Politiek
Café-cultuur
DE JORDAAN
HERLEEFT
Herhuisvestingwoningnood
op een presenteerblaadje
Gijsbrecht
I
Croupier: „Je kunt hier op elke straathoek spelen”
r
ElS
r
êi
9 I
UITPUTTINGSSLAG ZONDER PERSPECTIEF
CLAES CLAESZHOFJE: BABY’S EN BEJAARDEN
19 7 3
13
DECEMBER
DONDERDAG
1 3
ONDER REDACTIE VAN ROLF STALLING^/
1
t 'MF
I
I
AMSTERDAM telt 20.000 ur
gente woningzoekenden en dat is
dan nog maar „het topje van de ijs
berg”, aldus wethouder Louis Knij
pers van Volkshuisvesting. Mensen,
die een benedenwoning met drie
kamers willen hebben, moeten ge
middeld vijf jaar wachten en voor
jongeren onder de 27 jaar (geschat
aantal 140.000) is er zelfs geen kans
op een urgentieverklaring tenzij ze
getrouwd zijn of langer dan een
jaar samen wonen.
WW
WW’
OM
Q
BI
||T TT Fg
gal -
OR
Roulette draait in de kerk
WETHOUDER BRAUTIGAM
L
Ondanks het fait, dat de dienst Her
huisvesting vorige week een nieuw on
derkomen kreeg, blijft het woningnood-
probleem in de hoofdstad even schrij
nend als het in de naoorlogse jaren
altijd al geweest is. En de kans op een
oplossing is even groot als de vondst van
een gouden fiets op het Waterlooplein.
Het nieuwe jasje van Herhuisvesting
is van moderne snit. De bezoekers trek
ken nummertjes, zoals bij de warme
bakker gebeurt en ook het royale aantal
spreekkamers is van een nummer voor
zien. Op de dag van ons bezoek hebben
140 mensen binnen vier uur een urgen-
tieverklaring aangevraagd.
dijn. Een nerveuze man, die zich juist
van een plasje heeft ontdaan, wijst ons
de weg. Het is nog niet druk in West-
End en slechts één van de drie speelta
fels kan aan klantenbinding doen. Me
neer Frank, de regisseur van dit „be
drijf” waarvan de winst volgens de ver
halen voor de missie is bestemd, schiet
met een ontstelde uitdrukking op zijn
gezicht op ons af. Nadat wij in orde zijn
bevonden, benadrukt Frank op vriende
lijker toon dat we beslist niet verplicht
zijn om te spelen en dat de drankjes
door het huis worden aangeboden. Maar
dat wisten we al.
„Je hoorde het verwijt dat er
alleen nog gebouwd werd voor
studenten en ik vond eigenlijk
dat die mensen gelijk hadden”,
zegt hij.
De Jacob Obrechtkerk: Afbraak als toe
komst, maar het rouletteballetje rolt er
Hoe ziet hij de toekomst van
de Jordaan? „Ik geloof dat de
buurt over zijn dieptepunt heen
is, maafr er zal nog wel heel
veel moeten gebeuren. Een pro
bleem vormen de hoge restau
ratiekosten, maar dat is puur
een kwestie van subsidie. Een
punt is wel dat de procedures
nog veel te omslachtig zijn. De
enige goede manier is een ster
ke delegatie naar de locale pro
jectgroepen. Maar ja, als je de
HET IS NOG niet zo lang geleden
dat in de Jacob Obrechtkerk het
puikje van de roomse natie in de
biechtstoel knielde. Nu wordt er
roulette gespeeld ook op zondag.
Dat gebeurt in de sacristie, waar
ooit de pastoors zich plachten te
verkleden, maar waar nu drie speel
tafels staan. Een rokerige ruimte
met genoeglijke plaatjes aan de mu
ren, die haar meer op de kantine
van een korfbalclub doen lijken dan
op een casino. Het is één van de
tientallen illegale speelholen, die in
Amsterdam kunnen floreren. En
kele uren voor onze komst hebben
agenten er nog een kijkje genomen.
