Jubileumviering
ds. J. A. Visser
Christelijke werkgevers gaan
in Aalsmeer
verder praten met Wereldraad
NAMIBIË MARTELT OOK KERKLEREN
Nederland heeft
weer een eigen
missaal
Subsidie voor omstreden
Jezus-film ingetrokken
Uitkijken met kinderbijbels
II
iii< a
Us
I
Geestelijk
Leven
L
EERST NOG ORIËNTATIEREIS NAAR ZUID-AFRIKA
GETUIGENIS VAN ZWARTE LUTHERAAN
PRODUCTIE LIJKT NU ONWAARSCHIJNLIJK
Staking
Herderlijk schrijven
- AMBO
CNV verheugd
««ra
Bisschoppen moeten
concreter worden
over maatschappij”
5 I
I
it
Kb &ll
ZATERDAG
8 DECEMBER 1973
16
Erbij
-•
mr,
Bedrijfsapostolaat
- Dienstweigeren
- Nietzsche
- Troost
het verbond,
Boven.
V
Het Nederlands Christelijk Werk
geversverbond is van plan in maart
1974 een groep leden-ondernemers
zich te laten oriënteren in Zuid-
Afrika. De reis zal worden gemaakt
onder leiding van de voorzitter van
P. M. H. van
m<
it W
-
1
V
U-jÉ
A t
-
J 1
HARVEY COX
NIETZSCHE
Jens Jörgen Thorsens eigen visie op de Jezus-figuur zoals hij die had willen
verfilmen.
Met dit „technische” argument heeft het instituut zich nu gedistantieerd van
de plannen voor de film, die in de gehele wereld aanleiding hebben gegeven
tot protesten, onder meer van de zijde van het Vaticaan. Vanuit Nederland
heeft onder meer een delegatie van de AR-fractie in de Tweede Kamer toen
nog vergeefs geprobeerd Thorsen van zijn vermaledijde plannen af te hou
den.
Naar aanleiding van de vele kritiek, waaronder grote demonstraties in de
Deense hoofdstad Kopenhagen, had Thorsen een filmer waarvan slechts
weinigen hadden gehoord totdat hij zijn plannen bekendmaakte besloten de
titel van zjjn film „Het liefdeleven van Jezus Christus” te wijzigen in, „De vele
gezichten van Jezus Christus”, overigens zonder iets aan het karakter van de
rolprent te veranderen.
Het Ijjkt nu onwaarschijnlijk geworden dat de Deense filmregisseur Jens
Jörgen Thorsen zjjn film over het liefdeleven van Christus nog zal kunnen
maken. Nadat een aantal Westeuropese landen hem had verboden lokaties op
hun grondgebied te gebruiken heeft nu ook het (semi-officiële) Deense staats
instituut voor de filmkunst zijn produktiegarantie van 600.000 Kronen (on
geveer 270.000) ingetrokken. Het instituut deed dat omdat het uitgesloten
moet worden geacht dat de opnamen zoals afgesproken half januari kunnen
beginnen.
O
Het CNV hoopt, dat andere kerken
snel zullen volgen. „Het zal niet meeval
len, de besturen van Nederlandse onder
nemingen te overtuigen van hun mede
verantwoordelijkheid voor de schreeu
wende misstanden in Zuid-Afrika”, zegt
het in zijn officiële orgaan „De Gids”.
Het standpunt van het verbond van
sprek gaat voeren wil het zich in Zuid-
Afrika op de hoogte stellen en een zo
„objectief mogelijke” indruk krijgen. De
Nederlandse groep wil gesprekken voe
ren met het bedrijfsleven, overheid, ker
ken en Bantoebevolking.
Behalve over de leden van de bevrij
dingsbeweging SWAPO, die overigens
nog geen rol van betekenis speelt, is de
en Bas Reedijk, en in samenwerking
met Pax Christi Nederland „Waarom
ik dienstweiger”.
„Troost” van theologe Laura Reedijk-
Boersma en psychiater Bas Reedijk is
mogelijk geen revolutionair opzienba
rend. maar wel bijzonder helder ge
schreven boek op dit gebied. Essentieel
voor troost, concluderen zij, is het tonen
De jubileum-samenkomst in gebouw
„Irene” te Aalsmeer (Kanaalstraat 3)
begint zaterdagmiddag 15 december om
3 uur. Behalve ds. Visser spreekt ook
diens zoon Andries. Aan het programma
werken voorts pianist Jelle Hiemstra en
de Jeugdgroep Aalsmeer o.l.v. Cor Dek
kers mee.
f
a --
Drs. Van der Meer herinnerde er aan
dat het NCW dit advies onjuist vond.
