Jan Derksen en Maralin Niska: uitstekend samenspel
A
IQ
De Appel
oefent zich
K
THEATERREGISSEUSE ANNEMARIE PRINS:
Educatieve
televisie
technisch speelgoed
Eigen films ook
in eigen land
vertonen
amro bank X
---------J
Een eigen huis kopen?
Fascinerende „Wozzeck9" door
Nederlandse Opera Stichting
in „Kisten”
UW BANDENADVISEUR!
99
99
V
Amro Woninghypotheek
vooru!
Eerste Kamerlid
De Toneelschuur
I
I
I
I
I
I
I
I
Si!
GOODYEAR
KV
Ik-.-
9
ZATERDAG 17
NOVEMBER
1973
Naam:
Adres:
ANDEN
ERVICE
(Van onze correspondent)
ONS ST. NIKOLAAS-
BOEKJE LIGT
GRATIS VOOR U
KLAAR IN ONZE
WINKEL
UITLIJNEN - BALANCEREN - REPARATIE
SCHOKBREKERS
Woonplaats:-----
Kan in open envelop ongefrankeerd verzonden
worden aan Daane-Amro Couponburo,
Antwoordnummer 3333, Amsterdam W II.
HAARLEM
TEL 325303
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
II
II
11
ri
HDY 9
ENNEMERLANO leidsevaart 252—255
GRONINGEN „Toen de Groninger stadsschouwburg me vroeg om
het „Waai ’’-project te komen regisseren, was de eerste (directe) reactie:
jezus, ja. Het kwam ons namelijk allemaal goed uit. Mijn man, Han
Meijer, was net weggegaan bij de VPRO en we waren toe aan een stuk
verandering. We hadden een beetje genoeg van Amsterdam, we waren
zelfs van plan om een jaar naar Canada te gaan. Van die volte in het
westen word ik zenuwachtig, van die Randstad die gewoon dicht zit. Als
je al groen ziet, hoor je wel een straaljager”.
Establishment
Graag ontvang ik de brochures „Het kopen van
een eigen huis" en „Amro Woninghypotheek”.
in vele vormen, dus tal van mogelijkheden.'-
Om te beginnen zou u onderstaande coupon
kunnen invullen en opzenden. U ontvangt dan een
handig vraagbaakje over allerhande zaken die
het kopen van een eigen huis meebrengt,
getiteld „Het kopen van een eigen huis”,
plus informatie over de Amro Woninghypotheek?^
Bij het kopen van een eigen huis doemen vaak
ingewikkelde vragen en problemen op. Niet
alleen smeken vaktermen om uitleg, zoals het
verschil tussen k.k. en v.o.n., erfpachtscanon,
overdrachtsbelasting, enzovoort. Maar vooral ook'
de mogelijkheden en de grootte van de hypotheek
zijn vragen van de eerste orde.
Is hypotheek mogelijk? Hoeveel? Hoeveel
kost dat per maand? Wat zijn de fiscale mee- en
tegenvallers? Welke hypotheekvorm is in een
bepaald geval de meest geschikte?
Het verdient aanbeveling om in ieder geval
informatie in te winnen bij een van de kantoren
van de Amsterdam-Rotterdam Bank.
Want er is een
High
i A 11 31
1 1 I I11
i
r
ADVERTENTIE
J. H. MOOLENIJZER
Jan Derksen als Wozzeck en Masalin Niska als Marie in de opera van Berg
Dogmatisme en theater bijten elkaar
ANNEMARIEKE PRINS
ADVERTENTIES
9 F
4
Barteljorisstraat 3
Haarlem
Tel. 023-31 09 87
J. HEIJER
M A
de
en
Sinds een paar weken woont regisseu
se Annemarie Prins in Hoogkerk, met
haar man en met dochter Brecht. Voor
lopig althans, want ze kwam, zoals ge
zegd, in eerste instantie om een toneel-
produktie te regisseren over de strokar-
ton-industrie in Oost-Groningen, die de
voorlopige titel van „Waark!” meegekre
gen heeft.
