voor
Redelijk optimism
bij Joop den Uyl
over economische
toestand in ons land
Plein 1813
DE FIJNSTE EN ROTSTE
MOMENTEN VAN DEN UYL
„Geen kabinet heeft ooit zoveel gedaan
de middenstand als dif
„Ik geloof dat de olieprijzen omlaag zullen gaan”
I
Het is wat
rustiger aan
het Haagse
w
ri
MENTALITEIT
TRAGIEK
ALTERNATIEF
4
WIEGEL
ZATERDAG
23
MAART
1974
Erbij
19
Van onze
parlementsredaktie
Het ziet er naar uit, dat we er
in slagen dit jaar toch weer een
stuk economische groei te krij
gen.
Ik geloof dat de olieprijzen over
enige tijd weer wat omlaag zul
len gaan, ook al kan ik het niet
bewijzen.
Nederland zal er in het komende
jaar beter voor komen te staan dan
enkele maanden geleden nog werd
gedacht. Minister-president Joop
den Uyl vertelde ons eind deze
week: „Ik ben redelijk optimistisch
over de economische situatie voor
het komend jaar, al wordt het geen
Sinterklaasavond. Voor dat inge
houden optimisme heb ik drie re
denen:
z
s
Volgend jaar hopen we door
een binnen- en buitenlandse
verhoging van de aardgasprijs
honderden miljoenen meer bin
nen te krijgen”.
I
B
t
1
1
1
1
1
9
1
e
i
i
r
J
1
1
s
s
r
1
i
r
B
De protesten van de middenstand, althans van de middenstandsorganisaties,
zijn bij premier Den Uyl verkeerd gevallen. „Over de reacties van de midden
stand op het regeringsbeleid kan ik kwaad worden. Natuurlek heeft de kleine
winkelier het moeilijk. De laatste vijftien jaar is er sprake geweest van een
schaalvergroting. Er kwamen grootwinkelbedrijven, „in de weilanden”, de con
currentie voor de kleine winkelier werd steeds moei lijker. De kleine midden
stand kreeg steeds meer het karakter van een restgroep”.
„Maar juist dit kabinet heeft gevoel voor die kleinschaligheid. Wij hebben
Premier Den Uyl streeft zoals bekend
naar een „structurele verandering van
de maatschappij.” „Daarvoor heb je niet
alleen wetten nodig, maar ook een ande
re mentaliteit. Neem nou dit kabinet.
Jan Schaefer in zijn spijkerpak. Het zijn
maar kleine dingen. Niet dat het in zo’n
spijkerpak zit. maar dit kabinet gaat in
elk geval zonder pracht en praal door
het leven. Wij hebben veel contact met
de gewone man. Wij zitten niet op een
hoger plan; wij zijn niet, met een soort
vorkheftruck opgeheven op het moment
dat wij minister werden. We staan met
beide benen tussen de mensen. Dan kun
je wel eens uitglijden, bijvoorbeeld door
al te spontaan op vragen te antwoorden,
maar dat is het risico”.
Juist door dat „gewoon doen” ontstaan
wel eens problemen over uitlatingen van
maatregelen getroffen tegen de zelfbedieningswinkels „In de wei", wjj hechten
waarde aan de functie van de oude binnensteden, met de kleine winkels. Je
ziet daar ook een nieuw soort winkels ontstaan, de boetieks bijvoorbeeld. Maar
ook voor de andere winkels is bijvoorbeeld het weren van autoverkeer uit de
binnensteden gunstig”.
„En voor de middenstand in het algemeen: aan de volksverzekering voor ar
beidsongeschiktheid wordt hard gewerkt, net als aan de volksverzekering tegen
Wiegel is volgens Den Uyl over zijn
hoogtepunt heen. Zou hij ooit premier
worden? „Ik zie dat niet zitten, maar ik
ben geen profeet”, zegt de zittende mi
nister-president. Voelt Den Uyl zelf nog
iets voor een tweede periode als rege
ringsleider? „Ach, het is nog zo ver weg,
maar ik ben een doordouwertje. Het is
niet eenvoudig, maar het is een diep
bevredigende baan. Ik ben een doordou
wertje.”
Deze voorzieningen komen volgens de
premier juist ten goede aan de groep die
volgens Wiegel door het kabinet wordt
vergeten: de geschoolde arbeider, in het
algemeen de mensen met inkomens boven
de 20.000 gulden.
t
e
1
s
a
t
e
1
e
1
i
i
t
i
I.
1
a
r
e
1
ti
i,
B
8
I»
ziektekosten. Als je ziet wat zelfstandigen nu moeten betalen voor een vrij
willige verzekering, dan zie je dat dat allemaal hard nodig is”.
