Uitgevers
populaire sportboek
van
blijft
droefenis
bespaard
weinig
UITSCHAKELING AJAX STRO5
OOK BOEKENWERELD HOUDT ADEM
IN VOOR DUEL HOLLAND-BELGIE
V erwerpeli jJk
9
hnp.ken
Korte looptijd
1
vj
'Boekhandel
Terugval
ZATERDAG F7 NOVEMBER
1973:
n
-
F
j
lill I I
4 l
ar ook uitgever
Ie
B.
PETER HEERKENS
STOPPER
1 i
1 X i 4 4 4 4 i
1 4 k
4 4
erbij 73
Boekhandelaar De Vries: Grootste col
lectie sportboeken.
En dat is natuurlijk juist. We wij
ken allemaal voor voldongen feiten,
te meer als de uitkomst vreugdevol
is. Maar het blijven puur-slechte jon
gens, die KNVB-bestuurderen
t—
8
<8
»n
Is
kt
F’
ir
le
l-
et
el
2H
tl-
:et
het komt omdat men zich er niet in
verdiept. Van literatuur weet men alles,
van sportboeken weinig of niets. Daarom
ontbreekt het dikwijls aan goede etale-
ring en degelijke voorlichting aan de
koper. Dat zou stukken beter kunnen.”
De heer Beumer van Duwaer: „De boek
handel heeft een soort drempelvrees
voor sportboeken. Ik vind dat een groot
mancq in de Nederlandse boekhandel.”
Aanwijsbare schuld voor de minder
goedé tijd van het populaire sportboek is
zeker ook de concurrentiefactor want
sinds de publiciteitsmedia extra werk
gingen maken van het sportgebeuren
waardoor de publieke belangstelling met
schokkende cijfers orhhoog ging, leveren
Het massaprodukt onder de sportleetuur lijdt onder gemis aan stormachtige, spec
taculaire prestaties en wat dat betreft heeft Ajax met de uitschakeling voor de
Europa-cup de uitgevers (specialisten op dit gebied: Luitingh. Born en De Boekerij)
een klap bezorgd waarvan de gevolgen nog niet helemaal te overzien zijn, maar die
zich wel laten raden. Want de cijfers hebben uitgewezen dat een dalende populariteit
van een sportonderwerp bij het publiek snel doorwerkt. De uitgeverij Born bijvoor-
beeeld verkocht in het seizoen 1969-1970, toen de supporters een kookpunt van en
thousiasme bereikten, 45.000 exemplaren van het boek „topclub Feyenoord”, een
sensationele afname waarvoor ter vergelijking het getal van 10.000 boeken waarmee
een uitgever een sportproduktie als zeer geslaagd beschouwt. Nu, vijf jaar later,
heeft Born voorlopig afgezien van een continuering van de Feyenoord-serie wegens
een verwacht gebrek aan belangstelling.
li
ef
irt
>rt
e-
jk
)S’
;ls
el.
ng
te
n-
t i i 1 1 1 11 i 4 1 IH 1 i i ïl l 1 J
Natuurlijk is daar in de eerste pfaats
een terugval in grote Nederlandse sport
prestaties de hoofdoorzaak van. Een dui
delijk voorbeeld ligt bij de categorie
schaatsen. Toen Ard Schenk aan de
jubel geen eind liet (tomen, vlogen er
van Theo Koomens „Tien jaar top-
schaatsen” welgeteld- 13.600 exemplaren
de deur van „Luitingh” uit. Daarna ging
de theorie (overtreffende prestaties) van
Borns fondshoofd Van de Kerkhof op:
Koomens tweede boek haalde net de
6000. Inmiddels zijn de gevierde ama
teurs via ISSL en WISO uit de grote
belangstelling geraakt, zodat Theo
Koomen op de vooravond van het ver
schijnen van zijn derde boek (dezer
dagen) verzucht: - „Ik ben benieuwd of Ajacieden van Maarten de Vos, Cruyff,
het wel zal lopen....”-
„Wij zagen”, zegt de heer Van de
Kerkhof, hoofd algemeen fonds bij Born,
„geen heil in een nieuwe aflevering
omdat de huidige prestaties van Feye
noord niet zo aanslaan.” Bij Born deed
men ook de ervaring op dat een presta
tie een prestatie moet overtreffen, willen
de verkoopcijfers stijgen. De heer Van
de Kerkhof: „De eerste keer dat Ajax de
cup won, haalden we maar de helft van
de Feyenoord-verkoop. Het succes
maakte duidelijk minder indruk op het
publiek dat al gewend was aan het
halen van een beker.” De recente instor
ting van Ajax belooft dan ook een harde
slag te worden voor de uitgevers.