SCHEVENINGEN Toen wij gister
avond de zaal betraden van het Circus
theater om de opera „Wozzeck” van
Alban Berg te gaan zien, werd ons door
een onvriendelijke soldaat een pamflet
ter hand gesteld met de opzienbarende
mededeling: „Wozzeck is de geschiedenis
van een soldaat. Wij, soldaten, spelen
vanavond dit stuk met de door ons ter
beschikking staande middelen”. Bij na
dere informatie vernamen wij dat deze
coup de theatre een idee was van de
regisseur Michal Gcliot.
EN „Waark!” wordt dat het geënga
geerde toneel van een aantal jaren gele
den, met de schurken aan de ene kant
van het toneel in het zwart gekleed, en
de onschuldige arbeider in het wit aan
de andere kant?
GROTE BEKENDHEID kreeg Anne
marie Prins enkele jaren geleden toen ze
Teater Terzijde oprichtte, een toneelge
zelschap dat als eerste in Nederland een
duidelijke verbinding legde tussen toneel
en politiek met stukken over Vietnam,
Spanje (Garcia Lorca) en „Leonce en
Lena” van Büchner. Daarna raakte Tea
ter Terzijde langzaam maar zeker in de
vergetelheid. Ook de naam van Anne
marie Prins dook niet meer zo vaak op.
Wat was daarvan de oorzaak?
Annemarie Prins: „Het was financieel
zijn pas de subsidies voor de randgroe-
gewoon niet meer vol te houden. Na ons
een onhoudbare toestand, soms moesten
pen in het theater losgekomen. Het werd maar alle veranderingen gaan nu een
maal gepaard met doorslaande experi
menten.”
„Laten er in godsnaam geen onzinde
lijke dingen ontstaan in het toneel, je
moetrespect blijven houden voor de
privacy, gewoon zoals je bij goede vrien
den ook doet. Dan ga je toch ook niet
opeens een „waarheidsspelletje” spelen?
„Bij dat navelstaren raak je verstrikt,
het wekt angsten op. En met angsten
kun je nooit goed werken. Je hebt een
bepaalde zekerheid nodig om te kunnen
DEN HAAG. Er moet op korte
termijn, in samenwerking met Teleac,
het Nederlands Centrum voor Volksont
wikkeling, de Radio Volksuniversiteit en
één of meer instituten voor schriftelijk
onderwijs, begonnen worden met syste
matische proefnemingen met radio en
televisie voor specifiek educatieve doel
einden. Aldus luidt een ongevraagd
advies van de Commissie Vormings-
en Ontwikkelingswerk voor Volwassenen
inzake de betekenis van kabelcommuni-
catie voor het buitenschoolse educatieve
werk in Nederland.
Systematische proefnemingen vergen
volgens het advies van de commissie
voorafgaande research, begeleidend on
derzoek en effectonderzoek. Inschakeling
van instituten voor vormings- en ont
wikkelingswerk, zowel plaatselijk als re
gionaal, bij de studiebegeleiding is daar
bij noodzakelijk. De proefnemingen moe
ten onder verantwoordelijkheid staan
van de ministers van CRM en Onder
wijs. Teleac moet naar het oordeel van
de commissie de beschikking over eigen
zendtijd krijgen.
De commissie wil ook dat er zo snel
mogelijk proefnemingen worden uitge
voerd met lokale kabelnetten en met
regionale zenders, die programma’s uit
zenden welke zijn afgestemd op de spe
cifieke educatieve behoeften van de
plaatselijke bevolking. Daarnaast zouden
deze wetten diestbaar moeten worden
gemaakt aan de samenlevingsopbouw.
De verantwoordelijkheid zou moeten lig
gen bij de plaatselijke en regionale soci
aal-culturele instellingen.
Ten slotte wijst de ministeriële advies
commissie erop dat erkenning van het
recht op informatie van alle burgers
impliceert dat extra-voorzieningen moe
ten worden getroffen voor die gebieden
die niet van kabelnetten zullen worden
voorzien.
HAARLEM. In de Toneelschuur
gaf toneelgroep De Appel gisteren de
eerste voorstelling van „Kisten”, dat
vanavond ook nog te zien is. Vergeleken
met vele andere mogelijkheden, een
aangename tijdspassering.