„Bovendien hebben wy in het prijsbeleid de mogelijkheid geschapen dat
kleine middenstanders kostenstijgingen als gevolg van loonstijgingen doorbe
rekenen in de prijzen. Er is de laatste jaren, door de problemen die de midden
stand ontmoette, een wat agressieve mentaliteit ontstaan, die de VVD nu aan-
wakkert. Maar geen kabinet heeft in korte tijd zoveel tegemoetkomende rege
lingen voor de middenstand getroffen als dit”.
Na een stormachtige periode waarin
de oliecrisis de ploeg van Den Uyl voor
onoplosbaar schijnende problemen stel
de, werd het deze week wat rustiger in
de werkkamer van de minister-president
aan het Haagse Plein 1813. De beslissin
gen over de lonen zijn genomen en ze
zijn redelijk positief ontvangen. „Einde-
„De tragiek van de allerlaagste in
komens is, dat ze niet het meeste profi
teren van deze voorzieningen. Wat we
voor deze groep kunnen doen ligt meer
in het vlak van betere sociale voorzie
ningen en goedkopere huizen.” De men
taliteitsverandering die het kabinet wil,
zal volgens Den Uyl „de mensen die op
de rand van het bestaansminimum le
ven, met rechtere rug en opgeheven
hoofd door de straten lopen.”
neiging om wat te lachen. Met alle
sympathie voor de PPR, hun nieuwste
ideeën hebben op nogal wat punten de
proef van de praktijk nog niet doorstaan”.
de ene bewindsman (of -vrouw) over de
andere. „Er is elke week wel wat. Er is
een goede sfeer in het kabinet, maar er
zijn natuurlijk wel eens spanningen.
Maar ik heb nog nooit een 'Uitspraak
van een minister gehoord die tegen het
algemene regeringsbeleid ingin””
Ondanks het betrekkelijk eensgezinde
optreden van de ministersploeg komen
binnen de coalitie, de samenwerkende
regeringspartijen (PvdA, PPR, D’66,
KVP en ARP) nog wel eens strubbelin
gen voor. Vooral Aantjes (fractieleider
AR) en zijn collega Andriessen (KVP)
lieten onlangs, al dan niet geïnspireerd
begroting kwamen;
we deze week, het
belastingvoorstellen
de ontvangst van
Drs. Joop den Uyl is, zoals dat
heet, een politiek dier. Hij lijdt niet
onder het constante spervuur van de
politieke tegenstanders, hij gaat niet
gebukt onder de niet onder CAO-
regels te vatten arbeid die het minis-
ter-presidentschap met zich brengt.
Van hem troeft het in 1977, als de
ambtstermijn van het kabinet-Den
Uyl afloopt, niet helemaal afgelopen
te zijn. „Ik vind het een diep bevredi
gende zaak, dit werk. Mijn rotste
moment? Dat was bij de afschaffing
van de benzinedistrlbutie. Dat kwam
voor een deel door iets wat we niet
voorzien hadden: de moeilijkheden
lijk kan ik weer eens een uurtje niet op
de klok letten.” Den Uyl heeft zich de
afgelopen tijd naast zijn regeringswerk
ook bezig moeten houden met de verkie
zingsstrijd. „Al ben ik geen partijman-
netje, ik kom er wel voor uit dat ik
socialist ben.”
Juist omdat het pakket loon- en be
lastingmaatregelen zo goed viel, behalve
dan bij de oppositie en bij de midden
standsorganisaties, ziet Den Uyl de Sta
tenverkiezingen van 27 maart met ver
trouwen tegemoet. Hij wil de 'Uitslag
zien als een oordeel van de kiezers over
het optreden van het kabinet.
De minister-president heeft verschil
lende redenen voor zijn optimisme: „Te
genover onze eigen aanhang hebben wij
veel punten weten waar te maken: zoals
het opkomen voor de kleine man, een
andere aanpak van de defensiepolitiek,
onze houding tegenover Chili en het Por
tugese koloniale regime. Dat is goed be
grepen. We mikken op een andere maat
schappij. Daar hebben we iets van zicht
baar kunnen maken. We hebben een
andere visie op de economische groei. We
hebben belangrijke conflictpun ten zo
als het generaalsconflict, het loonoverleg
van november en dat van maart, de
kwestie-Dennendai redelijk opgelost”.
„De conflicten moeten de kans krijgen
zich te ontwikkelen; ze moeten uit de
donkere kamer gehaald worden. De frus
traties moeten worden blootgelegd. Vorige
kabinetten camoufleerden veelal de pro
blemen. Ik heb het idee dat we bezig
zijn veel van die conflicten te overwin-
nen”.
vindt.daarvoor heb ik even weinig
waardering als het meer gangbare begrip
partnerruil in zijn kriijg ontmoet”.
