Holzbauer
Wenen
verdriet uit
Bloeiend familiezaakje in een dwarsstraat
Het speelgoed van
een bankdirecteur
Buurtwinkels: naar de bijstand
Lieverdjes haalden meisjes in
Universiteit
Tronen rnn sen m
Ambtenaren
3
IR
J
De eerste Damslapers
I.F
few
I
SMARPOT-
STEEG.
VR IJ D A G 2 5
JANUARI
19 74
8
ONDER REDACTIE VAN ROLF STALLING,
'N
'«amas.
k'
Is hij van plan een schadeclaim bij
fietsen
daar
Bankdirecteur Ter Wolbeek en zijn grootste spaarvarken.
NICO KOENDERS wordt niet
er
cm.
AMSTERDAMSE AMBTENAREN, we praten over 32.537 mensen, zijn veel
ziek. De 1.647 man van de GGGD. die de controle uitvoeren, moeten het blijkens
een overzicht van het bureau van statistiek in oktober vorig jaar razend druk
hebben gehad. Toen meldde zich nameljjk bijna een kwart van alle ambtenaren
ziek. Het verzuim (boven de 30 percent) was het ingrijpendst bij het girokan
toor, Publieke Werken, Sociale Dienst en Herhuisvesting. Bij de laatste dienst
was zelfs 39,3 percent ziek. Het gezondst was het personeel van bouw- en wo
ningtoezicht en van de was-, schoonmaak-, bad- en zweminrichtingen. Een
frisse neus doet in Mokum kennelijk wonderen.
schijnlijk, dat ze binnenkort weer te
voorschijn kunnen worden getoverd.
4 aU®
riSiW?,
life
1L jA
Nico Koenders, 43 jaar nu en herken
baar aan de onafscheidelijke bolknak en
zwarte wollen muts, verhuurt fietsen en
dat weten ze zo langzamerhand in de
een liedje als men er een munt in gooit.
En ook de muziek varieert: van Marian-
del tot het Ave Verum. Die verzamel
woede dateert van twintig jaar terug
toen hij in Duitsland een spaar-denne-
appel kreeg. Daarna is het hard gegaan
en zo is het voorgekomen dat de bankdi
recteur uit Stockholm met 87 stuks
terugkeerde. „Ik heb me toen een onge
luk gesjouwd”, herinnert hij zich.
De waarde van de collectie, waarvan
een deel regelmatig in het buitenland
wordt geëxposeerd en die Ter Wolbeek
nu ook dichter bij de Amsterdammers
wil brengen, is nauwelijks te schatten
maar wel groot. Een simpel rekensom
metje brengt hem op een bedrag van
meer dan een ton. Een vraag die ons
intrigeert: Stopt hij er iets in voordat de
varkens en potten naar de kelder ver
huizen? Ter Wolbeek grijnst: „Tuurlijk
niet. Dat is renteloos en is dus het meest
domme wat je kan doen”.
gauw echt kwaad, maar als hij wel
explodeert kun je beter uit de
buurt blijven. Dat ondervond de po
litie bij de rellen rond de bezetting
van het Maagdenhuis, toen hij met
zijn enorme handen een dranghek
boven zijn hoofd liet wieken en zo
tien agenten op eerbiedige afstand
hield. Dat merken ook regelmatig
hele wereld. Pan Am heeft zijn handels
merk in de etalage uitgestald en de
goodwill-reis, die zoon Bob ooit op een
brommer door Amerika maakte, werd
breed in de kolommen van de New York
Times uitgemeten-
In de catacomben aan de Utrechtse-
dwarsstraat staan een paar honderd fiet
sen. Een familiebedrijf je, want iedereen
DUIDELIJKE verwarring rond het
Tropenmuseum na berichten dat het
„koloniale" bolwerk .in verband met
een ingrijpende verbouwing in
loop van dit jaar zou sluiten.
de gemeente in te dienen als de hele
zaak niet van de grond zou komen?
