waairte®®?
♦Sffl’Ë llwH
Pendelen tussen Jakarta en Jeddah
Jan Olivier
gaat Canada
aanpakken
fesifio
wö
9
ZATERDAG 22
19 7 3
DECEMBER
TTl
REDACTIE: UDO. J. BUYS
Europeaan is in Marokko
wandelende geldbuidel
start
als
op
een betjak (fietstaxi)
(gemotoriseerd).
Kleine pakketjes menselijk leven op
kinderruggen, een normaal straatbeeld
in de stad Fes.
een zalig gek pleintje tax-free te ko
pen en ook hier is de situatie weer
heel anders. Iedereen staart je aan en
probeert je wat te verkopen. Perzische
kleden, balpennen, en ga zo maar door,
alleen geen olie. Je moet altijd afdin-
Een typisch Marokkaanse lemen leef
gemeenschap zoals ze veelvuldig in het
zuiden van het land te vinden zijn.
gen en komt daar door meestal op de
helft van de prijs”.
ALDUS VERNA’S eerste indrukken,
die ze besluit met een „Trimakasih en
sekamat djalan”. Hierboven Verna in de
cockpit van de „Kohoutek”.
DE REUSACHTIGE steenklomp van
het Atlasgebergte doorsnijdt het over
wegend Frans georiënteerde Marokko
zo verkondigde de aardrijkskundele
raar vroeger. Dat blijkt te kloppen. De
Atlas is een gebergte van een schoon
heid en ongebreideldheid, welke het
tu toyeren niet waardig zou zijn. Vooral
NU AL DRIE WEKEN pendelt de
nieuwe DC -10 van Martinair Holland,
de „Kohoutek”, met een DC-8 tussen
Jakarta en Jeddah. In opdracht van
Garuda worden deze maand 10.326 Mo
hammedaanse pelgrims van Jakarta
naar Jeddah (in Saoedie-Arabie) gevlo
gen. Een gigantische operatie waarbij
ook de Haarlemse stewardess Verna
Brouwer (26) betrokken is. Zij seinde
vanuit Hotel Kartika Plaza in Jakarta
over haar belevenissen tijdens deze
massale trektocht.
Een van de meest opmerkelijke dor
pen in het zuiden is Efoud, dat hele
maal uit leem is opgetrokken. In de
nabiheid ligt een van de grootste oases
van Afrika. Volgens de overlevering
nabijheid ligt een van de grootste oases
staan hier meer dan een miljoen palm-
...Wie deze zomer z’n vakantie in het
Deense Aarhus (Jutland) wil doorbren
gen en er niets op tegen heeft gedu
rende die tijd een Deense familie in
zijn huis te hebben, moet maar eens
contact opnemen met het Deens Ver
keersbureau, Keizersgracht 518 in Am
sterdam (020-226717), waar men hier
voor een speciaal formulier heeft klaar
liggen. De uitwisseling wordt dan in
samenwerking met de VW in Aarhus
tot stand gebracht...
Wandeltochten
en snippertrips
ZUIDELIJK Marokko in de herfst
Dat betekent zo ongeveer draaglijke
temperaturen, regenloze etmalen, zo nu
en dan een schaapwolkje, bijna droge
rivierbeddingen, zeer stoffige wegen en
tegen de avond ontluikende stadjes en
dorpen. De mensen zijn over het alge
meen arm. Niet zo schrijnend als in de
ten zuiden van de Sahara gelegen Af
rikaanse landen maar men houdt niet
over. Een Europeaan, hoe shabby ook
gekleed, is in de ogen van de gemid
delde Marokkaan gelijk aan een wan
delende geldbuidel. En dat is bepaald
geen pretje. Kuierend door een dorp of
kashbah wordt je ongevraagd al ras
door een jonge „gids” vergezeld, wiens
ogen hoe langer hoe meer de vorm
aannemen van kronkelende dollarte
kens.
DE MAROKKAANSE regering is er
veel aan gelegen om ook het zuiden
van het land aantrekkelijk te maken
voor de toerist. Ellenlange asfaltwegen,
die tot aan de rand van de woestijn
doorlopen en luxueuze hotels in de
grotere plaatsen moeten ervoor gaan
zorgen, dat meer vreemde valuta het
land binnenkomen. Het is de vraag in
hoeverre dat zal lukken. Het is welis
waar goed toeven hier en daar maar
dat je nou uitgerust terugkomt is toch
weer iets anders.
