ONVREDE OVER CONCORDAATSONDERHANDELINGEN OORZAAK
Misviering van
Gerard Reve
verboden
CONFLICT KERK-
STAAT DREIGT
IN PORTUGAL
Raad van Kerken bezorgd over
gevangenen in Zuid-Vietnam
Gebiedsuitbreiding Zendingsbond
in Oost-Afrika
„Drie van Breda
moeten vrij”
„Aan de hand van uw kind”
opnieuw leren geloven
Geestelijk
Leven
Iw-M.
Zuid-Afrika neemt
maatregelen tegen
dr. Buthelezi
boekje OVER AL EN DIRK VISSER OVER GELOOFSOPVOEDING
CE
PR
Hou de kerk wakker
Katholiek Nederland
opent Heilig Jaar
met goocheltruc
„IDEOLOGISCHE BRIL"
NACHTKAARS
X-
I
ZATERDAG
1 5
DECEMBER
1973
16
Erbij
ZATE
V
teg
Wi
Spaanse priesters bezetten nuntiatuur in Madrid. In Bern en in
Bonn. Het bisschopshuis in Bilbao wordt bezet, evenals de theologische
faculteit van de Jezuïetenuniversiteit in die plaats. Een Spaanse priester,
ligt na een hongerstaking in een coma. Een priester-historicus wordt zon
der opgaaf van reden van de straat opgepakt.
„Na vijf gespreksavonden met
ouders van opgroeiende kinderen
in vijf plaatsen in de Haarlemmer
meer werd het ons wel duidelijk,
dat in veel gezinnen een dodelijke
zwijgzaamheid bestaat over reli
giositeit”. Dat zegt Wim Al, pas
tor in Nieuw-Vennep en katecheet
in het dekenaat Hoofddorp. Samen
met Dirk Visser, pastor voor vol
wassenenvorming en kadertraining
in hetzelfde dekenaat, schreef hij
naar aanleiding van die gesprekken
het boekje „Aan de hand van uw
kind, geloofsopvoeding voor kleine
kinderen”. Het boekje is zojuist uit
gegeven bij uitgeverij Gooi en
Sticht in Hilversum.
t
j
Onrust in kerkelijk Spanje groeit
0
y
DR. ERNST WILM
■g
ft ■-
Op de foto Wim Al en Dirk Visser.
te f
loo
de
gro
var
In de wijde omtrek is namelijk geen
enkele medische voorziening. Een van de
grote volksziekten in die streken is het
grote alcoholmisbruik en de menselijke
ellende die daaruit voortvloeit, aldus ds.
Bouw. Aan kerk en zending is 20 hecta
re grond in het vooruitzicht gesteld om
met het werk te beginnen. In West-
Pokot wonen meer dan 100.000 mensen,
onder wie nog geen vijf procent christe
nen. Het hoofdbestuur van de Gerefor
meerde Zendingsbond heeft het princi
pebesluit genomen om in samenwerking
met de hervormde kerk van Oost-Afrika
het zendingswerk van de GZB in het
nieuwe giebied West-Pokot ter hand te
nemen.
Met het boekje willen zij zich richten
op die groep ouders die eigenlijk hun
kinderen liever „iets” van hun eigen
geloofsovertuiging willen meegeven dan
zich min of meer van de zaak af te
maken onder het motto: ze zoeken het
later zelf maar uit.
de
Het
Mgr. Zwartkruis van Haarlem heeft
afgelopen zondag al tijdens een dienst in
de Amsterdamse binnenstadskerk „De
Papegaai” het jaar ingeleid.
klaarblijkelijk een vrijbrief voor straffe
loosheid genieten. Hij stelt huiszoekingen
van de politie aan de kaak (onder ande
re in kerkelijke gebouwen), waarbij de
slachtoffers voorbarig als „subversieven”
worden bestempeld. Hij hekelt onder
vragingen van hele nachten of zelfs
langer aan één stuk door, waarbij de
slachtoffers worden gefolterd. Hij vraagt
een verzachting van de omstandigheden
in gevangenissen. Hij onderstreept dat
sommige gevangenen het gevaar lopen
„werkelijk psychologische aandoeningen”
te krijgen ten gevolge van de behande
ling die zij ondergaan. Hij noemt tens
lotte de straffen die onder andere aan
de priester van Zamora opgelegd waren
„buiten iedere verhouding” ,en vraagt
een herziening van hun proces of ten
minste een toepassing van amnestie.
