SURREALISME IN
en
DE RIMBOE
concours
Wim Hazeu
voorzitter
PEN-club
uw nationale spaarinstelling
snk
„Triolering” won
Conamus
cabaret-
Coupon
Hollandse watergezichten
schepen in Teylers Museum
IF
est
„Graag! Wilt u dan even
de coupon opsturen?
Of 0017 bellen?
„Wil de RPS-leeuwmij
alles vertellen over het
lange termijn sparen?”
I
■ikb i
.tpa.
W:
f
Rb ËOk»
BOEIENDE GRAFIEK UIT EIGEN VERZAMELING
LA MASCHERA MET TARZAN IN MICKERY
Rob Clous in Rolau
Agnes Moorehead
overleden
Hoe u van 6 tot 9% rente kunt krijgen als u f LOOQ
of meer 1 tot 5 jaar opzij kunt leggen.
En u toch tussentijds over uw spaargeld kunt
beschikken.
Lees in de folders alles over het lange termijn sparen
bij de RPS.
Gebruik de portvrije coupon, bel gratis 0017 of haal
de folders bij het postkantoor.
Baftf-
1
WOENSDAG
MEI
1974
KUNST
13
3
Stuur mij informatie over het lange termijn sparen bij de RPS
Plaats:
HAARLEM Teylers Museum
toont de hele maand mei in vitrines
circa dertig tekeningen en aqua
rellen uit zijn beroemde verzame
ling. Het is een kleine, maar voor
de liefhebbers toch zeer genietè-
lijke expositie. Ze bestaat geheel uit
zee- en riviergezichten, meestal ge
stoffeerd met schepen van allerlei
aard, door Nederlandse kunstenaars
gedurende de laatste drie eeuwen
gemaakt.
I
I
I
I
•IA
I Naam:
Adres:
l_(in een envelop zonder postzegel sturen naar Rijkspostspaarbank, Amsterdam)
1
F
jiISIIIiSe
■I fl
MM'» 1
F jil
lii lil
1
i
V'
ADVERTENTIE
heeft
HDC
Een van de vele, prachtige scènes uit
Tarzan van La Maschera.
HAARLEM. De Haarlemse graficus
Rob Clous exposeert zijn kleuretsen van
4 mei tot 1 juni in Galerie Rolau aan de
Nieuwe Zijds Voorburgwal 282 in Am
sterdam, ingang Theater Tingel Tangel.
De expositie is aangevuld met beelden
van René Nyssen. De opening is zaterdag
4 mei om 15 uur. De galerie is alle
dagen, behalve ’s maandags geopend van
12.30-17 uur.
Jammer genoeg is er geen sprake van
een werkelijke betrokkenheid. La Ma
schera blijft met Tarzan te vaak in een
fraai kijkspel steken, dat vrijblijvend
kan worden geconsumeerd, hoeveel er
ook sprake is van emoties.
CEES STRAUS
Een groot deel van de situaties speelt
zich af in het halfduister. De verlichting
is zeer functioneel en vormt, juist door
haar schaarste een wezenlijk onderdeel
van het stuk, net zo goed als dat geldt
voor het geluid dat meer dan voldoende
aanwezig is. Geluid en licht als twee der
belangrijkste toneel-elementen, zijn hier
geheel complementair aan elkaar.
Tarzan is vooral emoties, zonder dat
daar enige motivering voor wordt gege
ven. Een vrouw wordt in haar rolstoel
neergestoken en er vervolgens uitgekie
perd. Het wagentje wordt vervolgens
gebruikt om met een lamp en een spie
gel grillige beelden op een doek te
projecteren.
Reeds haar eerste filmoptreden in
1941 in „Citizen Kane” waarin zij speel
de met Orson Welles werd een groot
succes. Een jaar later trad zij met
Welles op in „The Magnificent Amber
sons”. Verder speelde zij rollen in „Mrs.
