Ton Koot wil Amsterdammers in patriciërshuizen
Het Poolsche koffijhuis
Tramkaarten
Cotton Club
klanten
genoeg maar geen geld
Maskers af
„Wetswinkeliers
Heroïne
'b
I
rs
a
■E
iifch v
DONDERDAG
7
FEBRUARI
19 74
8
ONDER REDACTIE VAN ROLF STALLING/
)1 19
ANT
te
„DE DIFFUSE ATMOSFEER van de Hollandse polder, overge-
braeht in het Amsterdamse stadsgezicht, is van een zeer aantrekke
lijke schoonheid. En als dan de natuur meehelpt is die schoonheid
eenvoudig volmaakt. Vooral bij klimmende ion in de ochtend en bij
dalende zon in de avond, als het licht teder valt over bomen, water
en huizen, is de bekoring van een ontroerende fijnheid, die onvergete
lijk en onvergelijkelijk is”.
(Uit „Geschiedenis van Amsterdam”
door prof. dr. H. Brugmans)
eet
I u.:
1 -
1
fH
""■1 1
-
i
Wonen op de gracht
steeds populairder
„Het is een hypocriete situatie omdat de gemeente van ons
gebruik maakt. Maandag hebben we nog een vrouw gehad,
die van Sociale Zaken het advies had gekregen om maar bij
ons uit te huilen. Het rare is dat het in andere gemeenten wel
kan. In Tilburg krijgen ze zelfs 33 mille”, aldus student rech
ten Cees Savelkouls.
Ander somber perspectief voor de wetswinkeliers, die sinds
kort ook de gedetineerden in het Huis van Bewaring aan het
Kleine Gaartmanplantsoen juridisch adviseren, is een ver
korting van de studieduur. „Als dat doorgaat”, zegt Savel
kouls, „zullen er nog maar weinig studenten de tyd hebben
om dit te doen”.
Aan opheffing wil hy (nog) niet denken. „Dat lost niets op.
Dat hebben we aan Release Amsterdam gezien. Het gevolg
van hun verdwijning was dat het hele beleid van de vreem
delingenpolitie een stuk ondoorzichtiger werd en wy hier
veel meer buitenlanders krijgen”.
HET KOMT nogal eens voor dat de wetswinkel party is
tegen de gemeente. Onder meer in bijstands- en huisvestings-
zaken. Zou de subsidie-afwyzing verband kunnen houden met
het simpele feit dat de hulpverleners te lastig zijn? „Je kunt
niet zeggen dat we lastig zijn en dat we er hard tegen aan
gaan. Niets is makkelijker dan kankeren op ambtenaren,
maar dat doen wij niet graag”.
Savelkouls c.s. hebben ontdekt dat een juridisch probleem
niet zelden fungeert als dekmantel voor maatschappelijke
problemen en daarom zyn enkele maatschappelijke werkers
..aangetrokken”, die de mensen wegwijs kunnen maken. „Je
merkt dat men minder vertrouwen in de overheid heeft dan
in ons. Het is een fyne zaak, maar je wordt wel gefrustreerd
doordat je soms zo weinig kunt doen en moet zeggen: Me
vrouw, u heeft gelijk maar voor uw recht bestaat geen wet”.
van
voor
en iedereen kan er aan kapot gaan’,
zegt Tilly Nivard van het Amster
damse Drugs Informatie en Service
Centrum (tel. 020-255555). Feit ts dat
men bij de Jellinek Kliniek het toe
nemend aantal verslaafden niet kan
verwerken. Tilly: „Die mensen kun
nen erg moeilijk geholpen worden.
loppa
id to.
