WILLIS O’BRIEN
maakte het onmogelijke
film
kamers
van De Klerk en Bartelink
Utrechtse raad accoord
met muziekcentrum
concours
Veel deelnemers
Conamus cabaret
Geslaagd improvisatieconcert
heel^Europa
Jfeukens
o
uit
Bouwkosten 20 miljoen gulden
Tournee Demis Roussos
door Nederland
Publiek zond goede thema’s in
tSS»
VR IJ DAG
MAART
1974
1 5
17
16
Nachtvoorstellingen
imen
Filmmuseum
Als een dol paard
i
HAARLEM Stadsorganist Al
bert de Klerk heeft donderdag
avond, tezamen met Bernard Bar
telink, die als gastorganist zijn
medewerking verleende, het laatste
orgelconcert gegeven van de reeks
concerten, die dit winterseizoen in
het Haarlemse Concertgebouw van
gemeentewege werden georgani
seerd.
STEEDS BLOEDIGER en in
gruwelijker details blijven de
„horror”-films, de „Dracula’s” en
Vampier-fantasieën tegemoet ko
men aan de behoefte van een bio
scooppubliek dat graag griezelt.
Een behoefte die zeer oud is en
al in 1907 leidde tot een eerste
„Frankenstein”-film uit de stu
dio van Edison. Maar de misère-
stemming in Duitsland kort na de
eerste wereldoorlog was oorzaak
van een regelmatige aanmaak van
neerdrukkende en onbehaag
lijke films („Dr. Caligari”, „Nos-
feratu”, „Wachsfigurenkabinett”,
„Der Student von Praag”) die
van grote invloed zijn geweest
bij het introduceren van het
genre in Hollywood. Variaties op
het thema zorgden voor voort
durend nieuwe schok-sensaties,
eigentijdse thema’s dienden zich
als vanzelf aan bij het doorden
ken op de wisselende angsten bij
iedere nieuwe generatie.
-
in Amsterdam
I
ggendt
daaruit
ver-
ADVERTENTIE
van
P. ZWAANSWIJK
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
Hertzberger
vaardoor
igrijke
eids-
iter-
ïder.)
iwicht
■ming
van
maar
een
een periode
geharrewar
Bij Mieloo/Tegelunie
vindt u een aparte afdeling
met komplete badkamer-
inrichtingen in diverse
tinten en dessins.
Met exclusieve accessoires
van Grohe of Bronsack, of
stijlvol-strakke mengkranen
van Venlo.
Bovendien bijpassende
tegels in 1100 variëteiten.
Met Mieloo/Tegelunie kunt
u alle kanten op.
Willem van Manen en Willem Breuker
(rechts).
IN DE AULA van het Stedelijk
Museum is deze week een Pools pro
gramma: woensdag wordt er „Pozeg-
na ia” („Les Adieux”) vertoond van
Wokciech Has, een liefdesgeschiedenis
die voor de oorlog begint en na de
oorlog onder geheel andere omstan
digheden wordt voortgezet. Ook van
Has is de film die donderdagavond
vertoond wordt en „Jak bye kochana”
(„L’art d’etre aimé) heet en die ook
de oorlogstijd verbindt met het heden
en herinneringen aan vroegere jaren
combineert met de actualiteit.
CERTRUdl VOOR OE BOUW
mieloo
tegelunie
LISSE, GASSTRAAT17, TEL.02521-1 9119
Tevens Zaterdag geopend van 10-14 u.
Donderdagavond van 19-21 u.
(Toonzaal Haarlem wegens
verbouwing tijdelijk gesloten)
CERTRUm VOOR OE BOUUJ
mieloo
tegelunie
LISSE, GASSTRAAT17, TEL.02521-1 9119
Tevens Zaterdag geopend van 10-14 u.
Donderdagavond van 19-21 u.
(Toonzaal Haarlem wegens
verbouwing tijdelijk gesloten)
engels
Sjoerd Dijkstra had voor het genoegelij-
ke, joyeuze thema gezorgd.
