GEEN NIEUWE STIMULANSEN VERSTREKT AAN HET GAULLISME
Vanmorgen herdenking in Tweede Kamer
Antillen: Geen onafhankelijkheid
Opperste Sovjet
nodigt mr.
Berkhouwer uit
WOENSDAG 3 APRIL
1974
3
BINNEN- EN BUITENLAND
De Gaulle
President
Ambteloos
Premier
„Broeders”
Koloniaal
Spanningen
Twee regels
Verlies
Eerbied
L Al
IÉ
Pompidou: lange tijd in de schaduw van De Gaulle
(Van onze redacteur in Parijs, Frank Onnen)
Dood van Pompidou
schokt de wereld
door de Nederlandse regering
(Van onze redacteur in Willemstad)
in
(Vervolg van pagina 1)
PARIJS. De toestand van president Pompidou ging gistermiddag
snel achteruit. Door middel van een speciaal communiqué was al bekend
gemaakt dat Pompidou - met een beroep op grondwetsartikel 21 - premier
Messmer had opgedragen de wekelijkse zitting van het Franse kabinet van
vandaag te presideren.
WILLEMSTAD. Het ligt niet in de lijn van de verwachtingen
date de bijeenkomst van de parlementaire delegaties uit Nederland,
Suriname en de Nederlandse Antillen, die deze week op Curasao
gehouden wordt, veel soelaas zal opleveren in de nu al jarenlang
slepende onafhankelijkheidskwestie. Een variant op de Babylonische
spraakverwarring, die bijna kenmerkend is geworden voor de be
sprekingen die tot nu toe over dit onderwerp zijn gehouden, ligt meer
voor de hand.
PARIJS. Georges Pompidou werd op 5 juli 1911 in het dorpje
Montboudif in het departement Cantal (Auvergne) geboren. Hij kwam
voort uit de bescheiden boerenstand, ofschoon zijn vader onder
wijzer was. Maar in zijn karakter heeft hij altijd wel eigenschappen
behouden van de geboren Auvergnaat: zuinig, voorzichtig, zo niet
berekenend, en weinig geneigd tot enig avontuur. Die karakter
trekken demonstreerde Georges Pompidou eigenlijk gedurende zijn
hele leven.
Tijdens de bezettingstijd heeft hij
geen aandeel aan het verzet genomen,
een verzuim dat hem later door de
gaullisten van het eerste uur ook wel
eens kwalijk is genomen.
De verkiezingsoverwinning van de
Creoolse partijen in Suriname heeft
in ieder geval nieuwe perspectieven
geopend, waarbij men in Den Haag
wel heel makkelijk voorbijgaat aan
de toenemende raciale spanningen die
deze verkiezingen met zich mee heb
ben gebracht.
een
kon
Op dit punt staat Suriname er veel
gunstiger voor met een bijna onbe
perkte bauxietvoorraad en met moge
lijkheden in de land- en bosbouw’ die
nog nauwelijks benut worden. Suri
name heeft dan nog het dubieuze
Begin 1962 ontvangt Georges Pom
pidou achter zijn bureau bij de Roth-
Even verrassend als zijn entree in
de politiek zou Pompidou’s afgang
zijn, althans zijn voorlopige afgang.
Hij wordt praktisch op staande voet
ontslagen, nadat hij niettemin, na de
bewogen mei-dagen van 1968 de ver
kiezingscampagne voor de gaullisten
had georganiseerd- geleid en bovenal
gewonnen.
Op verzoek van mevrouw Pompidou
zette de politie gisteravond na de be
kendmaking van het overlijden het ge
bied rondom de Quai de Bethune af.
Alleen de zoon van de overledene, Alain,
werd doorgelaten. Talrijke hoogwaardig
heidsbekleders die hun medeleven wil
den komen betuigen, werden terugge
stuurd.
iy-
ie-
ing
el-
m-
m-
itie
in
?ns
ten
al-
ge-
de
in
in
id-
en
iet
ijn
die
au-
de
sr-
sn-
er-
in
len
ien
>n-
;en
de
et
m
ie
n,
et
n.
in
;e-
let
eft
te
Ier
ds
en
ok
d.
