POGINGEN OM ARMOEDE
IN TE DAMMEN
Ex-Carmeliet vecht
voor contraceptie
in Brazilië
Geestelijk
door investeringen verslechterd
Gereformeerde deputaten zeggen
Leven
„neen” tegen Richard Wurmbrand
„Lot zwarten in Zuidelijk Afrika
f
16
I
AMERIKAANSE RAAD VAN KERKEN IN LIJVIG RAPPORT:
Weinig kritiek
99
RAPPORT
Initiativniki
„Joden in Amerika
moeten hun aantal
verdubbelen”
„KERKEN ONDERWEG IN EEN MARXISTISCHE SAMENLEVING"
Propaganda
Twee klinieken
Kapitaal aantrekken
Rabbijn in New York:
Vatikaans bezoek
aan Polen
ZATERDAG
26
JANUARI
1974
Erbij
ZA'
do
K
den
kin
mei
zijn
kwê
omf
hee:
oge:
de c
het;
her
kos
zins
nee:
zest
ben
1.90
-
-,w
1
rea-
o
WURMBRAND
organisatie
Onder de titel „Kerken onderweg in een marxistische samenleving” heeft het
gereformeerde deputaatschap voor algemene diaconale arbeid aan de generale
synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland een rapport aangeboden
over de kerkelijke situatie in Oost-Europa, De informatie in het rapport is niet
bedoeld als vrijblijvende informatie, maar mondt uit in een aantal suggesties
voor het gestalte geven aan het meeleven met de mede-christenen in Oost-
Europa „zodat het mogelijk wordt iets te beleven van de gemeenschap der hei
ligen in de ene algemene christelijke kerk”.
Een grootscheepse studie van de Ame
rikaanse Raad van Kerken naar de in
vloed van Amerikaanse ondernemingen
in Zuid-Afrika op de verslechtering van
de positie van de zwarten daar, heeft
aangetoond dat veel feiten erop wijzen
dat de ondernemingen de positie van de
kleurlingen nadelig beïnvloeden.
Gezien de bewijzen dat de armoede
onder de zwarten in Zuid-Afrika erger
is geworden in de periode dat de buiten
landse investeringen in Zuid-Afrika snel
zijn toegenomen, is het volgens het rap
port moeilijk vol te houden dat hervor
mende maatregelen van buitenlandse in
vesteerders in belangrijke mate bijdra
gen tot lotsverbetering van de zwarten.
Volgens het rapport opereren zwarte
verzetsbewegingen, sommige gewapend,
al in de meeste door blanken beheerste
gebieden. Dit is mogelijk het begin van
een grote rassenoorlog waarbij nu de
Amerikaanse ondernemingen de macht
van het blanke militaire apparaat ver
sterken.
Een dubbeltje kan echter raar rollen.
Bemfam-voorzitter dr. Rodrigues: „Een
tijdje geleden stond er een liedje met als
titel „Stop taking the pill” op de Brazili
aanse hitparade. Dat was wel de meest
effectieve manier om reclame te maken
voor ons programma. Hiervan hadden we
alleen maar durven dromen. Het liedje
werd door de federale censuur verboden,
maar tegen die tijd wist iedereen al
waar de pil voor dient”.
stelling onder de bestaande omstandig
heden.
W
van
(„ik
aan
auto
wan
mug
steu
hij 1
over
witt
om
D<
slecl
jes,
waa
vers
Ven
liev
lied
liev
jare
mac
doei
dan
tot
heel
hare
tijd
res
bij.
onti
mar
Ti
wel
een
Mor
en
wee
gerr
op”
P:
pon
disc
lan;
kon
mer
ma
wel
sus
onder redactie van Ronald Kraayeveld
ieder echtpaar slechts twee kinderen zou
moeten hebben. Om de ouders te ver
vangen als deze overlijden.
De nieuwe voorzitter van de rabbinale
raad van New York, Sol Roth, heeft
tegen ongeveer duizend rabbijnen van de
drie joodse kerkgenootschappen in Ame
rika gezegd dat joodse echtparen in de
Verenigde Staten tenminste drie kinde
ren moeten hebben. „Ons doel is gestage
groei. Wij moeten ons getal verdubbe
len”, zei Roth.
De Verenigde Staten tellen momenteel
ongeveer zes miljoen joden.
L
ook de federale militaire regering
geerde nauwelijks.
De doorgaans koel reagerende Brazili
aanse president, Emilio G. Medici, was
diep geschokt toen hij tijdens het hoog
tepunt van een van de droogten het
noordoosten van het land bezocht. „Ik
heb mannen gezien die niets anders aten
dan bonen en meel. Ik heb de ellende
gezien van jonge gezinnen met tien
kinderen in ieder geval hadden ze er
nooit minder dan vijf”, zei Medici in een
emotionele toespraak. De president gaf
echter korte tijd later een nogal vage
verklaring uit, waarin hij stelde dat het
antwoord op het probleem van de over
matige Braziliaanse bevolkingsaanwas
eerder lag binnen de „beslotenheid van
de familiekring” dan bij de regering.
