Ijsselmeer behouden en zwakke regio’s ontwikkelen
GRONDSTOF-SPECULATIES
JAGEN DE PRIJZEN OP
IBBiRS
bedrijven Uw
een miljoen gulden aan prijzen
Kruideniers in
25 jaar bijna
gehalveerd
Argwaan in EEG-kringen over
Brits verkiezingsresultaat
Lagere tarieven
Banque de Paris
mg
»ve
I
Effectenbeurs onder gelukkiger gesternte
ENGELSE MOLENSTEEN OM BREEKBARE EUROPESE NEK
Avebe-werknemers
akkoord met
ploegentoeslag
In 1824 bedrijven
wordt nog steeds
korter gewerkt
£8^ J
I-
1974
tATERDAG 2
I
MAART
(Door onze redacteur Frans Janse)
Periferie
(Van onze beursmedewerker)
N
ar
Shell en Akzo
Obligatiemarki
voor/ 1
>750
be
lac
Hoop
AMSTERDAM. Het heeft maar een haar gescheeld of mr. F. J.
Kranenburg, commissaris van de koningin in de provincie Noord-Holland,
zou niet aanwezig geweest zijn op de jaarvergadering van de Landelijke
vereniging tot behoud van de Waddenzee, die vandaag gehouden wordt.
Mr. Kranenburg is, zo heeft hij laten weten, een fervent aanhanger van
de doelstelingen van de vereniging.
Matiging
Aanslag
AMSTERDAM. De Amster
damse effectenbeurs stond deze
week in een heel wat gunstiger
gesternte dan de vorige week, toen
nieuwe dieptepunten van het jaar
werden geboekt. Nu bewogen de
belangrijkste indexgroepen van de
beurs zich weer in opgaande rich
ting. Gezien echter de zeer geringe
dagelijkse omzetten kan aan het
herstel weinig anders dan een tech
nische betekenis worden toegekend.
Oproerkraaiers
r
Speculeren
Waddenzee
F
-'is®
r
‘Waterlely’: nieuw ruimte-ontwerp
aanspraken op
ADVERTENTIE
'en
*3®**?^
EPSIE
ing
te
het
in
Eenzelfde geluid viel in feite te be
luisteren bij Unilever, die deze week als
eerste van de grote internationale con
cerns zijn jaarcijfers bekendmaakte.
Voorlopig hoopt men in Brussel echter
dat Wilson voldoende Europees gezind is
en voldoende overwicht op zijn eigen
partij zal hebben om een totale stagnatie
kost bijna 3 miljard. Als tot inpolde
ring wordt overgegaan wordt het totale
wateroppervlak van het IJsselmeer dus
danig verkleind dat het zelfreinigend
vermogen onvoldoende is om het IJssel
meer (en de Waddenzee, waarop gespuid
wordt) nog enigszins redelijk „schoon” te
houden. Compartimentering is dus nodig.
Kosten f 500 miljoen.
Prijs van het goud is deze week in
New York tot nieuwe ongekende hoog
tes gestegen. Op die manier proberen
speculanten zich in te dekken tegen de
inflatie. Op de foto een handvol 20-
dollar stukken die woensdag al 380 dol
lar per stuk opbrachten.
Het Verenigd Konkrijk dreigt dus om
economische en om politiekr redenen
eeen molensteen te worden om de toch
al breekbare nek an de Europese Ge-
meeenschap.
Ervan uitgaande dat een nieuw Euro
pa een progressief Europa zal moeten
zijn, hoopt men nu op duidelijke initia
tieven van de socialistische regeringslei
ders in de EEG-landen, die Wilson wel
licht kunnen overhalen tot de matiging
die de EEG verlangt.
Ook een betere spreiding van de eco
nomische bedrijvigheid, het ontwikkelen
van stedelijke woongebieden in het
noorden en oosten van het land, waar
nu ontvolking voorkomt, ziet de vereni
ging als een logische consequentie van
de uitvoering van het plan.
Sluiting van de dijk Lelystad-Enkhui-
zen kost 635 miljoen. De aanleg van
een groot spaarbekken in de Marker
waard (overbodig bij niet-inpoldering)
Hier boekte het vierde kwartaal een
winstdaling in vergelijking tot 1972.
