OUD-COMMODORE BARENDSE:
schip was eerlijker geweest
I
Monument met drie taferelen over oorlog tegen Israel
I
I
„Een zeemansgraf voor het
s:
.rWw’WWïWfiïS
■f
fcii
<1
O
ij
‘1
A --er
Hl W
VRIJ DAG
1
FEBRUARI
19 74
7
N
VIS
Drankorgel
Trots
Goed gesternte
A
Y
Positie sterk
Verlanglijst
Belachelijk
Suez-kanaal
[aws=
y^iddellariHsesZee:
issuer
_'Z
-***
3
R
iL.
IJ
SUEZKANAAL^
^SUEZKANAAL
6
„Niets goed”
ik’
|p T E
11 S NA r
VWu 5
E $(3 Y f P^ZT E
Al
i.i
R
He
ike
iar
1
EX-KAPITEIN C. SNELLEMAN (64 jaar)
Nieuw Amsterdam gaat naar de sloper
■N
rechtstreeks
I
er
OUD-COMMODORE G. BARENDSE
im
[W
Anwar Sadat wordt bedankt
Mitla
Port Said
Port S.i.d-,
Collectief laten groepen Russische toe
risten zich langs de rijkdommen in het
museum voeren.„Russen niets goed”, zegt
een hotelportier.
ving in de toeristenkermis bij de pirami
den van Gizeh, even buiten de stad. Het
toerisme komt weer op gang, al is er
geen vrede.
beiders, die het toch al niet breed had
den, nog eens 300.000 gulden op.
ging over van de Nieuw-Amsterdam op
de Rotterdam, maar daarmee had de
oude Nieuw-Amsterdam niet afgedaan.
DE KRANTEN publiceren dagelijks
nieuwe voorstellen. Een Franse techni
ci, nee. Het was een allemachtig mooi
schip. In alle opzichten. Qua inrichting,
lijn en varen. Je kon het niet verouderd
noemen, want bij elke beurt eens in
de vier jaar paste men het weer een
beetje aan”.
en
e
le
id
er-
se
F Man
'gSuezgj
3
i.:
7
S
ilm
r
3S
>p.
sche commissie wil de mogelijkheden
aan het nog geblokkeerde Suezkanaal
onderzoeken. Het zou ook voor super
tankers bruikbaar moeten worden ge
maakt. Egypte zelf denkt aan vijf tun
nels onder het kanaal door naar Sinaï.
Een andere groep Fransen wil aan het
kanaal een machtig bouwwwerk oprich
ten, met schitterende restaurants, waar
voor zij meteen de naam hebben meege
bracht: „Sadat-toren”.
Nee, die zullen geen dikke fooien uit het
vestzakje halen. Maar daar schuilt ook
een van de redenen om president Sadat
te bedanken, die zijn minister van bui
tenlandse zaken, Ismael Fahmy als
een in tegenovergestelde richting wer
kende Egon Bahr naar Moskou zond
om uit te leggen dat de vriendschap met
het grote Russische volk zal de basis is
waarop weer goede relaties met het
Westen kunnen worden aangeknoopt. De
toeristen uit het Westen zullen de politi
ci en zakenlui volgen, die dagelijks bij
Sadat op de stoep staan.
Wat onder Sadats regime in Egypte
gebeurt, is op verschillende terreinen
boeiend. Eigenlijk is het ook verrassend.
Sadat werd indertijd, toen hij de overle
den Gamal Abdel Nasser opvolgde, voor
gesteld als de stroman van minister van
defensie Mohammed Fausi.
Deze week heeft Sadat diezelfde Fusi
gratie verleend, nadat hij hem in 1971
de laan uitstuurde wegens medewerking
aan een complot Fausi kreeg 15 jaar.
Ook de ex-luchtmachtcommandant, die
als zondebok voor de verloren oorlog
van ’67 was opgepakt, kreeg zijn vrijheid
terug. Hetzelfde gold voor twee voor
aanstaande kritische journalisten, die nu
spoorslags hun waardering hebben uitge
sproken voor de tegenstander van vroe
ger.
Wat dan op Sadats verlanglijstje staat,
zou het vormen van een Palestijnse
regering in ballingschap zijn, een rege
ring die niet eens precies weet over
welk gebied ze meent te regeren, maar
die zal worden erkend door de Aziati
sche, Afrikaanse en communistische lan
den.
De „grand old lady” vaart haar einde tegemoet. Het is afgelopen met de
Nieuw-Amsterdam, eens het vlaggeschip van de Holland-Amerika Lijn.
Eens de nationale trots der Nederlanden. In maart van dit jaar komt de
„oude dame” aan op Taiwan waar de scheepsslopers haar huid zullen open
rijten met snijbranders, waar haar beroemde interieur zal worden ver
minkt. Een handjevol vaderlanders zal een traan uit de ooghoek weg
pinken, maar de meesten die eens op het schip hebben gevaren, zullen
voldoende hebben aan de herinnering.