Een werkgroep van de Wereldraad en
een delegatie van het presidium van het
verbond hebben daarover vorig jaar nog
een discussie gevoerd. Een werkgroep
van de raad heeft het verbond nu op
nieuw uitgenodigd voor een discussie.
Voordat het verbond dit tweede ge-
Onmiddellijke
oriëntatie is het
raad van
De bijbelteksten zijn overgenomen uit
de Willibrordusvertaling. De verdere
vertalingen uit het in 1970 vernieuwde
Romeinse missaal zijn gemaakt door een
commissie met als eindredacteur pater
drs. A. Hollaardt O P, medewerker op
het secretariaat van de NRL. De keuze
van de persoonlijke gebeden is verzorgd
door dr. A. Blijleven CSSR, lector litur
gie aan de Hogeschool vopr Theologie en
Pastoraat in Heerlen.
„Nadat ik de leiders van het verhoor duidelijk niet zo had geantwoord als zij wil
den ik had gezegd dat bisschop Auala in de kerk alleen het Woord van God ver
kondigt werd ik met mjjn hoofd naar beneden opgehangen met samengebonden
benen. Mjjn handen konden de grond niet raken. Terwjjl ik daar zo hing stond er
aan iedere kant een politieagent die me schoppen gaf. Men sloeg mjj ook met geweer
kolven. De vragen werden onafgebroken herhaald. De volgende dag werd ik aan een
behandeling met elektrische schokken onderworpen. Tenslotte was ik zo uitgeput
dat ik zei „Ik heb de hele waarheid gezegd, als jullie mjj niet geloven, kunnen jullie
mij op staande voet neerschieten. Ik houd het niet meer uit”. Zo begint het nuchtere
relaas van een lid van de zwarte Lutherse Ovambo-kerk in Namibië.
hoe moet het gebruikt worden, (zelf
lezen of voorlezen);
wat is de bedoeling van het boek: wil
het een selectie van bijbelteksten geven,
een vereenvoudigde tekst van de bijbel.
De theoloog Harvey Cox een voor
stander, zo zegt hij zelf, van een marxis
tisch staatsmodel wanneer daarmee
wordt bedoeld een maatschappij waar
van de vervreemdende levensvormen
worden afgeschaft (pag. 76) geeft in
het boek antwoord op de vragen waar
om hij zijn auto heeft afgedankt, zijn
telefoon afgeschaft, een leefgemeenschap
heeft opgericht en nog veel meer, en
welke moeilijkheden hij heeft ondervon
den bij dit afscheid van het burgerlijk
bestaan. Eigenlijk niet zo schokkend, of
het moet de boeiende persoon van Cox
zelf zijn.
Bij Bosch en Keuning in Baarn is in
de vijfde Oecumene-jaargang versche
nen een vertaling van dr. Dorothee
Sölle’s „Lijden”. De schrijfster, die in
het verleden nogal wat reacties uitlokte
variërend van felle afwijzing tot be-
wierroking in verband met haar
christelijk gefundeerde politieke stelling-
name, gaat in dit boek het lijden, mis
schien beter de apathie waarmee wij het
lijden van onze medemensen aanvaar
den, te lijf.
„Een belangrijke steun in de rug voor
de Nederlandse vakbeweging” noemt het
CNV de uitspraak van de synode van de
Nederlandse Hervormde Kerk, dat inves
teringen van de Nederlandse bedrijven
in Zuid-Afrika alleen toelaatbaar zijn
als de gelijkwaardigheid van alle bevol
kingsgroepen wordt erkend in de ar
beidsverhoudingen binnen de onderne
ming.
Bij de Arbeiderspers verscheen in de
Kattengat-reeks een heruitgave van pre
dikantenzoon Friedrich Nietzsche’s De
Antichrist. Nietzsche, wiens theroriën
voor de helft, en dan nog verkeerd ook,
door het nationaal socialisme werden
toegepast, loopt in dit oorspronkelijke
strijdschrift te hoop tegen het christen
dom. Hij ziet dat als de voornaamste
bevorderaar van geestelijke nivellering,
kuddegeest, massificatie en ontaarding.
