Grandioze rol van Bernhard Droog
Optreden in Concertgebouw
VOORUITGANG BIJ
BLACK SABBATH
bleef doodsaaie aangelegenheid
Laatste Monteverdi-enscenering
Yoav Talmi gaat
Gelders Orkest
dirigeren
Rudi Carrell
in nieuw Duits
familiespel
„DE GEBROKEN KRUIK” VAN VAN KLEIST BIJ „THEATER”
I.
s
U dacht elke maand f 100,- te gaan sparen,
maar er komt niets van?
LA
Laat de Amro Bank het
maar opknappen!
Wc
I
12
Bij Nederlandse Opera Stichting
Gasten Max Tailleur
in
„Ontbijtsoos”
13
DINSDAG 15
JANUARI
1974
in de Monteverdi-
Nederlandse Opera
gisteravond in het
begonnen. Er was
SCHEVENINGEN De laatste
voorstellingen
reeks van de
Stichting zijn
Circustheater
minder belangstelling dan bij de
andere Monteverdi-evenementen,
maar dat zal waarschijnlijk liggen
aan de volkomen onbekendheid van
het publiek met de uitgevoerde wer
ken. Het ging in dit geval om „II
combattimento di Tancredi e Clo-
rinda”, het „Lamento d’Ariana” en
„II ballo dell’ingrate”.
Wel, dat is heel begrijpelijk. Al zijn
de voornemens nog zo goed, elke
maand naar de bank gaan om
honderd gulden op uw spaarrekening
te storten, schiet er gauw bij in.
En dan denkt u in stilte: had ik maar
een stok achter de deur.
En die hebt u! Wat u moet doen is
namelijk een periodieke opdracht
geven aan de Amro Bank om bijv, elke
maand 100,- van uw Amro Privé-
rekening af te schrijven en op uw
7s spaarrekening bij te boeken.
Zo kunt u het nooit meer vergeten.
En via uw dagafschriften houdt u een
prima overzicht van uw financiën.
U Automatisch sparen
één van de voordelen van een Amro
Privérekening. Als cliënt van
y de Amro Bank kunt u daar gebruik
van maken.
Laat die bank wat harder
vooru werken:
r s. „Xw*
WÉ
ft
w - B
I
1
Bernhard Droog (links) als de rechter en Anita Menist als Vrouw Martha.
SIMON KOSTER
CEES STRAUS
Het Combattimento werd in 1624 voor
het eerst opgevoerd in het Palazzo van
René Jacobs als Ariana in „La Mento
d’Ariana" met op de voorgrond Gustav
Leonhardt.
Black Sabbath’s zanger Ozzy Osbourne
in een karakteristieke houding. Links
gitarist Tony lommi (foto Frans Ver-
poorten jr.).
Badger, die sindsdien nog steeds aan
doorbraak werkt, maar daar niet in
aan
Ze
in
breuk aan die spanning. Men kreeg soms
de indruk dat de regisseur er niet ge
noeg van had kunnen krijgen, ieder
vleugje humor, satire of karakterteke
ning die het stuk bevat, als ’t ware door
een vergrootglas aan het publiek te
laten zien. Daarbij ging hij soms ver in
de richting van de klucht, wat nogal
eens vreemd afstak bij de stijl van
andere scènes.
AMSTERDAM. Black Sabbaths
rpel toonde gisteravond bij zijn jaarlijk
se bezoek aan ons land in het Concert
gebouw opnieuw vooruitgang. Ondanks
een grote inzet van alle vier leden kan
Black Sabbath weliswaar de aansluiting
bij de top van de heavy-rock groepen
nog niet vinden, maar het mag stellig in
in de lijn der verwachting liggen dat deze
jongens nog ooit tot de betere groepen
gaan behoren.
J. H. MOOLENIJZER
NIJMEGEN In één seizoen
plotseling twee stukken van de be
langrijke Duitse schrijver uit de tijd
van de romantiek, Heinrich von
Kleist (1777-1811), die bij Neder
landse toneeldirecties sinds mensen
heugenis volkomen in het vergeet
boek was geraakt. En nu eerst de
Als basis voor dit familiespel heeft
onder meer „Een van de acht” gediend.
