 1957 kwam het in boek
vorm uit met tekeningen van Leo Vro-
man; het stripalbum dat uitgeverij Bru-
na nu uitgaf, is helemaal volgens de
oorspronkelijke opzet van het verhaal.
En die is indrukwekkend en onvergefe
lijk. Stalma, de wondervis die overal een
gelukmakend licht verspreidt, wordt door
de inktvissen van Grommeldor gevangen
gehouden, omdat zijn licht hun kwalijke
praktijken in het duister onthult. Stiemer
de duiker wordt op zijn zoektocht tot
partij gemaakt, aangevallen door allerlei
„belanghebbende partijen”. Maar heel
kort heeft hij Stalma voor zichzelf,
want hij moet de gelukbrenger weer
afstaan aan Speleland als toeristische
„Ik ga toch maar door”, zegt ze. „De
mensen schreeuwen om meer informatie.
Het kind dat niet leest om welke
reden ook blijft mentaal achter en
dat loopt later uit op sociale achter
stand. Daarom bekijken wij niet alleen
het boek, maar het kind én het boek.
Hoe zijn zijn reacties op wat hij leest?
Psychologiestudenten in Utrecht gaan
onze alternatieve boekenlijst bekijken op
de psychologische inbreng van de boe
ken.”
Uitgeverij de Bezige Bij in Amsterdam
heeft eer ingelegd met „Sprookjes uit de
lage Landen”, bijeengebracht door Eelke
de Jong en Hans Sleutelaar, voortreffe-
trekpleister. Dit is, heel vlak, het ver
haal. Het magistrale zit ’m in de uitge
wogen woordkeus, de intense situatiebe-
schrijvingen en een melancholie, die op
kinderen vanaf 8 jaar grote indruk zal
maken.
De overzichtelijke, ruime prenten van
Leo Vroman zijn een rust voor het oog
in vergelijking met de vaak kriebelig
kleine tekeningen van andere stripver
halen.
Woordvoerster Tonne Cox en haar
groep hebben met inset van veel eigen
tijd en onvoorstelbare energie het afge
lopen jaar geïnventariseerd wat er aan
meer genuanceerde kinderboeken is.
Daarnaast hebben ze acties op touw
gezet, die werkelijk iets losgemaakt heb
ben. Volgende maand zal hun alternatie
ve boekenlijst verspreid worden met
klare voorlichting aan meer progressieve
ouders en onderwijzers over boeken,
waarbij het patroon-denken en -hande
len doorbroken is. „Hoe die verspreiding
gaat, moeten we nog bespreken met het
Bureau Boek en Jeugd. We doen veel
samen.”
De winnaars:
„Voor jou van vrouwtje Appelwang”
door Ruth Ainsworth (vert. Heleen
Kernkamp-Biegel; uitgeverij Ploegsma).
„De luipaard” door Cecil Bodker (vert.
Jan F. de Zanger; uitg. Leopold). „Lotta
uit de Kabaalstraat” door Astrid Lindg
ren (vert. Rita Tornqvist-Verschuur;
uitg. Ploegsma). „De avonturen van Jack
Holborn” door Leon Garfield (vert. Tine
Leiker-Kooijmans; uitg. Leopold). „De
Soul Brothers en sister Lou” door Kris
tin Hunter (vert. Beccy de Vries; uitg.
Leopold. „Candy, kom terug” door Mein-
derJ de Jong (vert. Hannie van Till; uitg.
Westfriesland). „Meester van zwarte mo
len” door Otfriend Preussler (vert. W. I.
C. Royer-Bieker; uitg. Lemniscaat). „Dat
is heel wat voor een kat vind je niet?”
door Judith Viorst (vert. Josephine
Vonk; uitg. Kosmos).
Wie voor de kleintjes iets zoekt cm
het hele jaar lezend door te komen, goed
nieuws. De Arbeiders Pers kwam met
twee herdrukken van Annie Schmidt’s
versjes (in pocketvorm): „Iedereen heeft
een staart” en „De graaf van Weet-ik-
veel” in de ene bundel. Het verrukkelij
ke „Het beertje Pippeloentje”, „Niet met
de deuren slaan” en „Dag, meneer de
kruidenier” in de andere. In het laatste
krijgen alle maanden van het jaar een
beurt. Fijn veel plaatjes van Wim Bij
moer erbij.
Nieuw van Annie Schmidt is „Flod
dertje” met de altijd even innemend
geestige kleurenillustraties van Fiep
Westendorp (uitgeverij Querido). In ver
gelijking met het spitse, haast venijnige
wat in Annie Schmidts versjes zit (en in
haar meeste boeken) is d it Floddertje
een rustig verhaaltje voor kleuters' en
beginnende lezers. Querido zorgde voor
een heerlijk groot lettertype. Het hangt
er echter vanaf hoe je dit boekje han
teert. Altijd vuile Floddertje wordt eeu
wig door haar moeder schoongeboend.
„Mooi zo”, zal de ene partij zeggen. „Zo
hoort het!” Weer anderen, die dit boek
-u 'i
De herdruk in paperback van Edith
Lambert Sharp’s ontroerende boek over
de Indiaanse jongen Nkwala kwam uit
bij uitgeverij Leopold. Tijdens de zware
tijd van zijn initiatie, waarin Nkwala
zijn naam en zijn lied en zijn eigen
identiteit moet vinden, realiseert hij zich
zijn eenzaamheid omdat hij „anders” is.
Zijn opoffering voor de stam is een
onvergelijk stuk jeugdliteratuur dat
in geen vergelijking staat tot welk In
dianenboek ook.
Evenals „Stiemer en Stalma” is ook
„Paulus en de eikelmannetjes” van Jean
Dulieu (le druk 1965) heel nauw op onze
huidige leefwereld te betrekken. De
heks Eucalypta, die Paulus kwijt wil,
laat hem door de leeghoofdige en chao
tische eikelmannetjes tegen zijn zin tot
hun koning kiezen. Paulus, die geen
macht wil, maar ook geen beroep op
zijn minuscule hulp kan weigeren, dreigt
eraan ten onder te gaan. Bijna vermalen
tussen afwijkende men tali teitsverschil-
len, weet hij toch te ontsnappen.
Voor kinderen vanaf 9 jaar een boei
end, avontuurlijk verhaal. Voor jonge
tieners een schitterend projectboek over
onze maatschappij. Voor volwassenen
een subtiele persiflage, ondersteund door
geraffineerde kleurillustraties, waarin
naturalistische en abstracte elementen
een uitzicht bieden over de grenzen van
het normale dagelijkse kijken.
Wanneer zal uitgeverij Van Holkema
Warendorf ook Dulieu’s prachtige
boek over Franciscus „Francesco” dat
ooit een prijs van de Unesco won
weer eens herdrukken? Per slot was
hij een van de eerste milieubeschermers!
a
