VEEL BELANGSTELLING VOOR SURINAMEZONDAG
Scherpe rising aantal
missionarissen
Geestelijk
Leven
M
£1
VAN SOLIDARITEIT TOT AFWIJZING
Boedhisten
protesteren
in Saigon
I
■O
Rol
Zusters
Initiatief hervormde
katholieke jeugdraad
en
ONKRITISCH
OORZAKEN: VERGRIJZING, TERUGKEER
EN GEMIS AAN AANWAS
Willibrordzondag:
Geen feeststemming
INKAPSELING
Jering
Deputaten willen
aparte leerstoel
voor diaconaat
7
Theologisch aspect
Tragisch
7/
ZATERDAG
1 O
NOVEMBER
1973
16
Erbij
-
Sc
M
in
D
ui
Is*
Syrische aanval op Israel.
M
„Verbondenheid met uw volk betekent ook volle erkenning van het be
staansrecht van de staat Israel, welk recht door de Verenigde Naties is be
vestigd. Dit geldt ook voor die leden van onze kerk, die vanuit hun zorg
om het lot van de Palestijnse vluchtelingen hun solidariteit met de staat
Israel als een zeer kritische solidariteit beleven”. Zo antwoordt het breed
moderamen van de generale synode van de Nederlandse Hervormde Kerk
op de brief, die de opperrabbijnen van Nederland aan een aantal kerken
hebben geschreven. Daarin signaleren zij dat de kerken op geen enkele
officiële manier afkeuring hadden uitgesproken over de Egyptische en
Het aantal Nederlandse missio
narissen neemt snel af. Van de on
geveer 7.300 paters, broeders en
zusters die nu in de missie werken,
zullen er in 1995 wanneer de hui
dige situatie zich voortzet nog 1.250
over zijn. De oorzaak hiervan ligt
in de vergrijzing, de terugkeer naar
Nederland en in het gemis aan aan
was. Dit staat in een rapport over
het aantal en de activiteiten van de
missionarissen, dat werd samenge
steld door het Instituut voor Ont
wikkelingsvraagstukken (IVO) van
de Tilburgse Hogeschool in op
dracht van het Centraal Missie
Commissariaat.
-^ben het nog steeds moeilijk met Israel
vc
ei
stuiten
‘«WK!
m
kt
ge
kt
ce
vr
SC
di
ee
se
ee
m
gi.
or
kt
Overigens beoordelen de samenstellers
van het rapport, drs. Lagerberg en drs.
van de Palestijnse vluchtelingen, evenals
dat van de joodse gemeenschappen in de
Arabische landen, door alle volken, die
in dit zwaar geteisterde gebied leven,
gezamenlijk wordt opgelost.
Opperrabbijn A. Schuster van
Amsterdam.
„Ik begrijp eenvoudig niet dat in Ne
derland zo weinig begrip bestaat voor
Egypte en de Arabieren. Er zijn”, zo zegt
dr. Dirksen, „in Nederland en elders in
Europa heel wat mensen, die in deze
oorlog alleen maar theologische aspecten
zie#. Op grond van het Oude Testament
ziet men een blijvende band tussen land
en volk. Ik ben ervan overtuigd dat het
volledige misinterpretatie is van wat het
Oude Testament werkelijk te zeggen
heeft. Er is geen sprake van een onvoor
waardelijke band tussen de staat Israel
en het Israëlische volk.”
Zal dit beeld van de missionaris in de
toekomst geheel verdwijnen?
m
at
gi
he
de
M
in
De rabbijnen verwijten de hervormde
kerk met name dat deze door haar
zwijgen haar vroegere uitspraken over
het recht van het joodse volk op zijn
eigen staat zou ontkrachten. De synode
antwoordt, dat dit een misverstand is.
De hervormde kerk voelt Zich „in het
bijzonder in deze dagen van strijd en
spanning wezenlijk verbonden met het
joodse volk. Deze verbondenheid „berust
niet alleen op een historische verweven
heid, maar zij is voor de christelijke
kerk ook in haar belijden verankerd.”
Dat het aantal onderwijskrachten
een kleine duizend en gemiddeld
bijna 50 jaar sterk zal afnemen, acht
het IVO op zich geen ramp hoewel zij
soms een extra-hulp betekenen en in het
onderwijs voor gehandicapten en in het
technische onderwijs niet gemakkelijk te
vervangen zijn.