Nietzsche’s kritiek blijft een uitdaging
voor iedereen die zich met de toekomst
van de westerse cultuur bezighoudt.
Het aantal kinderbijbels op de Neder
landse boekenmarkt is weer uitgebreid.
Ditmaal met „Bijbelverhalen opnieuw
verteld” van de Oostenrijkse Getrud
Fussenegger, uitgegeven bij Zomer en
Keunig in Wageningen. Over kinderbij
bels viel tot voor kort niet veel te
vertellen. Je keek naar de plaatjes (in
dit boek hele mooie van Janusz Grabi-
anski), naar de woordkeus, welke tek
sten waren opgenomen en welke waren
weggelaten, de lettergrootte en dergelij
ke. Vorig jaar kwam daar verandering
in. Toen verscheen namelijk bij de Ka
tholieke Bijbelstichting en het Neder
lands Bijbelgenootschap een rapport
over kinderbijbels van drs. W. F. C.
Terborgh.
of wil het opvoeden tot geloof.
Als we uitgaan van de serieuze bedoe
lingen van het voornoemde rapport - en
waarom zouden we dat niet - wordt
duidelijk dat de kinderbijbel van Fusse
negger tekort schiet. De uitgever heeft
het over „kinderen v^n verschillende
leeftijden”, „zelf lezen”, „voorlezen”,
„niet alleen voor de jeugd”, ook voor
„scholen en zondagsscholen”, terwijl het
zou gaan om „de kinderen vertrouwd te
maken met de heilige historie”.
„Waarom ik dienstweiger” is niet be
doeld als handleiding voor hen die
dienst willen weigeren, maar geeft een
duidelijk beeld van de dienstweigerings-
procedure en door negentien dienst
plichtigen toegelichte motieven die
daaraan ten grondslag liggen.
Het boek bevat verder een overzicht
van de pogingen om van de Wet Gewe
tensbezwaren Militaire Dienst een grond
recht in plaats van een privilege te
maken en een verslag van Pax-Christi-
secretatis Jan ter Laak over vijf jaar
begeleiding van dienstweigeraars.
van begrip, het verschaffen van gebor
genheid ook een van de wezenlijke
taken van de kerk). Want: „Alleen wie
getroost is kan zijn levensweg vervol
gen.”
Zij beschrijft de bijbelse notities over
de troost en de rol die de kerk daarin
speelt. Impleciet keert zij zich tegen
theologen die menen dat het heij van de
kerk en mens alleen te vinden is in
engagement. Hij analyseert vanuit zijn
ervaring als psychiater de psychologi
sche aspecten van de behoefte aan
troost.
Van uitgeverij AMBO ontvingen wij
de afgelopen tijd drie boeken die op deze
plaats niet on vernoemd mogen blij
ven. „Afscheid van een burgerlijk be
staan, gesprekken met Harvey Cox over
experimenten met een nieuwe levens
stijl”, „Troost”, van het echtpaar Laura
Sölle’s opvattingen leiden tot een zo
wel lezenswaardig als voor velen bemoe
digend geheel, waarin uitzicht wordt ge
boden op een eerlij ker en rechtvaardiger
samenleving.
Zijn verslag gaat even nuchter verder-
„Op de vijfde dag toen ik op de her
nieuwde vragen wat er in de kerk
gepredikt wordt opnieuw antwoordde
„het Evangelie van de Heer” dreigde
men mij dat ik „nu zeker de waarheid
zou zeggen”. Ik werd tot op mijn onder
broek toe uitgekleed en gedwongen, aan
een boom gebonden, buiten te staan.
Martelingen en ondervragingen gingen
verder. Van tijd tot tijd zei men tegen
mij, net als tot Jezus aan het kruis:
„Moeten nu soms dominee Ihamaki
of bisschop Auala je naar beneden hel
pen?”
Dit verslag staat niet op zichzelf.
Niet alleen dat volgens rapporten van
Amnesty International in nog zo’n zestig
landen op de gehele wereld martelen
een doodgewone zaak is geworden, ook
vanuit Namibië (Zuid-West-Afrika)
komt sinds twee jaar een stroom van
berichten over dit soort zaken.