Gouverneur Cortez is echter van me
ning dat de bevoegdheid tot het ophef
fen van het verbod op de vrije distribu
tie van voorbehoedmiddelen duidelijk
ligt binnen de bevoegdheden van de
regeringen van de deelstaten. Tot nu toe
heeft de federale regering geen bezwaar
gemaakt tegen Cortez’ plannen voor ge
boortebeperking. „Rio Grande do Norte
is een soort proefgebied. Vanuit dit ge
bied zullen wij er ongetwijfeld achter
komen of wat wij hier dóen door de
federale regering goedgekeurd dan wel
afgewezen wordt”, aldus Cortez.
De gouverneur heeft al diverse malen
getracht buitenlands kapitaal aan te
trekken voor projecten in Rio Grande
de Norte. Tot deze projecten behoren
coöperatieve landbouwondernemingen,
garnalenbanken, toeristenhotels en een
geheel gemechaniseerde zoutmijn. Hij
heeft voor dit doel verscheidene wereld
reizen gemaakt, met als enig resultaat
dat hij door de oppositie werd uitge
maakt voor nietsnut en werd beschul
digd van corruptie. Op het vlak van de
geboortebeperking wordt Cortez echter
door de oppositie gesteund.
De grootste tegenwerking van Cortez’
plannen op het gebied van de gezinsbe-
perking kwam uit de hoek van de
conservatieve medische kringen. Van
deze kant was te horen dat de inwoon
sters van de deeelstaat werden misbruikt
als „proefkonijnen” en dat de pil zonder
adequaat medisch toezicht als het ware
werd rondgestrooid. Eén keer moest het
programma tijdelijk worden stopgezet.
De federale politie beriep zich bij die
gelegenheid op een wet die inhoudt dat
pillen en andere geneesmiddelen slechts
door doktoren en dus niet door ver
pleegsters voorgeschreven mogen
worden.
Ook de verhouding kerk-staat ver
schilt van land tot land, aldus de
deputaten, en bepaald niet zo zwart
wit als Wurmbrand meent. Met name
in Roemenië zelf bestaat een ortho
doxe kerk die weinig door de staat in
de weg wordt gelegd. In Albanië
daarentegen wordt in het geheel geen
kerk getolereerd. In de andere Oost-
europese landen bevinden zich de
kerken tussen deze twee uitersten,
aldus de deputaten. Hun conclusie is
overigens negatief: in ieder Oosteuro-
pees land wordt de kerk in zekere
mate in haar ontplooiing belemmerd.
Volgens de deputaten kan financië
le steun aan de organisatie van Ri
chard Wurmbrand daarom geen aan
beveling verdienen. Zijn groep, zo
wordt gezegd, speelt de communisti
sche regimes propaganda in handen
tegen de officiële kerken waarmee
hij christenen in gevaar brengt.
Als pikant detail wordt in het rap
port vermeld dat Wurmbrand direct
na zijn vertrek uit Roemenië zich bij
de Wereldraad van Kerken heeft
aangemeld als „communistisch ex
pert”. De Raad accepteerde hem ech
ter niet als zodanig. Sindsdien be
hoort de Wereldraad van Kerken tot
Wurmbrands grootste tegenstanders.
Sinds de staatsgreep van 1964, wordt
Brazilië geregeerd door een uit militai
ren bestaand kabinet, dat de macht
heeft in te grijpen wanneer door de
besturen van deelstaten of gemeenten
beslissingen worden genomen waarmee
de junta het niet eens is. Met goedkeu
ring van gouverneur Cortez zette de
grootste Braziliaanse organisatie op het
gebied van geboortebeperking, de Bem-
fam een particuliere organisatie, die
aangesloten is bij de in Londen gevestig
de International Planned Parenthood
Federation in 1971 twee klinieken op
in Rio Grande de Norte. Beide klinieken
geven niet alleen informatie over ge
boortebeperking, maar zij verstrekken
ook de pil en spiraaltjes.
In december van het vorig jaar ging
met de Internationale Raad van
Christelijke Kerken. Zoals bekend
werpt de ICCC zich op als tegenhan
ger van de Wereldraad van Kerken.
De gereformeerde deputaten, niet
gehinderd door de wetenschap dat
een deel van de eigen achterban sym
pathiek tegenover Wurmband staat,
zeggen heel duidelijk „neen” tegen
hem. „Het bestaan van een onder
grondse kerk in de zin van Wurm
brands omschrijving, wordt niet door
de feiten ondersteund”.