Omdat de vergrijzing onder de zusters
het grootste is, zijn er rond 1985 vooral
op het gebied van de gezondheidszorg
ingrijpende voorzieningen nodig. Van de
priesters en broeders bevindt zich nog 55
percent „aan de goede kant van de 50”.
De missionarissen zijn aanmerkelijk jon
ger in Afrika dan in Azië en Latijns-
Amerika.
En dan moet wel haast een groter
aantal christenen in beweging komen,
zo menen de initiatiefnemers. Want:
de mensen zijn er diep en diep arm.
De wassende stroom Surinamers naar
ons land de laatste maanden ge
middeld 2.000, zo’n 500 per week, 70
per dag komt uit bittere noodzaak.
Men acht Nederland niet zo ideaal,
weet van de contractpensions, het
optreden van de Amsterdamse politie,
discriminatie. Maar er is geen enkele
keus. Ginds valt voor velen nauwe-
De Nederlander dr. Peter Dirksen,
sinds tien jaar als hoogleraar verbonden
aan het protestants seminarium van
Cairo staat daarentegen volledig achter
de Arabieren. Hieronder een weergave
van een gesprek dat een van onze mede
werkers met hem in Cairo had.
De rol van de kerken, In dit geval de
hervormde, lijkt weer ouderwets dubbel
zinnig. De verklaring van het breed
moderamen dekt bepaald niet de opvat
tingen zoals die voor ieder waarneem
baar in de kerken heersen. Slechts twee
voorbeelden om dit te illustreren. (Het
aantal kan uiteraard gemakkelijk uitge
breid worden).
De brochure concludeert tenslotte:
„Het is een trieste zaak dat de kerken
in Nederland die betrokken zijn bij
de gang van zaken in Suriname, niet
hebben onderkend hoe de kerken in
Suriname door inkapseling de be
staande maatschappelijke orde heb-
Zowel de hervormde als de katho
lieke jeugdraad hebben zich gehaast
te verklaren dat de Surinamezondag,
waarvoor overigens enige officiële
kerkelijke aanbeveling ontbreekt, niet
beslist morgen moet worden gehou
den. In de R.-K. Kerk wordt name
lijk morgen Willibrordzondag (zie el
ders op deze pagina) gevierd, terwijl
in de hervormde kerk juist morgen
de hervormde najaarszendingsweek
wordt afgesloten.
Het breed moderamen herinnert aan
de pastorale handreiking „Israël, volk,
land en staat”, die de generale synode in
1970 heeft doen uitgaan en waarin werd
gesteld dat deze verbondenheid uiteraard
politieke consequenties heeft. Het joodse
volk is van de bestaande staat niet los te
denken. Het breed moderamen zegt ver
der: „Wij zijn ervan overtuigd dat vrede
en gerechtigheid in het Midden-Oosten
alleen tot stand kunnen komen als Is
rael kan leven binnen veilige grenzen,
die internationaal worden gegarandeerd
en beschermd, en wanneer het vraagstuk
G. Wilms, het feit dat de missionarissen
zichzelf hier en daar geleidelijk overbo
dig maken als zeer positief voor het
eigen karakter van de christelijke ker
ken in de landen waar zij hebben ge
werkt.
Het rapport beveelt aan bijzondere
aandacht te schenken aan de teruggang
in bepaalde kritieke regio’s en sectoren.
Met name Indonesië, Suriname en de
Nederlandse Antillen vereisen bijzondere
verplichtingen omdat daar de inzet van
Morgen is het Willibrordzondag, de
dag waarop in de R.-K. Kerk extra
aandacht wordt gevraagd voor de St.-
Willibrordvereniging, de officiële katho
lieke instantie voor oecumene in Neder
land. De opbrengsten van de collecten
van deze dag zijn bestemd voor de
financiering van het werk van de vere
ring. Op deze dag wordt ook de vie-
tel van Nederland en patroon van de
Nederlandse kerkprovincie.
In een brochure met suggesties voor
de verkondiging op deze zondag schrijft
pater W. J. de Graaf dat er weinig
aanleiding is dit gebeuren in feeststem
ming te gaan vieren. De oecumenisch#
beweging is teruggeëbd naar de studeer
tafels van theologen en vergaderingen van
kerkleiders. „Voor de doorsnee-christen
schijnt de oecumene weinig betekenis
meer te hebben”, zo schrijft hij.
De vraag naar geloof en kerk lijken
op de achtergrond geraakt: de mensen
worden in beslaggenomen door andere
vragen dan die welke zich vanuit de
kerken aandienen. Pater De Graaf
noemt er een paar: het probleem van de
ontwikkelingslanden, het probleem van
de menselijke overlevingskansen, maar
ook de problematiek rondom het ingrij
pen in het menselijk leven, zoals abortus
provocatus en euthanasie.
