Volk moet niet vergeten dat putsch geen revolutie is
Britse troepen
Progressieve Partij
vijf zetels rijker
Noord-Ierland
r
MANIFEST VAN JUNTA
blijven in
il
Verkiezingen Zuid-Afrika
Oost-Berlijn
Echtpaar verongelukt
RabaniSpijt op reis
te zijn gegaan
Verdragen tussen
Bonn en
Beschuldigingen
tegen Nixon
beperkt
1
2 6
VRIJ DAG
APRIL
19 74
BINNEN- EN BUITENLAND
Uitrukken
Tegenstand
Motto
Onzichtbaar
fflïï
DEN HAAG (ANP) Generaal
Antonio De Spinola die uitgenodigd
zou zijn zitting te nemen in de pas
gevormde junta in Portugal, is wel
eens een Portugese De Gaulle ge
noemd, die zijn tijd afwacht
bewind van president Tomas en premier Caetano aan de kant gezet en
vangen door een junta onder leiding
De Spinola en Da Costa Gomez.
Bewaking
(Van onze redacteur in Lissabon en Barcelona)
en LISSABON/BARCELONA Eenheden van het Portugese leger,
onder aanvoering van vijf kapiteins en twee majoors hebben gisteren het
ver-
van de onlangs afgezette generaals
Nederlandse schepen
14'
Portugal onder militair bewind
t
(Van onze redactie buitenland)
De reisorganisaties hebben
toch voor De Spinola
Caetano
en Tomas buigen
Tot Caetano in september 1968 werd
(Van onze redacteur in Barcelona, R.
BossChart)
Een Portugees leest het eerste nieuws
van de staatsgreep door het leger in een
krant in Lissabon gisteren.
lie
ter
an
ran
sila
de
hof
ran
van
aid
ger
het
ten
Winst behaalde ook de Progressieve
Partij van Colin Eglin, die tegen de
apartheidspolitiek van de regering is. Zij
was met een zetel in de Kamer verte
genwoordigd en had er bij genoemde
tussenstand zes. De vijf winstzetels be
haalde zij in de rijke Engels-sprekende
voorsteden, waarvan drie in Johannes
burg.
De einduitslag was: Nationale Partij
122 zetels, een meerderheid van 75 ze
tels. De Verenigde Partij heeft vijf ze
tels verloren en is van 46 op 41 zetels
Even later voeren Portugese schepen
de Ta,ag op. tot dicht bij het centrum
vingers het
overwinning.
Marcello Caetano, afgezet als premier
van Portugal.
BERLIJN (DPA). De Duitse Bonds
republiek en de Duitse Democratische
Republiek hebben gisteren in Bonn en
Oos.t-Berlijn weer twee akkooorden on
dertekend die voortvloeien uit het tussen
de twee staten gesloten basisverdrag.
De akkoorden hebben betrekking op
gezondheidszaken en op het niet-com-
merciële betalings- en verrekeningsver-
keer.
•Slo
tting
op-
Pge-
toe-
zeer
twee
nee-
rden
ge-
de
reten
jr-
■ij-
iris-
i tot
leer
atig
)en-
■van
was
het
leeft
d te
een
het
leeft
ndse
ord-
ven-
van
onu-
)d-
air
cht
its-
•ro-
A.
irs-
fe-
id-
ie-
el-
de
:ou
let
hij
:e-
ts-
■nt
-as
li-
«id
es-
up.
lire
ren
em-
abi-
lan-
:oen
igen
be-
ken-
nsy-
kaat
e is
f60
;ure-
ieeft
het
van
ers-.
en
Fra-
van
n de
Heen
iver-
rindt
fiool
inale
•ilig-
nsti-
r in
HOEVEN (ANP). In Hoeven zijn
gisteren de 37-jarige F. Hendrikx en
diens 34-jarige echtgenote met hun auto
verongelukt. De heer Hendrikx reed met
zijn auto door een rood stoplicht een
kruising op en botste daar op een vracht
auto.
Wilson legde zijn verklaring af na een
rede van zijn minister van Defensie, Roy
Mason, die zinspeelde op het feit dat het
leger wellicht uit Noord-Ierland zou
worden teruggetrokken. Die toespraak
veroorzaakte een storm van protest van
protestantse monarchisten en de minder
extremistische katholieke groepen van
de bevolking, die een bloedbad in Bel
fast en omgeving voorzagen.
BARCELONA. Het politiek ma
nifest van de nieuwe Portugese
machthebbers. da.t gisteren, via de
radio werd verspreid, luidde aldus:
van Lissabon. De kapitein van een van
de schepen dreigde zijn kanonnen te
richten op het regeringscentrum als er
op de opstandige troepen zou worden
geschoten.