In het onder Zuidafrikaans bestuur
staande voormalige protectoraatsgebied
wonen ongeveer een miljoen mensen,
waarvan een kleine minderheid
twaalf percent blank is. Het gebied is
enorm rijk aan diamanten, zink, lood,
ijzer en wolfram. De laatste jaren is de
zwarte meerderheid steeds krachtiger
gaan protesteren tegen economisch-raci-
ale wantoestanden.
„Staatsgevaarlijk” noemden de Russi
sche autoriteiten hem in 1966. Zijn auto
werd in beslag genomen en zelf kwam
hij in een cel terecht. De Amsterdamse
ds. J. A. Visser (53) heeft zich door die
gebeurtenis waarmee hij de voorpagi
na’s alsmede de radio- en t.v.-nieuwsru-
brieken haalde niet laten afschrikken.
Op 15 december wordt in gebouw „Ire
ne” in Aalsmeer een openbare bijeen
komst gehouden ter gelegenheid van het
feit dat hij nu tien jaar als zendeling
werkt in Oosteuropese landen. Hij is
verbonden aan de European Christian
Mission (Europees Christelijke Zending),
een interkerkelijke organisatie met haar
hoofdkwartier in Engeland en in totaal
175 zendelingen.
Het voert te ver in deze bespreking
uitgebreid in te gaan op dit rapport.
Maar een punt, de godsdienstpedagogi
sche benadering, willen wij u niet ont
houden.
Naast een bepaalde theologische op
vatting hebben schrijvers van kinderbij
bels ook een bepaald kindbeeld van
waaruit zij schrijven. Hiermee wordt
bedoeld de voorstelling die de schrijver
heeft van het woorden- en begrippenar
senaal van het kind, zijn gedachtenwe
reld, de situatie waarin het kind met het
boek in contact komt en dergelijke.
Zo’n kindbeeld verandert in de loop
van de tijd, en verschilt per schrijver.
Dat is geen bezwaar - ouders willen
ieder voor zich een bepaalde opvoeding
stimuleren - zolang het maar duidelijk
door de schrijver wordt verteld. Bij de
meeste kinderbijbels moet je daar maai
een beetje naar raden, terwijl oudei:
toch wel willen weten of ze geschil:;
zijn voor hun gezin, hun kinderen. He
minste wat je dan ook zou moete/
verwachten dat in zo’n kinderbijbel ver
meld staat is:
Voor welke leeftijd is het geschre
ven;
Nederlandse Ondernemingen, dat af
schaffing van de apartheid binnen de
ondernemingen tot stand zal moeten ko
men door ontwikkelingen in Zuid-Afrika
zelf, vindt het CNV „bedroevend en
lijnrecht in strijd met de grote verant
woordelijkheid van een onderneming
voor haar doen en laten”.
Ook bestuurders van ondernemingen
kunnen worden aangesproken op een
levensovertuiging, die het profiteren van
uitbuiting veroordeelt als verwerpelijk,
onchristelijk en immoreel, aldus het
CNV. Het betreurt het in dit verband
ook, dat de werknemers nog te weinig
invloed hebben op het beleid van de
ondernemingen en dat ze nog steeds niet
kunnen meebeslissen over de doelstellin
gen en de grote lijnen van het onderne
mingsbeleid.
„Op die manier wordt de werknemers
het uitoefenen van hun medeverant
woordelijkheid onmogelijk gemaakt”.
Het CNV voegt hieraan toe, dat de
werknemers wel kunnen proberen het
beleid om te buigen door de kracht van
hun argumenten en „door het uitoefenen
van druk met alle middelen die hun ten
dienste staan”.
Nederland heeft weer een eigen mis
saal. Onder dit motto heeft de Nationale
Raad voor Liturgie (NRL) van de RK
kerkprovincie begin deze week het „Mis
saal voor de zon- en feestdagen” op de
markt gebracht. Voor de eerste oplage
van 20.000 exemplaren zijn reeds 6000
stuks besteld. De technische verzorging
is van Gooi en Sticht BV in Hilversum.
Het boek, dat 1024 dundrukpagina’s telt,
kost 35 gulden. Het bevat alle officiële
schriftlezingen en gebeden van de drie
jarige cyclus. Terwille van de zang zijn
de openings- en communieteksten in het
Latijn en het Nederlands opgenomen.
De orde van dienst (het vaste gedeelte
van de eucharistieviering) bevat onder
mer de vier officiële eucharistische ge
beden en 37 prefaties. Ook is aandacht
besteed aan de voornaamste heiligen
feesten en aan votjefmissen.