Maar dat viel grotendeels toe te schrij
ven aan hogere belastingen en valuta-
besognes. Niettemin viel het totale resul
taat de beurs wat tegen, hetgeen dan
ook beantwoord werd in een aanvanke
lijke koersdaling van drie gulden. Later
kon de schade wat ingelopen worden.
Aandelen KSH konden zich na aftrek
van het dividend min of meer handha
ven. Moeilijkheden voor de levensmidde
lensector werden kort geleden ook al
toegegeven door de Meneba, die er een
regelrecht conflict met de vakbonden
door kreeg. Vooral de broodbakkerijen
van het concern werken nu onder moei
lijke omstandigheden-
Dat wil zeggen: tenzij Harold Wilson
zijn dreigementen onmiddellijk waar
maakt en nieuwe besprekingen wil over
de voorwaarden waarop Engeland
ruim een jaar geleden lid van de Ge
meenschap is geworden. De kans is ge
ring dat een van de acht andere leden
daarover opnieuw beraadslagingen zal
willen beginnen.
Als Wilson vervolgens zoals hij tij
dens zin verkiezingscampagne heeft be
loofd alle Europese besluitvorming
gaat blokkeren, dan wachten de EEG
zeer grote moeilijkheden.
Andere treinen zullen ook de kleinere
kernen aandoen, terwijl er ook stop
plaatsen voor de tussen de kernen gele
gen natuur- en recreatiegebieden gepro
jecteerd zijn. Het moet in de visie van
het Plan-Waterlely mogelijk zijn om
gedurende bijvoorbeeld een jaar geen
enkele trein in bepaalde natuurgebieden
te laten stoppen, teneinde dergelijke ge
bieden de gelegenheid te geven om ’bij
te komen’ van de aanslag die groot
scheeps recreatief bezoek nu eenmaal
betekent.
taal, ver boven alles uit.
Ook bij Akzo heeft 1973 zich bijzonder
gunstig ontwikkeld. Ook hier werden de
verliezen van de door schaarse grond
stoffen geremde produktie meer dan
goed gemaakt door de eveneneens door
de schaarste opgedreven prijzen van de
eindprodukten.
De concernwinst kon met ruim een
derde stijgen. Maar het tekent de beurs
situatie dat ondanks koers-winstverhou-
dingen van 4,5 de noteringen van beide
aandelen er nauwelijks door kon worden
verhoogd. Blijkbaar is het lucratiever
voor het groot kapitaal te beleggen in
grondstoffen dan in de verwerkers daar
van.
(Van onze redactie economie)
DEN HAAG. Op het ogenblik lopen
nog 1824 vergunningen voor bedrijven
met arbiedstijdverkorting. Dit aantal
heeft betrekking op kortere werkweken
voor 23.926 werknemers.
Met belangstelling ziet de beurs ver
der uit naar de komende resultaten van
andere levensmiddelenondernemingen
als Nutricia en Van Nelle.
De grote internationale kapitaalcentra,
die zoals bekend voor een belangrijk
deel door Arabische verdiensten uit het
oliebedrijf worden gevoed, gaan zich in
toenemende mate richten op goudaanko-
pen. De prijs van het edelmetaal steeg
deze week al tot 180 dollar. Enkele
jaren geleden, toen de band tussen het
goud en de Amerikaanse dollar nog
bestond, lag diezelfde goudprijs op circa
30 dollar. Maar goud is nu een aantrek
kelijk beleggingsobject geworden, omdat
het, zoals de meeste grondstoffen,
schaars is, of althans op den duur dreigt
te worden.
Vandaag zullen coryfeën als de ge
broeders Tinbergen het woord voeren op
de vergadering - wat overigens onder
streept dat ook de wetenschappelijke
wereld inziet dat De Landelijke vereni
ging tot behoud van de Waddenzee wel
iets meer voorstelt dan een clubje zwe
verige idealisten dat de natuur graag
puur wil houden en er met botaniseer
trommels op uittrekt.
Toch heeft mr. Kranenburg in dubio
gestaan of hij in zijn kwaliteit van
bestuurder de jaarvergadering wel zou
kunnen bijwonen. Jan Boom, de voorzit
ter van de vereniging had namelijk de
euvele moed gehad om kortgeleden bij
de presentatie van het „Plan Waterlely”
van de zustervereniging, die het onaan
getast laten van het IJsselmeer na
streeft, te verklaren dat hij het Plan
Waterlely van harte steunde.
