Van boekhandelaar en uitgever tot
specialist in allerlei zeldzaamheden
C. p. J. VAN DER PEET
Antiquaar in boeken over
en uit het Verre Oosten
ik
HOFJE VAN STAATS
ERBIJ
BOEK
p 1
Nieuw verschenen poëzie
ir
ir
eau
door
Jack J. Brokaar
Poëziekritiek
’“If
V,
i
Erbij
MAART
1974
tantie.
door Hein Steehouwer
-3220
Zeldzaamheden
ITEERT
BLAD
D II-
antieke kasten, antieke meubelen en oosterse kunstvoorwerpen
in vitrines.
Van der Peets specialisme wordt hoog gewaardeerd in de
kringen van collega’s, collectionneurs en allen die zich inzicht
willen verschaffen uit oude boeken over het oosten en in oosterse
talen. Zijn catalogus wordt over de hele wereld verspreid.
i
Het antiquariaat is bekend om boeken uit en over het Verre
Oosten: etnografie, atlassen, literatuur, liever nog boeken over
oosterse kunst, reisbeschrijvingen in alle talen, als het maar ver
band houdt met Indonesië, India, China, Japan, kortom alles uit
die richting. Maar dan moet het wel antiquarisch zijn en liefst
zeldzaam.
„VRIÉNDELIJK WAECKSAAM” zou zijn wapenspreuk kun
nen zijn. Het gaat om de eerste indruk die C. P. J. van der Peet
maakt. Hij is een forse man aan de onvoordelige kant van de zes
tig jaren, even voorkomend en vol bonhommie als vitaal-beslist.
Zoiets als een figuur aan een „Schuttersmaaltijd” van Frans Hals.
Hij schenkt wijn voor ons een koppige oude Bourgogne in
heel dikke hoge glazen „zoals in de Dordogne”, naar hij zegt.
Voor ingewijden is hij de bekende antiquaar, met zijn winkel
in de Amsterdamse Nieuwe Spiegelstraat. Maar „resideren” doet
hij in het regentengebouw van het Haarlemse „Hofje van
Staats”, het prachtige gebouw aan de Jansweg. Hij ontvangt in
de ruime antieke kamers, zijn „comptoir”, waar vroeger regenten
zetelden- Met genegenheid laat hij er de sfeer intact: boeken in
ml
I
gi
iiiïiiiS®
■lil «ft:
■Si n
K»»
Kb»
l
Het regentengebouw van het Hofje van Staats, gefotografeerd vanaf het binnenplein.
geïllustreerd
Het huidige interieur van een der kamers van het gebouw.
HEIN STEEHOUWER.
Van Nico Scheepmaker ligt „Hop-
A
-
ns
ns dan
Het blijkt te gaan om teksten die,
tussen 1682-1700 te lezen waren op
uithangborden, deuren en glazen. Met
veel smaak dist O Mill ons de teksten
op die er niet om liegen. Maar een
ding staat vast: u zult ervan genieten.
goed
en een
'lijk
ile
3
spreken
Het is maar een klein deel van
de eigen verzameling en miniem
vergeleken bij de voorraden in het
antiquariaat. Dat is een zaak, zoals
er weinig zijn en alleen denkbaar
omdat de banden tussen Neder
land en het Verre Oosten al heel
oud zijn en omdat ons land altijd
al een belangrijke plaats innam
bij de culturele uitwisseling op dat
gebied. Wie er meer van wil weten
komt bijna automatisch bij Van
der Peet terecht. Het moet al heel
gek gaan, als hij er in de Nieuwe
Spiegelstraat geen boek over heeft.
In een vitrine ligt een Siamees
dodenboek, in Thais handschrift
„Daar moet je een Dutchman voor
zijn”, verzuchtte hij.
gein die er in zit. De bundel zit vol
mef understatements, zoals b.v.:
Prachtige poëzie is te lezen in de
bundel van Chr. J. van Geel, uitgeko-
in de
„Hoor wat de vogels beweren
er vliegt in ons kielzog een dichter
gebukt onder hemellicht door.”
iro B.V.