„Nee, dat niet. Wat het tot dusver
heeft gekost, is betaald. Het gewone
honorarium”, aldus Holzbauer. Op het
ogenblik is hij bezig met de bouw
van veertien metrostations en een
voetgangerszone in Wenen alsmede een
nieuwe universiteit in Salzburg. Wer
ken die hij misschien in de hoofdstad
zou hebben gedaan? „Ik had in Am
sterdam”, klinkt het resoluut, „graag
alles gedaan, maar ja, als het niet
lukt, bouw ik hier gewoon verder.”
OPNIEUW is er hevige bonje tus
sen gemeente (lees wethouder Lam
mers) en het bestuur van de Amster
damse universiteit. Van die zijde heb
ben de heren Cammelbeeck en Van
Dam onomwonden vastgesteld dat
Lammers afspraken afzegt en zich
niet sterk maakt voor de huisvesting
van de universiteit, die over talloze
gebouwen in de hoofdstad is ver
spreid. Daar zit wel wat in, want
tenslotte was het Lammers die voor
een beleidsombuiging bij de gemeente
zorgde door achter de universiteits-
plannen op Uilenburg (nabij Water
looplein) de nodige vraagtekens te
plaatsen, omdat hij vond dat de be
schikbare universiteitsruimte onvol
doende wordt benut en nieuwe „aca
demische” claims ten koste van ande
re belangen gaan. In feite wil Lam
mers helemaal geen studenten meer
op Uilenburg, waar de nieuwe facul
teit der letterkunde (kosten f65 mil
joen) zou komen. Maar daar ziet het
nu helemaal niet meer naar uit.
grens: 1.3 mln. internationale gesprek
ken in ’61 tegen 5.5 mln in 1972.
De groei van hotelbedden is sinds
’60 geducht geweest: van 7.000 naar
bijna 15.000. Als men daar nog eens
de pensions en sleep-ins bij telt, komt
men op een totaal aantal van 25.000
slaapplaatsen in de hoofdstad. Waar
bij moet worden aangetekend dat het
bureau van statistiek het Vondelpark
buiten de prijzen heeft laten vallen.
In die bedden sliepen in ’70 41.000
geallieerde militairen en twee jaar
later 62.000. Die moeten ook wel in
een rondvaartboot hebben gezeten,
aangezien deze manier van Amster
dam bekijken sinds ’68 (in totaal
1.500.000 gasten) met 500.000 is toege
nomen. Dat kunnen de mannen van
het betaald voetbal niet zeggen: in ’68
trokken Ajax en de FC Amster-
dam/DWS 934.000 bezoekers en in “72
nog maar 607.319.
ondernemers
ze het niet
er
trekt er hard aan om de zaak rijdende
te houden, van ’s morgens acht tot mid
dernacht. Ook op zondag. „We kennen
geen zondag. Als dan die deur dicht is,
leven we niet.” Over de honkvastheid
van de kinderen zegt Nico: „Ze kunnen
het allemaal bij een andere baas niet
uithouden. Zoals wij het doen,
kunnen de kinderen niet buiten.”
lid van het koninklijk huis aanwezig
was iedereen, die het waagde de
steentjes te betreden, er onmiddellijk
af te jagen. Je vraagt je meteen af:
waarom? Het boeiende boek „Am
sterdam van a tot z” onthult hierover
dat het begon toen Lodewijk Napole
on in 1806 in ons land kwam en het
toenmalige stadhuis op de Dam (het
heet nu paleis) betrok. De oude Waag,
die daar pal tegenover stond, beviel
hem niet als uitzicht en daarom liet
hij het gebouw afbreken en het plein
opnieuw bestraten. Op een nacht
stond op die kleine steentjes een
schildwacht die een vreemd geluid
hoorde. Met de bajonet op zijn ge
weer toog hij op onderzoek en vond
in zijn schildwachtershuisje een baby
die daar te vondeling was gelegd.