ë-
•ie
st.
ti
et
in
eft
a-
en
tse
Dit
iet
id-
ou
an
e-
a-
Ht
ot
s-
ce
n-
Im
er
iet
!t-
is
■h-
’t
n-
n-
lat
de
de
tie
Een sterke persoonlijke band met
De Gaulle werd bovendien nog ge
schapen doordat de bankier Pompidou
in die tijd de zorg op zich nam van
een stichting voor invalide kinderen,
die de generaal ter nagedachtenis van
zijn eigen jong gestorven, en onge
lukkige dochtertje had opgericht.
Lange tijd is Pompidou geheel in
de schaduw van De Gaulle gebleven.
Hij was het ook die, na de terugkeer
van De Gaulle, nu als president der
republiek, tijdens de Algerijnse oor
log in zijn naam de beslissende on-
derhandelingen voerde met het FLM,
de Algerijnse verzetsorganisatie. Voor
een politieke carrière voelde Pompi
dou niettemin nog altijd weinig en
enkele malen wees hij het aanbod
van De Gaulle voor een ministerspor-
tefeuille van de hand. Wel liet hij
zich tot lid van de constitutionele
raad benoemen.
schild-bank opnieuw een telefoontje
van het Elysée, waar generaal De
Gaulle dan sinds vier jaar als presi
dent resideert. De Algerijnse oorlog is
afgelopen.
Een audiëntie van de president met
zijn ambtsgenoot uit de Afrikaanse staat
Rwanda werd geannuleerd. Bovendien
kon Pompidou zjjn premier niet ontvan
gen. zo meldt onze redacteur in Parijs.
President Pompidou tijdens een diner in de Leidse Lakenhal in gezelschap koningin Juliana. Het diner werd in 1969
aange boden aan de EEG-delegaties die toen ons land bezochten.
Pompidou werpt zich nu volgens
zijn plannen in de verkiezingsstrijd,
die hij wint van zijn rivaal, de cen-
trum-kandidaat Poher. Georges Pom
pidou, de onderwijzerszoon, de ex-
leraar en de oud-bankier, doet nu
zijn entree in het Elysée, het ambts-
paleis der Franse presidenten, als
opvolger van De Gaulle en als twee
de staatshoofd der vijfde republiek.
Zeker nu premier Arron zijn onaf-
hankelijkheidsboodschap heeft laten
horen, zijn de verhoudingen tussen
Creolen en Hindoestanen zo gespan
nen, dat de geringste vonk voldoende
is om de vlam in de pan te laten
slaan. Het zou natuurlijk een verve-
lende zaak worden als de in Suriname
gelegerde Nederlandse troepen als
een soort afscheidsvoorstelling zouden
moeten interveniëren bij een slaande
ruzie tussen beide bevolkingsgroepen.
Het Russische persbureau Tass meldde
Pompidou’s dood gisteravond om vijf
voor half elf in een tweeregelig bericht
uit Parijs.
Consternaties heerste in de Verenigde
Naties in New York. Secretaris-generaal
Waldheim was verwittigd door het Fran
se persbureau AFP.
Premier Edmond Leburton van België
stuurde aan zijn Franse ambtgenoot
Pierre Messmer een telegram van rouw
beklag.
In Rome werd in politieke kringen
gewezen op de morele moed van de
Franse president die tot het einde toe,
hoewel hij ernstig ziek was zijn taak is
blijven vervullen.
In Luxemburg werd de ministerraad
van de EEG onderbroken om eer te
bewijzen aan president Pompidou. De
Westduitse minister van Buitenlandse
Zaken Scheel prees hem als een groot
man voor zijn land en voor Europa.
Het heengaan van Pompidou, aldus
onze redacteur in Brussel, heeft binnen
de EEG een nieuw element van onze
kerheid doen ontstaan op een moment
dat de Europese Gemeenschap aan de
ernstigste crisis in zijn bestaan dreigt
ten onder te gaan.