Maar dit neemt niet weg dat het
neerslachtige karakter van de afgelopen
maand tegen het slot in een heel wat
prettiger stemming kon worden omgezet.
van de Europese werkzaamheden te kun
nen voorkomen.
Want, zo zegt men hier, zonder de
EEG kan Engeland zijn problemen niet
de baas worden ook Wilson zal inzien
dat hij zijn nationale problemen niet
meer op een uitsluitend nationale basis
k< oplossen en dat hij vooral Europees
gela n'dig heeft om de schrikbarende
tekorten op zijn betalingsbalans te kun-
pen verminderen. Dit geld krijgt hij
echter alleen wanneer hij met zijn poli
tiek ii dat Europa voldoende vertrou
wen weet te wekken.
De EEG is in de Britse verkiezingsstrijd
geen onderwerp van grote betekenis ge
worden. Enerzijds stemt dit in Brussel
tot tevredenheid, daar Wilson in eigen
land zodoende endge bewegingsvrijheid
krijgt om zijn radicaalste standpunten bij
de werkelijkheid aan te passen. Ander
zijds heerst hier toch de vrees dat een
zwakke Britse regering op korte termijn
niet aan nieuwe verkiezingen zal ont
komen.
Voor de EEG zal daaruit een pas op
de plaats voortvloeien, die verdere ver
brokkeling van de Gemeenschap be
werkstelligt, omdat de huidige economi
sche en monetaire omstandigheden aller
lei besluiten dringend nodig maken.
Bovendien is er beduchtheid voor de
mogelijkheid dat Europa op puur bin
nenlands politieke gronden bi j zulke
nieuwe verkiezingen wél tot een strijd
punt wordt gemaakt, indien intussen de
omstandigheden in Groot-Brittannië niet
zijn verbeterd.
Elke week te winnen voor 1.- als u meedoet aan de puzzel Aktie Natuur in deze krant:
een Kodak pocket instamatic 100 camera, t.w.v. 91.-
Een kado van KODAK Nederland BV, Odijk.
Een dergelijke prijsontwikkeling heeft
een funeste invloed op de rest van de
economie, hetgeen de wereldhuishouding
vrjjwel elke dag klemmender aan den
lijve ondervindt.
En mr. Kranenburg beschouwt de le
den van de vereniging tot behoud van
het IJsselmeer als een stelletje negatief
ingestelde oproerkraaiers, die de plannen
met betrekking tot de drooglegging van
de Markerwaard, waar zo hard op ge
studeerd is, de grond in willen boren. In
een brief aan Jan Boom verklaarde hij
dat de voorzitter van de IJsselmeerclub,
de planoloog ir. Marten Bierman, de
„meest wilde ideeën op planologisch ter
rein” had.
Nu kan inderdaad gesteld worden - en
de Vereniging tot behoud van het IJssel
meer beaamt dat - dat deze organisatie
inderdaad een tijd lang vooral alleen
maar overal op tégen was. Maar juist
het plan-Waterlely is, zo zegt Marten
Bierman, een constructieve benadering
van de ruimtelijke problematiek waar
mee de rond het IJsselmeer gelegen
provincies te kampen hebben.
Over de uitwerking van het plan heb
ben wij al eerder bericht. De visie van
Marten Bierman en de zijnen, die aan
het plan ten grondslag ligt, komt onge
veer op het volgende neer: in de Rand
stad doen zich bijna niet op te lossen
complicaties voor op het gebied van
wonen, werken, milieu en vervoer. De
overheid probeert hier iets aan te doen,
door de Randstad als het ware wat uit
te laten dijen. Purmerend, Hoorn, Alk
maar, Zoetermeer en Spijkenisse moeten
volgens de overheid uitgroeien tot flinke
steden.
j
van de Markerwaard inderdaad doorgaat
- de lijn Amersfoort-Enkhuizen-Den
Helder. Binnen die Randstad zijn de
problemen voornamelijk van milieutech
nische en van ruimtelijke aard. Daarbui
ten: relatief ’lege’ gewesten, die steeds
verder leeglopen, op wat suburbanisatie
rond de steden na, waar de natuurgebie
den bedreigd worden door een steeds
toenemende recreatiedruk.