Ook de bijdrage in de gezondheidszorg
(551 krachten) is een snel aflopende
zaak, iets dat vooral voor het middenka
der van vele instellingen niet alleen
personeeltechnisch ongunstig is. Het Til-
burgse rapport acht het dan ook ge
wenst dat katholieke ziekenhuizen die
geen buitenlandse missionarissen meer
in dienst hebben, toch financiële steun
uit het buitenland blijven ontvangen.
Het technisch onderwijs belangrijk
werkterrein van de broeders ziet
er uit het oogpunt van de vergrijzing
minder somber uit. De gemiddelde leef
tijd is 44 jaar.
Velen zullen zich af vragen of je
een dergelijke politieke zaak nu in
een kerkdienst moet behandelen. Ds.
Jansen „wat wij willen is met chris
telijke inspiratie politieke druk uitoe
fenen. Politieke druk om Suriname
onafhankelijkheid te verlenen en om
wat via die buitenlandse missionarissen
binnenkwam.
Ook wordt aanbevolen een opvangap-
paraat op te zetten voor terugkerende
missionarissen, zodat zij soepeler aan
ander werk kunnen komen. Tenslotte
bepleit het IVO bijstand aan uitgetreden
religieuzen die in een ontwikkelingsland
blijven werken.
meente zegt de brochure dat deze een
„eigen bijdrage” levert aan de uitbui
ting.
Over de katholieke kerk consta
teert de brochure, dat zij ondanks
enkele initiatieven voor gemeen
schapsontwikkeling nog erg binnen
kerkelijk is en nog „te veel gericht
op zieltjeswinner ij”. „Veel inzicht in
en waardering voor de eigen religieu-
siteit van de belangrijkste groepering
in de R.-K. Kerk, namelijk de Creo
len, is er nog steeds niet.”
De verminderde belangstelling om
missionaris te worden of te blijven
wordt aldus het rapport ook sterk
beïnvloed door de wisselende waardering
in ons land voor het missionaris-zijn.
Deze al dan niet aanwezige waardering
schijnt met name van grote invloed op
missionarissen zoals de groep priesters
van middelbare leeftijd in Afrika die
zich voor de vraag geplaatst zien of zij
een geheel nieuw werkterrein moeten
kiezen. „Grote solidariteit met de missio
narissen, aldus het rapport, en een con
stante waardering, zoals die bijvoorbeeld
lijks meer te bestaan. Ondanks ver
houdingsgewijs grote Nederlandse
ontwikkelingshulp komt er aan de
ellende ginds geen einde.
Nu is zes percent van de mannelijke
missionarissen boven de 65 en 11,5 per
cent van de vrouwen. In 1985 is er van
de paters en broeders nog slechts 55
percent actief en veertig percent van de
zusters. In 1995 zal het aantal mannelij
ke religieuzen zijn geslonken tot bene
den de duizend, ruim eenvierde van het
huidige aantal, terwijl van de 2500 zus
ters van nu nog slechts een tiende over
zal zijn.
Deze al dan niet aanwezige waardering
laatste tien jaar met ruim twintig per
cent gedaald tot 212. Bij deze daling in
de toekomst is geen rekening gehouden
met de afnemende behoefte of politieke
spanningen. In dit laatste geval kunnen
missionarissen vaak wel elders terecht.
De uittredingen wijzen er volgens het
IVO onder meer op dat er minder be
reidheid bestaat om in kerkelijk verband
te werken.
vlakte en de Sinaïwoestijn, maar er is
nooit iets van gekomen. Nu is er dan
ook nog de westoever van het Suezka-
naal bijgekomen. Nou, dan vraag ik je,
wie wat van wie te duchten heeft.”
„Weten jullie in Nederland wel dat de
Arabieren nog nooit één voet op Israë
lisch grondgebied hebben gezet en dat
zij nog nooit een oorlog zijn b^f innen.
Van deze laatste oorlog kan je dan wel
zeggen dat zij het eerste schot hebben
gelost, maar betekent dat dan ook wer
kelijk dat zij die oorlog zijn begonnen?
Ik geloof het niet. Zij gaan ervan uit
dat zij hun land, dat in al die voorgaan
de oorlogen tegen Israel verloren is
gegaan gewoon terug moeten hebben. En
daar kan ik helemaal in meevoelen.”