Het is ondenkbaar dat de EEG beslui
ten van enige betekenis neemt die wel-
In een klein wit huisje met een
provinciaals voortuintje in het stadje
Albi heeft Georges Pompidou zijn
jeugd doorgebracht. Na de lagere
school, volgde hij het lyceum dat hij
met een eerste grote onderscheiding
afsloot.
Hij won na zijn eindexamen de
eerste prijs met een opstel in het
Grieks tijdens het „Concours Généra
le” waaraan alleen de allerbeste leer
lingen van het hele land mogen deel
nemen.. Het was de eerste onderschei
ding in een leven dat rijk aan onder
scheiding zou zijn.
Die prijs was tevens de veelbelo
vende stap voor de aankomende stu
dent die in Parijs leraar wilde wor
den. Begaafd als hij was volgde hij
verschillende colleges tegelijkertijd
en verwierf hij de diploma’s voor de
rechten, de Franse letteren en econo
mie. Zijn latere leerlingen herinneren
zich Pompidou als een voortreffelijk
leraar.
Aan zijn latere persconferenties gaf
Georges Pompidou graag het karakter
van een soort college, waarbij zijn
zeldzame kennis van zaken, zijn uit
zonderlijke geheugen en zijn heldere
exposées frappeerden.
Aan de oorlog van 1940-’45 nam
Georges Pompidou deel als kapitein.
Zijn regiment maakte in april ’40 de
Maar juist die victorie scheen ge
neraal De Gaulle hem moeilijk te
gunnen. Pompidou, die intussen een
Kamerzetel in zijn geboortedistrict
van de Cantal met het recordcijfer
van tachtig percent der stemmen had
veroverd, is nu weer bijna een amb
teloze burger, hoewel hij in het par
lement blijft zetelen. Hij heeft, bij
zijn afscheid, een vage belofte van De
Hij had Charles de Gaulle toen nog
maar één keer gezien als één der
honderdduizenden Parijzenaars,
de generaal op de legendarische
gustusdag van 1945, lopende
Champs Elysées zagen afdalen. Nadat
Georges Pompidou zich in het minis-
President De Gaulle van Frankrijk
keerde op 18 mei 1968 eerder dan de be
doeling was terug van zijn bezoek aan
Roemenië. Hij werd op het vliegveld af
gehaald door Pompidou (links), die toen
nog premier was. De gespannen situatie
in Parijs zou tenslotte leiden tot het af
treden van De Gaulle, waarna Pompidou
tot president werd gekozen.
voordeel dat de economie er mo
menteel op zo'n laag pitje brandt, dat
men onmogelijk nog verder terug
kan. Een onafhankelijk Suriname
kan bij punt nul beginnen en gezien
de mogelijkheden van het land is er
alle reden om aan te nemen, dat het
land omhoog zal komen.
De Venezolaanse president mag dan
bij iedere voorkomende gelegenheid
tot de Antillianen roepen: „Ruman
nos ta”. („Wij zijn broeders”); de
praktijk leert dat de Venezolanen
deze familieverhouding zien als die
tussen een hele grote broer en een
onvolwassen buitenechtelijk nako
mertje, dat wenig recht van spreken
heeft.
Een eventuele politieke onafhanke
lijkheid is voor de Nederlandse Antil
len een dubieuze zaak; over een mo
gelijke economische onafhankelijk
heid maakt geen enkele Antilliaan
zich enige illusie. Een overbevolkt
land zonder grondstoffen zal te allen
tijde met handen en voeten gebonden
blijven aan zijn broodheren.
j*
Charles de Gaulle na mei ’68 even
eens lanceerde met betrekking tot
een grotere sociale rechtvaardigheid
en de participatie van de arbeiders in
het bestuur van de fabrieken, werden
door zijn opvolger met stille trom
begraven.
En zo werd Georges Pompidou wel
steeds duidelijker de drager van de
traditionele denkbeelden van het
rechtse en behoudende Frankrijk.
Zijn aangeboren voorzichtigheid van
boerenzoon uit Auvergne heeft hem
blijkbaar belet de geest van een nieu
we tijd te verstaan en in die zin
heeft hij het gaullisme geen nieuwe
stumulansen verstrekt en heeft hij, in
zekere zin- als opvolger van generaal
De Gaulle gefaald.