Weliswaar zal het geen getrouwe kopie
worden van het tv-programma dat Mies
Bouman voor de VARA presenteerde,
maar de opzet (en het succes) van „Een
van de acht” heeft de Duitse televisie
makers dusdanig geïmponeerd, dat de
formule gedeeltelijk in het nieuwe fami-
lieprogramma is terug te vinden.
De serie shows die Rudi Carrell de
afgelopen jaren op het eerste Duitse net
presenteerde, is voortijdig afgebroken.
Op de laatste show, die 22 december
werd uitgezonden, kwam zoveel kritiek
dat besloten werd te stoppen. De eerste
aflevering van „Het blijft in de familie”
wordt op 6 april uitgezonden. In totaal
zijn er acht live-uitzendingen gepro
grammeerd.
Het wordt een familiekwis, waarin
vader en zoon, moeder en dochter en
grootvader en kleinzoon om de hoogste
eer zullen strijden. Doel van het pro
gramma is „de mensen weer eens harte
lijk te laten lachen”, zoals een woord
voerder va nde Westdeutsche Rundfunk
het noemde.
ARNHEM. (ANP) Yoav Talmi, een
Israeli die in Londen woont, wordt met
ingang van 1 september 1974 artistiek
leider en dirigent van het Gelders Or
kest.
Hij werd dertig jaar geleden in Israel
in een kleine kibboets geboren. Op zijn
zestiende was hij in zijn vaderland pia-
nosolist. Hij volgde een dirigentenoplei
ding aan de muziekacademie in Tel Aviv
en studeerde in New York. Na geslaagd
te zijn, werd hij naast de eerste dirigent
belast met de leiding van het Louisville
Orchestre, waar hij het Louisville Ka
merorkest vormde uit het grote orkest.
Na drie jaar in Amerika te hebben
gewerkt, keerde hij terug naar Israel,
waar hij dirigent werd van het Nationa
le Kamerorkest. Na twee jaar besloot hij
naar Europa te gaan.
Yoav Talmi nam in 1968 in Hilversum
deel aan de dirigentencursus van de
NOS. Een paar jaar geleden trad hij op
met het Frysk Orkest. Met het Gelders
Orkest maakte hij kennis, toen hij diri
gent Leo Driehuys, die plotseling ziek
was geworden, verving. Dit leidde er toe.
dat hij ook gevraagd werd om het
Residentie-Orkest te dirigeren. Inmiddels
heeft Talmi o.a. ook het Radio-Orkest
van Parijs, het Londens Symfonie Or
kest en een Zuidafrikaans orkest gediri
geerd. Elk jaar dirigeert hij ook in
Israel en dat blijft hij doen, ook als hij
zeker vijf maanden per jaar in Arnhem
zal doorbrengen.
HILVERSUM. (ANP) Woensdag
morgen zullen in het radioprogramma
„Ontbijtsoos”, dat uitgezonden wordt
vanaf zeven tot tien uur via Hilversum
2, opnamen worden uitgezonden die dit
weekeinde gemaakt zijn op het eiland
Mallorca. Daar verblijft een groep van
zestig mensen uit Nederland, die daar op
uitnodiging van Max Tailleur van een
vakantie genieten. Zaterdag a.s. zullen
weer vijftig mensen gebruik maken van
het aanbod van de actie „Beter met
Max” en voor een vakantie naar Mallor
ca vertrekken.
een aanwijzing dat Nederlandse
toneelleiders toch nog steeds nogal
huiverig staan tegenover Duitse
klassieken.
treden in 1973, toen de groep eveneens
vroeg in het jaar in het Concertgebouw
optrad, uit te groeien tot een vrij ver
dienstelijke drummer. Was hij vorig jaar
vaak de tel kwijt, nu was dit veel
minder het geval. Niet altijd overigens.
Vooral in de beginnummers (Sweet Leaf,
Killing yourself to live en Snowblind)
had Ward moeite met het maat-houden.
Hij mocht een dankbaar applausje in
ontvangst nemen voor een dubbele solo
in het voorlaatste nummer Sabbra Ca-
dabra, maar het geheel hing van fanta
sieloosheid aan elkaar. Nu Ward echter
de techniek onder de knie begint te
krijgen, zal hij vast wel dit tweede
gebrek kunnen overwinnen.