Parkington”, „Johnny Belinda” en„All
that heaven allows”. In de loop van
haar lange filmcarrière kreeg zij vijf
maal een oscar.
Soms zijn de beelden wondermooi.
Een vrouw treedt als het ware uit een
tv-toestel, dat wel aanstaat, maar knet
terend en zonder beeld. Haar jurk blijf
onderdeel van het beeld, een voortzet
ting ervan in levende lijve. Een andere
keer heeft een vrouw het bovenlijf ont
bloot en verlicht een scène met een
brandende parasol.
ROCHESTER (AFP). De Ameri
kaanse filmactrice Agnes Moorehead is
dinsdag op 67-jarige leeftijd in een zie
kenhuis in Rochester in de staat Minne
sota overleden.
Natuurlijk zijn er grote namen bij.
Daar gaat het echter niet om, want soms
konden kleine meesters uit vroeger eeu
wen, wellicht minder bekend als schil
der, verbluffend knap tekenen. Er zijn
hier dan ook juweeltjes te vinden. Som
mige bladen zijn bestemd geweest als
schetsen voor later werk, de meesten
echter zijn definitieve tekeningen of
aquarellen, de laatsten meestal in sepia-
tinten en gemengde techniek.
Veel tekeningen zijn geheel uitge
werkt Het bekende „tekenen is wegla
ten” is daarop dus niet van toepassing.
Ze werden gemaakt om een totaalindruk
van riviergezichten en schepen te geven,
met een topografisch of documentair
karakter dus. Die zien eruit als complete
„schilderijen”, maar dan in grafische
technieken, met alle toonwaarden weer
gegeven.
Een paar dingen vallen op. De vaak
prachtig getekende Oostindiëvaarders en
oorlogsschepen, zoals de reproduktie
hierbij, waren toch wel zeer imponeren
de schepen. Ze worden getoond in de
havens, in dok en op scheepswerven
soms in aanbouw. Je kunt eruit leren
hoe zo’n schip werd gekalefaterd. Daar
naast blijkt, dat vooral de riviergezich
ten met de binnenschepen vaak tot in
het begin van onze eeuw weinig veran
dering hebben ondergaan. Tot aan het
eind van de vorige eeuw waren kaden
en bebouwing vrijwel identiek aan wat
de prenten in vroeger eeuwen te zien
gaven. Het gevolg daarvan is dat veel
bladen niet bijzonder antiek aandoen,
uitgezonderd dan die met de zeeschepen.
De vroegste bladen hier zijn van de
Haarlemmer H. C. Vroom (1556-1640),
pentekeningen van schepen op zee. Ook
vroeg zijn de bijzonder innemende ko
pergravures van Jan Breughel (1568-
1625). ook wel Fluwelen Breughel ge
noemd. Uit diezelfde tijd dateert ook een
pen-aquarel van de Haarlemmer C. C.
van Wieringen (1580-1633), een kade met
huizen in Anton Pieck-kleuren. Met
zwart krijt en penseel tekende Jan van
AMSTERDAM. Het toneel van La
Maschera, een groep uit Rome, is als
puur surrealistisch te karakteriseren.
Een hoeveelheid schaars belichte ge
beurtenisjes en situaties die bij gebrek
aan een verhalend element een nogal
chaotische indruk wekken. Alleen het
geluid, vrijwel voortdurend overdonde-
rend aanwezig, soms dreunend en gierend
als het stationair draaien van een jumbo-
jet, zou nog enigszins de rode draad
kunnen vertegenwoordigen. Verder is
het symboliek om de symboliek, hoog
stens toegepast om er een aantal ge
dachten van regisseur Meme Perlini mee
te illustreren.
dag als koninginnedag kun je zo veel
amateurs vrij hebben): „Ik ben voorge
dragen door het bestuur en het zit er
wel in dat men het gedaan heeft omdat
ik nog zo jong ben.”