Een methodistische predikant in de
Engelse plaats Rhos on Sea heeft een
uniek middel bedacht om zijn gehoor
tijdens de preek wakker te houden
Wanneer de dominee iemand in een
bank ziet knikkebollen, tovert hij een
konijn te voorschijn op de preekstoel.
Hij is hiertoe in staat doordat hij de
goochelkunst na zes jaar oefenen
enigermate meester is.
Dominee Brian Kay heeft niet voor
niets de goochelkunst te baat geno
men om zijn preken „kracht bij te
zetten”: elke zondag een volle kerk
en geen last meer van indutters.
En
te be
recht'
dat c
iemai
se er
Dt
bijz<
doet
gew'
zo ll
tafé
mee
won
wat
uitg
lekk
T
van
prir
bij
of
ten
boz
wa
ma
voc
W
alle
voei
me
ome
voo
loof
geir
snel
voll
..Da
moi
In een verklaring van de president van
de Wereldbond, de Fin Mikko Juva,
wordt gezegd dat de organisatie diep
geschokt is door de maatregelen tegen
dr. Buthelezi en dat zij ervoor zal ijve
ren dat deze ongedaan worden gemaakt.
Dr. Buthelezi keerde onlangs terug in
Zuid-Afrika van een bijeenkomst van
Christelijke kerken in de ontwikkelings
landen, die in de Verenigde Staten is
gehouden.
Buthelezi, die ook lid is van het dage
lijks bestuur van de Lutherse Wereld
bond, mag krachtens de bepalingen te
gen het communisme tot december 1978
niet meer deelnemen aan bijeenkomsten
van sociaal-maatschappelijke, politieke
en opvoedkundige aard en mag ook geen
onderwijs geven.
Wel behoudt dr. Buthelezi zijn bewe
gingsvrijheid en mag hij zijn religieuze
werk in Natal voortzetten.
In een van deze streken, het zoge
naamde Kara Pokot-gebied, dat niet
lang geleden nog tot Oeganda behoorde
en bijna 20.000 mensen telt, is nog nooit
permanent zendingswerk op gang geko
men. Een ander terrein is het gebied ten
noorden van Sigor, grenzend aan zuide
lijk Toerkana. In dit laatste gebied heeft
de Gereformeerde Zendingsbond een
verkenningsreis uitgevoerd. Bevolking en
regeringsautoriteiten waren zeer harte
lijk en gastvrij.
Na politie-ingrijpen verlaat een groep
van ongeveer 150 priesters, nonnen en
leken de pauselijke nutiatuur, die zij
eind vorige maand 24 uur bezet hadden
gehouden. De bezetting gold als solidari
teitsbetuiging met de zes priesters van
Zamora.
Als motief wordt aangevoerd dat vol
gens inzichten van strafdeskundigen en
psycho-therapeuten al na een gevange
nisstraf van twaalf jaar ernstige bescha
diging van de persoonlijkheid optreedt.
Daarom moet een levenslang opgelegde
gevangenschap al onmenselijk worden
beschouwd, aldus de Westduitse predi
kanten.
Ds. W. J. Bouw van de GZB schrijft
in het zendingsblad „Alle den volcke’
dat de mensen daar zo geisoleerd hebben
geleefd, dat verschillenden van hen de
simpelste zaken als bijvoorbeeld lucifers
nog nooit hadden gezien. Wel hadden zij
met eenvoudige middelen stenen tweten
te maken, in de hoop dat iemand in de
toekomst in staat zou zijn mee te helpen
met de bouw van een kleine polikliniek.
De Portugese regering lijkt vastbeslo
ten om door hard optreden een einde te
maken aan het kerkelijk verzet tegen
het regiem. Dit zegt het Angola Comité
in een verklaring die het heeft uitgege
ven naar aanleiding van de recente golf
van arrestaties in Portugal.
De verklaring noemt een aantal na
men van gearresteerden onder wie zich
principiële geweldloze leiders uit kerke
lijke kring bevinden. Velen van hen zijn
met name actief in de anti-koloniale
beweging in Portugal.
Het verscherpte optreden tegen de in
de ogen van Lissabon dwarsliggende
kerkmensen hangt samen met een opko
mend conflict tussen kerk en staat in
Portugal zo zegt het comité. De Koloniale
oorlogen en de nasleep van de moord
partijen in Wiriyamu zouden tot span
ningen hebben geleid tussen de top van
de Portugese katholieke kerk en de
regering. Dat is ondermeer gebleken, al
dus het comité, uit het fouilleren en
doorzoeken van de pauselijke nuntius in
Portugal, mgr. Sensi, toen deze terug
keerde van een reis door de koloniën.