De afdeling muziek telt 5 Nederlandse
en 5 Gregoriaanse missen en 138 liede
ren en beurtzangen. Onder de 120 blad
zijden „Gebeden voor privégebruik” is
ook plaats ingeruimd voor acht niet
officieel goedgekeurde eucharistische ge
beden.
aanleiding voor deze
advies dat de Wereid-
Kerken in 1972 aan alle
ondernemers heeft gegeven om de inves
teringen uit Zuid-Afrika terug te trek
ken, zo heeft drs. A. J. van der Meer,
algemeen secretaris van het verbond,
begin deze week meegedeeld.
Voordat hij zijn activiteiten op Oost-
Europa richtte was hij predikant van de
Onafhankelijke Baptistengemeente te
Amsterdam, die voortkwam uit zijn
evangelisatie-arbeid in de Jordaan. Zijn
twede lustrum bij de ECM valt samen
met zijn 30-jarige ambtsjubileum.
ontstemming van de Zuidafrikaanse re
gering vooral ook losgebarsten over de
kerk.
Dat laatste gebeurde nadat de beide
grote, overwegend zwarte lutherse ker
ken in Namibië, die sedert enige tijd
verenigingsbesprekingen voeren, geza
menlijk tot een duidelijke publieke stap
overgingen. In een herderlijk schrijven
aan de gemeenten en een open brief
mede ondertekend door bisschop Auala,
aan premier Vorster werd een scherpe
aanval gedaan op de Zuidafrikaanse
apartheidspolitiek, het schenden van de
rechten van de mens en het onthouden
van onafhankelijkheid aan Namibië, on
danks onder andere een uitspraak van
het Internationaal Gerechtshof in Den
Haag. De Anglicaanse kerk en de RK
bisschoppen van Namibië stelden zich
achter de lutherse brieven.
LWiHls|
De bisschoppen moeten concreter wor
den over maatschappelijke kwesties. De
ze wens uit het Bedrijfsapostolaat naar
aanleiding van de vastenbrief 1973 „Wel
vaart, verantwoordelijkheid, versobe
ring”. Een reeks aanbevelingen hierover
zijn verzonden naar de bisschoppen en
het secretariaat van de R.K. kerkprovin
cie.
Volgens het bedrijfsapostolaat ont
moette de vastenbrief bij velen een dui
delijke instemming, ook al is de brief bij
de werknemers uit de lagere functie
groepen, die vervreemd zijn van het
kerkelijk gebeuren, niet „geland” en is
het taalgebruik vreemd aan de bele
vingswereld in deze kringen. Maar de
brief riep achteraf ook gevoelens van
machteloosheid en frustratie op, vooral
omdat de lezers worden „afgescheept”
met: „concrete toepassingen worden aan
ieders vindingrijkheid overgelaten.”
Wie a heeft gezegd, moet ook b zeg
gen. Dit spreekwoord is volgens de aan
bevelingen vooral van toepassing op de
bisschoppen in de vastenbrief 1974 over
„macht, onmacht, hoop” en in de vol
gende brieven.
i -ii.
„r
In de ogen van Pretoria werkte de
publieke kritiek van de Lutherse kerken
de massale staking van veertigduizend
Ovambo-contractarbeiders in december
1971 in de hand. De gevolgen bleven dan
ook niet uit.
In januari 1972 werd voor het eerst in
de bijna 140-jarige geschiedenis van de
lutherse zending in Zuid-West-Afrika
een Westduitse zendeling het land uitge
wezen. In februari volgde de ook in ons
land bekende Anglicaanse bisschop Colin
Winter wegens openbare kritiek. Nadien
werd onder meer de Finse zendingspre-
dikant Ihamaki het land uitgezet.
Ruim een jaar geleden werd een
deken van de Anglicaanse kerk
gearresteerd. Zijn verklaring: „De leiders
van het verhoor zeiden dat ze wisten dat
achter de onrust communisten uit Rus
land en China zaten. Ze beweerden dat
de kerk door zich in de politiek te
mengen van haar voornaamste taak was
afgeweken. De kerken zouden een fout
gemaakt hebben door de Zuidafrikaanse
rassenpolitiek af te keuren. Als alles een
chaos zou worden, zou het resultaat
bastaarden en kleurlingen zijn”.
onder redactie van Ronald Kraayeveld
'■1