De kern van de oplossing voor deze
waarachtig niet eenvoudige complica
ties, ziet het Plan-Waterlely in de aanleg
van een spoorlijn van Alkmaar naar
Leeuwarden via de Afsluitdijk. Daardoor
zou een ringspoorlijn via verder al be
staande lijnen ontstaan, die zou lopen
langs: Amsterdam, Alkmaar, Leeuwar
den, Groningen, Meppel, Zwolle, Deven
ter, Arnhem en Utrecht. Bij de aanleg
van de Afsluitdijk is rekening gehouden
met de aanleg van een spoorlijn over de
dijk. De daarvoor bestemde ruimte is
inmiddels gebruikt voor verdubbeling
van de weg over de Afsluitdijk. De
Vereniging tot behoud van het IJssel
meer ziet dat niet als een onoverkome
lijk bezwaar.
„Een van onze voornaamste uitgangs
punten is dat aan het openbaar vervoer
een veel grotere functie moet worden
gegeven”, zegt Bierman. „Daarmee be
doelen we niet dat de auto niet meer
gebruikt kan of mag worden. We willen
een openbaar vervoer dat zó aantrekke
lijk is, dat de mensen er de voorkeur
aan geven voor de lange afstanden.”
Dat openbaar vervoer moet dan in de
visie van de opstellers van het plan-
Waterlely vooral ook erg gedifferenti
eerd zijn, dat wil zeggen, dat op de
ringspoorlijn, die ontstaat na aanleg van
de lijn Alkmaar-Leeuwarden een uiterst
gevarieerd vervoersaanbod ontstaat. Er
moet een „Bandstad” ontstaan, bestaande
uit de nu al aanwezige kernen, met
daartussen natuurgebieden. De kernen
uit de Bandstad staan met elkaar in
verbinding via ultrasnelle treinen, waar
van een aantal uitsluitend in de grotere
kernen stopt.
De Vereniging tot behoud van het
IJsselmeer vindt dat Nederland als één
ruimtelijk gebied moet worden be
schouwd en dat de problematiek binnen
dat gebied zal moeten worden opgelost-
Overlopen naar kernen in de periferie
van de Randstad brengt de complicaties
van de Randstad naar die periferie toe,
zonder de problemen van de Randstad
zelf op te lossen.
Integendeel, zo zegt Bierman, omdat
in de ontwikkelingsgebieden de industrie
maar niet van de grond wil komen
neemt de pendel toe en ontstaat in
landelijke gebieden een chaotisch, ono
verzichtelijk gewriemel van elkaar krui
sende, door elkaar heen slingerende ver
keersstromen en wordt onze kostbare
ruimte -uit elkaar getrokken en volge
stort met beton, geplaveid met wegen.
Behalve de Randstad, zo luidt een van
de andere uitgangspunten van het plan-
Waterlely, kent ons land nog wel andere
probleemgebieden. Alleen liggen de
moeilijkheden daar doorgaans tegenge
steld: ontvolking als gevolg van te wei
nig werkgelegenheid, een te laag voor
zieningenniveau, toenemende druk op de
recreatiegebieden vanuit de Randstad
doordat vrijwel iedereen per auto overal
kan komen.
Of anders gezegd: een Randstad, die
zich uitbreidt als een olievlek en die
binnen afzienbare tijd begrensd zal wor
den door de Westerschelde, de lijn Bre-
da-Amersfoort en - als de drooglegging
Het ministerie van Sociale Zaken
heeft nog slechts enkele aanvragen voor
tijdelijke arbeidstijdverkorting in behan
deling. De verkorting wordt verleend, als
een bedrijf als gevolg van de oliecrisis
en wat daarmee te maken heeft minder
werk voor de werknemers had(of nog
heeft) uit te voeren.
De nog geldende vergunningen betref
fen 1311 BOVAG-bedrijven (voor 11.232
werknemers), zeven horecazaken (55
werknemers) en 506 zogenaamde overige
bedrijven (12.639 werknemers). De ver
gunning geldt doorgaans voor een perio
de van zes weken.