Bij de uitgeverij „De Boekerij” (in
tegenstelling tot Luitingh en Bom zeer
tevreden over de verkoop van sportboe
ken in het algemeen) noemt directeur A.
Beumer de uitschakeling van Ajax „een
feit dat beslist zal doorwerken”. Ook hij
deed daarvoor praktijkervaring op. „Ik
noem liever geen cijfers, maar ik kan
wel zeggen dat de verkoop van Feye-
noord-boeken een enorm verschil maakt
met 4 jaar geleden en dat Ajax aan het
begin van dit seizoen bij de lezers stuk
ken beter lag dan Feyenoord. Maar wat
er nu met Ajax gebeurde, zal ongetwij
feld zijn weerslag op ons krijgen.”
De firma Born gaat daar ook vanuit
met betrekking tot het onlangs versche
nen werk „topclub Ajax” van Frits Ba
rend. „We zijn”, zegt de heer Van de
Kerkhof, „de situatie net iets voor ge
weest omdat het boek al zo’n twee
maanden loopt en we met een verkoop
van 10.000 beslist tevreden zijn. Alleen
hadden we gedacht met de sinterklaas-
drukte een extra-winst te boeken en die
zie jk nu niet zitten.”
Europa-cupboek zorgen schijnen ook
Luitingh parten te spelen. Volgens een
„Het aan Ajax en Feyenoord ver
leende uitstel van de bekerwedstrij
den Roda JCAjax en Heerenveen
Feyenoord is verwerpelijk”.
Deze stelling, die ik gratis aan al
die aanstaande doctorandussen aan
bied die nog lopen te zoeken naar een
flauwekulstelling, moet ik natuurlijk
ook kunnen verdedigen. Het was de
Roda JC-voorzitter die terecht op
merkte dat het uitstel dat aan Ajax
en Feyenoord verleend was vanwege
hun geblesseerde spelers, minder ver
band hield -met- Nederland—België
(waarvoor die geblesseerde spelers
gespaard dienden te worden), dan
met GwardiaFeyenoord en CSKA
Ajax.
In die extra wedstrijden, die de
topclubs veel geld opbrengen waar
door zij in staat zijn de betere spelers
van kleinere clubs als Heerenveen en
Roda JC op te kopen, werden Nees-
kens, Mulder, Jansen, De Jong en al
die andere Oranjekandidaten gebles
seerd, van licht via welter en
halfzwaar tot zwaar geblesseerd. Risi
co van het vak. Voor wat hoort wat.
Wie de bal kaatst moet een schop
verwachten. Etcetera.
De competitie en de bekercompeti-
tie gelden voor alle betalende clubs.
Elke club loopt daarin dezelfde risj-
'co’s, de blessures die in deze beide
KNVB-competities worden opgelopen
zijn „alt in the game”, wie er minder
deuitgevers er niet uithalen wat het
beloofde en bij de al genoemde oorzaken
voegen ze er de geringe activiteiten van
de gemiddelde boekhandel aan toe. De
héér Stradmeijer van Duwaer: „Mijn
ervaring is dat een boekhandel het
sportboek slecht etaleert. Ik geloof dat
de uitgevers onderling een keiharde slag.