Het rapport schetst in honderd pa
gina’s een beeld van de toestand in
de Oosteuropese kerken en de ver
houding van de kerk tot de socialisti
sche overheid. Dat beeld, aldus de
deputaten, verschilt van land tot
land. De kerken in de Sovjet-Unie
hebben het het moeilijkst. In dit land
bevinden zich ook dan ook grote
aantallen christenen in gevangenis
sen en gevangenenkampen. Maar hun
totale aantal is lang niet zo groot als
de Roemeense predikant opgeeft, zo
zegt het rapport.
Rio Grande de Norte is een van de
armste gebieden van het Westelijk Half
rond. Het inkomen per hoofd van de
bevolking bedraagt niet meer dan onge
veer 450 gulden per jaar. Dat wil niet
zeggen, dat iedereen die 450 gulden ook
echt ontvangt: de één kan wat meer, de
ander wat minder verdienen. Voor heel
Brazilië ligt dit inkomen op rond 1350
gulden. In het rijke Nederland is heit
inkomen per hoofd van de bevolking iets
meer dan 10.000 gulden per jaar.
„Ik ben fanatiek vóór ontwikkeling.
Maar de mensen moeten zelf kunnen
beslissen hoeveel kinderen ze willen heb
ben”, aldus de gouverneur, naast ex-
broeder ook ex-strafpleiter, ex-bankbe-
diende en ex-lid van het Braziliaanse
Congres. Cortez, zoals iedereen hem
noemt, is de eerste Zuidamerikaanse
overheidsman die de vrije verspreiding
van de pil en spiraaltjes opneemt in een
plan voor geboorteregeling, dat gesteund
wordt met overheidsgeld.
Tot nu toe hebben 20.000 vrouwen
gereageerd op de plannen van Cortez.
De bedoeling is in juni 1975 zo’n 25
percent van de 800.000 inwoonsters van
de staat te interesseren voor de pogingen
de bevolkingsaanwas in te dammen. De
hieraan verbonden kosten worden ge
schat op ongeveer 920.000 gulden.
Volgens het rapport bestaat alleen
in de Sovjet-Unie een „ondergrond
se”, dat wil zeggen een niet-officieel
bij de overheid geregistreerde kerk,
de zogenoemde Initiativniki. Hun
aantal bedraagt circa vijftigduizend
en niet, zoals Wurmbrand zegt, drie
miljoen, aldus het rapport. Er is geen
sprak’e van een georganiseerde of on
georganiseerde ondergrondse kerk, die
officieel losstaat van de officieel ge
tolereerde kerken.
Het rapport noemt het lijden van
de Roemeense predikant zeif in een
gevangenis in zijn vroegere land de
oorzaak van zijn poging om de gehele
kerkelijke situatie in Oost-Europa in
te passen in een zwart-witschema,
waarin de overheid en de officiële
kerkeleiding tenover een grotendeels
Van de zijde der rooms-katholieke
bisschoppen is tot dusver weinig kritiek
gekomen op de plannen van Cortez.
Hetzelfde geldt voor de veelal conserva
tieve Braziliaanse artsenverenigingen.
Van de kant van de gewoonlijk luid
ruchtige oppositie in Rio Grande de
Norte kwam helemaal geen verweer en
Genoemd worden persoonlijke be
moediging en hulp aan kerken en
christenen, het door plaatselijke ge
meenten overnemen van contacten
die al eerder meer op „topniveau”,
internationaal tussen de kerken zijn
gelegd en interkerkelijke diakonale
actie via de coördinerende Europa-
commissie van Nederlandse kerken
waaronder de gereformeerde.
Er wordt, aldus het rapport, al
hulp geboden bij het restaureren van
kerken en pastorieën in Oosteuropese
landen, het verschaffen van theologi
sche lectuur, vervoermiddelen aan
predikanten en dergelijke en inciden
tele hulp zoals het zenden van medi
camenten bij rampen.
Directe aanleiding tot het opstellen
van het rapport was een vraag aan
deputaten over een eventuele finan
ciële bijdrage aan de Nederlandse
afdeling van de stichting De onder
grondse kerk. Deze internationale or
ganisatie, die onder leiding staat van
de vroegere Roemeense predikant Ri
chard Wurmbrand, is nauw gelieerd
In de deelstaat Rio Grande do Norte, gelegen in het vaak door droogte
getroffen noordoosten van Brazilië, is de groei van de bevolking groter dan
waar ook ter wereld: 3,3 percent per jaar. Ter vergelijking: In Nederland
en in de Verenigde Staten schommelt de bevolkingsgroei rond de 1,1 per
cent per jaar. In deze verarmde uithoek van Brazilië, het grootste rooms
katholieke land ter wereld, vecht de gouverneur van Rio Grande de Norte,
José Cortez Pereira, ex-broeder in de Orde der Carmelieten (49), geheel
alleen voor de geboortenbeperking.