■3-248061*
Een bundel, die stijf staat van ver
rassingen, surprises eigenlijk, met alle
ah’s en oh’s van dien, als de „verpak
king” eraf gaat en de inhoud zichtbaar
wordt. Het boekje kost 6,50.
„Kwelwater zegt hij
en onmiddellijk kruipen gedrochten
van water en vuur
uit mijn kaffen bed.”
men bij Athenaeum-Polak en Van
Gennep. Veel werk van Van Geel is
verloren gegaan bij een brand des
tijds. Een blanco bladzij markeert dat
in de bundel. Van Geel schrijft poë
zie, die moeilijk is, maar voor wie
zich enige moeite wil getroosten, ont
rollen zich oneindige landschappen
schoonheid voor de lezer. Van John O
Mill is uitgekomen: „Op deuren en
glazen”, uitgegeven bij Andries Blitz
BV, Laren. Vier eeuwen volksrijm
verzameld door ene Jeroen Jeroenz
en „toevallig” ontdekt door O Mill.
per’s Holland” in de etalages. Volgens
de uitgevers de „Erven Thomas Rap”:
Gedichten zonder dubbele bodems en
simpel genoeg om op Havo-scholen te
worden voorgedragen tijdens de Ne
derlandse les. Een goeie grap van
Rap, die men maar moet nemen voor
wat hij waard is. Scheepmaker
schrijft gedichten, die mij doen den
ken aan Piet Paaltjens. De trieste toon
overheerst, juist door de hoeveelheid
„De warme slager” heet de bundel
van J. B. Charles, uitgegeven bij De
Bezige Bij. Kundige gedichten in een
nog steeds bijtende taal. Niets is
gladgestreken, aan alles kun je je
ophalen. Het is sterke belijdenispoë
zie en vooral, zonder omwegen. Poë
zie die je in je poten bijt, want
Charles is een dichter die zegt wat
hij schrijft. En dat is altijd de moeite
waard. Hij verft zijn gedichten niet
in een modekleur, haalt er zelfs geen
schaaf over, zodat je bij even niet
opletten de splinters in je handen
ritst. Poëzie die zout smaakt, als er
zout staat. Van eigen bodem. „De
warme slager” kost f 7,50.
Tussen de zeldzaamheden in een
vitrine liggen ook boeken in per
kamenten banden, voorzien van
„fore-edge painting”. Zo op het
oog zijn ze gewoon verguld op
snee. Buig je de aaneengesloten
Bladzijden een millimeter terug,
dan zie je een fraai geschilderd
stadsgezicht. Buig je ze naar de
andere kant, dan verschijnt een
heel ander stadsgezicht. De Chine
zen hebben het uitgevonden, meen
ik, en zeldzame Perzische boeken
vertonen deze bijzonderheid ook.
Het is langzaam gegroeid. Als
jongen kwam Van der Peet in de
boekhandel terecht, eerst bij een
Haarlemmer, Vernhout (thans de
Veko). Hij had het geluk later in
bekende boekhandels en uitgeve
rijen te werken zoals Martinus Nij-
hoff en Allert de Lange, later de
Uitgeversmaatschappij Ontwikke
ling (waaruit de Arbeiderspers
groeide) en bij Querido. Negen
jaar later wérkte hij in de Am
sterdamse Museumboekhandel.
prachtig gecalligrafeerd, ook met
de hand geïllustreerd: visionaire
voorstellingen. Het is een vouw-
boek, „leporello-gebonden”, zoals
dat heet. Het is gevonden in Ayu-
tia, de dodenstad van Bangkok.
Het is uiterst zeldzaam, een schat
voor een museum.
boek: „Holland by Dutch Artists”
door dr. H. E. van Gelder, prachtig
geïllustreerd met reprodukties van
beroemde kunstschilders. Zo kun
nen we doorgaan als niet iets an
ders meer trekt, de antieke boe
ken.