Een indrukwekkend hoogtepunt werd
de slot-improvisatie op dit concert, die
Albert de Klerk op zich had genomen.
Hij had hiervoor de beschikking gekre
gen over thema’s, die met kennis van
zaken waren ontworpen door de organist
Ernest Gervais uit Lisse. Dit waren in
derdaad thema’s, die blijk gaven van
instrumentale deskundigheid en van een
grote muzikaliteit, een geschenk voor
organisten om hun improvisatietalent
aan de dag te laten treden.
Albert de Klerk heeft dit geschenk
met al zijn rijkdom aan mogelijkheden
meesterlijk benut voor d’e improvisatie
van een fraaie driedelige Sonate, waar
van de artistiek-muzikale grootheid cul
mineerde in de virtuoze toccata-achtige
Finale. De muziek was na het imposante
slot verklonken, maar de herinnering
aan deze grootse improvisatie zal nog
lang bewaard blijven bij hen, die hier
van als toehoorder getuige mochten zijn.
De wereld van voor-wereldlijke die
ren werd ontdekt en verder uitgebuit
nadat Conan Doyle zijn „The lost
World” in 1925 had geschreven; het
idee van de kunstmatig geconstrueer
de mens leverde De Golem en de
monsters van Frankenstein op en
Science Fiction zorgde na de tweede
wereldoorlog voor nieuwe angstaan
jagende creaturen, komend van „ou
ter space”, vaak plantaardige wezens
die het voortbestaan van de aarde
bedreigden („Invation of the Body
Snatchers”, „I married a Monster
from Outer Space”, „The Fly”).
Iedere bioscoopbezoeker kent nu de
vaste leveranciers van dit prikkelende
goedje dat als griezelfilm een vast en
niet gering afzetgebied heeft: de
Hammer-producties in Londen, Roger
Corman in Amerika, de „Godzilla”-
makers in Japan. En ook de acteurs
die naam in het genre gemaakt heb
ben, zijn vrijwel algemeen bekend,
van Lon Chaney via Boris Karloff en
Bela Lugosi tot Peter Cushing. Sadis
tische elementen zijn in de laatste
AMSTERDAM. Het gaat goed met
het Conamus Cabaret-Concours. Voor
deze Nederlands-Belgische manifestatie
hebben in totaal 36 groepen en solisten
uit alle delen van het land zich gemeld.
Dit aantal is voor een cabaretconcours
zeer bevredigend. Er komt nu een stren
ge voorselectie en twee speciaal belegde
audities, voordat Conamus weet wie tot
de voorronden zullen worden toegelaten.
De openbare voorronden zijn op 18
maart in het Shaffy Theater in Amster
dam, op 25 maart in Theater Pepijn in
Den Haag, 1 april in Theater De Kikker
in Utrecht, en op 8 april in het Aren-
berg-Centrum in Antwerpen. De finale
wordt op 29 april gehouden in het
Nieuwe De la Mar Theater in Amster-
De hoofdprijs is een show-trip
Londen, ter waarde van 2500.
prijs wordt beschikbaar gesteld
het Cultuurfonds van de BUMA.
„HEAT” VAN PAUL MORRISSEY
(uit de fabriek van Andy Warhol) is
de xeuze van Ruud Bishoff (Skrien)
voor de „Nachten van de Filmcritici”
in ie Uitkijk. Ook des nachts geeft
Kriterion Arabal’s film „Als een dol
Paard.” The Movies verdeelt zijn
twee theaters gelijkelijk over Fellini’s
„Guiletta van de Geesten” en „Them-
roc.” Peckinpah’s „Strawdogs” is in
Rialto, „The French Connection” in
Ceintuur Stanley Dohen’s „Ara
besque” met Gregory Peck en Sophia
Loren in Alhambra 2 en „Shaft” in
Calypso.
van Navarone” in Bellevue-Cinerama,
„Brandt Parijs?” in Bio, „De Avontu
riers” in Du Midi, „The fearless Vam
pire-Killers” in Studio K en „Once
upon a Time in the West” in Viktoria
(Vlaams). Nederland blijft vertegen
woordigd door „De Loteling” van Ro
land Verhavert in City 2 en „Help!