Om het fragmentarische karakter te
versterken, worden de toneelfiguren
vaak met slechts een smalle lichtstrip
neergezet. En dan nog schokkend, met
flitsen en afleidende bewégingen. Het
werkt in ieder geval vervreemdend, het
geen waarschijnlijk ook de bedoeling zal
zijn geweest.
AMSTERDAM. Het kwalitatief
hoogst matig bezette cabaret-concours
van de stichting Conamus is gewonnen
door de Leidse cabaretgroep Triolering.
Triolering, dat duidelijk de beste van de
vijf kandidaten was, verwierf tevens
met een overweldigende meerderheid de
publieksprijs. Toch vond de jury dat er
nog heel wat geschaafd moest worden
aan de groep en dat bijvoorbeeld de
naam van het cabaret nogal krampach
tig was. Als deze groep op 5 en 12
oktober a.s. in Haarlem in Haarloheim
optreedt, zullen de premièrezenuwen wel
over zijn.
Een van de twee geldprijzen ging naar
het Belgische tweetal Dapokaster uit
Leuven, dat op een pop-achtige manier
(nog niet zo volgroeid) cabaret bracht en
daarmee als enige groep van de gebaan
de cabaret-paden afweek. De eenling
Fred Hekket uit Utrecht kreeg de ande
re geldprijs als aanmoediging. De jury
loofde „zijn gespierde zelfvertrouwen en
moeiteloze presentatie”, maar vond dat
zijn streven gericht diende te zijn op
„grotere veelzijdigheid en meer rust.”
De twee groepen die niet in de prijzen
vielen, waren cabaret Maskerade uit
Groningen, met een paar aardige stem
metjes, maar al met al een tamelijk
amateuristische presentatie, welke kwa
lificatie ook gold voor hun teksten en
muziek, en cabaret Kienjool uit Amster
dam, dat een paar aardige vondsten had,
waaronder een nummer over baarmoe-
deronderzoek bij vrouwen. Het viel
overigens terecht buiten de prijzen-
Ter afwisseling worden plastic bordjes
onder veel gekrijs rondgestrooid, kruipt
een naakte man stuiptrekkend over de
vloer en wordt een Austin Mini aange
rold waarin op de achterbank een
vrouw vage bewegingen maakt.
HILVERSUM. Wim Hazeu, auteur-
dichter. hoofd drama-, jeugd- en kunst-
uitzendingen van de NCRV-televisie, is
net 34 jaar geworden. Iljj is daarmee de
jongste voorzitter die de schrijversvere-
niging, het PEN-centrum Nederland, ooit
heeft gehad. De PEN met zijn 300 leden,
vooraanstaande letterkundigen en au
teurs, koos hem op de algemene verga
dering in Krasnapolsky in Amsterdam
als opvolger van Theun de Vries. Een
erg jonge voorzitter dus. Hazeu zegt zelf,
op koninginnedag net terug van een
televisieopname in Leiden voor de
„meest omvangrijke televisieserie ooit in
Nederland op touw gezet” („Dynastie der
kleine luiden”, van Willy van Hemert,
met liefst 350 figuranten, alleen op een
Goyen (1596-1655) de hier van zijn hand
aanwezige riviergezichten met huizen.
Bijzonder goed is de weergave van blin
kende poldervaarten in een panoramisch
polderlandschap je van Philips Koninck
(1619-1688).
Het is heel leuk om hier ook werk
van Constantijn Huygens (1628-1697), te
vinden, die in een gezicht op de Maas
een goed tekenaar blijkt te zijn.
Beroemd om hun zeeslagen waren de
Van der Velde’s. Van Willem van der
Velde de Jonge (1633-1707) is er hier een
imponerend blad.
Uit onze eigen eeuw ligt er een boei
ende aquarel, een der weinige die volop
kleur te bieden heeft, van P. J. C.