Dat vertelt een als student „ver
momde” croupier, die op de vraag
waar je nog meer in de hoofdstad
kunt spelen, onverschillig zegt: „Op
iedere straathoek”.
benieuwd in hoeverre dit stukje
samenleving in de buurt gaat
functioneren”. Dat het complex
met restaurant, zonneterras
en rozenprieel stimulerend
zal werken op andere plannen,
is een zaak die zeker is,
ben altijd veel bijgedragen en
doen dat nog tot het sociaal-cultu-
rele leven in Amsterdam. „Kunste
naars, advocaten, ambtenaren, arbei
ders, journalisten, raadsleden of wie
dan ook” komen daar immers maar al
te graag en daarom izou het voor
Amsterdam „een ramp” zijn als al die
kleine zaken zouden moeten verdwij
nen.
Resultaat is een meer ge
mengde bevolking met plaats
voor een arts, verpleegsters,
onderwijzers en een paar be
jaarden. Volgende week krijgen
ze de sleutel. De maandelijkse
huur van 250 gulden ten
slotte kostte de vjjf jaar duren
de restauratie f 3,5 miljoen
is voor de meesten acceptabel.
Brinkgreve: „Ik ben ontzaglijk
Achter ons horen we boze kreetjes.
Met de rest gaat het kennelijk ook niet
al te best. Iemand roept opgewonden:
„Wat die tafel vanavond heeft, weet ik
niet”. Twee vriendinnen staan met rode
koppen op. De kleinste doet geen moeite
meer haar tranen te verbergen. Meneer
Frank heeft de misère van het tweetal
blijkbaar al vaker meegemaakt, want hij
kijkt zuinigjes. Hij vertelt bij het uitde
len van de katjes hoe karig het deze
avond met de omzet is gesteld, maar dat
maakt geen indruk. De huilerige dames
pakken hem bij zijn arm en de exploi
tant ziet geen andere uitweg dan ze een
tientje extra toe te stoppen.
ambtenaren passeert, wordt dat
als een soort heiligschennis be
schouwd”.
WE WILDEN een gesprek met één
van die beambten, die dagelijks alle
woonellende aan zijn ballie voorbij ziet
trekken. Dat kon niet en daarom komen
we terecht bij de 64-jarige mej. E. P.
Edzes, een mislukte clasica (zoals ze
zelf zegt), die nu onder meer het balie-
personeel onder haar hoede heeft. Dat
zijn voornamelijk (gesjeesde) studenten,
die na een paar jaar weer vertrekken
maar „moedig” en ..fris” genoeg Zijn om
de uitputtingsslag aan te kunnen. Want
de ellende is groot: Hoe reageren ze
daar op? Mej. Edzes: „Ze steunen elkaar
en bovendien zijn ze een stuk geduldiger
dan ik ben. Ze zijn bereid het standpunt
van de dienst te verkopen, maar doen
ook erg hun best om een foute beslissing
weer ongedaan te maken”.
Dat standpunt van Herhuisvesting is
noodgedwongen hard, want de richtlij
nen laten eenvoudig erg weinig ruimte
om gevoelig op ernstige (woonproble
men te rasteren. De woningvoorraad is
de stadsveld moeten ruimen. Dat ge
beurt in zekere zin nu al bij de
verkoop van te kleine en niet van
gescheiden dames- en herentoiletten
voorziene etablissementen. De raads
leden willen dat het stadsbestuur
daar wat aan gaat doen. Het is welis
waar een zaak van Den Haag, maar
de gemeente heeft toch ook haar
eigen verantwoordelijkheid. Hun ar
gument: de levendige „knijpies” heb-
TWEE RAADSLEDEN, Visser en
Van Antwerpen, hebben het opgeno
men voor de „knijpies” of „bruine
cafés”. In een nota, getiteldEen
pleidooi voor een stukje café-cultuur”
voorspellen zij, dat veel typisch Am
sterdamse kroegen in 1978 als de
gewijzigde Drank- en Horecawet ef
fectief wordt het toch al gehaven-
De ontvangsthal in het nieuwe gebouw
van Herhuisvesting in de Van Reigers
bergenstraat. Nummers voor de tien
duizenden woningzoekenden.