De Dokter verzuipt” in Tuschinski.
„Jesus Christ, Superstar” houdt het
nu al een half jaar uit in Tuschinski
2, wat een even groot aantal weken
betekent dat „Vrolijke Ontucht in
Tirol” Corso bezet houdt.
ligt te midden van een aantal kleinere
zaaltejs die voor tal van culturele acti
viteiten kunnen worden gebruikt. Rond
om de concertzaal komen voorts win
kels en horecabedrijven.
De raadsleden waren in het algemeen
erg ingenomen met het voorlopige ontd
werp en ze vonden dat na het jarenlan
ge geharrewar nu maar snel met de
bouw moest worden begonnen. In tegen
stelling tot zijn collega’s van de meeste
andere fracties meende de heer B. J.
Schreuders (CPN), dat men nu niet zo’n
punt moest maken van het feit dat B.
en W. nog geen plan konden presenteren
dat antwoord geeft op de vraag hoe men
de vier miljoen exploitatietekort wil
gaan dekken, die het muziekcentrum
jaarlijks op zal gaan leveren.
De enige tegenstemmer van het voor
stel van B. en W„ PAK-raadslid W. Vis
(afkomstig uit de PPR-gelederen) zei dat
hij h et voorstel van B. en W. afwees
omdat er naar zijn mening geen enkele
behoefte is aan het muziekcentrum- Het
is veel te duur en er is onvoldoende
emplooi voor, meende hij.
Wethoude A. Rooten (financiën) won
echter het pleit. Hij hield de raad voor
dat het een onmogelijke opgave was nu
al een soort prioriteitenlijstje en een
dekkingsplan op te stellen voor de jaren
’76-’78. Intussen is men goedkoper uit nu
alvast zeven ton uit te trekken voor het
maken van het definitieve ontwerp dan
daar nog een jaar mee te wachten. Want
over een jaar zijn de bouwprijzen weer
met ongeveer 12 percent gestegen, zo
hield de heer Looten de gemeenteraad
voor.
HAARLEM. De bekende Griekse
zanger Demis Roussos komt eind van
deze maand voor een korte tournee naar
Nederland. Roussos zal op 24 maart een
optreden geven in het Congresgebouw in
Den Haag, gevolgd door een concert op
de 25e in het Turfschip in Breda, terwijl
de tournee beëindigd wordt in de Rijn
hal in Arnhem op dinsdag 26 maart. In
alle gevallen betreffen het avondvullen
de concerten. De aanvangstijd in Den
Haag is gesteld op 20.15 uur, de beide
overige optredens beginnen om 20.30
uur.
Bij Mieloo/Tegelunie
vindt u de komplete
keukenprogramma’s van
Aino en Format, waarmee
meer dan duizend exclusieve,
gezellige, praktische,
romantische of houten
keukens kunnen worden
samengesteld. Aangepast
aan ieder’s budget.
Met Mieloo/Tegelunie kunt
u alle kanten op.
Beide organisten hebben aan dit laat
ste concert een bijzonder karakter gege
ven door het in hoofdzaak een orgelim-
provisatie-demonstratie te doen zijn. Zij
hebben daarvoor gerekend op de muzi
kale vindingrijkheid van amateuristische
en professionele beoefenaars van de or-
gelkunst en van de muziekvrienden, die
haar een goed hart toedragen, ja daar
van bezeten zijn.
Zij zijn in hun verwachtingen niet
teleurgesteld, want het beroep op hen
heeft de uitzending van vijfenveertig
thema’s, over het geheel genomen zeer
bruikbare, tot gevolg gehad. Daaruit
werd een eerste keuze gedaan, maar niet
met een voorkeursoverweging. Minstens
even goede thema’s moesten blijven lig
gen. Zo komen, zo zei Albert de Klerk
in zijn korte toespraak' betreffende deze
thema’s, zo mogelijk aan de beurt op
een der zomerorgelconcerten in de Grote
Kerk.