„DE AUTO is de heroïne van het klootjesvolk”, aldus reageerde een bezoeker
van de „echte” autotentoonstelling, die tot 17 februari te zien is in het gebouw
van de stichting Wonen m de Leidsestraat 5. Verantwoordelijk voor deze expo
sitie, die ingaat op het ontstaan van de automaatschappy, scheiding van wonen,
werken, winkelen en recreëren met alle gevolgen van dien en de wyze waarop
mensen en overheid een bijdrage kunnen leveren aan een echte oplossing van
het autoprobleem, zyn de actiegroepen Verkeerd Verkeer, de Lastige Amster
dammer, Maskers Af en Stop de Kindermoord. Zij hebben uitgerekend dat als
de 40.000 Osdorpers in hun auto stappen, zy een ruimte opslokken die ver
gelijkbaar is met 160 voetbalvelden. Opmerkelijk zyn de reacties van bezoekers.
Er wordt gesuggereerd dat Amsterdam één puinhoop is, dat de gevaren van
het verkeer al in de kinderwagen beginnen, dat het nuttig zou zijn aardappelen
met spijkers over de wegen te strooien dat de auto eigenlijk een „wellustig
status-kak-symbool” is, waarmee je het beste meteen naar de Hoogovens kunt
ryden. De actiegroepen zyn ook tegen Luud Schimmelpenninks witkar. „Omdat
we vinden”, zegt Henk Epskamp van Maskers Af, „dat de auto helemaal uit
de stad kan”.
Juist die kleinere grachten doen het
geweldig en voor deze woningen, die
veelal door stichtingen als Diogenes ge-
NA DE GOUDEN EEUW zijn de
tijden stellig ook voor Amsterdam
drastisch veranderd, maar in één
opzicht is er de onstuimige terug
keer van een brok romantiek: Het
wonen op de gracht. Na de heersen
de onverschilligheid van de laatste
decennia, waarbij de patriciërshui
zen een ware invasie van kantoren
en bedrijven kregen te verwerken,
is er sinds kort een tegengestelde
ontwikkeling op gang gekomen. Het
zijn niet alleen meer de politici,
kunstenaars en advocaten die ope-
ningen voor een stekkie binnen Am
sterdams beroemde halve maan
proberen te verwerven. Bij Monu
mentenzorg weet men er van mee
te praten daar kan men de druk
te nauwelijks bijbenen.
NOG GEEN TWEE JAAR na de geboorte van de stichting
Rechtswinkel Amsterdam zitten de gangmakers en de ruim
tachtig medewerkers in de narigheid. Het gemeentebestuur
weigert namely k met de schamele subsidie van tien
mille over de brug te komen en dat zit de „wetswinkeliers”
niet lekker.
Steeds meer pakhuizen worden tot kleurige woonetages omgetoverd zoals hier aan de
Brouwersgracht.
Over gebrek aan klanten kan de Rechtswinkel niet klagen:
Gemiddeld komen er de laatste tyd 140 mensen per week op
het spreekuur. Savelkouls: „Die mensen hebben het er voor
over om twee uur te wachten voordat ze geholpen worden.
restaureerd zijn, bestaan lange wacht
lijsten. Dat geldt ook voor de apparte
menten op de hoek Prinsengracht-Am-
stel. Met de hoofdgrachten ligt het (nog)
duidelijk moeilijker. Deze „paleizen”, die
ten minste voor driekwart een zakelijke
bestemming hebben gekregen, zijn niet
alleen uiterst kostbaar maar bovendien
te groot om zonder personeel te bewo
nen, terwijl het er met de sanitaire
voorzieningen vaak droevig gesteld is.
Trier was bovendien bereid de grote
zaal enkele middagen per week voor
het grote publiek te sluiten en zo
ontstond de houtbeurs in Polen. Dat
binnenkort kan worden bijgeschreven
op het lijstje van beroemde horecabe
drijven, die het niet hebben kunnen
bolwerken.
keer en het zal prettiger wonen op de
grachten worden”, aldus Ton Koot. „Nu
stroomt op maandagmorgen nog alles
binnen, maar dan zal het minder druk
worden.”
„Steeds meer mensen willen in de
binnenstad wonen. Neem nou het geval
van de Middenstandsbank, die nu nog
een groot deel van de Herengracht in
haar bezit heeft maar straks naar Bui-
tenvelde'rt vertrekt. Die panden komen
leeg en het is een prachtige test-case om
daar weer woningen van te maken.”