De Boekterij trok Hans Molenaar aan en
heeft daar overigens nooit spijt van
gehad. „Wij zijn uiterst tevreden”, aldus
de heer Beumer. Er kwamen jaarboeken
van .Molenaar, Europa-cupwerken en
(sinds ’66, waarmee De Boekerij in feite
baanbrekend werk verrichtte) uitgaven
rond wereldkampioenschappen. Luitingh
ging met Herman Kuiphof in- zee1 en
Born verwierf zich Frits Barends’ mede
werking. Tussen alle bednjvefl door vlo
gen boeken met meer gerichte leeson-
derwerpen de drukkerijen uit. Daarbij
vielen vooral de activiteiten van De
Boekerij op. Een willekeurige greep: De
krijgt dan het gemiddelde heeft ge
luk, wie er meer krijgt heeft pech.
Maar de Europa-.cupcompetities zijn
slechts weggelegd voor enkele uitver
koren clubs. De gelijke monniken
dragen wat dat betreft geheel ver
schillende kappen. Het is daarom on
redelijk om blessures diehet gevolg
zijn van die buitenbeencompetities, in
rekening te brengen als er gespeeld
moet worden inde, gewone,, of jn de
bekercompetitie.
Ja maar zal men nu zeggen
het ging hier eigenlijk helemaal niet
om Ajax of Feyenoord, maar om het
Nederlands elftal.. Niet Ajax of Feyen
oord moesten gespaard worden,
maar de spelers voor het Nederlands
elftal, want het enige wat nu nog telt
is: kwalificatie voor de eindronde
van de wereldkampioenschappen.
Een drogreden. Want niemand ver
plichtte Ajax en Feyenoord om hun
geblesseerde spelers tegen Roda en
Heerenveen öp te stellen. Als Feyen
oord en Ajax evenveel oog voor de
belangen van het Nederlands elftal
(dus voor hun eigen spelers!) hadden
gehad als het KNVB-bestuur, dan zou
er'geen enkel probleem zijn geweest.
Het is toch al een vrij verderfelijke
gewoonte om geblesseerde spelers
met behulp van injecties op de been
te houden zodat zij dis „bedlegerigen-
in-opstanding” toch nog' zoveel moge
lijk afbreuk kunnen doen aan de vij-
fenomeen, van Nico Scheepmaker, twee
wielerboeken van Jean Nelissen (Hemel
en hel op een stukje leer en De vedetten
van de weg) en laatstelijk het scheids-
rechtersleven van Frans Derks. Terwijl
zijn collega’s weinig vrolijk doen over
de vraag haar sportboeken, zegt Boeke
rij-directeur Beumer: „Het is voor ons
een aantrekkelijk project.. Als het rdoest,
and. En het zou dubbel verderfelijk
zijn geweest als de beide' topclubs
dat ook nog gedaan hadden met
Nederland—België in zicht (blijk van
groot club chauvinisme), tegen clubs
uit lagere regionen wier topspelers
toch npg altijd van mindere kwali
teit zijn dan de reserves van Ajax
en Feyenoord.
Want dat is het meest ergerlijke
aan het verleende uitstel. Clubs als
Ajax zijn in staat een vijftal spelers
als reserve achter de hand te houden,
■die in veertien andere clubs in de
eredivisie, en in alle andere clubs in
de eerste divisie, een rotsvaste plaats
in het eerste elftal zouden veroveren.
Zie bijvoorbeeld van Duivenbode en
Suurendonk, die allebei aanvoerder
zijn van de middenmoters Haarlem
en AZ’67.