In Londen heeft premier Harold Wil
son gezegd „bijzonder teneergeslagen” te
zijn door de dood van de Franse presi
dent. Oud-premier Edward Heath, die
Engeland de Europese Gemeenschap
heeft binnengebracht nadat hij persoon
lijk een zeer goede relatie met Pompi
dou had opgebouwd, verklaarde dat
diens dood „een groot verlies voor
Frankrijk, voor de zaak van de Engels-
Franse vriendschap en voor Europa” is.
Spanje deelt, aldus onze redacteur in
Barcelona, in de rouw en de onzekerheid
van het buurland Frankrijk na de on
verwachte dood van president Pompidou.
Rouwtelegrammen van generaal Fran
co, prins Juan Carlos en de Spaanse
regering aan Parijs; onderbreking van
radio- en tv-programma’s voor het laat
ste nieuws; vraagtekens in politieke
kringen over de toekomstige betrekkin
gen met de opvolger van Pompidou-
Prins Juan Carlos, die sinds zijn be
noeming tot toekomstig koning meer
malen door Pompidou voor staatsbezoe
ken aan Frankrijk was uitgenodigd, zal
ongetwijfeld Spanje bij de begrafenis
vertegenwoordigen.
LUXEMBURG. De Opperste Sovjet
heeft de voorzitter van het Europese
parlement mr. C.Berkhouwer uitgeno
digd een bezoek aan Moskou te brengen.
Berkhouwer zou vergezeld van de chef
van zijn kabinet en een particulier se
cretaris eind mei naar Rusland vertrek
ken.
In Europese kringen wordt de Russi
sche uitnodiging gezien als een zeer
belangrijke stap in de richting van een
erkenning van de EEG door de Sovjet
unie en de Oostbloklanden. Men be
schouwt Berhouwers bezoek als een be
langrijke gelegenheid om van de Russen
te vernemen welke bedoelingen zijn nu
eigenlijk met de EEG hebben. Tot nu
toe bestaan er tussen de Sovjet-Unie en
de EEG geen officiële contacten.
Tegenover de niet aflatende onaf-
hankelijkheidsdrang van de Neder
landse politici worden de Antillen
meer dan ooit in de verdediging ge
drukt, nu Suriname zich duidelijk
meer positief opstelt. De regerings
verklaring van de Surinaamse minis
ter-president Arron, waarin deze stel
de dat zijn land in 1975 onafhanke
lijk moet worden, is door Den Haag
met beide handen aangegrepen om
het vastgelopen onderhandelingsme-
chanisme weer in beweging te krij
gen.
Premier Den Uyl kwam met het
initiatief tot het houden van een
topconferentie. Daar voelde zijn Suri
naamse collega ook wel voor, al
moest hem wel van het hart dat niet
Den Uyl, maar hij met het idee van
een topconferentie was gekomen. Het
initiatief was in ieder geval niet af
komstig van premier Evertz van de
Nederlandse Antillen.
Die was men in het enthousiasme
vergeten in het overleg te betrekken,
wat Juancho Evertz eigenlijk hele
maal niet zo erg vond, want nu
Suriname in het Nederlandse straatje
vertoeft, zit hij helemaal niet op een
topconferentie te wachten. Formeel
was hij natuurlijk boos en dit greep
hij handig aan om ontstemd te laten
weten dat hij niet voor eind mei
beschikbaar zou zijn.
terie van Defensie, waar generaal De
Gaulle toen zijn zetel had gevestigd,
had geïnstalleerd- werden zijn excep
tionele talenten al spoedig ontdekt.
Pompidou verzorgde de documenta
tie voor de redevoeringen van de
generaal en hij stelde ook dossiers
samen, waarvoor hij samenvattingen
redigeerde die door hun helderheid
en hun volledigheid in het bijzonder
de aandacht trokken van zijn illuste
re patroon.
Valt er met Suriname op dit mo
ment in ieder geval over onafhanke
lijkheid te praten, met de Nederland
se Antillen is dit niet het geval. Niet
over 1975 als streefjaar, maar eigen
lijk helemaal niet over onafhanke
lijkheid op korte termijn. Vanuit An-
tilliaans standpunt bezien niet eens zo
wonderlijk.