Koot is van de gigantische prijzen, die
voor de herenhuizen worden gevraagd
niet ondersteboven. „Vanaf het moment
dat je de woonfunctie opgeeft en er
kantoren laat komen, gaan de grondprij
zen enorm omhoog. De gemeente heeft
dit in de hand gewerkt.” Hij verwacht
dat de prijzen zullen zakken zodra de
leegstand groter wordt en daar zijn
aanwijzingen voor. Hij vindt het logisch
dat Lammers c.s. in eerste instantie het
herstel van de volksbuurten heeft aan
gepakt. „Want die stonden op instorten.
Aan de andere kant is dit heel essentieel
voor de binnenstad.”
DE AAN Amsterdam gebakken histo
ricus Ton Koot wil dat juist in déze
hoek spijkers met koppen worden gesla
gen, omdat de mogelijkheden om leuk in
de binnenstad te wonen relatief nog
gering zijn. „Mijn stokpaardje is om die
grote panden, die nu kantoor zijn of
leeg staan, om te bouwen tot kleinere
wooneenheden. De eigenaren kunnen dat
niet zelf aan en daarom zie ik hier een
taak van de overheid om door deskundi
gen te laten onderzoeken welke moge
lijkheden er op dit gebied liggen. Je zou
een soort prijsvraag kunnen uitschrij
ven”, zegt hij.
Hij realiseert zich dat duizenden Am
sterdammers gelukkig zouden kunnen
worden gemaakt indien zijn denkbeelden
op dit punt te verwezenlijken zouden
zijn. Tot dusver heeft de gemeente dit
plan als zijnde een onhaalbare kaart van
de tafel geveegd, maar Koot wil dat niet
zo maar accepteren. Vooral omdat hij
ziet dat veel kantoren en bedrijven de
grachten in verband met de parkeer- en
verkeersproblemen weer ontvluchten.
„Als de kantoren verdwijnen, heeft dat
belangrijke consqeuenties voor het ver-
Nu moet men in de hoofdstad een
onderscheid maken tussen verschillende
typen grachtenhuizende brede monu
mentale panden aan de Prinsen-, Kei
zers- en Herengracht alsmede het Singel
(dat een blauwe maandag Koningsgracht
heeft geheten) en de meer „handzame”
huizen aan een Leidsegracht, waar Lam
mers en Wiegel wonen, en de Jordaan-
grachten.
door Het Poolsche Koffijhuis. Het
was namelijk het stamcafé van koop
lieden die de Poolse handel bedreven.
DE RAADSLEDEN Spoelstra, Goe-
koop. Wessels en Heerma (KVP,
VVDe D’66 en AR) willen helemaal
niet dat Polen uit het stadsbeeld gaat
verdwijnen. Zij vinden dat het eta
blissement een vaste plaats heeft ver
worven bij het Amsterdamse publiek
en dat niet zonder meer voorbij mag
worden gegaan aan de historische
bepaaldheid van de plek waar men
sen als Multatuli. Du Perron, Jan de
Hartog en Annie M. G. Schmidt heb
ben gewerkt- „Hier is wederom spra
ke van een ongewenste ontwikkeling
in de Amsterdamse binnenstad”, al
dus het viertal dat B. en W. vraagt
met grote spoed er voor te zorgen dat
de functie van het café-restuaran*. in
zijn huidige atmosfeer behouden
blijft door het gebouw op de monu
mentenlijst te zetten.
Voor de juridische adviezen wordt een bydrage van een
rijksdaalder gevraagd. „De drempel moet zo laag mogelyk
blyven. Hiervan betalen we de administratieve kosten, want
alle medewerkers doen dit op basis van vrijwilligheid”.
Het koffiehuis is sindsdien meerma
len van eigenaar veranderd. De laat
ste was C. Trier, die er in 1892 een
heel nieuw hotel-café-restaurant
neerzette. De „Poolse” houthandela
ren zouden dit horecabedrijf trouw
blijven. De nissen in de grote zaal
waren dan ook voor hen gemaakt om
ongestoord zaken te kunnen doen en
op de leestafel lagen de adresboeken
van een twaalftal wereldsteden en
voorts alle Nederlandse wetboeken,
die de koopman nodig kon hebben.