„Kisten” is een- goede mogelijkheid
voor de toneelspelers om de tijdens hun
dagelijkse training gevonden ideetjes in
beeld te brengen en zo hun bekwaamhe
den te verdiepen. Toch hoop ik persoon
lijk dat De Appel weer gauw met een
echt stuk komt.
mensen tilden zwaar aan het verdwijnen
van Teater Terzijde, die wilden alles het
liefst zo gauw mogelijk institutionalise
ren. En ik was eigenlijk ook een beetje
uitgehold, moe van het vechten. Laten
nu de anderen het maar eens een tijdje
doen, dacht ik.”
„Ook kwam toen dat navelstaren op
in het toneel en dat ging ongezonde
proporties aannemen. En ik ben een
maker, ik wil in teamverband met men
sen fijne dingen maken. Ik ben eigenlijk
een heel eenvoudig persoon.”
„Dat gepsychologiseer, en dat was ook
bij een groep als Studio wel een beetje
het geval, ach, ze wilden iets anders
maar ze wisten niet hoe. Er bestond een
grote minachting voor het gewone werk.
Ik veroordeel ze niet, ik kan me voor
stellen dat je op een gegeven ogenblik
behoefte hebt aan iets totaal anders,
DEN HAAG (ANP). Volgens het
Eerste Kamerlid Nederhorst (PvdA) is
HET ONJUIST DAT Nederlanders naar
het buitenland zouden moeten reizen om
in ous land met Nederlands belasting
geld vervaardigde films te zien. Hij
heeft de ministers van Buitenlandse Za
ken en van CRM gevraagd te bevorde
ren dat deze films ook in ons land
worden vetoond. Aanvragen van om
roepverenigingen om deze films te mo
gen uitzenden zouden in positieve zin
moeten worden gehonoreerd.
Het kamerlid heeft beide ministers
vragen gesteld over een aantal onder
auspiciën van het departement van Bui
tenlandse Zaken vervaardigde films, die
noch in de bioscopen noch op de televi
sie te zien zullen zijn. In de vragen
worden o.a. genoemd de film van Lonne
Zeverijn over ,,de ontwikkeling van
Zuid-Oost-Drenthe” van Han van Gelder
over Escher eii van Jan Vrijman over de
choreograaf 'Rtidi vaH Dantzlg.
Vier toneelspelers, die nogal mimisch
getalenteerd zijn, laten een collage zien
van allerlei malle gevallen, die zij al
improviserend vorm hebben gegeven.
Hoofdthema is het leven dat „geween is
en geknars”, zoals het viertal zingt. In
de zienswijze van De Appel valt er voor
toneelspelers weinig aan te veranderen.
Tekenend is de scène, waarin Carol
Linssen na de pauze opkomt met „een
mededeling van de brandweercomman
dant.” Wat die mededeling inhoudt weet
hij niet meer en voegt er aan toe, dat
hij eigenlijk niets te zeggen heeft en dat
hij daar nachtmerries van heeft. De
Appel houdt echter niet met toneelspe
len op, maar gaat door met een reeks
ins Blaue hinein geassocieerde uitbeel
dingen, die kundig worden uitgevoerd en
van humor niet ontbloot zijn.
Er blijkt uit, dat de spelers inderdaad
weinig toe te voegen hebben aan
constatering dat het leven geween
geknars is. Ze lijken zich neer te leggen
bij hun vrijblijvendheid. Een weinig op
timistisch uitgangspunt voor een groep,
die ook al niets ziet in het traditionele
toneel, waar zij zich bij de oprichting
anderhalf seizoen geleden van afkeerde.
EEN OVERSTAPJE van tv naar radio
is gauw gemaakt. Annemarie Prins
kwam in contact met Jan Starink van
de KRO, chef literaire programma’s.
„Hij had een paar voorstellingen van
Teater Terzijde gezien en gemerkt dat ik
erg bezig was met geluidstechniek. Van
hem kreeg ik toen het aanbod om een
jaar lang, één avond per week, in een
studio met geluid te experimenteren. Er
hoefde niet per se iets uit te komen, een
geweldige luxe. Ik kan je niet vertellen
hoe heerlijk dat is, o, dat is mooi geluid,
daar kan ik helemaal high van worden.”