Tanks en eenheden van het Portugese lezer omsingelen het gedeelte van het centrum
van Lissabon waar premier Caetano en leden van zijn kabinet zich bevinden.
Onder het motto „evolutie zonder re
volutie” heeft premier Marcello Caetano
Portugal willen aanpassen aan de mo
derne eisen van de twintigste eeuw. Tot
zijn concept behoorde echter een starre
houding voor wat betreft de Afrikaanse
politiek. Over een afstand doen van de
overzeese bezittingen viel met Caetano
niet te discussiëren.
In hun opwinding lopen de Portugezen
het risico dit laatste te vergeten. Wat
hier is gebeurd is wel degelijk een putsch
en zeker geen revolutie. Het volk heeft
alleen toegekeken en geapplaudisserd.
TILBURG. De consul van Koeweit
in Nederland, de heer Rabani, heeft er
spijt van indertijd op reis te zijn gegaan
na de negatieve reacties op zijn optreden
inzake de oliecrisis. Dit verklaarde hij
gisteren, juist terug van zijn reis, tijdens
een lezing aan de Tilburgse hogeschool.
gekomen. De Progressieve Partij heeft
zes zetels.
Van de 171 zetels van het Lagerhuis
blijven er nog twee over, die later in
tussentijdse verkiezingen zullen worden
betwist. Dat is nodig geworden doordat
vlak voor de verkiezingen twee kandida
ten van de Verenigde Partij zijn overle
den. Verwacht wordt dat deze twee
zetels naar de nationalisten en de Vere
nigde Partij gaan.
defensie, financiën en andere federale
zaken.
De generaal die naar aanleiding van
zijn boek zijn functie van plaatsvervan
gend stafchef verloor, is een kleine,
stevig gebouwde man, die onafscheide
lijk is van zijn monocle en zijn rij
zweep.
Alles begon om vier uur ’s nachts. In
heel Portugal begonnen legereenheden
uit te rukken. Kort daarop hadden deze
zonder slag of stoot de meeste strategi
sche punten van het land bezet. Toen de
inwoners van Lissabon wakker werden
en de radio aanzetten voordat ze naar
hun werk wilden gaan, was alles al zo
goed als achter de rug.
WASHINGTON (AP). De staf van
de juridische commissie van het Ameri
kaanse huis van afgevaardigden heeft
gisteren geadviseerd een aantal beschul
digingen in de afzettingsprocedure tegen
president Nixon te laten vallen en het
verloop van de procedure te concentre
ren op drie punten: Watergate, Nixons
belastingen en de bijdragen die zijn
geleverd aan zijn herverkiezingscampag-
ne.
De meeste zaken die zouden komen te
vervallen hebben betrekking op de in
schakeling van regeringsinstanties door
het Witte Huis ten bate van eigen poli
tieke doeleinden.
„De Militaire Beweging is zich er
diep van belust dat onder haar
plichten ook een belangrijke plaats in
geruimd dient te worden aan de plicht
om als strijdkrachten van de Portu
gese natie, de burgerlijke vrijheden
van het Portugese volk te waarbor
gen. Daarom hebben de strijdkrachten
een programma van „Nationale Red
ding” opgesteld om de natie haar
vrijheden terug te geven waarvan zij
zolang verstoken is gebleven.
In de bijna zestien jaar dat admiraal
Americo Tomas het hoogste ambt in
Portugal heeft bekleed, heeft hij steeds
kans gezien zich ogenschijnlijk buiten de
actuele politiek te houden. Niettemin
bestuurde hij vanuit het Palacio Nacio-
nal” in Lissabon onzichtbaar het schip
van staat. Hij was het ook die in
september 1968 na de verkiezingen Mar
cello Caetano tot premier benoemde en
daarmee Portugal van de starre koers,
die tot dan toe was gevolgd, op het pad
der voorzichtige liberalisering zette.
Inmiddels was hij in 1968 benoemd tot
gouverneur en opperbevelhebber van
Portugees Guinee. Daar viel hij niet
alleen op door de wijze waarop hij de
strijd voerde, maar vooral ook door zijn
werk op economisch en sociaal gebied.
Hij vormde een congres voor het Guine-
se volk om het te betrekken bij de
ontwikkeling van het land. Na vier jaar
keerde hij in september 1972 terug naar
Portugal waar hem het welkom voor
een held ten deel viel. Hij ontving de
hoogste onderscheiding voor dapperheid.