Tony lommi is veruit de beste musi
cus binnen de groep. Goed gesteund door
Butler en met veel op Jimi Hendrix
geïnspireerde ervaring is hij degene die
in staat is om Black Sabbath kwaliteit
mee te geven. Maar één gitarist maakt
nog geen topgroep, zodat het voorlopig
nog even wachten is.
Overigens, het publiek mocht op deze
avond wel voldaan zijn. Er was een
aardig programma, gevormd door de En
gelse groep Highway. Vorig jaar was het
optreden van Black Sabbath gekoppeld
aan
een
slaagt. Highway doet veel moeite
een dergelijk lot te ontsnappen,
bouwden eenprogramma op van
hoofdzaak leuke rock en rhythm and
blues uit de vroege jaren van de pop.
Highway mag terugkomen voor een uit
gebreide trip langs het clubcircuit in ons
land.
Die inzet is inderdaad hun sterke
punt, want het geeft de groep een dui
delijke karakteristiek. Want afgezien
van de opzwepende „drive” maakt Black
Sabbath een ontstellende hoop monoto
ne, voortdreunende en in feite lege mu
ziek. Ieder nummer wordt volgens een
vaststaand patroon geschreven en muzi
kaal uitgewerkt. Alleen de tekst kan nog
wel eens verschillen.
Maar zanger Ozzy Osbourne heeft wat
dat betreft de moeilijkste taak van het
viertal. Zijn vocale kwaliteiten worden
namelijk het minst versterkt. Daardoor
krijgt zijn optreden iets van een sausje
dat net niet een pikante smaak aan het
hoofdgerecht kan geven. Het is boven
dien eenheidssaus die Osboume produ
ceert, zonder veel gevoel voor frasering,
nuances of stijl. Sommige nummers zou
den veel beter tot hun recht komen als
Osbourne maar wat meer deed met zijn
stem. Nu bevordert hij de toch al ruim
schoots aanwezige monotonie ermee.
De vooruitgang was vooral op het
technische vlak merkbaar. Muzikaal ge
zien hapert er steeds minder tussen de
leden onderling. De groep bestaat in de
huidige formatie (met Tony lommi op
leadgitaar, Terry „Geezer” Butler op bas
en Bill Ward op drums) al een groot
aantal jaren. Dat heeft een flinke
Bühne-ervaring tot resultaat gehad.
Ward bleek in tegenstelling tot het op
mislukte „Penthesilea” in Rotter
dam en nog geen twee maanden
later in Nijmegen ,,De gebroken
kruik” in een opvoering door de
toneelgroep Theater, die een heel
wat betere ontvangst beschoren
was. Maar allebei geleid door Duitse
regisseurs, wat toeval kan zijn óf
ENSCHEDE. Rudi Carrell gaat
voor de Westduitse televisie een nieuw
showprogramma presenteren met als ti
tel „Es bleibt in der Familie”.
„De gebroken kruik” neemt overigens
in de klassieke Duitse toneelliteratuur
een heel aparte plaats in. Midden in de
romantische periode staat het stuk al
leen als een realistische karakterkome-
die, die bovendien flink wat maatschap
pijkritiek bevat. De karakterkomedie
iaat de dorpsrechter Adam zien als een
schuinsmarcheerder van middelbare
leeftijd, de maatschappijkritiek onthult
hem als een uitermate corrupt over
heidsdienaar die in zijn dorp een bijna
onaantastbare positie inneemt. Maar ge
lukkig is er dan ook nog de Gerichtsrat
Walter (in Dolf Verspoors vertaling de
inspecteur of „juridisch supervisor”
Stuurman) die de rechter doorziet en de
kant van de geïntimideerde dorpelingen
kiest; al houdt hij de rechter „terwille
van het aanzien van het ambt” tot het
laatst, en tegen beter weten in, de hand
boven het hoofd.