Er kwamen op deze avond twee geno
teerde composities aan bod, één uit de
dam.
naar
Deze
door
Dan zijn er twee geldprijzen van 1250
en 750 (uitgeloofd door het Prins Bern-
hard Fonds) en een pers- en een pu
blieksprijs, die tijdens de finale spontaan
wordt samengesteld.
De (beroeps) jury staat onder voorzit
terschap van Heinz Polzer (Drs. P.), met
als leden Pieter van Empelen, Rik Gyles,
Lennaert Nijgh en Ivo de Wijs. De
persjury staat onder voorzitterschap van
Rolf ten Kate.
Mieloo/Tegelunie
kan u ruim 1100 soorten
wand-en vloertegels leveren.
Van Pastorelli uit Italië,
Sphinx en Mosa uit
Nederland, Villeroy Boch
uit Duitsland.
En prachtige plavuizen.
Gevelstenen in meer dan
honderd soorten.
Met Mieloo/Tegelunie kunt
u alle kanten op.
„Focus on Film”, een Engels drie
maandelijks filmblad met veel van
dit soort „bijkomstige wetenswaar
digheden.
Bij „King Kong” waren de metalen
frames 45 cm. hoog en wogen onge
veer 10 pond, maar voor detail-opna-
men bouwde O’Brien, samen met zijn
assistenten, de gebroeders Delgado,
een kop met schouderstuk van King
Kong in originele afmetingen en ook
de klauw, waarin Fay Wray angstige
momenten doormaakt, is in ware
grootte geconstueerd. Dat O’Brien ook
in staat was tot andere filmtrucs
L
•l«n. 3
sio.
ork. U
bewees hij twee jaar later in „The
last Days of Pompei”, waarin de uit
barsting van de Vesuvius en de ver
nietiging van Pompei hem voor di
verse technische problemen plaatste
die hij maar al te graag zocht en
oploste.
TOT 1963 TOEN HIJ nog enig aan
deel had bij de totstandkoming van
„It’s a mad, mad, mad, mad World”
heeft Willis O’Brien de trucs bedacht
en uitgevoerd die bij sommige films
nu eenmaal onontbeerlijk zijn. „Son
of Kong” uit ’33, „This is Cinerama”
(’52) „The Animal World” (’56), „The
black Scorpion” (’57), „Behemoth the
Sea Monster” (’59) en een nieuwe
versie van Conan Doyle’s „The lost
World” in ’60 zouden nooit zonder
zijn inventiviteit en technische be
kwaamheid tot stand zijn gekomen.
Niet zonder reden noemt de schrijver
in „Focus on Film” de vooi' de mees
te bioscoopbezoekers onbekende Wil
lis O’Brien dan ook de „schepper van
het ónmogelijke”.
CHARLES BOOST
eind te zijn gekomen
van jarenlang praten
over deze zaak.
UTRECHT. (ANP) De Utrechtse
gemeenteraad heeft donderdag het licht
op groen gezet voor de bouw van een
muziekcentrum aan het Vreeburg, in het
hart van Utrecht. Met 39 stemmen voor
en 1 tegen ging de gemeenteraad ak
koord met het voorstel van B. en W. om
een voorbereidingskrediet van zeven ton
te verstrekken voor het maken van een
defintief ontwerp voor ‘het muziekcen
trum. Met dit raadsbesluit lijkt nu
aan
en
CERTRUm VOOR OE BOUW
mieloo
tegelunie
LISSE, GASSTRAAT17, TEL.02521-1 9119
Tevens Zaterdag geopend van 10-14 u.
Donderdagavond van 19-21 u.