De militaire paraatheid nag niet ver
slappen. In het trotse Egyptische
museum zijn intussen de schatten van
Toet Ankh Amon deze week voor het
eerst weer te bezichtigen, ook al staat
menig farao nog verstopt tussen de
zandzakken. Er is bovendien een ople-
Daarna zou Sadat zijn nieuwe wester
se vrienden onder druk kunnen zetten,
die nu immers zo overtuigd mee discus
siëren over het Palestijnse probleem. Het
is nog niet zo ver. Trouwens de ruzies
binnen de Palestijnse organisaties, waar
zoveel koppen zich voor zo weinig pos
ten melden, maken de vorming van zo’n
regering twijfelachtig.
7//Z///Z
(Van onze speciale verslaggever Wim Timmers)
CAIRO In de Egyptische hoofdstad is enkele dagen geleden een
monument in bedrijf genomen. Werkelijk in bedrijf genomen: In drie el
kaar afwisselende taferelen toont het de grote overwinning van de oktober-
oorlog. Op het eerste trekken de Arabische troepen over het Suezkanaal,
op het tweede hijsen zij triomferend de vlag op een Israëlische stelling.
Tafereel nummer drie biedt de menigte, die ononderbroken voor dit won
der van de techniek samenstroomt, alleen de president van de republiek.
Een bijschrift luidt: „Het volk van Cairo dankt Anwar Sadat”.
DE POSITIE van Sadat, zeggen ken
ners van de Egyptische politiek, is sterk.
Ze is sterk genoeg om het revolutionaire
pad van voorganger Nasser te verlaten
en weer te gaan samenwerken met de
groep die onder Europeanen in Cairo als
„de zonen van de Pasja’s” wordt aange
duid.
DE OORLOG is niet afgelopen. Daar
om, schrijft de Engelstalige Egyptian
Gazette, kan er nog geen sprake zijn
van opheffing van het olie-embargo te
gen de Verenigde Staten.
Neem de Rotterdammer J Visser. Hij
is er van het begin af bij geweest. In
1933 hoorde hij hoe de toenmalige HAL-
directie met de regering onderhandelin-
gen aanknoopte voor de bouw van een
nieuw, groot passagiersschip. De vader
landse industrie moest nieuwe impulsen
krijgen. De regering was bereid om 14
miljoen gulden te lenen. „Maar men
kwam nog ruim zeven ton tekort”, weet
Visser. „Werkgevers en werknemers na
men die voor hun rekening. De indus
trieën die de grote opdrachten wegsleep
ten, zouden samen bijna een half mil
joen gulden op tafel leggen; op onze
salarissen werd per week 2,5 pet. inge
houden. Je moest wel akkoord gaan,
want aan de poort van de Rotterdamse
Droogdok Maatschappij stonden de werk
lozen te dringen”. Zo brachten de ar-
Sadat, sterke man in de met 35 mil
joen inwoners verreweg machtigste Ara
bische staat, heeft echter die kleine
volgende stap dringend nodig voor zijn
binnenlandse politiek. En dat, zegt men
in Cairo, is een van de beste drukmidde
len op Syrië, waar de mogelijkheid tot
wederopbouw van het door Israel zo
vernielde land, ook moet worden uitge
buit, nu mannen als „Jobert of Arabia”
samenwerking op alle gebieden en zalte
wapens komen aanbieden.
rije. Mocht Libië’s president Gadaffi nog
vorig jaar onder al de studenten en
jonge officieren in Egypte zijn bewon
deraars hebben gehad, iedere Egyptenaar
die daarover wordt aangesproken is nu
van oordeel dat Gadaffi zich volstrekt
belachelijk heeft gemaakt. In Cairo
wordt er, lijkt het, niet aan getwijfeld,
dat Syrië het Egyptische voorbeeld volgt
en een wederzijds terugtrekken van de
troepen aanvaardt.
Een brok onzekerheid schuilt echter in
de Israëlische politiek. Zal Israel ooit
zijn oliebronnen in de Sinaï opgeven
waaruit tachtig procent van de eigen
consumptie komt? Dat de grenzen van
’67 in ere worden hersteld, moet worden
betwijfeld. Maar de druk op Israel is
groot en de olie een machtig wapen. De
grote westelijke landen proberen hun
betrekkingen met Arabië snel te verbe
teren.
Het wachten is nu, zegt men in Cairo,
op de Syrische beslissing. Als de rege
ring in Damascus mee gaat doen aan de
Geneefse conferentie, dan komt er bo
vendien automatisch een volgende deel
nemer. Is de regerende Baath-partij in
Syrië „om”, dan geldt dat ook voor
Saiqa, de Syrische vleugel van de Pa
lestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO). El
Fatah is al voor, met Saiqa samen is er
een royale meerderheid.