In de tijd van de beruchte windhan
del gingen hier ook de tulpenbollen
van hand tot hand. Tsaar Peter I de
Grote, die in Zaandam en de hoofd
stad het ambacht van scheepstimmer
man onder de knie probeerde te krij
gen, had een broertje dood aan dit
etablissement omdat het de naam
droeg van de door hem vervloekte
Polen. Hij beval zijn koetsier dan ook
nooit door de Kalverstraat te rijden.
MET MELK meer mans schreven
we in oktober na een bezoek aan de
Cotton Club, het omstreden café in
de Nieuwmarktbuurt dat na allerlei
conflicten tussen Surinamers en de
politie op gezag van burgemeester
Samkalden werd „drooggelegd”. CC-
eigenaar Smit, die nadien meer be
zoekers in zijn tent kreeg maar des
ondanks zijn omzet zag dalen, nam
dat niet en zijn beroep diende dezer
dagen in het provinciehuis. Zijn
raadsvrouwe trok daar fel van leer
tegen de gemeente Amsterdam. Ui
terst kwalijk vond ze het dat men
het intrekken van de tapvergunning
in het geheel niet had gemotiveerd en
haar bovendien had geweigerd belas
tende rapporten te laten zien. Met de
Cotton Club trefpunt van Surina
mers ging het naar haar mening
de laatste tijd erg goed. Een conclusie
waar mr. Dekker, die het Amster
damse verweer voerde, het allerminst
mee eens was. Hij zei dat er in
december nog met schietijzers en
narcotica was gestoeid en dat het
café gevaren oplevert voor de open
bare orde. De Gedeputeerden, die
deze zaak met interesse volgden, zul
len binnenkort uitspraak doen.
IN KRINGEN van makelaars beaamt
men de „run” op grachtenhuizen. „Ik
wou dat ik er nu eentje te koop had”,
aldus een woordvoerder, die echter „ten
enemale betwijfelt of het loffelijk stre
ven van Koot financieel haalbaar is.
Huren van 600 of 700 wil men nog wel
betalen, maar huren van boven de 1000
gulden echt niet meer. En daar kom je
gauw aan toe.”
Wonen op de gracht komt volgens
hem nog betrekkelijk weinig voor omdat
het te kostbaar is en vaak erg onprak
tisch. „Ga maar eens ergens een plee
maken; dat kost duizenden guldens. En
wil je kopen dan moet je een hele dikke
portemonnaie hebben.”
Hij wil ook wel kwijt dat veel soig-
neuze panden in bouwkundig slechte
staat verkeren. „Vaak krijg je een leuk
huisje aangeboden voor een leuke prijs,
maar ga je er dan als deskundige indui
ken, dan blijft er geen spaan van zo’n
huis over. Het is onze ervaring dat
mensen vaak gebiologeerd worden door
een mooi geveltje of een speels behange
tje en dat ze niet in de gaten hebben,
dat het dak alsmede de funderingen en
leidingen verrot zijn. Er worden strop
pen gekocht, die te voorzien zijn en
waar ellendige situaties uit voortkomen.”
Dat het beeld al erg aan het verande
ren is, wil er bij „onze” makelaar nog
niet erg in. „Het is echt nog niet zo dat
de grachten door de verkeersproblemen
ontvolken. Er komen in de regel \veer
nieuwe bedrijven voor in de plaats,
want kantoorruimte in het centrum ver
huur je altijd wel weer. En woonruimte
wordt het bijna nooit. Aan de andere
kant is het wel zo dat de leegstand op
het ogenblik langduriger is dan vijf jaar
geleden.”
De bestaande methoden hebben ten
minste geen enkel effect. Heeft het
DISC door waar de strychnine-heroïne
vandaan komt? „We proberen het wel
te achterhalen, maar het probleem
is dat het vrij allround de markt op
wordt gestrooid. In ieder geval komt
dit spul uit Nederland: een hele
vreemde gang van zaken”.