HET GEKNIPPER der oogleden ver
snelt duidelijk even als ineens een
bord met het opschrift „Van hier per
karavaan naar Timboektoe in 52 da
gen” voor ons opdoemt. Dat spreekt tot
de verbeelding. Enkele ogenblikken
drijven de gedachten naar onze moedige
immer in pofbroek gestoken Vlaamse
collega reporter Kuifje, die door zijn
geestelijke vader Hergé zo vaak naar
deze contreien werd gezonden om er
zijn onmogelijke missies te volbrengen.
Het onvervalste Timboektoebord
staat aan de startplaats van de grote
kamelenkaravaan nabij de Zuidmarok-
kaanse stad Zagora. De intense droogte,
de vele goudgele zandheuvels en de
her en der in de schaduw duttende
inlanders wijzen er al op, dat we hier
aan het randje van de grote gloeiend-
hete zandbak ofwel Sahara vertoeven.
HOE HET NIEUWE seizoen zich zal ontwikkelen kan niemand voor
spellen. Drijft de energiecrisis de mensen van de auto naar het vlieg
tuig of niet. De ANVR - de Algemene Nederlandse Vereniging voor
Reisbureaus - heeft zich gehaast te verklaren dat alle gepubliceerde
vluchten normaal zullen worden uitgevoerd. Aan keuzemogelijkheid
geen gebrek. Een van de nieuwe bestemmingen die in de programma’s
te vinden is (ondermeer in dat van Silverjet en Neckermann) is een
rondreis door Marokko. Een bijzondere medewerker maakte vorige
maand een reis van 2500 kilometer door het zuidelijk deel van het
Noordafrikaanse land. Zijn bevinding:
oek de Provinciale VVV Zuidlimburg
heeft een „totaal-gids” voor 1974 uitge
geven, waarin ook bezienswaardighe
den, attracties en evenementen in zijn
opgenomen. De gids is verkrijgbaar
gratis bij de Provinciale VW.
Kasteel Den Halder, Postbus 88 in
Valkenburg (04406-13993)...
DE PASSAGIERS zijn over het alge
meen zeer oud en deze keer, in verge
lijking met vorig jaar, toen ik Marok
kanen vervoerde, zijn er veel vrouwen
bij. De meesten komen uit midden-
Java, Sumatra en hebben nog nooit
een vliegtuig gezier laat staan er in
gezeten. Af en toe tijdens de landing
stapelen ze de bagage op een stoel en
gaan er zelf voor zitten en kijken je
triomfantelijk aan van hoe heb ik dat
nou gefikst. Tjutji Muka hebben we
inmiddels geleerd is gezicht verfrissen
en tali kursi is riemen vast.
STEEDS ZIJN er echter wel een
paar gasten bij die Nederlands spreken
en het prachtig vinden om met ons
over Holland te praten en liedjes te
zingen, zoals daar bij de molen en ga
zo maar door. Op 5 december waren
het sinterklaasliedjes.
BIDDEN MOET natuurlijk ook tij
dens de vlucht gebeuren en een toer-
leider bidt dan voor via het omroep-
„PIONIEREN IS altijd mijn lust en
mjjn leven geweest”, zei me een en
thousiaste Jan Olivier, toen hij dezer
dagen met ztfn vrouw Betty van
Schiphol naar Canada vertrok, waar
hij in Toronto een nieuwe start gaat
maken. Met ingang van 1 januari is hij
benoemd tot directeur van het Canade
se kantoor van de nieuwe reisagent
Lïslind International, die onlangs ont
stond door de bundeling van de aktivi-
teiten van de buitenlandse reisbureaus
door de Reis- en Toerismegroep van de
Nederlandse Scheepvaart Unie.
„WAT EEN VERSCHIL met het
winterse Holland. Het is hier warm en
broeierig. Zalig, zonder al die extra
hemden en jassen. We maken hier een
prachtige tijd door. De bevolking in
Indonesië is enorm gastvrij. De hadji-
vluchten zijn een beleving. De pelgrims
die we naar Jeddah brengen zien er
schitterend uit. De vrouwen met ge
kleurde sarongs en de mannen met en
fez. Ze hebben veel gevoel voor humor
en als we zo’n fez opzetten liggen ze
dubbel van het lachen en iedereen wil
met je op de foto. Maar wat zijn ze
systeem. Dat is een zeer indringend
geluid en duurt bijna een uur. Wij
staan vaak met open mond te kijken,
hoe de hadji’s er in op gaan. Ook het
bekende kleedje op de grond, gericht
naar Mekka, wordt gebruikt. Maar het
is wel moeilijk om de juiste richting te
wijzen, want dat gevoel van oost en
west missen wij nog steeds in een
vliegtuig”.
per chartervliegtuig op bezoek bij hun
familie te laten gaan. De eerste vlucht
maakte ik in 1961 met een DC-7 naar
New York. Maar de mooiste vlucht
was nog die naar Vancouver in 1963.
