Zegel- en suikerwet brachten koloniën
in geweer tegen Engelse helastingheffers
DE AMERIKAANSE VRIJHEIDSOORLOG
Nederland een wens
NEWYORKSE NEW SCHOOL KAN MODEL STAAN
Thee brak
Engelsen op
l
Open onderwijs
„BOSTON TEA PARTY" VOORSPEL TOT
4
•S
TOr5MNDs/75O
EEN EER
WEER INCIDENT
VOOR DE LOL
1
I
25
4
buil
ïwrnah
9
in
*7^
f*
N0ttD.CM0l.lM
Vb W
/r
B O
W 11
W I J
Il
Erbij
w
Drlta^j
Fransen.
John
Een van de wensen van onderwijsminister Jos van Kemenade (36 jaar) is de „open
school”, die ook mensen op latere leeftijd de kans moet geven zich opnieuw te oriën
teren en nieuwe kennis op te doen. Van Kemenade heeft daar nog een andere fraaie
term voor: „Tweede kans of tweede weg onderwijs”. Wie zijn eerste kans op onder
wijs heeft gemist, kan op die open school een tweede kans krijgen. De minister denkt
daarbij in eerste instantie aan het scheppen van de mogelijkheid om een mavo- of
meao-opleiding te volgen. Tussen twee haakjes: meao betekent middelbaar econo
misch en administratief onderwijs.
merd om wat er in haar koloniën plaats greep, dan zou in de achttiende
eeuw waarschijnlijk niet Engeland maar Frankrijk de grootste koloniale
mogendheid der aarde zijn geworden. In die oorlog verloor Frankrijk
namelijk in Amerika geheel Canada, het dal van de Ohio en het gebied
op de linkeroever van de Mississippi en in Azië bijna geheel Voor-Indië
aan Engeland, dat in diezelfde tijd ook Australië en Nieuw-Zeeland in bezit
nam. Tegenover al die winst staat echter één verliespost: De Engelse kolo
niën langs de oostkust van Noord-Amerika maakten zich onafhankelijk
van het „moederland”.
Nu begonnen Sam Adams en de zijnen
een propagandaoorlog tegen het gebruik
van thee: theedrinken was een bewijs
van decadentie en dat het Engelse volk
zo veel thee dronk, was een teken van
degeneratie. Dus moest thee worden ge
boycot (al kende men in die tijd het
schreeuw hielden de schildwachten voor
de Engelse regering een besluit dat heel
slim leek, maar een kolossale fout bleek
Uitgedost als Indianen gooien de kolo
nisten kisten thee van de Oost-Indië-
Compagnie overboard.
Parlement nam na een emotionele dis
cussie een wet aan waarbij de haven
van Boston werd gesloten tot de thee
vergoed zou zijn. De kolonie werd onder
onmiddellijk gezag van de Kroon ge
plaatst. Dat betekende dat het beperkte
zelfbestuur van Massachusetts werd in
getrokken en dat Engeland troepen naar
het „opstandige” gebied zond. Het gevolg
was dat andere koloniën een steunbe
weging organiseerden om de zwaar ge
troffen handelsstad Boston te helpen;
dat overal de radicalen de overhand
kregen en dat op initiatief Van Massa
chusetts een Congres in Philadelphia
werd samengeroepen „om over de ge
meenschappelijke belangen van geheel
Amerika te spreken.” Nog werd de oor
log niet verklaard en nog de onafhanke
lijkheid niet uitgeroepen. Maar toch, zo
als George III het niet heel origineel,
maar wel waarheidsgetrouw uitdrukte:
de teerling was geworpen.
DR. P. H. SCHRÖDER
Lloyd Wright zijn maar een paar van de
belangrijke mensen die aan de New
School hebben gedoceerd.
ol the STAMP
|>2
u
I «r
'rt
lis
6
14
e
ZWÖ.êff/?.
dharltften
O f filai Stamp
en deed de hartstocht van de massa
oplaaien door steeds weer een beroep te
doen op de aangeboren vrijheidszin en
de onstuimige geestdrift van zijn volk.
Van het naar Amerika gezonden En
gelse leger waren een paar regimenten
in Boston gelegerd. Ze warep goed ge
disciplineerd en stonden onder het bevel
van goede officieren. Er was dus geen
reden moeilijkheden te verwachten of te
vrezen. Maar Sam Adams zette voortdu
rend de publieke opinie tegen hen op.