De Lutherse Wereldbond heeft krach
tig geprotesteerd tegen de maatregel die
door Zuid-Afrika is genomen tegen dr.
Manas Buthelezi, regionaal directeur
voor de provincie Natal van het Christe
lijk Instituut tegen de apartheid.
sinds het tweede Vaticaans Concilie te
verzwijgen en in de doofpot te stoppen.
„De oprechte christelijkheid van degenen
die zo handelen is hoogst twijfelachtig”,
zegt hij. Met name stelt hij aan de kaak
dat een nieuwe, officiële catechismus
van de Spaanse bisschoppenconferentie
op staatsscholen wordt „veracht” en men
daarentegen een sterk verouderde cate
chismus gebruikt.
Nu heeft Spanje behalve als toeristi
sche trekpleister al geen best imago, een
al te openlijk conflict met de kerk hoeft
voor Franco nu ook weer niet. Uit alle
macht is daarom geprobeerd de indruk
te wekken dat de crisis rond Zamora als
een nachtkaars is uitgegaan.
Robert Bosschardt, onze correspondent
in Barcelona, vertelt hoe dat in zijn
werk is gegaan.
De Raad van Kerken in Nederland gaat actie voeren om het lot te verbeteren
van de politieke gevangenen in Zuid-Vietnam. Voorzitter dr. M. Klompé van de
sectie internationale zaken van de Raad heeft de pauseljjke commissie voor
Gerechtigheid en Vrede gevraagd druk uit te oefenen op de regering en de r.-k.-
bisschoppenconferentie in de Verenigde Staten om een eind te maken aan de
flagrante schending van de mensenrechten in Zuid-Vietnam. Deze is in strjjd
met het Vietnam-akkoord en met de voortgezette medewerking van Ameri
kaanse zijde.
Tegelijk heeft de vice-voorzitter van de sectie, prof. dr. C. L. Patijn, de com
missie voor internationale zaken van de Wereldraad van Kerken voorgesteld
internationaal initiatieven te nemen in het belang van de gevangenen.
Onlangs vroegen twee hervormde theologen, dr. J. C. van Dongen en prof,
dr. K. Strijd, de Raad van Kerken te gaan bevorderen dat het stilzwijgen rond
de meer dan 200.000 politieke gevangenen in Zuid-Vietnam, neutralisten,
boeddhisten en christenen, wordt doorbroken. Op grond van eigen concentratie-
kampervaring zijn zij erover verontrust dat veel verantwoordelijke lieden wei
geren te geloven dat de terreur en martelingen zulke onmenselijke vormen heb
ben aangenomen. Naast internationale initiatieven blijft een mentaliteitsbe-
invloeding van ons eigen volk, allereerst van de christenen, om kennis te nemen
van wat er aan de hand is en daaraan politieke uitdrukking aan te geven,
noodzakelijk, aldus dr. Van Dongen en prof. Strijd.
Morgen zal kardinaal Alfrink in de
kathedrale Catharinakerk van Utrecht
het „Heilig Jaar” voor Nederland ope
nen. De kardinaal zal om 10.00 uur
voorgaan in de eucharistieviering en een
homilie houden over het thema van het
Heilig Jaar, de verzoening. Deze viering
wordt door de KRO-radio uitgezonden.
Het eerste deel komt erop neer dat de
bisschop zowel de regering als de oppo
sitie ervan beschuldigt dat iedereen pro
beert de kerk voor zijn politieke karre
tje te spannen, en zich wanhopig af
vraagt: „Moet er dan een „rechtse” en
een „linkse” kerk bestaan; een kerk van
overwinnaars en een andere van over
wonnenen, een kerk van onderdrukkers
en een andere van verdrukten?”
Hij klaagt dat de taak en het optreden
van de kerk niet meer door een gods
dienstige, maar alleen door een ideologi
sche bril wordt bezien. „Wie de recht
vaardigheid, de vrijheid en de waarheid
verdedigt, wordt uitgemaakt voor een
subversief agitator; en wie de traditione
le waarden van het geloof verdedigt,
krijgt het etiket van een verstarde con
servatief opgeplakt.”
De overheid in het bijzonder beschul
digt hij ervan de vernieuwing in de kerk
Het feit dat de priester-bezetters van
Bilbao op een gegeven moment hun
actie hadden beëindigd, mocht uitgebreid
worden gepubliceerd in de Spaanse pers.