Het doet werkelijk wat potsierlijk
aan dat Ajax en Feyenoord niét bloot
gesteld mogen warden aan het spelen
met twee of drie reservespelers, ter
wijl hun tegenstanders in feite de
hele competitie, en de hele bekercom-
Ditmar en Meander toelegden. De waarde
van deze specialiteit ligt commercieel
gezien- in de beduidend langere looptijd
dan die van de populaire lectuur. Du
waer koos voor een middenweg en.
bracht naast een hoeveelheid aan alge
mene voetbalintructieboeken van Piet de
Wolf de nu al bijna 20 jaar lopende1
serie „Ken uw sport”, een gemiddeld 40
pagina’s tellende uitgave op spelregelba-
sis. De aantrekkelijkheid ervan zit in de
prijs 3,15) en de overzichtelijke een
voud van de materie t wat resulteert in
een jaarlijkse verkoop van rond 40.000
boekjes. „Aardig om erbij te hebben”,
redeneert de heer Stradmeijer, „maar
alleen van sportboeken zouden we niet
kunnen bestaan. Van die „Ken uw
sport”-serie houden we maar een paar
kwartjes nettowinst over. Onze andere
sportboeken (o.a. Voetbaltactiek, Van
stopperspil tot 4-2-4 en 4-3-3 systemen,
red.) lopen redelijk maardaar is ook
alles mee gezegd. Toch' blijven we door
gaan. We hebben op dat gebied nu
eenmaal een naam gekregen”, j
hardnekkig gerucht gaat deze uitgeverij
de produktie Europa-cupboeken van
Herman Kuiphof staken maar woord
voerders Manders van Luitingh is
daar niet mededeelzaam over. „Ik
weet niet”, reageert hij stug en daarmee
de situatie ongewild treffend tekenend,
„of de uitgevers een dienst wordt bewe
zen 'met een negatief artikel over sport
boeken.” De feiten liggen echter niet
anders. En- dat wil de heer Manders
tenslotte ook niet verhelen. „De klad zit
erin”, meldt hij met teleurstelling in de
stem.
van „voetbalboeken” en op de prestaties van Cees
Verkerk en Ard Schenk werd een aardig boeken-
rijk gebouwd. Maar daar is het nu, zo blijkt, mis
mee. Sinds Feyenoord sukkelt en de eens zo be
jubelde amateurschaatsers door hun profstatus de
gunst van het publiek verspeelden, is er de vaart
uit in deze sector die overigens geen hoofdbestand-
deel van de fondsen vormt maar veel beloofde door
een spectaculaire ontwikkeling. Op die groei van
het populaire sportboek, voor de uitgevers een wel
kome aanvulling van de nü eenmaal minder tot het
brede publiek sprekende instructieve sportboeken,
lijkt thans de rem gegooid.
I J r i
petitie, moeten aantreden met elf
Spelers die de kwaliteit 'van Ajax-
reserves niet te boven gaan.
Nog afgezien van de vreemde situ
atie dat Ajax en Feyenoord blijkbaar
geblesseerde (Nederlands) elftalspe-
lers zouden hebben opgesteld als bei
de bekerwedstrijden wel waren door
gegaan, liever dan hun fitte hoog
waardige reserves op te stellen. Te
recht heeft FC Amsterdam-voorzitter
Stoop, die altijd een groot gevoel
heeft voor dat soort dingen en dan
nooit schroomt een „onhaalbare
kaart” uit zijn zak te toveren waar
mee hij de bevoorrechting van de
topclubs kan aantonen, toen meteen
gevraagd of ook zijn bekerwedstrijd
tegen FSC niet kon worden uitge
steld.
Zijn redenering was: als Ajax en
Feyenoord niet gedupeerd mogen
worden omdat zij met reserves moe
tenaantreden door blessures die „zijn
opgelopen in de extra Europa-cup-
competitie, waarom zou FC Amster
dam dan' wél met reserves moeten
aantreden door blessures die zijn op
gelopen in de eigenste competitie van
de KNVB? Een zeer logische redene
ring, die dan ook met hoongelach
werd verworpen.