„De eerste oude boekveiling is in
Nederland gehouden, al in de ze
ventiende eeuw”, vertelt Van der
Peet. Ons land neemt vanaf die
tijd een grote plaats in op het
gebied van het antiquariaat. Ne
derlandse antiquaars komen over
al. „Ik was een keer in Londen bij
een collega. Hij vroeg me om het
zeldzame boek van Maaskamp
over achttiende eeuwse kleder
drachten. Ik beloofde het te zoe
ken. Bij de eerste de beste andere
collega (ze zitten in Londen vlak
bij elkaar) kom ik het boek tegen.
Binnen vijf minuten was ik bij de
eerste terug. Die stond perplex:
Niet alles gaat de deur weer uit.
Heel bijzondere boeken tracht Van
der Peet voor zijn eigen verzame
ling te behouden. Er is een prach
tige collectie oude boeken over
Haarlem, waar hij echt van houdt.
Een heel bijzonder exemplaar is
een beschrijvende catalogus uit
1867 over boeken met Haarlem als
onderwerp. Dr. A. van der Linde
die zich in Haarlem bepaald
onbemind maakte, omdat hij de
Laurens Coster-legende onder
mijnde schreef dit boek. F. J.
Mac Donald liet het drukken bij
Joh. Enschedé en Zonen. Waarom
is het bijzonder? Het is het enige
exemplaar, geheel gedrukt op echt
perkament. Dat gebeurde vroeger
meer, zij het zelden.
Dan is er de voorliefde voor zo
geheten „fake-books”. Ik krijg een
reisjournaal in handen van de
grote Columbus zelf, opgedragen
aan diens zoon Diego. Het is het
boek aan te zien, dat het is opge
graven uit het natte strand van
een West-Indisch eiland. Het kaft
is bedekt met een dikke laag zand
en aangegroeide schelpen. Het
boek bevat journaalteksten, teke
ningetjes en kaarten... maar wel
alles in het Duits, want ene C. M.
Seppel had er aardigheid in om
zulke boeken te maken. Bibliofie
len zijn er verzot op, want zelden
bestaat er meer dan één exem
plaar. Zo zijn hier ook van dezelf
de speelse hand „echt” Egyptische
kronieken, gewijd aan het leven
van Farao Rhampsinitus, bekend
uit Herodotus’ historiën en nu
voor de beeldbuis gespeeld door
Ton van Duinhoven. Tot de verza
meling behoort een „Gazette de
Vieux Paris”, geheel met de hand
vervaardigd als een enig middel-
eeuwsgetij denhoek,
en al.
HET HOFJE VAN STAATS
is een van de mooiste oude
complexen van Haarlem, niet
in het minst, omdat de voorzij
de van het hofje het prachtige
rëgentengebouw is met zijn
hardstenen stoeptreden, die de
ingang vormen naar het uitste
kend bewaard gebleven inte
rieur. De gevel is een van de
mooiste in Haarlem. Abraham
KUjn, die het in 1733 als bouw
meester kon opleveren, werd
toen terecht bezongen, want
het is een juweel van een ge
bouw, opgetrokken dank zij het
zeer ruime legaat van de Haar
lemse garenreder en -handelaar
Ijsbrand Staats, die een deel
van zijn nalatenschap bestemde
voor het onderhoud van be-
ING 6
>p een vei!
ier, dat k
Europa. I
otste erte
rsoonlijke
ten. Zendt
as, u onM
ie nieuwe i
ure in l
dop. Uw
ir. 002. Hw
trum Eu™
I, Beven:
20.
Op dat moment kon het An
tiquariaat C. P. J. van der Peet
het gebouw huren onder de
voorwaarde, dat alles in de ou
de staat zou worden onderhou
den. En dat was precies, wat
Van der Peet zo graag wilde
doen en sindsdien heeft gedaan.
Met een prachtige tekening van
Berserik op de kaft, is de derde
bundel van Maria van der Steun
verschenen bij Opwenteling. De titel
Kwelwater, suggereert aardig de be
doeling. De poëzie sijpelt a.h.w. door
de onderwerpen heen, zonder echt de
onderwerpen te veranderen. Een
vorm van stiekemigheid.