En bij de jeugd had hij natuurlijk ge
makkelijk succes. Toen een paar straat
jongens de schildwachten op een winter
se middag met sneeuwballen bekogelden,
ontstond er een oploopje. In de verwar
ring riep iemand: Schieten! Die
een bevel. Er klonken schoten en ver
scheidene burgers werden gedood. De
bevelvoerende officier werd gearres
teerd, maar toen bij een gerechtelijk
onderzoek zijn onschuld bleek, werd hij
vrijgelaten. Maar Adams gebruikte het
incident jarenlang als propagandamiddel.
Hij noemde het geval een moordpartij,
een bloedbad; de soldaten waren bloedi
ge slagers, de gesneuvelden martelaren
woord boycot nog niet.) Maar nu nam
voor de vrijheid en de straatjongens
jeugdige helden, dienaars van het vader
land.
Een paar jaar later deed zich opnieuw
een incident voor. Op zichzelf was het
evenmin belangrijk als het „bloedbad”
maar het werd een typische aanleiding.
Het woord aanleiding is wel eens om
schreven als de gebeurtenis die een oor
zaak doet omslaan in haar gevolg. Dat
was hier het geval. De Engelse regering
was tegenover de Amerikaanse gebeur
tenissen niet consequent opgetreden.
Telkens als het verzet tegen haar maat
regelen te groot werd, had zij die inge
trokken. Zo was het ook met de Suiker
wet en de Zegelwet gegaan en deze
weifelende houding had natuurlijk het
zelfvertrouwen der koloniën versterkt.
Van alle belastingen was tenslotte in
1773 alleen die op thee overgebleven
ten bewijze dat Engeland zich het recht
voorbehield in de koloniën belastingen
te heffen.
Alle stafleden van de New School
werken op part-timebasis voor een aan
zienlijk lager salaris dan zij ergens an
ders zouden kunnen vragen. Waarom
gaat men met zo’n salaris akkoord? Een
lector: „Hier werken houdt de hersen-
sappen vloeiend. Ik heb nog nooit in
mijn leven zulke geestdriftige studenten
gezien. Het is een eer om hier te doce
ren.”
mensen iedere woensdagavond kijken.
Een beroemd New Yorks fotomodel zat
er met haar vriend-acteur zij aan zij
met een gepensioneerde dokter en zijn
vrouw beiden in de zeventig. Ver
scheidene keren per week geeft de New
School concerten en lezingenseries, die
gratis zijn of waarvoor alleen de kosten
opgebracht moeten worden. In die series
is de antropologe Margaret Mead slechts
een van de vele prominenten die daar
regelmatig verschijnt.
De zaterdagen zijn gereserveerd voor
intensieve Franse en Spaanse talenprac
tica met klassen en kleine conversa-
tiegroepen, onderbroken door even in
formeel koffie drinken, ’s Middags om
twaalf uur is de cafetaria van de school
een levendige verzamelplaats niet al
leen voor de studenten, maar ook voor
veel oudere bewoners uit de buurt. Dat
de 60- en 70-jarigen hun tijd niet af
wachten in bejaardentehuizen, maar ac
tief discussiëren over filosofie en de
wereldpolitiek, moet Jos van Kemenade
te zijn. De Engelse Oost-Indische Com
pagnie die er financieel slecht voorstond
en grote voorraden thee had opgeslagen,
kreeg van de regering het monopolie
van de theeverkoop in Amerika. Zij zou
de thee goedkoop van de hand kunnen
doen omdat zij uitvoerpremies van de
regering kreeg en de Amerikaanse kolo
nisten zouden worden verleid de goedko
pe thee te kopen.
Maar de Amerikaanse handelaars die
door de boycotactie toch al met grote
hoeveelheden thee in hun pakhuizen za
ten, werden uitgeschakeld. Vandaar dat
zich in allerlei havensteden, Boston
voorop, comités vormden die het lossen
van de ladingen thee wilden beletten.
Op 1 december 1773 kwamen drie En
gelse schepen, gedeeltelijk met thee ge
laden, in de haven van Boston aan. De
leden van het comité gingen wachtlopen
om het lossen van de lading te verhin
deren. Ook werd een vergadering belegd
die door wel 5000 mensen werd bijge
woond en waar werd besloten dat de
schepen nog dezelfde dag de haven
moesten verlaten.
Daartegen verzette zich de douane en
ook de Engelse gouverneur verklaarde
als muziek in de oren klinken.
De president van de school,
Everett, vindt dat zo’n school alleen
mogelijk is in New York: „We zijn zo
afhankelijk van het talent hier in New
York City, dat ik er niet zeker van ben
dat het ergens anders ook zou werken.”