IN HET hofje, dat er een
klassiek sprookjeshuis bij kreeg
bevinden zich zestig wooneen
heden. Oorspronkelijk leken die
alleen weggelegd voor kunst
studenten en kunstenaars (ook
de tekenaar Opland zit er),
maar na kritiek uit de buurt
werden die plannen gewijzigd.
Aan de tweede tafel verspeelt een
rijzige man met een managersvoorko-
men binnen vijf minuten het weekloon
van de doorsnee-Nederlander. Ook voor
hem klinkt het „rien ne va plus”. Niets
gaat meer. Buiten regent het en op het
Museumplein wordt een zwarte hond
door een auto overreden. Niet zo’n op
wekkend buurtje vanavond, bedenken
we.
HET PUBLIEK wordt ook kritischer.
Gezinnen, die een huis aangeboden krij
gen, wijzen dat vaak verontwaardigd
van de hand „omdat ze goed worden
gevonden voor zo’n krot”. De cheffin
zegt: „Dat wisselt met de ontwikkeling
van de maatschappij. Dezelfde woningen,
waar men in 1947 nog gelukkig in was,
werpt men nu vol afschuw van zich af”.
Ze praat over de vele onredelijké
verlangens. Maar wat as onredelijk? „Als
iemand op drie hoog zit en hij kan de
trap niet meer af, is het niet onredelijk
dat ie een benedenhuis krijgt. Alleen, we
hebben ze niet. Dat is het probleem”. De
bewoners van de Bijlmer, die zo graag
van hun Vrije sectorflat je naar de stad
(valt voornamelijk onder de distributie)
terug willen, krijgen op grond daarvan
doorgaans lik op stuk. „We kunnen ze
niet zomaar aan een andere woning
helpen, omdat ze het in de Bijlmer niet
leuk vinden”.
Toch vraag je je af wat er met de
studentenambtenaren gebeurt, die dage
lijks Amsterdammers te woord moeten
staan die over hun toeren zijn. Voor
mej. Edzes zijn er slechts twee moge
lijkheden. „Of je knapt af of je ver
hardt”.
Is ze er zelf harder door geworden?
„Nee, want ik ben van nature vrij hard,
om zo te zeggen. Ik heb een zakelijke
benadering bij zulke problemen. Een
andere kwestie is dat Amsterdam niet
zakelijk is ingesteld. Ze nemen beslissin
gen op gevoelsoverwegingen. Maar je
wordt toch wel harder. Dat komt door
de praktijk. Hoe dichter je bij de men
sen staat, hoe moeilijker het is, maar
het gaat makkelijker als je een dossier
voor je neus hebt”, aldus mej. Edzes. die
kort daarna expiodeert van woede als
een andere juffrouw (van het bureau
Contacten) uiterst lastig blijkt te zijn.
Kennelijk waren ook in het nieuwe huis
van Herhuisvesting de zenuwen nog
rond.
TEGEN HET begin van de avond
wordt het drukker. Het zijn vooral da
mes op leeftijd met wollen vesten en
bij wijze van spreken de breinaald
den binnen handbereik. Zodra Nico, de
andere croupier, verschijnt nestelen ze
zich geroutineerd aan de tweede tafel.
Nico blijkt een vlotte prater, die onbe
wogen de rondfladderende bankbiljetten
voor fiches inwisselt. Iedere speler krijgt
zijn eigen kleur „om trammelant te
voorkomen”. De vrouw naast ons oogt
met een vies gezicht naar de croupier.
„Bij die engerd wil ik niet spelen, want
die brengt ongeluk”, is haar commen
taar. Onze andere buurvrouw heeft
haast. „Schiet op Nico”, roept ze, „over
een half uur moet ik thuis zijn”. Twee
uur later zit ze er nog.