In de praktijk hadden Roda JC en
Heerenveen dus niet hoeven spelen
tegen „geradbraakte” clubSj maar te
gen topclubs die slechts enkele spe
lers hadden moeten opstellen met een
zelfde kwaliteit als de topspelers van
Heerenveen en Roda JC (zou Ajax
Arnold Mühren willen ruilen voor
Bish of Zoetendal? U mag tweemaal
raden). Het uitstel dat de KNVB
verleende heeft dus voorkomen dat
de ongelijke monniken bijna gelijke
kappen zouden dragen, en het komt
er dus op neer dat de grote, rijke,
machtige club beschermd werd tegen
de minder machtige broeder met het
argument dat de- krachtsverhouding
sterk-zwak eerlijkheidshalve gehand
haafd diende te worden.
Het KNVB-bestuur kon dit alleen
maar doorvoeren met een beroep op
het gezonde volksgevoel dat wil, dat
het hoge doel de middelen heiligt, en
dat de misstap ijlings met een natte
spons uit het geheugen zal worden
weggewist zodra dat hoge doel (kwa
lificatie voor München) bereikt is.
Het is net zoiets als met die ge
luidsbanden van Nixon. Nixon weet
Een bliksem-enquete onder enkele
i boekhandelaren feerde ons dat die niet
zo afkerig zijn van sport als door uitge
vers gedacht. Ze vinden die kritiek niet
terecht en directeur Dolf de Vries van
het gelijknamige boekenhuis in Haarlem
dat zich opwerkte tot een erkend sport
boekenspecialist in West-Europa (een
unieke catalogus en 8000 sportboeken in
.voorraad) heeft wat dat betreft minstens
even grote bezwaren tegen de uitgevers.
dondersgoed dat hij die banden moet
af staan. Maar hij weet ook dat er
dingen op staan die hem de nek
kunnen breken. Daarom zorgt hij dat
ze zoek raken. De slechte indruk die
dat maakt (en de verdenking dat er
dan inderdaad wel iets kwalijks op
gestaan zal hebben) neemt hij op de
koop toe, in de hoop dat de mensen
uit vermoeidheid en gemakzucht zul
len gaan denken: misschien bewezen
die banden inderdaad wel dat Nixon
gelijk had, weet je veel!
Hoewel alle vergelijkingen mank
gaan is de redenering van het KNVB-
bestuur toch van dezelfde orde van
grootte. „We weten wel dat het vol
gens de reglementen niet deugt. We
weten ook wel dat het tegenover
Roda en Heerenveen niet deugt, en
dat het ook niet met redelijke argu
menten goed te praten valt. Het zal
i dus een slechte indruk maken. Maar
i als morgen het doel bereikt wordt:
Nederland wint van België!, dan
wordt dat allemaal snel vergeten en
kikt niemand meer over rechtsonge
lijkheid, discriminatie etc.”
De Vries: „In de produktieslag zijn
hun uitgaven dikwijls slecht verzorgd.
Matige foto’s len auteurs die er haast
werk van maakten. Ik vind die boeken
soms erg slecht gepresenteerd. Boven
dien gaat er van de uitgevers zelden of
nooit een stimulans uit om een speciaal
sportboek lekker te promoten en die
steun heeft een boekhandel natuurlijk
nodig.” In de praktijk «rvaarde Dolf de
Vries (sinds ruim 1 ar ook uitgever
van instructieve boe dat de vraag
naar het populaire sportboek afneemt en
dat het daarom voor de gemiddelde
boekhandel een risico is om veel exem
plaren in huis te halen, zodat wat dat
betreft het kringetje dat begon met een
lichte teleurstelling bij de uitgevers over
de verkoopactiviteiten, rond is. De Vries:
„Een populair sportboek is snel verou
derd. Daar zit voor de boekhandel veel
te veel risico aan”.
Dat alles kan de uitgevers er niet van
weerhouden dapper door te gaan.