Toen de captain op een gegeven mo
ment meedeelde dat het vliegtuig over
Canadees grondgebied vloog stonden
alle 78 passagiers op om hun jas aan te
trekken en hoed op te zetten. We
moesten toen nog zo’n viereneenhalf
uur vliegen”.
BIJ ZIJN NIEUWE drukke baan in
Toronto wordt Jan Olivier bijgestaan
door zijn vrouw Betty. „Dat heeft ze in
mijn vorige banen gedaan en dat blijft
ze nu ook doen. M’n dochter Joyce van
21 springt er ook in en krijgt voorlopig
als specialiteit Europa”. Olivier - zijn
toeristische wereld begint al in 1938
toen hij in Batavia voor de Nederland
se Lloyd scheepspassages ging verzor
gen - ziet de toekomst van het toeris
me ondanks de oliecrisis niet zo som
ber in. Volgens hem volgt er automa
tisch uit dat de luchtvaartmaatschap
pijen meer moeten gaan samenwerken
en ook de charter- en lijndienstmaat-
schappijen elkaar hechter de hand zul
len moeten reiken. En dat betekent
minder halfvolle machines.
klein en tenger. Het is een pracht
gezicht als je die grote vliegers van
ons er tussen ziet staan.
het hotelpersoneel doer daar nog eens
een schepje bovenop. Een kamermeisje,
dat een op de gang naderende toerist
in de gaten krijgt, plakt haar lichaam
tegen de muur om de doorgang voor
meneer of mevrouw zo ruim mogelijk
te maken. Het zijn waarschijnlijk de
laatste rudimenten uit een koloniaal
verleden.
Halfblinde mannen, ongelukkige kin
deren, geestverjagers, sissende slangen,
bloedige slachtpartijen van schapen en
akelig indringende muziek makende
mannen zijn elke dag weer te vinden
op het grote en nooit verlaten markt
plein van Marrakech. Het nemen van
een foto kost geld. Een vlug snapshotje
is er niet bij. Altijd hebben ze het in
de gaten. Ze laten je begaan maar
zodra de sluiter klikt springen ze als
een veer op om vriendelijk maar zeer
dringend een dirham los te peuteren.
Dat lukt ook meestal wel. Uitnodigingen
om bij iemand thuis een pijpje Kif te
komen roken zijn legio en getuigen
van een soort gastvrijheid, die deson
danks nogal dubieus aandoet.
In de stilte van de donkere nachten
huilen de honden voor wie het slecht
toeven is in dit eigenaardige Noordafri
kaanse koninkrijk. Marokkanen hou
den niet van honden. Een schop, hier en
een lel daar is de tol van het onge
wenst zijn.
DE HERINNERING aan de eenzame
fietser verschijnt in het diffuse maan
licht. Het was een Europeaan geweest.
In de rode schemering van een onge
naakbare
met
DE STROOM REISGIDSEN voor het zomerseizoen 1974 laat nog niet
af. Als het even kan nog dikker en met nog net even wat meer kleur
dan het vorig jaar presenteren de reisorganisatoren zich. En natuurlijk,
met wat nieuwe bestemmingen, want we zijn de aardbol nog lang
niet rond. Vooral dat laatste houdt het reiswereldje voortdurend in
tensief bezig. Reizen naar nieuwe bestemmingen worden in het grootste
geheim voorbereidt. Vorige maand kwam het Eindhovense Fit met
zo’n primeur: een rondreis door het Midden-Oosten. Hoe nieuwsgierig
de toeristische broers wel zijn bleek uit de aanwezigheid van een af
gezant van een concurrent op de persconferentie, die zich, toen de
gidsen rondgingen, met het nieuws snel uit de voeten maakte.
ANDEREN, zo gaat het gerucht, wachten met het starten van de
persen tot de belangrijkste collega’s met een gids uit zijn. Prijzen kun
nen dan nog snel veranderd worden en zodoende bijt weer een concur
rent in het stof. Dit najaar werd Tanger als „zonnevlugje” geïntrodu
ceerd. Geen succes, liever nog eerder een mislukking, want te dringen
JAKARTA en het oliestaatje Dubai,
zijn de twee plaatsen waar de beman
ningen afwisselend rusten, „slippen”
om in vliegtermen te blijven. Verna
daarover: „In Jakarta hebben we al
het een en ander ondernomen. De
punt jak op geweest, een berg vol
theeplantages. En door Bogor gewan
deld, het Wassenaar van Jakarta, maar
wat een vergane glorie. Het huis van
Soeharto staat er en er zijn prachtige
botanische tuinen. We doen veel inko
pen op de pasar baru, waar je zalige
vruchten kunt kopen en in China
Town, waar batikfabrieken en zilver
markten zijn. Het verkeer in Jakarta is
een wir war, we reizen er meestal met
Atlashelling had hij daar
zijn tweewielertje gestaan. Be
zweet en lurkend aan zijn bidon. De
bus stoof langs hem. Een tiental minu
ten later en enkele honderden meters
hoger zagen we hem weer als een
stipje in de diepte, afieen.