De deputaten voor de Algemene Dia-
konafe Arbeid van de Gereformeerde
Kerken vinden het wenseljja dat er aan
de Theologische Hogeschool in Kampen
en aan de theologische faculteit van de
VU in Amsterdam een aparte leerstoel
wordt ingesteld voor het diakonaat.
In een rapport dat op 15 november
aan de orde wordt gesteld in de gerefor
meerde synode schrijven de deputaten
dat de diakenen hoe langer hoe meer
op indringende vragen rond
mens en samenleving en op specifieke
taken van de kerk en haar diakonaat.
Hierbij wordt de steun gemist van een
in het diakonaat gespecialiseerd theo
loog, zo menen de deputaten.
Momenteel is het diakonaat toever
trouwd aan de hoogleraren in de ambte
lijke vakken. Die kunnen zich echter
onmogelijk geheel wijden aan het diako
naat, omdat dit maar een deeltaak is.
Een volledige leeropdracht op diako-
naal terrein zou, zo schrijven de deputa
ten, ook ten goede komen aan de diako-
nale training van de toekomstige predi
kanten. Dat is daarom van belang omdat
steeds weer blijkt dat de predikanten
een belangrijke rol spelen bij de ont
wikkeling van het diakonale besef in de
gemeente. Verder noemen de deputaten
het van betekenis voor het meespelen
van de gereformeerde Nederlandse ker
ken in internationaal verband, zowel in
de conferentie van Europese kerken als
in de Wereldraad van Kerken.
Voor de synode hebben zij verder een
rapport opgesteld over het pastoraal over
de alleenstaanden. In dit rapport wordt
de synode onder meer gevraagd te be
zien of het kerkelijk huwelijksbeleid zo
kan worden gewijzigd dat het niet lan
ger (onbedoeld) suggereert dat men pas
volledig mens wordt in het huwelijk.
Het Boeddhistisch comité voor vrijla
ting van politieke gevangenen heeft de
Zuidvietnamese regering verzocht alle
kinderen beneden de tien jaar die samen
met hun ouders in de gevangenis zitten
of er worden geboren, vrij te laten en
toe te vertrouwen aan de zorgen van de
Verenigde Boeddhistische kerk.
Het comité heeft ook een beroep ge
daan op alle organisaties in de wereld
die zich op enigerlei wijze met de ver
zorging van kinderen bezighouden pro
test aan te tekenen bij de regering in
Saigon.
Uit gegevens van de vredesdelegatie
van de Verenigde Boeddhistische Kerk
blijkt dat 15 kinderen uit Centr. Vietnam
naar de beruchte Con Son-gevangenis
zijn gebracht met als enige reden, dat
ook hun ouders daar gevangen zitten.
De vredesdelegatie publiceert verder
een lijst met namen van tien mannen en
vrouwen die het afgelopen voorjaar ten
gevolge van martelingen in de gevange
nissen van Con Son en Chi Hoa zijn
omgekomen. Verder is een lijst samen
gesteld van 6134 mannen en vrouwen
die in Zuid-Vietnam om hun politieke
overtuiging gevangen zitten, en van 245
mensen die gevangen worden gehouden
door de Voorlopige Revolutionaire rege
ring van Vietnam.
Na 24 juli zijn de onderhandelingen
over de vrijlating van gevangenen vast
gelopen. Sindsdien is er niemand meer
vrijgekomen, aldus de vredesdelegatie
van de Verenigde Boeddhistische Kerk
van Vietnam.
Ds. P. Jansen: „Die hulp komt, zo
blijkt aan de cijfers, vooral ten goede
aan de Amerikaanse en Nederlandse
bedrijven in Suriname. De naar deze
landen overgemaakte winsten zijn
groter dan het totaalbedrag aan ont
wikkelingshulp.”
ben bevestigd, ook al stond die orde
haaks op de grondinspiratie van de
zelfde kerken. Nederlandse kerken
hebben nauwelijks of niet gesigna
leerd hoe de Surinaamse collega-ker-
ken nog wel een geheel andere rol
zouden hebben kunnen vervullen dan
die van een getrouwe weerspiegeling
zijn van een (neo-)koloniale samenle
ving.
Voor 43 percent van de missionarissen
vormt de zielzorg de hoofdtaak, voor
24,2 percent is dat het onderwijs, voor
elf percent de gezondheidszorg, voor 4,5
percent maatschappelijke .ontwikkeling
en 3,4 percent technische ontwikkeling,
terwijl bijna veertien percent van de
inspanning in de eigen organisatie en
overige activiteiten ligt.