Er wordt hoog ingezet en niet zelden
gebeurt dat volgens de patronen van het
bijgeloof. Maar ook dat zaait zo
Eén van de mannen, die aan
dat nieuwe leven in Amster
dams meest karakteristieke
buurt energiek heeft gesleuteld,
is Geurt Brinkgreve, Als voor
zitter van de stichting Diogenes
heeft hij niet alleen het tot een
puinhoop vervallen CC-hofje
een romantische woonbestem
ming gegeven; toen Publieke
Werken hier nog met drastische
opruimplannen rondliep heeft
hij daar met actiegroepen fel
tegen gevochten.
„Het is nu eindeloos veel be
ter”, aldus karakteriseert
Brinkgreve de nieuwe beleids
lijn van het stadsbestuur, dat
meer oog heeft voor herstel
plannen dan voor onherstelba
re slopersdaden. Hjj praat over
de Grote Ommekeer en laat
zich ontvallen, dat monumen
tenzorg en met name Diogenes
in de Jordaan pionierswerk
hebben verricht.
De Jacob Obrechtkerk op een
steenworp afstand van het Museumplein
staat al jaren op de nominatie om
gesloopt te worden. Een somber gebouw,
dat nog fungeert als verenigingscentrum
van de buurt, waar vergrijsde mannen
een kaartje komen leggen.
West-End, zoals de besloten (roulette)
club heet, bevindt zich aan het einde
van de zij-ingang achter een groen gor-
WE NEMEN plaats naast de croupier
met het studentengezicht. Hij trekt sma
lende parallellen tussen het flonkerende
casinowerk en „dit hier”. Als professio
nal heeft hij jarenlang in de Duitse
speelpaleizen gewerkt tot een revuemeis-
je hem naar de hoofdstad lokte. De
meeste bezoekers van West-End kent hij
als zijn vestzak. „Je hebt er bij die hier
elke avond komen”. Dat is dan een
geldrovende hobby, constateren wij.
„Ach, elke hobby kost geld”, antwoordt
hij droogjes. Hij vertelt ook hoe de
Chinezen steeds nadrukkelijker het Am
sterdamse gokwereldje gaan beheersen.
In de roulette-kerk, die binnenkort
tegen de grohd gaat (de speeltafels ver
huizen daarom in januari al naar een
hotel in de buurt), valt weinig uitheems
te ontdekken. Of het moest de Span
jaard zijn, die door omstanders met 11
Capitano wordt aangesproken maar niet
de onuitwisbare indruk maakt ooit op de
brug te hebben gestaan. Hij is één van
de weinige gelukkigen, die zijn investe
ringen beloond ziet maar dat verandert
als een struise dame met geverfde lip
pen, maar zonder fiches zijn medelijden
opwekt. Wij spelen op nummer nul en
die keuze zou uiteindelijk ook het resul-
BEJAARDEN in Amsterdam krij
gen in speciale gevallen een telefoon
„cadeau” van de gemeente. Aanvra
gen voor een aansluiting en vergoe
ding van het abonnementsgeld moe
ten naar B. en W. of wethouder Van
der Eij den van Sociale Zaken ver
stuurd worden. Die bejaardentelefoon
is alleen bestemd voor ouden van
dagen voor wie de financiële kosten
te hoog zijn en die buiten de Bij-
standwet vallen. De hoofdstad telt
inmiddels 130.000 bejaarden, zodat
mag worden aangenomen dat het
storm zal lopen.
VONDELS Gijsbreght van Aemstel
komt terug. Niet op de planken van
de stadsschouwburg maar in de Wes-
terkerk. De man die verantwoordelijk
is voor het herstel van deze 1 janua-
ri-traditie is niemand anders dan de
„vergeten” regisseur van spectakel-
stukken Carel Briels. Toeval? Welnee,
want in 1941 maakte Briels met stu
denten en andere jonge welgestelden
een voorstelling Van de Gijsbreght en
deze mensen waren hoewel de no
dige haarstukjes ouder bereid om
dat nog eens dunnetjes over te doen.
De enige beroepsactrice tussen deze
amateurs is Josephine van Gasteren,
die de rol van Badeloch op zich zal
nemen. Zeker is, dat het geen Gijs
breght wordt voor scholieren. Het
entreekaartje kost namelijk dertig
gulden. Briels ziet dat niet als be
zwaar want hij rekent op de komst
van families uit Amsterdam, het Gooi
en Brabant.
taat van onze speelwoede aangeven. Me
neer Frank, die oog heeft voor details,
trekt een meelevend gezicht en diept uit
het metalen geldkistje twee tientjes op.