Er rolden toch een aantal experimen
tele hoorspelen uit, waaraan weer ac
teurs van het toenmalige Teater Terzijde
meewerkten. „Je ziet het”, aldus Anne
marie Prins, „Teater Terzijde is nooit
helemaal dood geweest, de mensen die
straks in Groningen aan „Las Casas”
zullen meewerken, komen ook weer van
Teater Terzijde. De groep wordt steeds
vernieuwd, ik ben eigenlijk een handels-
reizigster in toneel met een groepje
mensen, waar steeds nieuwe bijkomen.”
werken en juist door het werk moet die
zekerheid ontstaan.”
„IK WAS ECHT een beetje uitgehold,
ik moest iets totaal anders doen om het
een beetje te herstellen. Daarom ben ik
een cursus tv-regie gaan volgen, met
andere mensen, in een andere discipline.
Bovendien werd ik in die tijd zwanger.
Erg goed hoor! Ik had het gevoel dat ik
aan iets totaal anders begon.”
Het tv-werk van Annemarie Prins re
sulteerde eerst in „De zeven doodzon
den” van Brecht, een verfilming die
aanvankelijk door de weduwe van
Brecht, Helene Weigel, verboden werd.
Achteraf bleek alles op een misverstand
te berusten. Men reisde met de hele
zaak naar Berlijn en Helene Weigel
vond het de mooiste verfilming die ze
ooit had gezien, zodat niets een uitzen
ding meer in de weg stond. Annemarie
Prins: „Later hebben ze die produktie
nog ingestuurd voor de Prix d’Italia,
zonder veel succes. Ze hadden ’m in de
verkeerde afdeling laten plaatsen. Ze
weten nooit waar ze die dingen van mij
in moeten stoppen.”
Daarna ging Annemarie Prins meer de
experimentele kant van het tv-drama op
en hieruit ontstonden produkties als „De
legende van de geliefde van de machi
nist’ ’en „Wozzeck” van Büchner. Kort
geleden heeft Annemarie Prins „Roerig
Amsterdam” afgesloten ,een tv-produk-
tie die in de maand november voor de
VPRO te zien zal zijn in twee afleve
ringen. „Voor televisie moet je het veel
meer documentair doen”, aldus Annema
rie Prins. „Daar tussendoor komen dan
gespeelde scènes. We hebben erg veel
met muziek gewerkt, het wordt fantas
tisch”.
Hij wilde de indruk vestigen dat het
theater bezet was door soldaten, die de
acteurs dwongen dit stuk te spelen. Of
hij hiermee wilde aangeven, dat het
hoog tijd wordt dat het leger zich gaat
bemoeien met de programmasamenstel-
ling van de Nederlandse Opera Stichting
houd ik niet voor mogelijk. Hij heeft
waarschijnlijk de nadruk willen leggen
op de revolutionair, socialistische ten
dens, die aan de opera „Wozzeck” ten
grondslag ligt, maar daarvoor staan hem
andere middelen ten dienste. Bovendien
is het onzin om een operagezelschap te
dwingen „Wozzeck” te spelen, de acteurs
doen dit immers al uit vrije wil!
Overigens kan ik u zeggen dat de
artistieke leiding van deze Wozzeck-
voorstelling, het driemanschap Michael
Gielen (dirigent), Michael Geliot (regis
seur) en Ralph Koltai (decors en costu
mes), een fascinerende opvoering tot
stand heeft gebracht. De geladenheid
van de acteurs, die op sommige punten
doorsloeg naar bezetenheid, liet ons geen
moment los. Al moet ik erop wijzen, dat
de krampachtige overdrijving van de
danspartij in het tweede bedrijf buiten
de perken ging. De regisseur heeft deze
situatie zo vertekend, dat hij zich er
totaal aan vertild heeft. Daar staat tegen
over, dat de volgende scène in de
soldatenkamer aangrijpend was van
echtheid. Hier had Geliot precies het
Maar van het een komt het ander.
Han Meijer zit ondertussen al hele da
gen driftig te schrijven aan „Las Casas”,
een stuk gebaseerd op brieven van een
17de-eeuwse revolutionaire priester die
naar Zuid-Amerika trok en zich daar
afvroeg hoeveel zin het had om de
mensen daar het Evangelie te brengen.