Koningin Hortense kreeg het te horen
en op haar verzoek werd het kind op
kosten van de koning opgevoed en
kreeg het zelfs zijn naam. De popula
riteit van het Franse koningspaar
steeg meteen, maar een ander
minder gewenst maar wel logisch
gevolg was dat het sindsdien krioel
de van de vondelingen op de konink
lijke stoep. Resultaat was een order,
dat niemand meer een voet op die
gele steentjes mocht zetten.
Nico en Lies Koenders met drie van
de zeven kinderen in het fietskoetsje,
waarmee sportieve Amsterdammers
maar al te vaak naar de trouwzaal rijden
maar dat vorige week nog aan prins
carnaval werd uitgeleend.
de
Het
blijkt loos alarm te zijn maar zo loos
is het ook weer niet, want in 1975 is
het wel zover. Maar pas nadat het
kindermuseum in hetzelfde gebouw
zal zijn geopend. De activiteiten in
het tropenmuseum zijn volgende
maand gericht op de Nederlandse
Antillen. Daarna vermoedelijk in
maart komt er een expositie over
Vietnam, waarvoor Noordvietnamese
musici uit Parijs zullen overkomen.-
Deze „manifestatie” is ook bedoeld als
prikkel voor de wat ingeslapen actie
„Amsterdam helpt Hanoi", die tot
dusver ruim twee ton heeft opgele
verd. Terwijl het er twee miljoen
moeten zijn om Hanoi aan de beloof
de school te helpen.
De Oostenrijker heeft daar ook zo
zijn twijfels over. Door de telefoon
vertelde hij ons: „Ik weet gewoon
niet wat er gaat gebeuren. Ik hoop
natuurlijk vurig dat de bouw door
gaat en als dat niet gebeurt, zou ik
dat heel erg jammer vinden. Men
kan dat plein toch niet eeuwig leeg
laten.”
KOENDERS kreeg de wind in de zei
len na de invasie van het bloemenvolkje
in de hoofdstad. „We zijn de eersten
geweest die aan de hippen verhuurden.
Die jongens konden nergens anders een
fiets krijgen. Daardoor kregen we een
enorme vertrouwenspositie. Al hun
waardevolle spullen hadden ze het liefst
bij ons in de kluis. Dat liep twee jaar,
maar wat deden die hippen toen? Ze
begonnen mijn fiets wel drie keer per
dag in het Vondelpark te verhuren.”
Zijn vrouw Lies, exponente van de
Amsterdamse gein, vult aan: „Een leuke
tijd. Zulke bossen rozen hebben ze voor
me in het Vondelpark gepikt.” Onlangs
nog ging ze op de vuist met de Ameri
kaanse vice-consul in Hamburg, „die
mot maakte om drieënhalve gulden” en
eerder trok ze een „hip”, die niet wilde
betalen, zijn cowboyhoed over zijn ge
zicht. „Die agenten die erbij stonden
blind hebben ze gelegen van het la
chen.”
HET WINKELTJE „om de hoek”
zal straks in de Amsterdamse sane-
ringsbuurten steeds moeilijker te vin
den zijn. Gebleken is namelijk dat de
meeste bakkers, slagers, melkboeren
etc., die bij stadsvernieuwing in
moeilijkheden komen, de rinkelende
winkeldeur definitief achter zich
dicht trekken.
Dit is tenminste de indruk van mr.
H. W. L. Willebrandt, die in novem
ber vorig jaar door het stadsbestuur
als coördinator werd aangesteld om
de „probleemondernemers” wegwijs
te maken. Deze materie was niet
helemaal nieuw voor hem, aangezien
hij organisatorisch gezien uit de we
reld van het midden- en kleinbedrijf
komt.