„Het katje” waarop iedere verliezer
wordt getracteerd.
K
a
5>
C-
8
B
B
f
Het hofje is gesticht door de
wolwever Cleas Cleasz. Anslo,
één van de aanzienlijke Am
sterdammers die als weldoener
historie schreef. Maar na de
oorlog was het morsdood. Wat
restte was een hoopje ellende,
dat door onkruid was overwoe
kerd. Het bleef leeg staan om
dat het begrip kraken toen nog
niet was uitgevonden. Diogenes
probeerde het te verwerven,,
maar stuitte op de nodige pro
blemen. „We hebben een brief
gestuurd aan de laatste nog
levende regent, maar die man
was al in de negentig en voor
dat ie kon antwoorden, was ie
al dood”. In een later stadium
zorgde het provinciaal bestuur
voor een weliswaar komische,
maar ook vertragende noot.
niet alleen slecht, maar ook veel te
klein om de meeste klanten op hun
wenken te bedienen. Een gezinnetje, dat
er een baby bij krijgt, moet het met
twee kamers doen tot het kind acht jaar
is. „Dan pas is het urgent. Dat is na
tuurlijk wel te laat want zo’n kind
maakt alle ruzietjes tussen vader en
moeder mee en zij kunnen door het
gehuil niet naar de tv kijken”.
Uiteindelijk hoefde het hoofd
van verkeerswethouder Evert Brauti-
gam toch niet te rollen. De KVP-er,
die met name door het dynamische
duo Treumann (PvdA) en Wessels
(D’66) herhaaldelijk is aangevallen
vanwege zijn zwakke beleid ten aan
zien van de vrije banen voor het
openbaar vervoer, had het maandag
bij de begrotingsbehandeling opnieuw
erg zwaar te verduren. Maar hij red
de het. Een motie van afkeuring
haalde de stemming niet eens, omdat
het ordevoorstel van Wessels met 25
tegen 14 stemmen werd verworpen.
Dit dank zij interventie van de PvdA,
van welke fractie Treumann zei dat
was afgesproken niet „op de man” te
spelen en dat het alle perken te
buiten ging om dat vijf minuten voor
het einde wel te doen. Het vreemde is
evenwel dat Treumann onlangs nog
bij een interpellatie van Wessels con
tra Brautigam juist wel op de man
speelde. Wessels was het daar toen
niet mee eens, omdat naar zijn me
ning het hele college van B. en W.
voor het verkeersbeleid verantwoor
delijk was. Nu waren de rollen in
eens omgedraaid. Daarom: het kan
verkeren vooral in de politiek. Het
raadseltje van de week, is wie er de
nieuwe verkeerswethouder wordt na
de verkiezingen. Wessels of Treu
mann. De eerste heeft als verkeersfn-
genieur betere papieren, de ander een
grotere partij.
blijkt de nodige verliezers. Een
schrale troost is de warme hap, die de
spelers boven in de mensa gratis krijgen
voorgeschoteld. Het menu: piepers, „ka
tholieke” bonen en iets wat voor een
biefstukje doorgaat maar er niet naar
smaakt.
Brinkgreve:,,Ze lieten ons we
ten dat het hofje bestemd was
voor oude vrouwen en niet
voor meisjes, die viool spelen”.
IN HET Claes Cleaszhofje zul
len (weer?) kinderen worden
geboren en het zit er dik in dat
bejaarden dan als babysitters
zullen fungeren. Het onder lei
ding van de architect Gerard
Prins gerestaureerde en uit
1615 daterende hofje aan de
Eerste Egelantiersdwarsstraat
zal één van de trekpleisters
zijn op de tentoonstelling „De
Jordaan herleeft”, die maan
dagmiddag door prins Claus
wordt geopend in de Noorder-
kerk.
i?' WH'
nog.
- 1 -i