Het geloof in de New School zorgt er
niet alleen voor dat de docenten en
studenten blijven komen, maar het heeft
de school ook gemaakt tot een belang
rijk brandpunt van het culturele leven
van de gemeenschap. Toen twee jaar
geleden gratis kleurenvoorstellingen
werden gegeven van Sir Kenneth Clar
ke’s tv-series over „De geschiedenis van
de westerse wereld”, kwamen bijna 1000
VIMlNlR
dat de voorschriften der regering en zijn
verantwoordelijkheid tegenover de ko-
ning hem verboden de schepen een vrij
geleide te geven vóór de theebelasting
was betaald.
Toen marcheerde op 16 december, nu
200 jaar geleden, een menigte van enige
honderden mannen naar de haven en
keek toe, terwijl groepjes als Indianen
verklede vurige aanhangers van Adams
zich met bijlen gewapend aan boord
begaven. Elk der schepen had 114 kisten
thee aan boord; twee hadden geen ande
re lading, het derde vervoerde ook ande
re goederen. De „Indianen” zorgden er
voor dat die niet beschadigd werden,
maar ze sloegen systematisch alle thee
kisten kapot en gooiden de inhoud in het
water. Voor een waarde van 50.000 dol
lar ging verloren. Niemand werd lastig
gevallen of gewond, op één man na, die
probeerde thee te verdonkeremanen in
de opengescheurde voering van zijn jas.
Hij werd naakt door de modder gerold
en kreeg een flink pak slaag.
Deze gebeurtenis, die de naam heeft
gekregen van Bostonse theevisite, wekte
in Engeland een hevige reactie op. Het
van 20-jarigen tot 80-jarigen. De New
School, die zich hoofdzakelijk bezighoudt
met onderwijs aan volwassenen, is een
haven geworden voor allerlei onafhan
kelijke mensen die graag willen leren,
maar geen zin hebben in de strenge
reglementering van andere educatieve
centra. Uit de klassen, die creatieve
vorming geven, zijn grote talenten als de
acteurs Marlon Brando en Rod Steiger,
de zanger Harry Belafonte en de schrij
vers William Styron en Mario Puzo
voortgekomen.
Langs de Atlantische Oceaan lagen
dertien Engelse koloniën, die een zekere
mate van zelfbestuur genoten onder
door de Engelse koning benoemde gou
verneurs. De verhouding was in het
algemeen niet slecht en toen in 1763 de
vrede werd getekend, waren de Engelsen
werkelijk in de koloniën wel populair.
De Engelse legers immers hadden Cana
da veroverd en de kolonisten bevrijd
van de bedreiging door de
Maar daarom vond Engeland niet ten
onrechte dat het van de kolonisten hulp
mocht verwachten, nu de rekening van
die oorlog betaald moest worden. De
staatsschuld was gestegen tot het voor
die tijd ongewoon hoge bedrag van 130
miljoen pond; de rentelast zou dus
zwaar op het jaarlijkse budget drukken
en bovendien zouden de uitgaven stij
gen: in de veroverde gebieden had Enge
land natuurlijk troepen moeten plaatsen
en het achtte het billjjk dat de koloniën
die zouden betalen. Nu waren die econo
misch al heel sterk aan het moederland
gebonden: alles wat zij uitvoerden,
mocht alleen aan Engeland worden gele
verd en met andere landen mochten zij
geen handel drijven. Ook was het de
kolonisten verboden industriële bedrij
ven te vestigen. Zo moesten alle ijzeren
gereedschappen die zij nodig hadden, uit
Engeland worden geïmporteerd. Zelf
maken was verboden en werd streng
bestraft. Aan deze toestand waren de
koloniën gewend. Ze wisten niet beter of
het hoorde zo. Maar na 1763 ging de
Engelse regering verder: ze ging belas
ting heffen van de kolonisten, die zich
toen typerend verschijnsel! —nog
Englishmen en niet Americans noemden.