Hoe zijn z’n ervaringen? „De pro
blematiek begint zich duidelijk af te
tekenen, maar het is een erg com
plexe zaak. Het belangrijkste is het
financiële probleem, want daar hikt
iedereen op een gegeven moment
Nico leerde „hippen”
BUITENLANDERS die door Koenders
op de fiets worden gehesen, krijgen als
raad voor onderweg mee: zadel laag en
benen bij de grond, want het is hier
levensgevaarlijk. Soms gaat het ook dan
nog fout- „Daar hebben we er genoeg
van gehad. Amerikaanse matrozen, die
op weg naar de Wallen zo de majem in
reden.” Lies: „Wat doe je dan? Je gooit
die kleren in de droogtrommel en geeft
ze een kop soep. Ik heb zelf zeven
kinderen en zou het leuk vinden als die
in het buitenland goed behandeld wor
den. Maar soms lijkt het hier wel het
Leger des Heils.”
Fietsendieven sommigen rijden van
de zaak direct door naar de verkooppun
ten op het Waterlooplein hebben aan
Koenders, zoals gezegd, een kwaaie. Af
gelopen zomer verdwenen er dertig fiet
sen, waarvan inmiddels de helft alweer
terecht is. En dat heeft niets te maken
met de oplettendheid van de politie,
want die laat zich oh schande
bitter weinig aan ons nationale ver
voermiddel gelegen liggen. Waarmee
Koenders het dan ook helemaal niet
eens is en daarom verzorgt hij de „op
sporing” zelf. Rijdt hij na middernacht
de centra van hippies en studenten af.
En rekent hij af met de heersende
opvatting dat het pikken van een fiets
in Amsterdam een acceptabele jeugdzon
de is. „Als ik ze te pakken krijg”, zegt
hij, „krijgen ze een ongenadig pak slaag,
want het is wel zo dat ze mijn vak
verprutsen.”
EEN VAN de meest verdrietige
„Amsterdammers” zit in Wenen. Wil
helm Holzbauer, de architect die ooit
drie jaar in de hoofdstad bivakkeerde
om de plannen voor zijn internatio
naal bekroonde ontwerp voor Am
sterdams nieuwe stadhuis uit te wer
ken, heeft namelijk lange tjjd niets
meer gehoord. Dat klopt ook wel,
want de tekeningen voor het op het
Waterlooplein gedachte stadhuis zijn
namelijk zorgvuldig in de ijskast ge
borgen en de financiële problematiek
van de hoofdstad maakt het onwaar
de mannen, die er met één van zijn
oranje fietsen vandoor gaan. Want
zijn „fietsies” zijn de Amsterdam
mer heilig („tenslotte ben ik er in
geboren”) en al moet hij er voor
naar Bonn rijden hij zal ze terug
vinden.
Deze en andere cijfers zijn te vin
den in het statistisch zakboek 1973
dat voor de eerste maal door de
gemeente Amsterdam is uitgegeven.
Daarin ziet men ook dat de bevolking
is teruggezakt naar het A.P., van
1948, maar dat het aantal geboorten
toen nog 17 480 bedroeg tegen in 1972
nog maar 9.444.
Het aantal „genieters” van sociale
bijstand is in de periode ’65-’72 ver
dubbeld (49.164 in 1972) en deze trend
heeft zich vorig jaar in nog sterkere
mate voortgezet. Met de NS is het
sinds 1960 minder gegaan. Toen ver
trokken er namelijk 18.857.000 trein-
passagiers uit Amsterdam tegen 15
miljoen in ’72. Met de bus en tram
ging het veel beter. In ’67 maakten 72
miljoen mensen daar gebruik van en
in ’71 171 miljoen.
Ook in de meeste andere sectoren
(behalve dan misschien op cultureel
gebied) is het veel drukker geworden
In de periode '69-’72 nam het aantal
auto’s, dat door de Coentunnel reed,
toe van 14 tot 18 mln en voor
IJtunnel zijn deze cijfers 15 en 20
mln. In 1957 had men heel wat
minder last van geparkeerde auto’s.