DAT ER WEL DEGELIJK een rijke
bovenlaag in Marokko bestaat mag zijn
bewijs vinden in het bestaan van het
mondaine Ifrane even ten zuiden van
de stad Fes. Menig Zwitsers winter-
sportcentrum valt in het niet bij deze
rijk ogende negorij. De peperdure vil
la’s zijn gebouwd rond het buitenver
blijf van ’s lands koning, die in de
bosrijke omgeving op adem pleegt te
komen. Van december tot april kan
hier op een afstand van slechts
enkele honderden kilometers van het
brandende Saharazand aan winter
sport worden gedaan. Niet ver ervan
daan ligt Fes, het politieke, religieuze,
economische en culturele centrum van
Marokko. De bazar in het oude stads
gedeelte is een regelrecht doolhof,
waarin honderden handelslieden hun
waar aan de man trachten te brengen.
Een walgelijk stinkende leerlooierij ligt
er ergens tussenin geklemd. De lucht
lijkt stijf te staan van de stank. Tot
him middel in de drab staande mannen
schrapen met ruwe borstels het haar
van de huiden. Een ietwat glazig ui(
zijn ogen kijkende jongeman klampt
me aan en vraagt of ik geen werk
voor hem weet in Holland.
bomen, allemaal gegroepeerd rond de
bedding van de rivier de Ziz. Aan de
vooravond van het grote dadelfeest is
de bedrijvigheid op de markt groot. De
handigheid in het afpingelen wordt met
de minuut gladder.
Tussen de vraagprijs en „hebben”
ligt een zeer brede maar altijd
overbrugbare kloof. Zelfs hier kan met
Nederlandse bankbiljetten betaald
worden. De guldens zijn nog gewild.
voor ons Nederlanders die tegen een
opgewaaide zandheuvel al als een berg
opzien, is deze rotsmassa indrukwek
kend. Een bustocht bijvoorbeeld van
het overbekende Marrakech naar het
inheemse Ouarzazate lijkt aanvankelijk
op een ritje achtbaan. Alles wat aan
tenen en vingers voorhanden is wordt
krampachtig tegen elkaar aangedrukt
bij het zien van de honderden meters
diepe afgronden links en rechts van de
onhandig doorrollende bus. Precies op
het moment, dat we met z’n veertigen
in een haarspeldbocht op 2000 meter
hoogte verkeren, acht de chauffeur de
tijd rijp om zijn peuk de kop in te
drukken. Buiten het gieren van de
banden is slechts gemompel van
schietgebedjes hoorbaar. Het loopt goed
af. De man blijkt de weg te kennen.
De bijna 2500 kilometer die we in een
week afleggen brengen nauwelijks
meer gevaar met zich mee dan een
ritje per fie.ts doqr een willekeurige va
derlandse stad.
...De Streek VVV Noord- en Midden
Veluwe en Overijsselse Heuvelrug en
Salland heeft nieuwe gidsen uitgegeven
met de verblijfsmogelijkheden in de
beide streken. Ze kunnen voor de eer
ste worden aangevraagd op Stations
plein 6 in Apeldoorn (5760-12249) en
wat Salland betreft, op Marktstraat 19
in Raalte (05720-2343)...