Om die reden blijken diezelfde inter
nationale kapitaalcentra zich ook in toe
nemende mate te interesseren voor spe
culaties in in andere grondstoffen, zoals
de non-ferro-metalen aluminium enz.
Hierdoor is binnen de grondstoffensector
een wilde speculatieve renpartij ont
staan, die na een korte inzinking rond
de laatste jaarwisseling weer in alle
hevigheid is losgebarsten.
De index die het Moody-bureau bij
houdt voor het beloop van de grondstof-
prijzen, is dit jaar alweer gestegen van
690 tot bijna 800. Tot vorig jaar schom
melde deze index jarenlang tussen 300
en 400. Een duidelijker bewijs voor het
speculatieve beleggingsobject dat de
grondstoffen nu vormen, is niet te Vin
den.
STADSKANAAL (ANP.— De werkne
mers van het Veendamse aardappel-
meelbedrijf Avebe, die lid zijn van een
van de drie industriebonden, gaan ak
koord met een ploegentoeslag over 40
uur per week.
Maar zij willen dan niet langer dan 44
uur per week werken. De produktie zal
in de tien fabrieken van het concern
van zaterdagavond 6 uur tot maan
dagochtend 6 uur volledig moeten wor
den stilgelegd. De werknemers kwamen
tot dit standpunt op een vergadering in
Stadskanaal. Daar brachten de industrie
bonden verslag uit van een gesprek dat
zij woensdag met de directie van Avebe
hebben gevoerd. Dinsdag was een ge
sprek tussen deze twee partijen vastge
lopen omdat de directie niet bereid was
voor alle gewerkte uren ploegentoeslag
te betalen.
Om althans een deel van de Wadden
zee daarna nog schoon te houden is
gedeeltelijk inpoldering nodig. Kosten:
lopen in de miljarden. Dat de aanleg
van een stuk spoorlijn van ongeveer
tachtig kilometer als eerste aanzet tot
een totaal andere ruimtelijke conceptie
vele malen goedkoper is, moet iedereen
duidelijk zijn.
Commissaris Kranenburg, die een plan
als „Waterlely” een „wild planologisch
idee” vindt, zal mogelijk zijn uitspraak
nog eens moeten herzien. Zowel minister
Westerterp van verkeer en waterstaat
als de spoorwegen hebben verklaard dat
het plan Waterlely interassante gezichts
punten naar voren brengt, die het be
studeren zeker waard zijn.
DEN HAAG (ANP). —Het aantal
winkels in ons land is in 1973 met 3.500
verminderd, het aantal markthandelaren
met 500, aldus de gegeven van het
Centraal Registratiekantoor Detailhandel
Ambacht.
In totaal ging het aantal verkoop
plaatsen in de detailhandel met 4.000
achteruit. Dit aantal van 4.000 is het
saldo van 14.700 opheffingen en 10.700
nieuwe vestigingen. In 1972, daalde het
aantal verkoopplaatsen in de detailhan
del met 2.500 en in 1971 met ongeveer
6000.
Het grootst was de teruggang in de
levensmiddelenhandel: het aantal onder
nemingen met één verkoopplaats in deze
sector verminderde met ongeveer 2.200.
Ook in voorgaande jaren waren het
voornamelijk deze winkels, waarvan het
aantal achteruitging. In 1973 was verder
de terugggang het meest opvallend in de
branches brandstoffen (300), rijwielen
(240), tabaksartikelen (350) en textiel
(250).
Het aantal winkels, dat zich op hob-
bv’s en vrijetijdsbesteding richt, nam in
1973 toe: antiquiteiten, auto-accessoires,
dieren, houthallen en sportartikelen.
Spectaculair noemt het Centraal Regi
stratiekantoor de daling van het aantal
winkels (uitgezonderd de filiaalbedrij
ven) in de kruidenierssector sinds 1950:
dit aantal liep terug van ongeveer 81.000
tot 42.000, bijna een halvering dus.
Indexcijfer. In Frankrijk is het indexcij
fer voor de groothandelsprijzen van
fabrieksprodukten in januari gestegen
met 5,3 percent tot 183,6 percent. In
de voorafgaande maand was deze stij
ging 2,1 percent.