Oorspronkelijk
kruik” een lange
het stuk in 1808
eerst opvoerde, bewees Kleist
dienst door het in drie bedrijven te
splitsen. Voor de opvoering door Theater
heeft de regisseur Jochen Neuhaus er
twee bedrijven van gemaakt en ook deze
keer heeft de innerlijke spanning van de
dramatische handeling geleden door de
kunstmatig aangebrachte pauze. Ook het
overmatig lang uitspelen van elk detail,
hoe amusant ook op zichzelf, deed af
was „De gebroken
eenacter; Goethe die
in Weimar voor het
bewees Kleist geen
Kleist laat zijn stuk in de achttiende
eeuw in een Hollands dorpje bij Utrecht
spelen Jde vertaler heeft er Maarssen
omstreeks 1672 van gemaakt), waar
rechter Adam heeft geprobeerd het boe
renmeisje Eva te verleiden. Hij heeft
zich bij avond toegang tot haar kamert
je verschaft onder het mom dat hij een
brief voor haar zal opstellen die moet
voorkomen dat haar verloofde, Reinbert,
als soldaat naar Indië wordt gestuurd.
Maar hij wordt door Reinbert verrast,
krijgt een pak slaag en vlucht door uit
het raam te springen, waarbij hij de
kostbare antieke kruik van Eva’s moeder
breekt. De volgende ochtend, terwijl hij
de wonden, die hij bij dat avontuur
heeft opgelopen, nog aan het verbinden
is, komt Stuurman op inspectiebezoek en
tegelijk verschijnt Vrouw Martha, Eva’s
moeder, om een klacht in te dienen
tegen Reinbert, die zij ervan verdenkt,
bij Eva binnen te zijn geslopen en
daarbij de kruik te hebben gebroken. De
rechter moet dus, onder de ogen van de
inspecteur, een zaak behandelen waarbij
hijzelf de schuldige maar een ander de
verdachte is, want in het donker heeft
niemand Adam herkend. Adam wringt
zich in allerlei bochten om zijn eigen rol
in de kwestie verborgen te houden, maar
juist door zijn leugens en uitvluchten,
waarbij hij zichzelf voortdurend tegen
spreekt, komt zijn schuld steeds duide
lijker aan het licht en tenslotte weet hij
niets beter te doen dan opnieuw de
benen te nemen.
om wordt Pluto (Lieuwe Visser) ver
zocht enkele van de verdoemde blauw
kousen uit de onderwereld naar boven
te roepen om aan de aarzelende vrou
wen te tonen welk een droevig lot zij
riskeren met hun preutsheid.
Verreweg het meest geslaagd was het
ballet (choreografie Michael Holmes), in
deze opvoering. De ingetogen danspassen
en de nauwsluitende gewaden van de
danseressen, gaven duidelijk weer in
welke zielige toestand deze arme schep
sels verkeerden. Voorts heb ik genoten
van het prachtige stemgeluid van Nelly
van der Spek. Het is te hopen dat zij
spoedig een vaste plaats bij de Opera
Stichting krijgt. Jeannette van Dijck en
Lieuwe Visser lieten horen dat ook zij
de Monteverdi-techniek uitstekend be
heersen, maar ik verlang er naar om ze
te mogen beluisteren in wat minder
ingetogen rollen.
De orkestbegeleiding werd verzorgd
door het Leonhardt Consort onder lei
ding van Gustav Leonhardt met mede
werking van Bob van Asperen, cembalo.
Het ballet werd gedanst door de Balleta-
cademie van het Rotterdams Conserva
torium en de koren werden (uitstekend)
gezongen door de Amsterdamse Cantorij
onder leiding van Louis Mol.
Ondanks het feit, dat de uitvoering in
zijn geheel op een hoog peil stond, moet
mij van het hart, dat er te veel aan
uiterlijke beheersing werd gedaan. Ik
kan mij voorstellen dat deze uitvoerin
gen in een klein zaaltje voor een be
scheiden gezelschap uitstekend tot hun
recht komen, maar in een grote zaal
met achthonderd mensen, die doodstil
zitten te luisteren, is een dergelijk
schouwspel een doodsaaie aangelegen
heid, alle mooie muziek van Monteverdi
ten spijt. Wij hebben een ballet gezien
van preutse meisjes, maar gelachen heb
ben wij niet.