DE VERKOOPAUTOMATEN
GVB-rittenkaarten zullen nog
de zomer uit het straatbeeld verdwij
nen. Reden: ze zijn hun leven niet
veilig meer. Het vervoerbedrijf kwam
in 1969 met dit zelfbedieningssysteem,
maar het is geen succes gebleken. In
het eerste jaar werden er 66 automa
ten geplunderd en vorig jaa.' zelfs
374. Dat kost de gemeente te veel
geld en de passagiers van tram en
bus te veel ongemak. De verkoopa
dressen zullen drastisch worden uit
gebreid, maar nu doet zich weer het
probleem voor dat de sigarenwinke
liers er meer aan willen verdienen.
Zij krijgen twee percent provisie,
maar willen nu drie pet. hebben. En
als de gemeente niet mee wil? „Dan
staken we de verkoop en ontstaat er
een chaos”, aldus de winkeliers.
Polen (2)
Toen we tussen kerst en nieuwjaar dicht waren, was het eer
ste spreekuur daarna een complete ramp. Zoveel mensen als
er waren”.
IN BEPAALDE gevallen zijn specula
tieve overwegingen daar niet, vreemd
aan. De aanvankelijke koopwoede van
Britse beleggers in de hoofdstad de
indruk is dat het inmiddels minder is
geworden had als gunstig nevenef
fect, dat talloze pakhuizen in riante
woonstudio’s worden omgetoverd. De
ruim 400 Amsterdamse makelaars zijn
benieuwd hoe dit avontuur afloopt. Zij
zijn van mening dat er nogal wat „op de
gok” is gekocht. „Het zou best eens
kunnen zijn dat de Engelsen te over
haast bezig zijn geweest.”
Aan het Prinsenhof is men evenwel
blij met deze injecties. Men wijst ook op
het ontwerp-structuurplan, waarin onder
het wonen op de gracht een vette streep
is gezet, en op de omvang van de
restauraties in de Jordaan. Dat de zaak
in dé lift zit, staat volgens een woord
voerder van monumentenzorg „buiten
kijf”. Hij wijst erop dat in de vroegere
„confectiehoek” op de kop van de grach
ten talrijke kantoren weer als woon
ruimte worden gebruikt en dat het aan
tal aanvragen om subsidie voor restau
ratie na de oliecrisis enorm is opgelopen.
Hoe lang duurt het voordat die aanvra
gen zijn af gehandeld? „Dat varieert van
zes weken tot vier maanden”, aldus
Monumentenzorg.
HET GEZICHT van de Kalver
straat verandert met de dag. Het heet
een Britse winkelstraat te worden en
dat is wel te merken ook: steeds
meer klassieke pandjes worden in een
jasje van modernere snit gehesen,
maar men kan niet zeggen dat „de
zaak” daardoor in alle gevallen voor
uit gaat. Er komt nu een nieuwe
winkelgalerij bij op de plaats van
het illustere café-restaurant Polen,
dat eigenaar Krasnapolsky naar ver
luidt voor een slordige zeven miljoen
gulden aan Britse beleggers heeft
verpatst. Alleen het hotelgedeelte
blijft na de sluiting op 1 oktober
intact. Polen, dat twaalf jaar gele
den door Kras werd overgenomen, is
één der oudste nog bestaande cafés in
Amsterdam. Als koffiehuis bestond
het al in 1696, maar toen heette het
nog: In de Twee Groene Coddes.
Codde is een Oudhollands woord voor
knots. Het uithangbord met de groene
knotsen is al heel vroeg vervangen
Wonen op de gracht: Voor meer Amsterdammers bereikbaar?
Voor een leek is het verschil met
Vroeger was het ook wel versneden
maar nu is er een dodelijke afloop.
DRUGSEXPERTS maken zich ern
stige zorgen over de hoeveelheid met
dodelijk vergif strychnine ver
sneden heroïne, waarmee de illegale
markt sinds enkele weken wordt
overspoeld. „Het is gevaarlijke troep.
2 S
i
■A‘ -
M
|ffi
la
r” 1
■'W