'ani-
ciële
uni-
iheid
>i de
ende
In de ochtend bezetten de opstandelin
gen het centrum van Lissabon en sloten
de ministers van Defensie, Leger, Bin
nenlandse Zaken en Financiën op in het
ministerie van Defensie; dezen wisten
echter een gat te slaan in een buiten
muur en zo te ontkomen. Premier Cae
tano en zijn regering, waaronder deze
vier ontsnapte ministers, zochten hun
toevlucht in de Carmona-kazerne van de
Nationale Garde, die daarop omsingeld
werd door de opstandige militairen. Dezen
stelden in een ultimatum dat de Nationale
Garde en de regering zich voor het
vallen van de avond moesten overgeven;
dit gebeurde inderdaad rond half zes.
Ooggetuigen vertelden ons dat zij op
Onze Haagse redactie meldt dat de
Portugese ambassade in Den Haag en de
ambtswoning van ambassadeur Carlos
Augusto Fernandes vanaf gistermorgen
onder verscherpte politiebewaking staan.
Surveillancewagens van de Haagse poli
tie hebben de opdracht gekregen extra
ritjes te maken in de omgeving van de
ambassade.
in 1938 was hij lid van de raad voor de
er korte tijd op dat er veranderingen in
Portugal zouden komen, maar degenen
die grote veranderingen verwachtten,
kwamen bedrogen uit. Weliswaar waren
de verkiezingen van oktober 1969 vrijer
dan ooit sedert Salazar in 1932 de macht
had gegrepen,
sterk verdeeld
zetel.
maar de oppositie was
en kreeg geen enkele
„Na 13 jaren vruchteloze koloniale
strijd hadden de autoriteiten nog
steeds geen politiek weten te vormen
die gestalte gaf aan de ware bestem
ming van de Portugese natie. Onder
tussen was de toestand in Portugal
ontaard tot een houding van volko
men afzijdigheid van het volk, dat
wel steeds zijn plichten te horen
kreeg, maar nooit zijn rechten”.
„Het werd absoluut noodzakelijk de
staatsinstellingen te zuiveren van het
wijd-verspreide machtsmisbruik en
de corruptie die door deze stand van
zaken werd aangemoedigd en gehand
haafd”.
In bepaalde kringen zag men in hem
de man die een begin zou kunnen ma
ken met een oplossing van het koloniale
vraagstuk, zonder een politieke chaos of
een burgeroorlog te ontketenen. In zijn
geruchtmakende boek „Portugal en de
toekomst”, stelde hij de vorming voor
van een federatie van vier gelijkwaardi
ge staten Portugal (of zoals hij voor
stelt: Lusitania), Mozambique, Portugees
Guinee en Angola. Elke staat zou een
eigen volksvertegenwoordiging moeten
hebben, verantwoordelijk aan een feder
aal parlement. De federale regering zou
belast moeten zijn met de zorg voor
De enige tegenstand kwam van de
para-militaire Nationale Garde (40.000
man in heel Portugal, de meesten met
de beste uitrusting, zelfs gepantserde
voertuigen, in Lisssabon gelegerd), van
de rebellenpolitie (14.000 man) en van de
politieke politie, de eens zo beruchte
PIDE, tegenwoordig DGS, die over 60.000
leden en verwanten of sympathisanten
zou beschikken, van wie echter slechts
weinigen gewapend zouden zijn.
Ongeveer 100 Nederlandse toeristen
die momenteel in en rond de Portugese
hoofdstad Lissabon vakantie houden,
verkeren in grote onzekerheid omtrent
hun geplande terugkeer naar Nederland.
De reisbureaus Fit, Centouri,
en De Magneet hebben in
mensen in Portugal zitten.
verzocht het premierschap op zich te
nemen, was hij hoogleraar in het recht
koloniën en tussen 1944 en 1947 minister
van koloniën. Als zodanig bereidde hij
de omschakeling van koloniën naar
overzeese provincies voor en legde hij de
basis voor de Afrikaanse politiek die
Lissabon tot nog toe heeft gevolgd.
In de staatspartij, de „Uniao Nacional”
heeft Caetano steeds een leidende positie
bekleed en hij gold als belangrijke me
dewerker van zijn voorganger Antonio
Salazar.
Toen Salazar in de zomer van 1968
ernstig ziek was, werd Caetano door
president Tomas tot waarnemend pre.
mier benoemd.