Eerst werd een suikerwet ingevoerd die
een hoog invoerrecht legde op suiker die
niet uit Engelse gebieden afkomstig was;
het volgende jaar kwam een zegelwet
die voorschreef dat zegelrechten werden
geheven van waardepapieren, kranten en
pamfletten, diploma’s en scheepspapie
ren. Door deze wet werden twee groepen
van de bevolking het zwaarst getroffen:
de advocaten en de journalisten. En dat
waren nu precies de categorieën die uit
hoofde van hun beroep het best in staat
waren uiting te geven aan hun veront
waardiging. En het verzet tegen beide
wetten was dan ook zo algemeen dat de
kolonisten er zelf verrast door waren. Er
waren onder hen twee stromingen: de
gematigden en de radicalen. Beide er
kenden het recht van het moederland de
handel der koloniën zo te regelen als
zijn eigenbelang eiste. Maar zij verschil
den waar het het heffen van belastingen
betrof. De gematigden zeiden: de oorlog
is hoofdzakelijk in ons belang gevoerd,
het is dus billijk dat wij helpen de
schuld te delgen en wij zijn daartoe
bereid voor zover het in- en uitvoer
rechten betreft. Dat zijn externe belas
tingen en Engeland heeft het recht die
te heffen. Maar de zegelwet is een
interne belasting en die kan alleen met
onze instemming worden geheven.
Met onze instemming. Dat wilde zeg
gen: die belasting is alleen wettig als de
vertegenwoordigende lichamen in de 13
koloniën die toestaan aan de regering in
Engeland. De radicalen onder de kolo
nisten gingen een stap verder. Zij zei-
Hoewel de New School titels kan
verlenen op een breed vlak van de
sociale wetenschappen, komen de meeste
studenten (80 percent) alleen maar om
voor hun lol te leren. De deken van de
school, Allen Austill, zegt daarover:
„Onze studenten komen met de beste
motivatie alleen maar leren voor je
zelf.”
tof
vernederen tot de ellendige positie van
belastingslaven; hij stelde de vrijheid en
deugdzaamheid van het Amerikaanse
volk tegenover de tirannie en de morele
ontaarding van het Engelse; hij verkon
digde dat het moederland het erop toe
legde de koloniën in een toestand van
slavernij, armoede en ellende te brengen
Misschien gaat de New School na 54
jaar experimenteren er in dit opzicht
een beetje stijf uitzien. Want, waarom
zouden we naar de New School kijken
als het exclusieve eigendom van een
aantal vernieuwers en inwoners van
New York City?
Waarom zouden we de school niet als
inspiratie en voorbeeld voor de ontwik
keling van andere nieuwe of open scho
len gebruiken? Elke grote stad of het
nou Londen, Parijs, New Delhi of Am
sterdam is heeft genoeg talent binnen
zijn grenzen om een „nieuwe school” op
te zetten. Het enige dat daarvoor nodig
is, is de moed en de vastberadenheid om
te beginnen. En de centen natuurlijk. De
moed en de vastberadenheid heeft mi
nister Van Kemenade misschien wel. Of
hij er de centen voor los kan krijgen,is
punt twee.
De eerste oorlog in de geschiedenis die een mondiaal karakter droeg en
die dus feitelijk „de eerste wereldoorlog” zou moeten heten, was de zeven
jarige oorlog die van 1756 tot 1763 werd uitgevochten door Engeland en
Pruisen enerzijds en Frankrijk samen met Oostenrijk anderzijds. Die strijd
werd namelijk niet alleen gestreden in Europa, maar ook in Amerika en
in Azië. In beide werelddelen hadden Engeland en Frankrijk koloniën ge
vestigd en daar stonden dus Engelse en Franse legers tegenover elkaar.
Als de Franse regering onder Lodewijk XV toen niet alle aandacht had
besteed aan de krijgsverrichtingen in Europa en zich meer had bekom-
den „Wij zijn vrije Engelsen, niemand
kan ons verplichten een belasting te
betalen die we niet zelf hebbën goedge
keurd. En wij konden die niet goedkeu
ren, want wij zijn niet vertegenwoordigd
in het Engelse parlement. Kortweg: no
taxation without representation, geen
belasting zonder vertegenwoordiging.
Dit was een opvatting waarover Enge
land zich in hoge mate en serieus ver
baasde. Het beschouwde namelijk de le
den van het Engelse Lagerhuis als de
vertegenwoordigers van alle Britse on
derdanen. Dat de Engelsen in de kolo
niën niet stemden, betekende in de ge
dachtengang van de regering in Londen
niets. Immers: ook de meeste Engelsen
stemden niet. Daarom vonden de bewo
ners van het moederland het onbegrijpe
lijk, muitziek en revolutionair van de
kolonisten dat ze nu opeens met bezwa
ren kwamen aandragen. Daarbij zag En
geland over het hoofd dat de koloniën,
die zich toch al verwaarloosd en in
allerlei opzichten tekortgedaan voelden,
zich beriepen op wat zij een fundamen
teel natuurrecht noemden: het recht van
elke mens vrij te beschikken over zijn
eigendom. De botsing tussen Engeland
en zijn Amerikaanse koloniën was dus
niet alleen een botsing tussen zakelijke
belangen van twee partijen. Het was
evenzeer en eigenlijk in de eerste plaats
een conflict tussen twee mensbeschou
wingen, een conflict, dat in zekere zin
een nieuw tijdperk in de geschiedenis
inluidde.