Daarentegen kreeg deze duidelijke
aanwijzingen van hogerhand om een
herderlijke brief, die mgr. Anoveros
(bisschop van Bilbao) uitgegeven had, te
verzwijgen. Pas een volle dag later werd
via een regeringsgetrouw persbureau een
sterk verminkte versie van het docu
ment verspreid, ondanks het uitdrukke
lijk verzoek van de bisschop aan de pers
om zijn herderlijke brief letterlijk of
helemaal niet te publiceren. De kranten
kregen te horen dat de letterlijke versie
hen een proces en-of boet zou
kosten, maar dat zij de verminkte versie
gaarne mochten afdrukken.
De echte tekst bestaat eigenlijk uit
twee delen. Eén dat de bisschop al
langere tijd in voorbereiding had en dat
een weloverwogen, zorgvuldig opgesteld
en zeer veralgemeend oordeel over het
probleem „kerk en politiek” inhoudt.
Plus een nieuw deel aan het eind, waar
schijnlijk in haast geschreven, dat op
concrete punten ingaat en waarin de-
bisschop folteringen en mishandelingen
aan de kaak stelt. Vooral dit tweede
deel „verdween” grotendeels in de ver
minkte versie.
Ook zegt de bisschop in dit deel dat
het de plicht van de priester is om
mensen terzijde te staan die onrecht
vaardig behandeld, verdrukt en gestraft
worden alleen maar omdat zij hun goed
recht opeisen (een duidelijke veroorde
ling van de gevangenisstraffen die zijn
opgelegd aan Baskische priesters omdat
zij onderkomen en hulp hadden verleend
aan leden van clandestiene Baskische
organisaties).
Het tweede deel van het herderlijk
schrijven van mgr. Anoveros wordt ge
vormd door zijn opmerkingen onder de
titel „Verschillende vormen van geweld”.
Hij klaagt dat extreem rechtse knok
ploegen, die Baskische priesters hebben
aangevallen, hun auto’s en zelfs hun
pastorieën in brand hebben gestoken,
door de politie nooit worden ontdekt en
He
baar
„Nat
teger
Het
beek
ken
maal
exch
niet
recei
wijti
neer
hoef
ossei
ook
trou’
dere
weet
kan
Gerard van ’t Reve zou een eucharis.
tieviering hebben mogen houden in de
Haagse Westeindekerk ter gelegenheid
van zijn vijftigste verjaardag en zijn
zilveren jubileum als schrijver, als die
viering een wat minder publicitair en
een wat minder eclatant karakter had
gekregen. Dat zei deze week vicaris dr.
W. van Paasschen van het bisdom Hot-
terdam in een toelichting op de weige
ring van bisschop Simonis om een der
gelijke toestemming voor de door Van ’t
Reve gevraagde mis te geven.
Volgens hem waren Van ’t Reve en de
bisschop na een wat hij noemde „open
hartig persoonlijk gesprek” samen tot
de conclusie gekomen dat de misviering
beter achterwege kon blijven.
Van Paasschen erkende wel dat de
weigering inderdaad niet los te zien is
van wat bij de geruchtmakende huldi
ging van de schrijver in 1969 in de
Amsterdamse Vondelkerk is gebeurd.
Daari
1 haar
beeld
met
griesi
vindt
van
schei'
baars
ven
dat e
vers
Dr. Ernst Wilm, oud-praeses van de
evangelische kerk van Westfalen en te
genwoordig geestelijk verzorger van de
„drie van Breda” heeft de hoop uitge
sproken dat de drie oorlogsmisdadigers
alsnog gratie zal worden verleend.
Hij heeft er overigens in West-Duits-
land mededeling van gedaan dat het nog
maar zeer de vraag is of de tegenstan
ders van gratiëring hun standpunt zullen
herzien, bijvoorbeeld in het licht van de
ernstige ziekte van Josef Kotalla. Alle
inspanning voor gratiëring of ontslag
wegens lichamelijke en geestelijke afta
keling na meer dan 28 jaar gevangen
schap aldus dr. Wilm, stuit in Nederland
tot nu toe op onbuigzaam verzet-
De raad van de EKD, zo liet dr. Wilm
nog weten, heeft samen met de West
duitse gevangenispredikanten in een me
morandum aan de minister-presidenten
van de afzonderlijke deelstaten gevraagd
om gratie na vijftien of twintig jaar
gevangenisstraf van alle tot levenslang
veroordeelden.