Bij Luitingh staat een derde schaats
boek van Theo Koomen op stapel en
kort daarna van dezelfde schrijver een
boek over doping. Born is bezig (uitgave
januari) met een boek over de trainers-
wisseling Happel-Coerver bij Feyenoord
en De Boekerij heeft een nieuw boek
van Maarten de Vos getiteld „De anonie-
men” (over de onbetaalde harde werkers
in de amateursport) in voorbereiding.
Wanneer het Nederlands elftal dit
weekeinde de eindronden van het we
reldkampioenschap voetbal in Duitsland
haalt, beloven de uitgevers andermaal
haalt, beloven de uitgevers andermaal
land natuurlijk wel winnen van de Bel
gen. Gebeurt dat niet, dan is voor de
uitgevers na Feyenoord, de amateur
schaatsers, Ajax en de Europa-cup een
bron, waarvan men zich zo veel voor
stelde, drooggelegd.
Aan leeswerken over Europa-cup of
schaatsen waagde Duwaer zich met,
„omdat” signaleert directeur Strad
meijer „die een veel te korte looptijd
hebben.” Uitgever Beuker van de Boeke
rij „Tja, met dat soort uitgaven -moet je
de grote klap echt wel twee, hooguit
drie maanden na verschijnen gemaakt
hebben”. Uitgever Beumer van de Boeke-
bij de actualiteit. Na een Europa-cup
bijvoorbeeld, werken we ons suf om de
volgende dag al bij de boekhandel te
kunnen zijn. De concurrent doet dat
ook, je moet mee.”
Al met- al’ daalt de omzet van het
populaire 'sportboek, ofschoon de ver
koopcijfers van de goed lopende uitga*-
ven nog altijd ver verheven is boven
bijvoorbeeld de roman, waarvan een af
neming Van 7500 exemplaren een uitsteJ
kend gemiddelde is. De Boekerij haalde
dit jaar met het Europa-cupboek 14.000
en met de wielerboeken beide keren
(biografie Pellenaars) 12.000. Maar: over het algemeen kunnen
zouden we zelfs alleen op sportboeken
kunnen draaien.” Wat niet- wegneemt
dat ook de heer Beumer de algemene
mening van zijn collega’s is toegedaan
dat het een paar jaar geleden een betere
tijd was. De onderjinge concurrentie
heeft slopend werk gedaan. Beumer: „Er
zijn er te veel gekomen die zich op dat
onderwerp gingen richten. De hoeveel
heid aan sportboeken tastte de markt
aan. Daarom zijn we overgeschakeld op
wat ik het alternatieve sportboek noem,
zoals dat over Cruyff en de Ajacieden.”
In dat genre verscheen onlangs onver
wacht ook Duwaer C
dat tot dan louter sportinstructieboeken
uitbracht. „Een probeersel”, aldus direc
teur R. Stradmeijer die zich voor wat
sport betreft'altijd opstelde in de rij van
uitgevers van instructieve werken óp
welk terrein zich voorts vooral Elsevier,
Kluwer, De Vrieseborch, Nijgh en Van
De uitgevers van het populaire sportboek blijft
weinig droefenis bespaard. Met hun omzet levend
bij de gratie van de successen waarmee topsporters
een hele natie overstuur maken, Worden ze steeds
meer in de steek gelaten door de aanbeden vedet
ten via wier inspanningen een bloeiende markt ont
stond. Bij het overzien van het leed wanneer een
zp hartstochtelijk verwachte triomf uitblijft, vor
men de uitgevers een vergeten categorie terwijl
juist zij altijd zo nadrukkelijk van de partij zijn
bij de commerciële vreugdedans rond de sport-
victorie. Ze grepen met name de internationale
doorbraak (Europa-cup en wereldbeker) van Ajax
en Feyenoord aan voor een overdonderënde lawine
ft
1 i 1