De motieven van de HAL om het te
laten slopen, begrijpt hij opperbest. Elke
onderhoudsbeurt werd weer duurder.
Schepen met een capaciteit van 1000 tot
1300 passagiers plus nog eens 500 be
manningsleden zijn uit de tijd. En dan
de oliecrisis, die de reislust der volkeren
iets heeft gedoofd en de mogelijkheden
voor de Nieuw-Amsterdam sterk heeft
verminderd. De oude dame was in haar
begintijd zuinig, maar de normen van
toen gelden niet meer. In de ogen van
de rederijen van nu is zij een aan drank
verslaafde: per da? verbruikt ze 250 ton
olie.
Zoiets kan niet ieders smaak zijn,
maar redenen om president Sadat te
bedanken hebben de Egyptenaren volop.
Het precieze verloop van de strijd ont
gaat een volk dat op een streng gecon
troleerde pers is aangewezen.
it
SADAT ONDERHOUDT even goede
betrekkingen met de koning in Riad als
met het revolutionaire regime in Alge-
overal ter wereld kregen over de vijan
delijke schepen”.
Dat was een deel van de roem van het
schip: niet alleen de schoonheid en tech
nische mogelijkheden, maar ook de be
trouwbaarheid en het geluk. Op zee is
het bijgeloof eens zo groot als op land.
De geboorte onder een goed gesternte
telt dubbel. Kapitein C. M. Snelleman
(64 jaar) uit Nijverdal: „Soms bouwt
men twee schepen van één type. Het ene
schip is plezierig, het andere niet. De
stemming aan boord hangt daarmee sa
men. Nooit zijn er ongelukken gebeurd
met de Nieuw-Amsterdam. Dus viel de
geboorte van het schip ondanks de
crisistijd onder een gelukkig gesternte.
Dat is voor mij duidelijk”. Snelleman
voer in de jaren ’60 zeven jaar lang als
gezagvoerder op de oude dame. Het was
toen weer volledig cruise-schip. Bar
stensvol luxe.
Iemand die de eerste reizen van het
schip heeft meegemaakt, is A. de Jong
uit Dordrecht. In 1938 stapte hij als
tweede stuurman aan boord. In de jaren
1949-’5O was hij eerste stuurman en
omstreeks 1963-’64 kapitein. Hij was een
van de vele gezagvoerders, want de
grand old lady versleet maar liefst 27
kapiteins. „Schepen kun je moeilijk met
elkaar vergelijken”, zegt De Jong, „Ik
Het sterkste staaltje is de benoeming
van Achmed Osman, de grootste bouw
ondernemer uit de Arabische wereld,
tot minister van Wederopbouw. Vermoe
delijk volgende week zal Sadat als mi
nister-president (een functie die hij er
tijdelijk bij had genomen) plaatsmaken
voor Abdoel Aziz Hegasi, nu minister
van Economische Zaken.
De wederopbouw van het zwaar be
schadigde land is Sadats grote doel. En
is er ooit een periode geweest even
gunstig als die na de oktoberoorlog?
Geld is er, dank zij een verdrag met
Saoedi-Arabië en het Koeweitse ontwik
kelingsfonds. Vooral Franse en Japanse
zakenlui melden zich met voorstellen
voor samenwerking, waardoor ook aan
Egypte iets van het verloren oliegeld
kan worden terugverdiend.
Als Frankrijks minister van Buiten
landse Zaken, Michel Jobert (die al als
„Jobert of Arabia” door de Franse pers
gaat), afscheid heeft genomen van Sadat,
staat zijn Italiaanse collega Aldo Moro
voor de deur.
Het programma van wederopbouw-
minister Osman is overweldigend. Cen
traal staat de herbouw van beschadigde
steden als Suez, Ismaelia en Port Said.
Bij die laatste stad is echter ook al een
vrijhandelszone gepland, naar het voor
beeld van Tanger en Hongkong. Lang
zaam maar zeker zou het behouden
nationalistische bewind van Sadat naar
enige liberalisering op weg zijn. Voor de
verdere toekomst staat bijvoorbeeld de
ontwikkeling van de Sinaï op het pro
gramma, wat Egypte vooral olie zou
moeten opleveren.
Door één slag kunnen echter al die
economische plannen in duigen vallen.
Egypte heeft vrede nodig met Israel
Wat Sadat in dat opzicht tot dusver
heeft bereikt, blijft onzeker. Ook als
diplomaat blijkt hij echter gewiekster
dan men in Cairo had mogen hopen.
Sadat speelde als actief moslim een rol
voordat hij president werd.