Zodra hij aan de macht was, beloofde
Caetano het volk een democratischer
bewind, maar hij vroeg geduld. Het leek
aan de universiteit van Lissabon. Reeds
Zijn diensttijd in Afrika begon De
Spinola in 1961, toen hij als luitenant-
kolonel zich vrijwillig meldde voor
dienst in Angola, waar toen juist de
strijd tegen de guerrillabeweging was
begonnen. Al spoedig kreeg hij bekend
heid door zijn moed en bekwaamheid. In
1963 werd hij bevorderd tot kolonel en
in 1964 tot brigade-generaal, toen hij
naar Portugal terugkeerde. In 1969 kreeg
hij de rang van generaal.
Naar het schijnt vielen er twee doden
toen de opstandige militairen het hoofd
kwartier van de politieke politie in Lis
sabon bestormden, maar er heeft zich
verder geen bloedvergieten voorgedaan,
tenminste wat de hoofdstad betreft. De
toestand zou navenant zijn in de rest
van het land en vooral in Portugals
tweede grote stad, Oporto.
nog geen
contact kunnen krijgen n.et de reislei
ders in Portugal en moeten het voorlo
pig doen met de mededeling van de
KLM dat alle vliegvelden in Portugal
voor onbepaalde tijd zijn gesloten.
Eurotours
totaal 92
JOHANNESBURG. (Reuter) De
Nationale Partij van premier John Vor-
ster, die al 26 jaar aan het bewind is in
Zuid-Afrika, heeft winst behaald bij de
woensdag gehouden verkiezingen. Toen
154 zetels bekend waren van de 169 die
op het spel stonden, had de Nationale
Partij er al 109.
„Wanneer ik de confrontatie toen niet
had ontlopen, had ik de zaak kunnen
winnen”, verklaarde Rabani.
De heer Rabani is van mening dat de
Arabische olieboycot tegen Nederland
had moeten ophouden, toen duidelijk
bleek dat de eenzijdige pro-Israëlische
houding van de Nederlandse regering in
het Midden-Oostenconflict werd verla
ten. „Het feit dat de boycot tot nu toe
voortduurt, werpt een smet op de Ne-
derlands-Arabische betrekkingen en de
Arabische wereld maakt zich er bela
chelijk mee”, aldus de consul.
Voorlopig,
van de
want de junta
heeft beloofd de burgerlijke vrijheden te
zullen herstellen en binnenkort vrije
verkiezingen te zullen uitschrijven.
LONDEN. Volgens premier Harold
Wilson zullen de Britse troepen in
Noord-Ierland blijven om orde tussen
protestant en katholiek te handhaven.
De vraag is: wat nu? De regering zal
tot de volgende verkiezingen worden
waargenomen door drie officieren: Dou-
rao, Da Costa Gomez en De Spinola. De
laatste isi de bekende generaal die on
langs aan de dijk werd gezet omdat hij
het niet eens kon zijn met de koloniale
politiek van Caetano. Deze politiek zal
vast en zeker een andere weg opgaan.
Het grote vraagteken is nu echter de
binnenlandse politiek. De oppositie
maakt zich geen illusies. Spinola is altijd
een loyaal officier geweest. Het is in
geen geval een man van links.
bewind-Caetano zich
naar het schijnt, tot vreugde
Portugese bevolking,
De vloot hoefde echter niet in te
grijpen. Vrijwel zonder verweer gaf het
i-j zich over. Voorlopig,
sommige pleinen in Lissabon reeds jube
lende Portugezen uit hun huizen zagen
komen, en zelfs met de instelling van een
radiozender van de opstandige militairen
de bevolking gevraagd niet op straat te
komen, en zelfs de instelling van een
avondklok gedreigd. Toch ontving de
bevolking van Lissabon uiteindelijk het
„bevrijdingsleger” met victorie-geroep.
De Portugezen gaan er van uit dat deze
„Beweging der Strijdkrachten” een einde
zal maken aan het machtsmisbruik van
het regime van Caetano.
In een staatsgreep die vrijwel zonder
bloedvergieten verliep, namen de mili
tairen, die ’s morgens vanaf het leger
kamp Santarem, ten noorden van Lissa
bon, waren opgetrokken naar de hoofd
stad, de macht over. De nieuwe junta
heeft beloofd in Portugal de democratie
te zullen invoeren. Eén van de grootste
kranten in Lissabon, „Republica”, kwam
gisteravond uit met op de voorpagina de
mededeling: „Deze krant is niet gecensu
reerd door enige commissie”.
Om tien voor half zeven gisteravond
gaf Marcello Caetano, die zich met en
kele van zijn ministers had teruggetrok
ken in een kazerne van de Nationale
Garde, zich over aan de nieuwe macht
hebbers, die kort daarop bekendmaak
ten dat Caetano zijn functie had overge
dragen aan generaal Antonio de Spinola.