Hij wil er nooit meer weg,
want hij geniet van de sfeer,
die zo goed past bij zijn handel
en wandel en bij zijn nostalgie-
ke herinneringen aan het Haar
lem van een generatie terug. In
zijn bedrijvig leven is het Hof
je van Staats een vast punt
geworden, waar Ook de rust
een weldaad kan zijn.
Het resultaat is niet echt belang
wekkend. Wat zweverig ook wel.
Maar de manier waarop een en ander
ontstaat, heeft mij wel geboeid.
hoeftige alleenstaande vrouwen,
mits ze de Hervormde gods
dienst waren toegedaan. Nog
altijd is het een echt hofje
waar, zoals dat behoort „de tijd
heeft Stilgestaan”.
De woordkeuze, zowel als de regel-
indelingen verraden een groot taal
vermogen, dat slechts in schijn ge
kleed gaat in de simpele outfit van
een versje. Vaak vierregelig, soms
ook sonnetterig, keurig in ’t metrum.
Het oosten trok onweerstaan
baar. In 1938 ging hij naar Indone
sië. Hij werkte bij de grootste
filialen-boekhandel, de firma
Kolff en leerde Indonesië kennen.
Tijdens de oorlog volgde het Jap
penkamp en daarna de wederkeer.
In 1948 nam Van der Peet „De
moderne boekhandel” over, een
Nederlands filiaalbedrijf met ook
winkels in Djakarta, Soerabaja en
andere steden in Indonesië. Daar
na volgde de overname van Uitge
verij De Spieghel in Amsterdam,
met in het fonds ondermeer de
bekende boeken van Paul Brunton
over oosterse wijsheid. De uitgeve
rij werd uitgebreid met de eerste
uitgaven van „Paulus de Boska
bouter”, de serie „Jonge reizigers”
en weer veel later bijvoorbeeld
„Pippi Langkous”. Daarnaast werd
■IM| veel uitgegeven ten dienste van
het onderwijs in Indonesië, waar
de naam Van der Peet een begrip
is geworden. Op zijn reizen komt
hij er nog.
In 1948 begon hij ook zijn anti
quariaat in oosterse boeken
maar ook zoiets als kostuumkunde
en andere specialiteiten in de
Leidsestraat in Amsterdam. Boven
de boekhandel had hij een kunst
hal, waar bekende schilders expo
seerden. In 1956 werd het de
Nieuwe Spiegelstraat. De uitgeve
rij en nieuwe boekhandels zijn
later weer overgedaan.
Uit zijn uitgeverstijd legt Van
der Peet me een boek voor: „De
corative art in Indonesian texti
le”, geschreven door Laurens
Langewis en Frits A. Wagner. Het
>s typografisch verzorgd door Hel
mut Salden en om deze verzorging
m binnen- en buitenland be
kroond. Het bevat een overzicht
van alle weef-, borduur-, verf- en
batiktechnieken in Indonesië en
het is schitterend in kleur en
zwart-wit geïllustreerd. Een ander
De regenten vergaderen er
sinds lang niet meer. Dat doen
ze in het Hofje van Noblet, dat
ze ook onder hun beheer heb
ben. In 1866 werden de regen
tenkamers verhuurd aan het
bestuur van de Haarlemmer-
meerpolder, later heeft de
Haarlemse Armenraad er geze
teld en van 1948 tot 1965 de
inmiddels opgeheven Sociale
Raad voor Haarlem en omge
ving.
|ZSSS
liiif
nin-
imi
mi
■ii
pw
ill!
hm
ui
MH|i
Mini
■MB: J
Een voorbeeld van zogeheten „fore-edge painting”, waarbij de snede
van een boek bij ombuigen naar twee zijden ook twee afbeeldingen
toont, terwijl het geheel gesloten verguld op snee is.
ililMBaiiiiliOJMO