Dat heeft het hem ongetwijfeld ge
makkelijker gemaakt samenwerking te
vinden met koning Feisal van Saoedi-
Arabië, die Amerika al jarenlang had
gewaarschuwd dat de steun aan de door
hem zo gehate zionisten niet kon blijven
bestaan (Feisal vertelt nog elke bezoeker
dat de joden brood bakken in christe-
nenbloed).
De Israëlische opmars over het kanaal
is als een miezerige en domme zet van
de vijand voorgesteld, die nu nog verder
binnen het bereik van de machtige Ara
bische wapenen was gekomen. De oplet
tende krantelezer in Cairo moet zich
achter het oor hebben gekrabd, nu
kaartjes met de nieuwe posities worden
gepubliceerd en de bevolking van S’iez
wordt bedankt voor het heldhaftige
standhouden. De triomf is echter die
overtocht, waarmee de oorlog begon.
•sW’
Voor zijn gevoel is het een van de
mooiste schepen die ooit’ zijn gebouwd.
„Er werkte een staf van architecten aan
het interieur, dat puur luxe was. Toen
het in 1938 uit Rotterdam vertrok voor
de eerste trip naar New York, was het
een boot waar de wereld naar keek. Je
was trots als je, zo„ls ik als lasser
je krachten eraan had gegeven. En elke
keer als het schip weer in Rotterdam
kwam en ik ernaar kéék zei ik tegen
mijn vrouw: moeder, ik ben een bikkel
harde jongen, maar als ik dat schip zie,
gaat mijn hart sneller kloppen. En dat
ondanks dat ik nog steeds besef wat een
rottijd het toen was. Het schip laat mij
alles vergeten".
.SueïgW.-.
7/7. '•7/
••••••••••••«a V—T—7/7/ 7/7
gSoedr
I egyptenaren':
Israëli’s
0 km 50
‘O
ESS
-C
K«l egyptenaren
C~J Israëli’s
O km 50
Hij noemt het schip „bijzonder” roemt
vooral de lijn („De ontwerper ir. A.
Prins moet daar een fabelachtig gevoel
voor hebben gehad. Geen mast te groot,
geen schoorsteen buiten verhouding. Een
schoonheid”.). Het was een goed handel
bare kolos die slecht weer op zee ge
makkelijk aankon. „En nu gaat zij naar
de sloop. Ja, ik heb het gelezen. Het is
natuurlijk een hele periode geweest in
je leven. Het zijn bijzondere gevoelens
die je er aan overhoudt en daarom vind
je het toch nog vreselijk. Ook al zeg je
tegen jezelf: „Aan alle aardse dingen
meet een einde komen, al varen die
aardse dingen op zee”, je legt je
moeilijk bij neer”.
Of zoals „oorlogskapitein” G. J. Ba-
rendse zegt: „Het schip is een familielid
van je. Je hebt er een paar jaar mee
samengewerkt. Je kent het karakter.
Natuurlijk gaat het aan je hart dat het
gesloopt wordt”.
'Gvocrtl
De Nieuw-Amsterdam zal Rotterdam,
haar thuishaven en geboorteplaats, niet
meer aandoen. Ze reist van Florida,
waar de laatste cruise naar het Caraï-
bisch zeegebied eindigde,
naar Nationalistisch China. Ze is ver
kocht voor een prijs die maar iets onder
de opleveringsprijs in 1938 ligt, namelijk
ongeveer 13 miljoen gulden. Sommigen
herinneren zich die geboorte nog als de
dag van gisteren.
moet een
?EI Kantara
^hetimapas
Er: 'foo\ BMetnxeer
oJdERPE-'
/MitlapasZ.
•In
.•••••••••••lil
I
lil
Kapitein-in-ruste G. J. Barendse uit
Voorhout zegt: „Ik begrijp die verkoop
van het schip uit zakelijk oogpunt heel
goed. Mijn gevoel is er niet tevreden
mee. Een zeemansgraf zinken op zee-
was eerlijker geweest. De Nieuw-
Amsterdam zal altijd in de herinnering
van de Nederlandse scheepvaartwereld
blijven leven”. Barendse is 90 jaar. Hij
was de oorlogskapitein. Onder zijn gezag
werd het schip van een luxe passagiers
schip een troepentransportschip dat
240.000 manschappen vervoerde in drie
jaar; dat in diezelfde tijd 250.000 zeemij
len voer; dat per keer 6000 man aan
boord had; dat wereldfaam kreeg. „Ik
kon met het schip lezen en schrijven. En
dat het behouden door de oorlog is
gekomen, is niet alleen te danken aan de
mannen op de brug, maar ook aan de
betrouwbare inlichtingen die we in code
Is mail i
Khetima
s
Ss
- S