de Venetiaanse graaf Mocenigo de
opdrachtgever. Het is een vorm tussen
opeja en oratorium en de oplossing die
Filippo Sanjust voor de enscenering van
het geheel heeft gegeven mag zeer ge
slaagd genoemd worden. Max van Eg-
mond vervulde de rol van verteller op
eminente wijze. Hij stond links op het
toneel achter een lessenaar, terwijl op
het toneel Tancredi en Clorinda zich
met getrokken zwaard gereed maakten
voor het gevecht. Na een langdurige
strijd wordt Clorinda dodelijk geraakt
en zinkt terneer. Zij smeekt haar tegen
stander haar te dopen. Op het moment
waarop Tancredi de helm van het hoofd
van Clorinda telt herk'ent hij in het
slachtoffer zijn geliefde. Terwijl de he
mel zich opent voor Clorinda blijft Tan
credi volkomen ontredderd achter.
Nelly van der Spek en Marius van
Altena hebben dit kleine liefdesdrama
op zeer suggestieve wijze uitgebeeld. Er
ging een schok van ontroering door de
zaal toen Tancredi het vizier opende van
de helm van zijn tegenstander en ont
dekte dat hij een vrouw, zijn geliefde, in
de armen hield.
Het „Lamento d’Ariana” uit de verder
verloren gegane opera „Ariane” werd
gezongen door René Jacobs een
counter-tenor die de Monteverdi-stijl
volkomen beheerst. De stem van René
Jacobs is technisch zeer goed geschoold
en alle trillers en coleraturen die Mon
teverdi voorschrijft worden zonder enige
hapering uitgevoerd. Mijn bezwaar is
echter dat er veel te weinig actie en
hartstocht viel waar te nemen.
Ariana, die door TTieseus alleen op het
woeste eiland Naxos wordt achtergela
ten. is ten prooi aan de wanhoop, maar
ik moet u zeggen dat het een vrij kalme
wanhoop was. Waarschijnlijk heeft men
de nadruk willen leggen op de uitdruk
king in de muziek en daarmee Monte
verdi’s opvatting, dat de muziek de slaaf
van het woord moet zijn, willen accen
tueren. Maar in dit geval ging René
Jacobs te ver in de beheersing van zijn
gevoelens.
De decors, die Nico Out had vervaar
digd voor „II ballo dell’ingrate” (Het bal
der kuise vrouwen), waren zeker het
aanzien waard. Wij zagen Venus (Nelly
van der Spek) en Amor (Marco Vermie)
uit de hemel naar de aarde afdalen. Zij
waren beiden degelijk en warm gekleed,
vermoedelijk in verband met hun tocht
door de stratosfeer. Naar de opvatting
van de tekstdichter Ottavio Rinuccini
moeten de vrouwen en meisjes leren
toeschietelijk te zijn. Preutse vrouwen
horen in de onderwereld thuis en daar-
Tegen deze zwakkere kanten van de
opvoering wegen de goede kwaliteiten
echter ruimschoots op. Daarbij denk ik
in de eerste plaats aan de grandioze
vertolking van rechter Adam door Bern-
hard Droog, een acteursprestatie van de
allereerste rang, waaraan het voorname
lijk te danken is dat de aandacht voor
de voorstelling geen ogenblik verslapte.
Met schitterend karakterspel maakte
Droog van de corrupte rechter een on
weerstaanbaar komisch figuur, likkend
naar boven en trappend naar beneden,
voor .elke welbewuste afwijking van de
rechtsregels zich min of meer excuse
rend bij de inspecteur met een vleierige
glimlach vol onfatsoen. Heel goed 'waren
ook Edmond Classen als de op eigen
promotie bedachte griffier (en in een,
aan de opvoering toegevoegde, aardige
raamhandeling als de schrijver Kleist),
Anita Menist als Vrouw Martha, Fenne-
ken F. Andreae als Eva en Guy Lavrey-
sen als Reinbert. Jan Verhoeven, als de
inspecteur, maakte een wat matte in
druk en Burny Every overdreef ontzet
tend, in goedkope kluchtstijl, als de
dienstmaagd Liesje.
De première, zaterdagavond in de Nij
meegse Stadsschouwburg, werd uitste
kend ontvangen, een succes dat wel voor
een heel groot deel op rekening van
Bernhard Droog mag worden geschre
ven.