Sinds 1760 regeerde in Engeland de
derde koning uit het Huis van Hanno
ver. Hij was de eerste George die in
Engeland was geboren en opgevoed en
wenste als een zelfstandig leider der
natie op te treden en niet, zoals hij zei
„als een ledepop in de handen der par
tijen”. Daarom streefde hij naar een
ministerie dat bereid was uitvoerder van
de koninklijke wil te zijn. Onder zijn
regering werden aan de koloniën belas
tingen opgelegd en om de naleving van
die wetten te waarborgen werd een
leger van 10.000 man naar Amerika
gezonden. De kosten daarvan zouden
worden bestreden uit een aparte belas
ting, te betalen.door de kolonisten.
Deze bedreiging van hun vrijheid
bracht de koloniën tot een begin van
samenwerking. In 1765 kwamen op uit
nodiging van Massachusetts afgevaardig
den van negen koloniën in New York
bijeen en dit eerste congres richtte ver
togen, in het bijzonder tegen de Zegel
wet, aan de Engelse koning en het
Engelse parlement. De redenering was:
een Engelsman aan wie in het moeder
land buiten de volksvertegenwoordiging
om geen belastingen kunnen worden op
gelegd, behoudt dit recht als hij naar
Amerika verhuist. Met steeds meer vuur
werd deze stelling verkondigd en in
Boston deed „de grootste volksmenner
die Amerika ooit gekend heeft”, Sam
Adams, zich steeds luider horen. Hij was
een strenge Puritein, die Engeland en de
Engelse regering beschouwde als het
vleesgeworden kwaad in het leven van
Gods volk, een kwaad dat dag en nacht
met elk wapen bestreden hnoest worden.
Hij zweepte het volk op door te verkla
ren dat de Engelse koning het wilde
Tijdens de beroemde schaaktweekamp
tussen de Amerikaan Bobby Fischer en
de Rus Boris Spasski engageerde de
school Shelby Lyman, die de match voor
de televisie becommentarieerde, om les
te geven in schaken. Resultaat: een ver
rassend populaire schaakklas. De voor
malige presidentskandidaat Eugene
McCarthy werd ingehuurd om colleges
te geven over „De toekomst van het
radicalisme in Amerika”. En de vroegere
New Yorkse politiecommissaris Patrick
Murphy gaf een cursus over het hand
haven van de wet. De componist Aaron
Copland, schrijvers als T. S. Eliot en
Thomas Mann, filosofen als Paul Tillich
en Erich Fromm, en de architect Frank
Maar bij zo’n open school kan het
natuurlijk niet blijven, er zal ook zo iets
moeten komen als een „open universi-
teit”, zoals men die bijvoorbeeld in En
geland heeft. In een brochure van de
Wiardi Beekman Stichting, het weten
schappelijk bureau van de Partij van de
Arbeid, wordt gepleit voor de oprichting
van educatieve centra, waar voor ieder
een op elft gewenst moment van zijn
leven „het onderwijs een vrijplaats is,
waarvan men naar redelijk eigen goed
dunken gebruik kan maken op grond
van persoonlijke belangstelling, behoefte,
etc.” Van Kemenade heeft, toen hij tot
het ambt van minister werd geroepen,
aan deze brochure meegewerkt, zodat
we rustig kunnen veronderstellen dat
ook hij die educatieve centra wil. Krijgt
hij als minister voldoende tijd van le
ven, dan zullen ze er ook wel komen.
Zo’n vrijplaats is al 54 jaar de New
Yorkse New School for Social Research.
Elke werkdag komen er ’s avonds afge
studeerden van universiteiten, drop-outs,
hippies, huisvrouwen en zakenmensen,
Het academische programma van de
New School is actueel en verandert
voortdurend; het is opgesteld om te
beantwoorden aan actuele kwesties en
interesse. De marxistische filosoof Her
bert Marcuse bijvoorbeeld gaf colleges
op het hoogtepunt van het proces tegen
de neger-activiste Angela Davis (Angela
Davis is natuurlijk prof. Marcuse’s be
kendste beschermelinge). Het was op die
colleges zo druk, dat men alleen maar
staanplaatsen kon krijgen.
i'
$1
J*
m|