Een aantal acteurs en actrices komt er
straks speciaal voor over om het stuk
hier onder leiding van Annemarie Prins
in te studeren en de première zal waar
schijnlijk in januari van het volgend
jaar in Groningen plaatsvinden. De
plannen zijn om in ieder geval tot eind
januari hier te blijven.
we het met 60 gulden in de maand doen.
Zo iets hou je wel even vol, maar de
vendien krijg je dan het gevaar dat men
mensen moeten nu eenmaal leven. Bo-
het tot iets heiligs gaat verheffen om
niets te eten te hebben.”
„Bovendien werden we een beetje het
establishment van links. Het was nooit
onze bedoeling om ons leven lang een
Teater Terzijde te hebben. We hebben
erg veel in beweging gezet, er kwamen
workshops over het hele land. Veel
goede onderscheid gevonden tussen rea
lisme en overdrijving. Een ander winst
punt was de snelle decorwisseling bij
open doek en de steeds opnieuw verras
sende belichting.
De prestaties van de zangers stond op
bijzonder hoog peil. In de eerste plaats
moet ik u Jan Derksen noemen, die de
Wozzeck-partij een zeer sterk relief wist
te geven. Naast hem verdient Maralin
Niska bijzondere onderscheiding voor
haar uitbeelding van de rol van Marie.
Deze beide hoofdfiguren, die over zeer
goed stemmateriaal beschikken en die
grote capaciteiten hebben als acteurs,
vormden een eenheid in opvatting die
zeldzaam is. De Hauptmann Matti Juha-
ni zorgde voor een uitstekende typering
en Pieter van den Berg maakte veel
indruk als Dokter. Verder dienen Inge
Frölich, Jan Blinkhof, Tom Haenen,
Willem Laakman en René Claassen met
ere genoemd worden. Het Radio Phil-
harmonisch Orkest heeft de prachtige
muziek van Alban Berg opmerkelijk
goed gespeeld.
Er volgen nog vier voorstellingen in
Amsterdam op 20, 21, 23 en 25 novem
ber.
Gewoon lekker je zelf spelenderwijs
uiten en geen pretenties hebben de we
reld te verbeteren. Intussen wijzen som
mige „nummers” uit „Kisten” wel op
enige feilen in onze samenleving (weinig
mogelijkheden tot intermenselijk con
tact, gemanipuleer door godsdienstige en
militaire machthebbers), maar ze blijven
bij niet nader geanalyseerde algemeen
heden. En deze moeten het hebben van
de overigens niet geringe absurd-poëti-
sche verbeeldingskracht van de vier to
neelspelers: Peter van der Linden, Carol
Linssen, Niek Pancras en Robert Prager.
Net als bij een bonte avond heeft het
programma nauwelijks een dramaturgi
sche opbouw. Wat de „nummers” aan
eenrijgt is meestal het thema van de
dood, alsof het geheel een nieuwe versie
is van een soort Middeleeuwse doden
dans. Denk nu niet dat het somber is.
Integendeel. De vier spelers vinden altijd
wel een manier om op beschaafde wijze
enigszins de draak te steken, zodat het
geheel luchtig en weemoedig wordt. De
liefhebbers amuseren er zich kostelijk
mee.
Annemarie Prins: „Nee, daar ben ik
helemaal vanaf. Eigenlijk heb ik er
nooit helemaal aan gewild. Dat soort
theater ontstaat uit een groot schuldge
voel. Het heeft iets calvinistisch over
zich in de zin van: ze moeten vooral
niet denken dat wij van die frivole
mensen zijn. Bijbelvast, maar dan links
bijbelvast.”
„Dat schuldgevoel heb ik ook wel eens
gehad, in het begin van Teater Terzijde.
Maar dan kun je beter een van die
moderne priesters worden, dan kun je
ook nog eens een leuk lekespelletje ma
ken. Theater is theater en daarmee bas
ta! Je moet niet geaccepteerd willen
worden door te bewijzen dat je echt wel
aan de goede kant staat”.
„Ach, als je ouder wordt, kom je daar
wel overheen. Ik weet voor mezelf wel
dat ik geen stuk zou maken met een
fascistoïde inslag. Ik moet de mensen
een brok theater voorzetten, gemaakt
met mensen vanuit dezelfde hoek, niet
met beroepsideologen. Want dogmatisme
en theater bijten elkaar echt.”
j