Mr. Frans Andriessen, fractievoorzitter
van de KVP in de Tweede Kamer, had
de afgelopen week bijvoorbeeld voor
een min of meer regeringspartij op
vallende kritiek op de loon- en belas
tingplannen van het kabinet-Den Uyl.
Hij vond evenals de VVD dat er
meer geld zou moeten worden uitgetrok
ken voor belastingverlaging en dat de
extra-overheidsuitgaven best lager zou
den kunnen. Ook vond hij dat er te
weinig werd gedaan voor de midden
stand. „Die kritiek lijkt me niet verstan
dig”, zegt Den Uyl. „Onze plannen zijn
in brede lagen van de bevolking goed
ontvangen Ik betwijfel of het wel ver
standig is je daar zo gereserveerd achter
te stellen”.
Overigens, als KVP en ARP zoals
op grond van enquêtes wordt voorspeld
inderdaad ook nu voor een teleurstel
lende verkiezingsuitslag komen te staan
cup 27 maart, dan zal dat volgens premier
Den Uyl geen directe gevolgen hebben
voor het kabinet. „Maar in hun eigen
kring zal de discussie ongetwijfeld toe
nemen”.
Het dreigende verlies van D66 zal,
volgens Den Uyl, al evenmin het kabinet
in gevaar brengen. De PPR gaat volgens
de verkiezingsonderzoeken voorlopig
flink vooruit. Het zelfvertrouwen dat de
Radicalen daaraan ontlenen, baart Den
Uyl wel enige zorg: „Ik houd er niet
van als „voorhoedepartijen” zich al te
zeer op de borst slaan. Dan heb ik de
door de komende verkiezingen, weten
dat het kabinet-Den Uyl niet alleenzalig
makend is. Beiden sluiten, na de periode-
Den Uyl, een samenwerking met de
VVD niet uit, zij het op voorwaarde dat
de rechtse angel uit de liberalen wordt
getrokken.
Den Uyl is van die opmerkingen niet
geschrokken. „Men wil een alternatief
achter de hand hebben; een alternatief
voor de huidige samenwerking met de
PvdA. Dat begrijp ik wel.” Het kabinet-
Den Uyl ondervindt nog wel eens parle
mentaire hinder van de neiging die bij
KVP en ARP leeft, om de CHU
oppositiepartij niet te veel van zich
te vervreemden.
„Dat wisten we van te voren al, bij de
kabinetsformatie. Maar als de voorzitter
van het Christen-democratisch Appèl
(KVP, ARP en CHU samen), prof.
Steenkamp, zegt dat hij politieke part
nerruil nu eens met links dan weer
met rechts samenwerken gewoon
aan de grens en voor een deel door
een bewust gekweekte agitatie”.
„Het fijnste moment? Ja, er zijn er
verschillende geweest. Misschien het
moment dat we vorig jaar, nog voor
de vakantie, in het kabinet uit de
het moment dat
pakket loon- en
rond hadden en
die voorstellen.
Maar vooral, een van de fijnste ogen
blikken was op 26 januari: het con
gres van de PvdA, de ontvangst die
ik daar kreeg, twee dagen na de
afschaffing van de benzinedistrlbutie.
Dat was hartverwarmend”.
Mag Den Uyl binnen het kabinet wat
problemen ondervinden met al te onaf
hankelijk optredende partners, zijn di
recte tegenstander blijft de VVD van
Hans Wiegel, De zoveelste felle uithaal
van de oppositie naar het kabinet-Den
Uyl is de zware kritiek op de loon- en
belastingvoorstellen, die deze week zijn
gepresenteerd. Wiegel wilde via extra
belastingverlaging meer geld uittrekken
voor de inkomens tussen de 18.000 en
25.000 gulden.
„Hij zit daarmee op de rand van de
zwendel. Ik moet geweldig lachen om
die voorstelling alsof de VVD zou op
komen voor de arbeiders. Als we zoals
de VVD wil de belastingverlaging ver
dubbelen, dan werk je óf de inflatie in
de hand, óf je moet rigoureus kappen in
de overheidsuitgaven. Voor de VVD be
tekent dat bezuinigen op CRM, onderwijs
en ontwikkelingssamenwerking. Dat
houdt inminder geld voor vormingswerk
onder werkende jongeren, buurt- en club-
huiswerk, en wat het onderwijs betreft
torpedeer je dan de groei naar gelijke
kansen”, aldus Den Uyl.
I