Maar de huizenhoge vraag, zo consta
teerden Al en Visser tijdens de gesprek
ken blijkt hoe die overdracht moet
plaatsvinden. Hoe vertel je het je kinde
ren, zou je kunnen zeggen en dat is
bepaald niet ironisch bedoeld. Veel ou
ders bleken er ronduit voor uit te ko
men dat ze met lege handen staan als
het erop aan komt hun kinderen in
ietwat begrijpelijke taal deel te willen
maken van wat zijzelf nu eigenlijk gelo
ven.
Als oorzaak voor deze kortsluiting
zien Visser en Al onder meer het feit
dat er voor de ouderen in onze samenle
ving alleen nog maar plaats is voor
zekerheden; van ruimte voor verwonde
ring juist een van de trekken van het
kind waarop het kan worden aangespro
ken is geen sprake.
De ouders moeten toch maar weer een
stuk verwondering gaan aanleren, zo
menen beiden. „Aan de hand van hun
kind”. Terug naar de bijbelse notities
van angst en hoop, van het verbond met
God, van het mogen geloven in de zin
van het bestaan. Bijbelse notities die ons
meer te zeggen hebben dan blijkt uit de
wat zij noemen „Grieks gekleurde ge-
loofstaal.”
In-het hoofdstuk „Oefeningen van ge
loven” gaan Al en Visser in op enkele
kindervragen, gegroepeerd rond thema’s
als God en Jezus, dood en hemel, kerk
en sacramenten. Het boekje dat besluit
met een aantal praktisch-pastorale sug
gesties voor samenspel tussen ouders,
school en kerk, wordt tenslotte door de
uitgever terecht een vraagbaak genoemd
voor ouders van opgroeiende kinderen.
De Gereformeerde Zendingsbond
(GZB) in de hervormde kerk gaat zijn
zendingsterrein in Kenya (Oost-Afrika)
verder uitbreiden. Het nieuwe zendings-
gebied ligt in het district West-Pokot,
dat ten noorden van Oeganda en Toer
kana (Noord-Kenya) zijn begrenzing
vindt. Het is evenals het onherbergzame
Toerkana lange tijd een zogenoemd ge
sloten gebied geweest. Ook vanwege het
nogal bergachtige terrein was het gebied
niet gemakkelijk toegankelijk en tot
voor kort vrij onbekend en en achterge
bleven.
W|
Tot zover een opsomming van enkele
gebeurtenissen van de laatste paar we
ken, waaruit mag blijken dat de atmos
feer in kerkelijk Spanje geladen is. Het
gaat al lang niet meer al was dat de
directe aanleiding om de zes priesters
van Zamora die door middel van een
hongerstaking protesteerden tegen het
bestaan van een „concordaatsgevange-
nis”. Ook niet meer om pater Garcia
Salve, veroordeeld tot vijftig jaar gevan
genisstraf wegens in Spanje verboden
vakbondsactiviteiten, van wie op dit mo
ment nietmand weet of hij nog in leven
is na zijn hongerstaking.
Het zijn slechts incidenten, die in de
nabije toekomst door verscheidene zul
len worden gevolgd, in een strijd die op
een hoger niveau episcopaat en rege
ring wordt uitgevochten.
Kerkelijk Spanje is verdeeld. Het ene
kamp, hier verder gemakshalve „pro-
gressieven” genoemd, wil zo langzamer
hand wel iets gerealiseerd zien van
concilaire vernieuwingsgedachten.
andere kamp, de „behoudenden”
zien meer heil in de continuering van
éen kerk die pal achter het totalitaire
regiem van Franco staat.
Die verdeeldheid dateert al van lange
re datum maar won aan betekenis toen
het Vaticaan en Madrid gingen praten
over een herziening van het concordaat.
Iets waar de progressieven in tegenstel
ling tot de behoudenden wel voor te
porren zijn. Hoewel het Spaanse episco
paat als geheel buiten de onderhandelin-
gen over een concordaatsherziening
wordt gehouden, is het duidelijk dat de
meer behoudenden door hun goede rela
ties een betere uitgangspositie hebben.
Daar doet het feit dat de „progressieven”
een meerderheid vormen binnen het bis
schoppencollege niets aan af.
onder redactie van Ronald Kraayeveld
.ftftfc W'.
V 4
."V'
f
ft'
ft ft ft
J