Voor de 57-jarige Olivier betekent
zijn nieuwe job beslist geen vegeteren
in Toronto, want hij moet een markt
openbreken en kantoren openen in
Montreal, Ottawa, Calgary <n Vancou
ver. Nou is Canada voor Olivier geen
onbekend terrein, want juist hij kreeg
in ons land grote bekendheid als een
der eersten die vliegtuigen charterde
voor het vervoer van emigrantenouders
naar hun kinderen. Dat deed hij in
zijn vorige baan als directeur van het
Rotterdamse Reis- en Passagebureau
Blue Air, dat hij zelf oprichtte, Olivier:
„Een van onze opdrachtgevers was de
OVE, de Vereniging van Ouders, Fami
lieleden en Emigranten. Ik ben er nog
steeds trots op er in geslaagd te zijn ze
HET HOTELWEZEN in het zuiden
gaat vooral qua prijzen - vlot met de
moderne tijd mee. De luxe hotelgebou-
wen liggen doorgaans ergens aan de
rand van een stadje, liefst boven op
een heuvel. De tegenstelling tussen het
rijke toeristenbastion en de eenvoudige
lemen hut van de Marokkaan is dik
wijls beschamend. De serviliteit van
ROTTERDAM. Van 22 tot en met 30
december is het er in Ahoy’ in Rotter
dam onder het motto „Pretstad Ahoy”
een Kerstcircusshow en lunapark. De
Kerstcircusshow biedt topnummers van
circussen als Krone, Althoff, Bouglione
en Barnum and Bailey. In het luna
park zijn een veertigtal kermisattrak-
ties ondergebracht.
DEN HAAG: Bus excursie „In de
voetsporen van Oranje” Niet op ie
kerstdag en op 1 januari, doch wel op
2e kerstdag. Vertrektijden als op zon
dag: Hollands Spoor 13.30. Rit langs de
vele Haagse paleizen en andere be
zienswaardigheden en bezoek aan
Delft. Prijs: Volw ƒ10. kinderen tm 10
jr ƒ5. Duur: ca 2,/z uur. Kaartverkoop:
Kantoren van WV Den Haag. Tijdig
reserveren gewenst!
HILLEGOM: „Kerstflora 1973” in
Sporthal Treslong, Parklaan. Bloeiende
tulpen, hyacinten, narcissen, freesia’s
en andere uitbundige bolgewassen. Ge
opend: zat. 22 dec. van 11.00-17.00 uur,
op zondag 23, maandag 24 en woensdag
26 dec. van 9-71.00 uur (25 dec. le
kerstdag gesloten) Entreeprijs 2,50;
kinderen tot 14 jaar 1,
DUBAI IS HEEL anders: slordig
neergezette stad met schitterende bui
tenwijken. Huizen zo mooi als uit een
sprookje van 1001 nacht. Grote Ameri
kaanse sleeën voor de deur. Vrouwen
komen in dit hoofdstuk niet voor. En
kele van hen zie je op straat inkopen
doen, schichtig naar ons kijkend. Ze
zijn gesluierd dragen lange zwarte ca
pes. Ze mogen zich niet met het sociale
leven bemoeien en komen de deur niet
uit.
Je komt er veel Amerikanen en
Europeanen tegen, die hier voor de
oliefirma’s werken. De laatste keer
hebben we hier in een hotel geslapen,
zo’n 100 kilometer vanaf de stad Dubai.
Er naar toe over een grote verkeers
weg dwars door de woestijn met als
enig teken van leven de kamelen. Ras
al khaima, met een typische Arabi
sche markt waar prachtige kleden,
aardwerk en huiden te koop zijn.
IN JEDDAH rennen we als we tijd
hebben het vliegveld af om even op
EN OVER ZIJN taak in Canada:
„Ik behandel er inkomend en uitgaand
toerisme en ben ervan overtuigd dat
beide sterk zullen blijven groeien. In
Nederland moet je niet langer alleen
Amsterdam verkopen. De Veluwe,
Drenthe, eethuisjes in Oudhollandse
stijl, dat zijn allemaal zaken die de
Canadezen aanspreken”.
HELE LAND. Wandeltochten door
natuurgebieden en snippertrips naar
steden met bezienswaardigheden van
de Nederlandse Spoorwegen voor de
mensen die hun auto ook met de kerst
niet aan willen raken. Informatie bij
de NS-inlichtingenkantoren en de sta
tions.
De Kerstcircusshow start ieder
avond om acht uur (24 december uit
gezonderd). Iedere dag om half drie
een middagvoorstelling. Lunapark da
gelijks van een uur ’s middags tot een
uur ’s nachts open. Toegansprijzen
show inklusief lunapark 5, 7,50, 10,
12,50 en 15 gulden. Jeugd tot en met
veertien jaar en 65 -ers half geld. Al
leen lunapark één gulden jeugd een
kwartje. Adres: Zuiderparkweg 20-30
in Rotterdam. Ook met het openbaar
vervoer goed bereikbaar.
stonden de mensen bepaald niet om aan de zonnige uitstapjes naar
Noord-Marokko deel te nemen. In het geval dat iemand bij zijn reis
bureau „uitverkocht” te horen kreeg, betekende dat dan nog al eens
dat de reis op de gewenste vertrekdatum gewoon was afgelast, van
wege dat gebrek aan belangstelling.
per bemo
■nfö'
,.,-z
O
x.