Ook president Americo Tomas werd ge
arresteerd. Op dat moment had al vrij
wel het hele Portugese leger zich aange
sloten bij de opstandelingen, ook die
onderdelen die aanvankelijk, zonder
overigens gewapend verzet te plegen,
een afwachtende houding hadden aange
nomen.
De gevolgen van de staatsgreep voor
de Portugese koloniale gebieden in Afri
ka, Angola, Mozambique, Guinee-Bissau
en de Kaapverdische eilanden waren
gisteravond nog niet duidelijk. Generaal
De Spinola staat bekend als een voor
stander van een andere politiek in Afri
ka, maar niet van zelfstandigheid voor
de koloniën.
Generaal Antonio De Spinola, door lei-
dsrs van de coup d’etat in Portugal uit
genodigd de macht over te nemen.
Hoeveel manschappen er aanwezig
zullen zijn, zal afhangen van de ernst
van de situatie op een bepaald moment.
Momenteel zijn er 15.500 Britse militai
ren in Ulster, waar de afgelopen jaren
reeds meer dan 200 soldaten om het
leven zijn gekomen.
De voornaamste oppositiepartij, de
Verenigde Partij van Sir de Villiers
Graaff, verloor zetels aan de Nationale
Partij en aan de Progressieve Partij. De
Verenigde Partij is verdeeld. De conser
vatieve vleugel wil nauwer samenwer
ken met de Nationale Partij, terwijl de
reformisten een regionale oplossing van
de problemen voorstaan.
Hij werd op 11 april 1910 in Estremoz,
in het zuiden van Portugal, geboren als
zoon van een inspecteur-generaal van
financiën. Hij koos een loopbaan bij de
cavallerie. In 1930 kwam hij op de
militaire academie.
k.
Generaal Francisco Da Costa Gomez, be
trokken bij de legeropstand in Portugal.
De negers en de kleurlingen, de over
grote meerderheid van de bevolking,
hebben geen stemrecht.
Admiraal Americo Tomas, afgezet als
president van Portugal.
Bij de eerste opstand van de militai
ren, op 16 maart, wist Caetano zich
mede dank zij de steun van de Republi
keinse Garde, nog te handhaven, maar
gisteren moest hij buigen voor de offi
cieren die, evenals de meeste soldaten,
blijkbaar genoeg hebben van de eeuwig
durende oorlog tegen de bevrijdingsbe
wegingen in de overzeese gebieden.
Er is een junta gevormd die een
gedetailleerd regeringsprogramma zal
opstellen en zo spoedig mogelijk be
kend maken. Deze junta zal algemene
vrije verkiezingen uitschrijven opdat
het Portugese volk zonder enige
dwang zijn vertegenwoordigers kan
aanwijzen naar een grondwettelijk
parlement, en zo vrij zal kunnen
beslissen over de toekomstige staats
vorm”.
Zijn politieke loopbaan begon Tomas
in 1936 als kabinetschef op het ministe
rie van marine. Daarna bekleedde hij
verscheidene andere functies, waaronder
die van minister van marine. De Uniao
Nacional stelde Tomas kandidaat voor
de presidentsverkiezingen van 8 juni
1958 waar hij 80 percent van de stem
men verwierf. Op 25 juli 1965 verleende
het kiezerskorps Tomas een tweede
mandaat tot 1972 en in 1972 werd hij
voor de tweede maal herkozen voor een
ambtsperiode van zeven jaar die 1979
zou zijn verstreken.
De onlangs door Caetano afgezette
generaal Francisco Da Costa Gomez
maakt ook deel uit van de militaire
junta die nu de macht in handen heeft.
Kort na het begin van de opstand
verlieten enkele buitenlandse oorlogs
schepen, waaronder de Nederlandse bo
dems de Tjerk Hiddes, de Van Galen en
de Zeehond, de haven van Lissabon. De
schepen waren daar, omdat zij zouden
deelnemen aan de NAVO-oefening
Dawn Patrol. De opstandige militairen
hadden de buitenlandse schepen op
dracht gegeven te vertrekken.
Onze medewerker in Lissabon schrijft:
donderdagavond acht uur. Door de stra
ten van Lissabon trekken tanks en
vrachtwagens, waarop soldaten, maar
ook zingende mannen en kinderen. Tien
tallen luidruchtig toeterende auto’s rij
den hen achterna en langs de weg staan
mensen te lachen en te huilen. Ze roe
pen „victorie, victorie” en maken met de
bekende v-teken van de
l
F
L®
ifl ui tm
HM j
ÜWi.
MBS