In verschillende protestantse ge
meenten in Nederland zijn verkondigin
gen van predikanten, dat alleen Israëli
sche oorlogsslachtoffers onze hulp nodig
hebben, dat christenen in de eerste
plaats achter Israel horen te staan, met
instemming en in een aantal gevallen
zelfs met applaus ontvangen.
Als het aan de initiatiefnemers en
medewerkers van de „Suriname-
werkplaats” van de hervormde en de
katholieke jeugdraad ligt, dan wordt
morgen in een zo groot mogelijk
aantal kerkdiensten in Nederland
aandacht besteed aan Suriname, zijn
mensen en hun toestand in het ko-
ninkrijksdeel.
tot uiting komt in acties als „Geef vrij
aan mensen met een missie” is hier van
bijzondere betekenis.”
De aanwas is zeer gering. Van de
mannelijke religieuzen is 1,9 percent
jonger dan dertig jaar en van de zusters
0,9 percent. Die zeer kleine aanwas is
volgens de samenstellers van het rapport
gedeeltelijk te wijten aan het grote aan
tal missie-orden en -congregaties (120)
ins land die „zichzelf in deze vorm
overleefd hebben.”
de vorm, waarin de ontwikkelings
hulp gegeven wordt te herzien.”
Ter gelegenheid van Surinamezon
dag is onder meer een brochure uit
gebracht over de rol van de kerken
in Suriname. Scherpe kritiek wordt
geleverd op het comité christelijke
kerken dat een onkritische houding
ten opzichte van de regering-Sedney
wordt verweten. „Een bijdrage tot
het proces van sociale bewustwording
dat de laatste jaren in Suriname op
gang komt, is van deze kerken nau
welijks te verwachten. De maat
schappelijke achtergrond van haar
leden en de vrees voor het verlies
van bevoorrechte posities, die deze
voormalige handelskerken nog steeds
innemen, zal hier wel niet vreemd
aan zijn”, aldus de brochure.
Van de NV Kersten, eigendom van
de mondiale Evangelische Broederge-
Nederlandse missionarissen altijd zeer
groot is geweest.
Verder pleit het rapport voor een
goede overdracht van ziekenhuizen en
dergelijke, iets dat meestal het vermo
gen van de missiecongregaties te boven
gaat. Het IVO vraagt zich dan ook af of
de Nederlandse missie- en ontwikke-
lingsinstanties niet samen bijstand moe
ten verlenen aan de jonge kerken, die
door het wegvallen van buitenlandse
priesters ook het geld moeten missen
„Als er één theologisch aspect aan de
hele oorlog en de oorlogenreeks tussen
Israel en de Arabieren is dan is dat dat
men nu eindelijk als mens en als kerk
ernst moet maken met wat de profeten
centraal stellen en dat is gerechtigheid
in het Midden-Oosten te verkrijger in
plaats van een politiek die gebaseerd is
op macht, intimidatie en expansie.”
Dr. Dirksen begrijpt niet dat men in
Nederland achter een land staat dat
sinds haar oprichting in 1948 door de
Verenigde Naties een wat hij noemt
„voortdurende bedreiging voor de Arabi
sche wereld is geweest.” „Je hoeft maar
te kijken naar wat er allemaal met de
Palestijnen is gebeurd. Die mensen zijn
gewoon van hun land verdreven. Israel
heeft dan wel beloofd dat er in de
Veiligheidsraad van de VN over dat
probleem zou worden gesproken, evenals
er gesproken zou worden over de west
oever van de Jordaan, de Golan-hoog-
Dr. Dirksen is een vriend van de
Arabieren en begrijpt hun standpunt.
„Het is belachelijk in de Nederlandse
pers te lezen dat Israel het bedreigde
land is. Het tegendeel is waar. De Ara
bieren worden bedreigd. Het tragische
van de hele zaak is dat niemand dit
door heeft.”
„De hele situatie in het Midden-Oos
ten is veranderd”, aldus de Nederlandse
theoloog, „sinds de dood van Nasser en
de komst van president Anwar el Sadat.
Sadat is volgens iedereen een gematigd
man die met zo veel woorden heeft
gezegd dat hij niet de vernietiging van
Israel wenst, maar dat hij zelfs graag
met Israel zal willen samenwerken om
een langdurige vrede in het Midden-
Oosten te vestigen.”
onder redactie van Ronald Kraaveveld
r,JJ
1J
M»•"•«IBM
ItalL.1'1'”'',|JK
11