(Toonzaal Haarlem wegens
verbouwing tijdelijk gesloten)
Mountain”, een
van een groep
In het begin van de griezelfilm:
Claude Rains in „De onzichtbare
man" van James Whale.
meer „permissive” tijd als nieuwe
attracties toegevoegd aan de gruwel-
film en een geheel nieuwe „trend”
valt nu te signaleren nu het bezeten
zijn door kwade geesten een nieuw
aspect schijnt te gaan vormen dat in
Amerika al geleid heeft tot de uitzin
nige belangstelling voor „The Exor
cist”, het verhaal van een „duivel
uitdrijving” bij een 12-jarig meisje.
Een variatie op het bekende „hor-
ror”-thema dat al voorbereid was
door films als „The Possession of Joel
Delaney” met Shirley MacLaine.
Maar, zoals gezegd, het genre heeft
eenvoudiger tijden gekend toen er
nog geen diepte-psychologie bestond
en de mensen aan hun bioscoopstoel
vastgenageld waren toen de King
Kongs uit hun isolement gehaald
werden en op het dak van het Empi
re State Building een dappere strijd
vochten tegen de Amerikaanse lucht
macht.
DE MAN ACHTER deze creatie en
vele andere on-aardse wezens was
een zekere Willis O’Brien, ook wel
OBie genoemd, die van 1886 tot 1962
leefde en na een avontuurlijk leven
van steeds wisselende baantjes door
een toéval leerde dat klei-modellen
makkelijk beweegbaar waren te ma
ken en dat er een hogere graad van
realiteitsillusie mee te bereiken viel.
Hij bewees de bruikbaarheid van zijn
vondst door met een bevriend came
raman een scene tussen een dinosaur
en een holenmens te verfilmen, daar
bij tussen iedere opname de houdin
gen van de kleifiguren iets verande
rend. Het resultaat van dit één minuut
durende proef filmpje bracht O’Brien
een contract met een Hollywood-pro-
ducer, Herman Webber van 5000 dol
lar voor het maken van een korte
truefilm, „The Dinosaur and the Mis
sing Link”.
Tijdens de opnamen van de film
verbeterde O’Brien al zijn oorspron
kelijke methode van animatie door de
miniatuurdieren van een metalen ge
raamte te voorzien en "geen klei,
maar dunne lagen rubber als bedek
king te gebruiken. Hij werkte twee
maanden aan de vijf minuten duren
de grap. Edison, die werkte aan een
pakket van instructieve filmpjes, was
onder de indruk van O’Briens’ expe
riment en bood hem aan een serie
van tien soortgelijke „animated
OOK IN ZIJN TWEEDE film, die
hij „Als een dol Paard” („J’irai com-
me un Cheval fou”) noemde, heeft de
van origine Spaanse toneelschrijver
Fernando Arabal, gebruik gemaakt
van jeugdherinneringen en
voortvloeiende frustaties, die hij op
wrede en verwarrende wijze
beeldt, zoals hij al deed in zijn eer
steling „Viva la Muertel”. Arrabal
werd in ’32 in Spaans-Marokko gebo
ren en hoorde op zijn 16-de jaar dat
zijn vader als militant republikein in
de Spaanse Burgeroorlog ter dood
was veroordeeld. De onzekerheid of
dit vonnis ooit is uitgevoerd en de
achterdocht dat zijn in-vrc«ne moeder
zijn communistische vader bij de po
litie zou hebben aangegeven, bepalen
de obsessies die Arrabal in zijn werk
laat overhe jrsen. Ook nu weer in
„Als een dol Paard” (in Kriterion),
dat ondanks alle bedenkingen de bes
te Amsterdamse première van deze
week genoemd moet worden.
Want de agenda munt ook nu weer
uit door betrouwbare reprises als
The Good, the Bad and the Beauti
ful” (in Alhambra I), „De Kanonnen
shorts” te maken. Dat was in 1917 en
O'Brien ging met eigen inventie voort
talrijke pre-historische fantasieën te
maken in de Edison-studio’s, die toen
in de New Yorkse Bronx gelegen
waren.