Na een eventuele opzegging van de
huidige band met Nederland staat de
Antillianen niet veel meer te wach
ten dan een uitsluitend politieke on
afhankelijkheid met een nogal wate
rig karakter. Waarbij het grote ge
vaar bestaat, dat de semi-koloniale
band met Nederland op den duur
wordt vervangen door een veel meer
knellende band met Venezuela.
Zijn presidentschap heeft de belof
ten, mag men zeggen, die hij als
premier gewekt had, niet helemaal
waargemaakt. Weliswaar heeft Pom
pidou eindelijk de deur geopend voor
Engeland als lid van de Europese
Gemeenschap. Hij zette de gaullisti
sche lijn die in het Franse nationalis
me was verankerd voor de buiten
landse politiek overigens voort, zon
der dat die staatkunde door een mee
slepende visie werd geschraagd. Hij
had zich vooral ten doel gesteld van
Frankrijk een machtige geïndustriali
seerde natie te maken en onder zijn
bewind heeft de welvaart zich inder
daad lange jaren voortgezet.
Maar de denkbeelden die generaal
licht naar een oplossing van deze crisis
zouden kunnen leiden zonder dat Frank
rijks Europese en buitenlandse politiek
nauwkeurig is gedefinieerd door een pre
sident die niet alleen staatshoofd is
maar ook regeringsleider.
In EEG-kringen wordt het betrekke
lijk korte lijstje van mogelijke opvolgers
van Pompidou dan ook al diepgaand
bestudeerd. Zijn verscheiden immers kan
de weg vrij maken voor een gaullisme
of wat daarvan overblijft, dat zich door
binnenlandse omstandigheden gedwon
gen minder isoleert binnen de Europese
Gemeenschap en in de NAVO.
Daaruit, zo zegt men, zouden dan
mogelijk nieuwe perspectieven kunnen
ontstaan voor een Europa waarin de
scheuren momenteel steeds dieper wor
den.
Behalve deze topconferentie is er
dan nu de bijeenkomst van de parle
mentariërs uit de drie rijksdelen. Die
hebben elkaar nu al zo dikwijls ont
moet, dat men inmiddels wel van
elkaar weet wat ieder zal gaan zeg
gen. Misschien slagen zij erin om de
werkzaamheden van de Koninkrijks-
commissie, die na de vergadering van
maart 1973 op dood spoor zijn ge
raakt, weer op gang te brengen.
Als gevolg van de „boom”-periode
in de olie-industrie tijdens en na de
Tweede Wereldoorlog vertonen de
Antilliaanse eilanden een relatieve
schijnwelvaart, waarvan de show nog
verhoogd wordt door dure hotels en
andere glinstervoorzieningen ten be
hoeve van de zeker op Curacao
zieltogende toeristenindustrie. Die
schijnwelvaart brokkelt langzaam
maar zeker af. De Antillen moeten
eerst nog het punt nul bereiken, waar
Suriname nu al kan beginnen.
In Antilliaanse politieke kringen
vraagt men zich trouwens af of Ne
derland wel iets meer wil weggeven
van een twijfelachtige politieke onaf
hankelijkheid. Zodra Nederlandse
economische belangen op het spel
staan, toont Den Haag traditioneel
koloniale trekjes.
Dank zij de Nederlandse ontwikke
lingshulp hebben vooral Nederlandse
bedrijven een steeds vastere voet ge
kregen op Antilliaanse bodem. Als de
Sabena op de Antillen wil gaan vlie
gen of Pomair op Suriname, weet
men in Den Haag toch weer de
middelen te vinden om hier een stok
je voor te steken. Als tijdens de
oliecrisis de oliemaatschappijen zich
niet helemaal veilig voelen, worden
zonder veel omhaal van woorden Ne
derlandse mariniers ingeschakeld om
de raffinaderijen te bewaken. En
daar had de Antilliaanse regering
niet om gevraagd.
Gaulle als doekje voor het bloeden
meegekregen zich op een nationale
bestemming voor te bereiden.