Onveranderd. De Dordtsche Petroleum
industrie zal na ontvangst van het
slotdividend van Koninklijke Olie een
eerste interimdividend over 1974 van
onveranderd 5,28 per gewoon en pre
ferent aandeel van nominaal 20 be
taalbaar stellen.
Uurloon. Het minimum uurloon in
Frankrijk is per 1 maart van 5,34 tot
5,60 franc verhoogd, in verband met
de sterk gestegen prijzen in Frankrijk.
Overleden. De heer L. J. Gillet Sr.,
oprichter van de ruim vijftig jaar
oude Gilda Drop- en Suikerwerkfa-
brieken, is maandag op 71-jarige leef
tijd overleden. De crematie heeft vrij
dag in besloten kring plaatsgevonden.
AMSTERDAM. (ANP) Aangezien
het zich laat aanzien dat de al enige tijd
geleden ingezette daling op de geldmarkt
zal doorzetten heeft Banque de Paris et
des Pays-Bas NV besloten de extra ops
lag op de door haar in rekening ge
brachte rente voor kredieten boven f 0,5
miljoen met ingang van 4 maart met 0,5
percent te verlagen.
wordt genomen,
jaar met een
De forse winststijgingen van de inter
nationals zuiverden in zoverre het
beursklimaat, dat, zoals al opgemerkt,
het algemene koersniveau een herstel
kon boeken. Topfondsen als Elsevier,
ACF, Albert Heijn, Bijenkorf, Nutricia
en dergeljjke, boekten een flinke verbete
ring tot soms meer dan ƒ15- In de
lagere regionen konden ook Holec, Au-
det, BOZ en houthandel Pont zich flink
herstellen. Bankaandelen werden deze
week goed gekocht. Algemene Bank Ne
derland trok ongeveer f 10 aan.
Door het meevallende succes ten slotte
van de nieuwste lening van de Bank
voor Nederlandse Gemeenten werd de
ondergrond van de obligatiemarkt be
langrijk versterkt.
(Van onze redacteur in Brussel)
BRUSSEL Met argwaan beschouwt
m.n iu EEG-kringen het resultaat van
de Britse verkiezingen. De Labour-over-
winning brengt immers de dreiging mee
van méér spanningen in een Europese
Gemeenschap die door de ontwikkelin
gen rond de energie toch al in een
ernstige crisis is verzeild geraakt.
De Britse Arbeiderspartij heeft zich in
de afgelopen jaren zeer on-Europees op
gesteld. Nu zal zich dan ook het merk
waardige feit voordoen dat regeringsle
den die hun parlementariërs uit het
Europese parlement hebben gehouden in
Brussel wel aan de ministerstafel gaan
zitten om over de uitbreiding van de
bevoegdheden van dit Europese parle
ment mee te beslissen.
Met deze basisopzet wil de Vereniging
tot behoud van het IJsselmeer het vol
gende bewerkstelligen:
Het wegnemen van
het IJsselmeer-
Het evenwichtiger spreiden van deze
aanspraken over noordelijk Nederland
en het planologisch onder controle krij
gen en houden van de verdere ruimtelij
ke ontwikkeling.
Dat de belegging in eindprodukten, die
in fabricage geremd worden door
schaarse grondstoffen, ook interessant
kan zijn, hebben de bekend geworden
jaarcijfers van de Koninklijke Shell en
de Akzo deze week geleerd. De hoge
verwachtingen van de Shell-cijfers wer
den nog overtroffen toen bleek dat de
winst zich in 1973 ruim kon verdubbe
len, als wordt uitgegaan van het boek
jaar 1972. Als een lange reeks van jaren
torent het afgelopen
nettowinst, die groter is
dan het gehele miljarden aandelenkapi-
Op vallend is dat het Koninklijk
Scholten-Honig-concern in het deze
week geëindigde eerste halfjaar rond
twintig percent meer heeft kunnen ver
dienen. Dat komt vooral door de be
schermde landbouwmarkt in de EEG.
Over .de tweede helft die nu komen
gaat, wil de directie niets zeggen. Gesug
gereerd wordt dat vooral de merkartike
len in de levensmiddelensector het
zwaar te verduren zullen krijgen.
I
4
4»