Zijn grote succes kwam met „The
Ghost of Slumber
eenvoudig verhaal
bergbeklimmers van wie een in zijn
slaap de baardige geest van een berg-
hermiet tegenkomt. Het heeft weinig
zin uitvoerig in te gaan op alle
experimenten die onder leiding van
Willis O’Brien tot stand kwamen voor
zijn naam voorgoed gevestigd werd
door zijn King Kong-creatie in 1933.
Don Shay heeft aan O’Briens’ leven
en werken een aflevering gewijd van
Franse barokperiode: een Dialogue van
Louis Marchand en twee, die de Franse
orgelromantiek vertegenwoordigden: de
Arabesque en het Scherzette uit de bun
del „Pièces en style libre” van Louis
Vierne. Bartelink vertolkte het werk
van Marchand en koos daarvoor met
zorg de registers van het grote Cavaillé-
Coll-orgel, die de vereiste oud-Franse
orgeltimbres naar de klank konden be
naderen.
Voor de werkjes van Vierne was geen
register-aanpassing nodig, want deze
muziek is als het ware voortgekomen uit
het specifieke klankkarakter van het
bespeelde orgel en daar had Albert de
Klerk, die ze vertolkt, zijn interpre
tatie uitnemend op afgestemd.
Voor hun improvisaties hadden beide
organisten gebruikelijke compositie-vor-
men gekozen en voor elke vorm een
thema, dat zich voor de constructie en
opbouw daarvan het best leende.
Zo had Albert de Klerk aan een
thema van Paul Elsinga een inspirerend
kerngedachte voor een gloedrijke Fanta
sie, die een machtige slot-climax ver
kreeg.
Een karakteristiek gedragen thema
van J. W. de Jong Schouwenburgh werd
de basis voor een door rijkdom van
expressieve tegenmelodieën gekenmerkte
Passacaglia.
Bernard Bartelink maakte voortreffe
lijk gebruik van een thema van K. J. M.
Coebergh voor de improvisatie van een
Lisztiaans Preludium en een knap ge
structureerde fuga. Door W. Boot was
hem een thema in een liedvorm met
ballade-toon verschaft, waardoor hij
geïnspireerd werd tot een varatie-reeks
met accenten als van Cesar Franck,
meditatief soms, maar ook uitbundig
virtuoos.
Een bijzonder aantrekkelijke, gave
Canzona ontwierp Bartelink op een ver
innerlijkt thema van Bep Schiermeier
Hij speelde zijn intiem geaarde improvi
satie op het kleine orgel van de concert
zaal, het Flentrop-positief, dat verras
send helder klonk en dat een transpa
rante tekening mogelijk maakte.
Een kostelijk intermezzo werd de Dia
loog op het grote en het kleine orgel
door beide organisten als duo geïmprovi
seerd, waarbij de deining van het dans
ritme een voortreffelijke, in de meest
letterlijke zijn harmonische verstand
houding deed groeien, mede mogelijk
geworden door de gelijkgeaarde muzika
le gerichtheid van twee ras-muzikanten.
Architect prof. ir. H.
hoopt over acht maanden het definitieve
ontwerp klaar te hebben, waarna vol
gens de plannen van het gemeentebe
stuur voorjaar ’76 met de bouw van het
muziekcenrum (bouwkosten bijna 20
miljoen gulden) zou kunnen worden be
gonnen. Najaar ’78 zou het centrum dan
in gebruik kunnen worden genomen.
Dan kan het houten gebouw Tivoli, dat
nu al 19 jaar als noodoplossing fungeert
maar tot groot verdriet van met name
het Utrechts Symfonie-Orkest in feite
ongeschikt is voor het geven van con
certen, worden afgedankt.
Het muziekcentrum dat men thans
voor ogen heeft is qua opzet aanzienlijk
bescheidener dan men aanvankelijk van
plan was. Eerder wilde men 35 miljoen
gulden in de bouw van het centrum
steken, 15 miljoen meer dan nu uitein
delijk gebeurt. Volgens het huidige voor
lopige ontwerp van ir- Hertzberger komt
er op het Vreeburg een grote concert
zaal (circa 1300 plaatsen, die centraal
A