De Gaulle heeft hem in de reserve
der republiek geplaatst. Maar intus
sen heeft de passie voor de politiek
ook Pompidou in haar greep gekre
gen. Tijdens een vakantietrip in Ro
me deelt hij Franse journalisten mee
zich kandidaat te stellen voor het
Elysée, waar de generaal nog altijd
zetelt.
Generaal De Gaulle tilt erg zwaar
aan die woorden en tot het einde van
zijn leven zou hij zijn vroegere vol
geling op een verre afstand houden.
Het mislukte referendum van 1969
luidde tevens het einde in van het
politieke, en spoedig ook het persoon
lijke, leven van Charles de Gaulle.
De Gaulle zocht in die dagen
nieuwe medewerker die goed
schrijven. Zo werd het eerste contact
tussen de doctor in de Franse lette
ren Pompidou heeft ook nog een
anthologie van de Franse poëzie ge
publiceerd en de bevrijder van
Frankrijk gelegd.
De Gaulle deelt Pompidou mee:
„Een deel van mijn taak is nu ver
vuld. Ik wil een nieuwe premier
aanwijzen. Ik doe een beroep op u en
u heeft niet het recht te weigeren”.
Op 8 april van dat jaar wordt de
daad bij het woord gevoegd en is
Georges Pompidou als vrijwel onbe
kende figuur voor zijn eigen landge
noten eerste minister, als opvolger
van Michel Debré.
Als premier zou Georges Pompidou
gedurende zes jaren viermaal worden
bevestigd, ondanks het feit dat het
parlement hem één keer zijn vertrou
wen opzegt. Al spoedig heeft hij zich
inderdaad ook als een geduchte deba
ter ontpopt, die het parlementaire
steekspel briljant beheerst. Toch zou
ook Georges Pompidou eens in con
flict geraken met de eigenzinnige en
ongemakkelijke Charles de Gaulle,
die hem uit de anonimiteit naar vo
ren had geschoven.
Na zijn vrijwillige aftreden in 1946
lanceerde De Gaulle zijn Franse
volksconcentratie, de RPF, waarmee
hij de politieke partijen wilde bestrij
den en hij benoemde Pompidou tot
zijn kabinetschef. Vanaf die tijd da
teert de vrijwel dagelijkse samenwer
king tussen beide mannen, die op een
heel bijzondere manier elkaar com
pleteerden.
debacle in Noorwegen mee en het
dramatische echec van het Franse
leger heeft zeker niet weinig bijge
dragen aan het scepticisme dat de
briljante intellectueel Pompidou al
lang tevoren vervulde met betrekking
tot het politieke bestel van zijn land
en de derde republiek.
Na de oorlog, waarvan hij nog
een deel als krijgsgevangene door
maakte, besluit Georges Pompidou
zijn leraarscarrière voor een loopbaan
in de financiële wereld te verwisse
len. Hij wordt opgenomen in het
wereldberoemde bankiershuis van de
Rothschilds, waar hij al gauw een
leidende positie verovert. Via het gro
te zakenleven raakt hij in de politiek
verzeild, nadat hij dank zij een stu
diegenoot, René Brouillet, de latere
secretaris-generaal van het Elysée, in
het kabinet van generaal De Gaulle
was opgenomen.
Minister-president Den Uyl bevond
zich in de Tweede Kamer, voor de
behandeling van de belastingvoorstellen,
toen hem via onze redacteur het bericht
over de dood van president Pompidou
bereikte. De premier stond onmiddellijk
geagiteerd op en verdween uit het ka
mergebouw. Later verklaarde hij
schokt te zijn door de dood van
president.
„Pompidou heeft een tijdperk
Frankrijk gesymboliseerd, aldus premier
Den Uyl. Men kan slechts eerbied heb
ben voor de wijze waarop de president,
ondanks zijn wankele gezondheid, zijn
taak tot het laatst toe heeft verricht”.
Vanmorgen herdacht de minister-presi
dent bij het begin van de vergadering
van de Tweede Kamer de overleden
president.
President Nixon zei dat „Frankrijk
een van zijn grote leiders heeft verloren
en dat de wereld een groot staatsman
heeft verloren”.
O»