Toen stonden er ’s morgens om zes
uur 30.000 op straat tegen 150.000 in
'71. We belden ook vaker over de
Sinds mensenheugenis is de Dam
niet opnieuw geplaveid. Dat gebeurt
nu dan toch. Niet omdat de eeuwen
oude vierkante steentjes niet meer
voldoen, maar gewoon omdat het
„hart van Nederland” is verzakt,
waardoor na een plensbui grote plas
sen op de veelbetreden Dam ontstaan.
Met de „kleine steentjes’ wordt te
genwoordig ook het plaveisel van de
Midden-Dam bedoeld. Vroeger wer
den zo alleen de „gele steentjes” di
rect voor het paleis genoemd en tot
het begin van de Tweede Wereldoor
log hadden de schildwachten die daar
stonden de taak zelfs als er geen
DE GROOTSTE collectie spaarpotten
bevindt zich tien meter onder AP in een
kluis aan de Bloemensingel. Een logische
plaats als men bedenkt dat de verzame
laar niemand anders is dan directeur N.
M. A. ter Wolbeek van de Spaarbank
voor de Stad Amsterdam.
Zijn „speelgoed” ligt uitgestald achter
een deur aan de alternatieve Spaarpot-
steeg de echte moet men zoeken
tussen Rokin en Kalverstraat en
omvat 11.000 spaarpotten. De oudste is
500 jaar en de jongste van vandaag.
Veel heeft hij gekregen van buitenland
se relaties maar ook van gewone Am
sterdammers. Ter Wolbeek: „Die bellen
je op en zeggen: Gut, ik ben aan het
opruimen en heb zo.n ding gevonden. Bij
u staat ie veilig want anders komt ie
misschien maar op het Waterlooplein
terecht”.
Er zijn spaarpotten bij die schieten en
weer andere spelen uit dankbaarheid
tegen aan als men met nieuwe plan
nen komt. Wat kost het en wie
betaalt het.” Het is hem opgevallen
dat de saneringsklappen vooral bij de
oudere ondernemers hard aankomen.
„Die hebben altijd gedacht: we red
den het wel tot ons pensioen, maar
nu komen ze voor schoksgewijs ver
lopende ontwikkelingen te staan.”
Gevolg: doorgaans lange gesprek
ken. Hillebrandt: „Af en toe ben je
meer een maatschappelijk werker
dan een econoom. Je praat hele fami
liekwesties door.” De meeste response
komt uit de Dapperbuurt en Indische-
buurt waar grote plannen voor de
deur staan. Mr Hillebrandt onder
streept in dit verband dat ze nogal
wat souplesse van de ondernemer
vergen
Wat krijgen kleine
voor een toekomst als ze het
langer kunnen bolwerken? „Als
niets is, kunnen ze naar de bijstand.
Toevallig hadden we het er gisteren
net over toen ik ergens Ap visitie
was. Als we 65 jaar zijn moeten we
allemaal naar de bijstand, omdat we
de beiaardentehuizen niet kunnen be
talen
Mr. Hillebrandt vindt dat ziin werk
I ’Ir hph bet apHann omdat ilr dacht
dat he+ een test-case zou ziin voor
'mao„p r>prn„pnfpr,”i ppdnan is. als de
ambteliilre molens volop draaien. Hoe
is de medewerking van de instanties
tot nog toe? „Ach, het gaat, maar nog
wel wat stroef.”
DE GEMIDDELDE lengte van een
Amsterdamse jongen van tien jaar
was in 1965 139,3 cm. De meisjes
waren toen nog een halve centimeter
langer. Dat beeld is nu veranderd
aangezien de „lieverdjes” sindsdien
zeven millimeter zijn gegroeid en de
meisjes negen millimeter zijn ge
krompen. Met de gewichten is het al
net zo gegaan. De jongens zijn nu
gemiddeld drie ons zwaarder, terwijl
ze zeven jaar geleden nog een pond
lichter waren.
SSSSS-'
r-
I