Zelf heeft de gouverneur drie kinde
ren. „We hebben er nog een bij geno
men, omdat wer er nog iets aan toe
wilden voegen. Om de zeven jaar kregen
we een kind. Nu hopen we dat de eerste
baby die in de familie wordt geboren
een kleinzoon zal zijn”. Cortez legt uit
dat beperking van de bevolkingsgroei
slechts één van zijn vele wensen is voor
dit gebied en waarschijnlijk de minst
controversiële.
fictieve ondergrondse
wordt geplaatst.
Dit doet groot onrecht, aldus de
deputaten in navolging van bij
voorbeeld ook de baptisten in ons
land aan de vele christenen die
in de Oosteuropese landen ondanks
de hiervoor gesignaleerde problemen
proberen gemeente van Christus te
zijn.
Cortez echter nog een stap verder: het
vrijelijk verstrekken van informatie
over geboortebeperking in de dorpen
door het ministerie van Volksgezondheid
van dé deelstaat. De voorzitter van de
Bemfam, drs. Watter Rodrigues, noemt
Rio Grande de Norte het eerste gebied
in Zuid-Amerika met een uit belastingen
gefinancierd programma voor geboorte
beperking. „Er zijn meer klinieken op
dit gebied in dit werelddeel”, zegt hij,
„maar de artsen die daar werken zijn
nog steeds geneigd de verkoop of het
voorschrijven van voorbehoedsmiddelen
te laten lopen via aan privé-klinieken
verbonden doktoren in plaats van via
door de regering aangestelde artsen”.
Gouverneur Cortez zegt dat de ont
vangst van zijn programma „verrassend”
is. „We schatten dat minstens 50 percent
van alle vrouwen in het land weten dat
er zo’n programma bestaat”, verklaart
een plaatselijke Bemfam-Coördinator.
„We zijn ervan overtuigd dat in dit
gebied het programma niet meer terug
te draaien valt”. Cortez zegt dat hij wel
het geboortecijfer wil terugbrengen,
maar dait hij tegen een beweging is die
dit cijfer tot nul wil reduceren. De
leden van deze beweging zeggen dat
De Vatikaanse onderstaatssecretaris
mgr. Agostino Casaroli zal waarschijn
lijk op 4 februari het officiële bezoek
aan Polen brengen waartoe hij in no
vember werd uitgenodigd door de Poolse
minister van Buitenlandse Zaken Ols-
zovski, die toen een bezoek aan de paus
bracht-
Buitenlandse investeringen hebben een
belangrijke rol gespeeld bij de steun aan
de Zuidafrikaanse regering, wat het deze
regering mogelijk heeft gemaakt zijn
apartheidspolitiek uit te voeren, aldus
het rapport dat 242 pagina’s telt.
Het informatiecentrum van de Raad
heeft zijn gegevens over een periode van
achttien maanden verzameld. De studie
geeft bijzonderheden over 53 Ameri
kaanse ondernemingen die in Zuid-Afri
ka, Zuidwest-Afrika (Namibië), de Por
tugese koloniën en Rhodesië werken.
In het rapport staat verder dat de
kerken zelf voor 48,7 miljoen dollar aan
aandelen in de firma’s bezitten.
Over de bewering dat Amerikaanse
investeringen in Zuid-Afrika daar de
economische vooruitgang bevorderen en
progressieve verandering op gang kun
nen brengen, zegt het rapport: „De stel
ling dat een bloeiende economie meer
zwarte geschoolde arbeidskrachten nodig
zal hebben en daardoor de blanke over
heersing zal aantasten, is eenvoudig niet
juist.”
In het rapport staat verder dat uit
analyses van economen en sociologen die
gebruik maken van verschillende statis
tische gegevens en trends die door de
Zuidafrikaanse regering en het zakenle
ven zijn gepubliceerd, blijkt dat de bui
tenlandse investeringen geen duidelijke
verbetering hebben gebracht in de le
vensstandaard van de zwarten en in
werkelijkheid heeft bijgedragen tot de
verslechtering van hun situatie.
De statistieken wijzen er verder op
dat naarmate de buitenlandse investerin
gen toenemen, de inkomenskloof tussen
blanken en zwarten toeneemt, aldus het
rapport.
Enkele ondernemingen, zoals Polaroid,
Mobil, IBM, ITT, General Motors en
andere, hebben zich gebonden om te
streven naar rassengelijkheid, aldus de
analyse, maar dit doet vragen rijzen
over de uitvoerbaarheid van deze doel-