Gabriel. Joseph Teixeira de Mattos is de
enige levende Nederlander, hier met
De voorstelling, gisteravond in Micke-
ry in première gegaan, draagt de naam
Tarzan. Die titel moet willekeurig zijn,
want het spel heeft weinig in zich dat
ook maar in de verte zou kunnen lijken
op de handelingen van deze Amerikaan
se volksheld in de Afrikaanse rimboe.
Of het zouden de vele vormen van
geweld en agressie moeten zijn die La
Maschera plaatst in een jungle van
menselijke emoties.
„De Zantvoort in het dok” heet deze
tekening, met pen en penseel vervaardigd
door Jan Claesz. Rietschoof (1652-1719).
Het PEN-centrum Nederland
zich de laatste jaren mondiaal een naam
verworven. Dat was onder voorzitter
schap van Theun de Vries, waarbij men
sen als Den Doolaard en Victor van
Vriesland hem sterk steunden. Wim Ha
zeu zat al in dat actieve bestuur. Men
wil voor de komende jaren slagvaardig
blijven.
Men weet in Hazeu een man te heb?
ben die zich juist voor die vrijheid van
het woord enorm inspant. Hij heeft zeer
veel vrienden, onder meer in Oost-Euro-
pa. En: hij heeft duidelijke doelstellin
gen. Hij heeft deze doelstellingen tijdens
ons gesprek geformuleerd. Hij wil de
Afrikaanse ontwikkelingslanden bij de
PEN gaan betrekken. „Veel auteurs”, zo
zegt hij, „zitten in de gevangenis zonder
dat iemand er weet van heeft.”
Hazeu wil ten tweede meer brugge-
hoofden in Indonesië, waar de vrijheid
van meningsuiting beslist nog niet opti
maal is. „Ten derde moeten we ons erop
bezinnen wat er moet gaan gebeuren als
de Antillen straks onafhankelijk zijn. Er
zit zo ontzettend veel talent. We zullen
met hen in gesprek moeten blijven en er
een PEN-centrum oprichten. We moeten
als vierde punt de dialoog met de Sov-
jet-schrijvers voortzetten. De Russen
sturen wel altijd waarnemers naar onze
PEN-congressen.”
Wim Hazeu, romanschrijver-diehter
die in 1966 de grote cultuurprijs van
Hilversum kreeg en sindsdien volledig
bij de omroep, namelijk de NCRV,
werkt, had al vanaf 1966 de opvallende
radiorubriek „Literama” gemaakt. Daar
in stelde hij telkens onbekende talenten
voor. Hij schreef „Het groot Nederlands
censuurboek: wat niet mocht”, waarin
vastgelegd is wat er zo tussen 1962 en
1971 in ons land botweg verboden was,
onder andere aan films, provobladen,
studentenpublikaties. de Veldhoenpren-
ten, het Campertgedicht, etc.
In 1972 verscheen zijn roman „Duitse
honden bijten”, nadat hij zijn ervaringen
in Tsjechoslowakije al in de roman ..De
helm van aarde” in 1970 had opgeschre
ven. In 1973 verscheen zijn bundel ge
dichten „Springtij in de flanken”.
werk aanwezig, een blik op de golven
vanaf een Spaanse rotskust, een dynami
sche krijttekening.
In het algemeen is de kwaliteit hoog.
Dat vindt zijn oorzaak in het feit dat
de conservators van Teylers Museum
altijd zelf kunstenaar waren. Ze kochten
met een kennersoog grafiek voor het
museum in een tijd, waarin er eigenlijk
nog/ geen kunsthistorici van professie
waren. Ze kochten niet om der wille
van mode, stijl, onderwerp of beroemde
naam (behalve in uitzonderingsgevallen),
maar louter om de kwaliteit. Toen zij
begonnen te verzamelen aan het eind
van de achttiende eeuw, was er uit
particuliere verzamelingen nog volop te
koop tegen matige prijzen. En omdat het
Teylers Museum een vroege instelling in
zijn soort was kon er vrij royaal worden
verzameld. We kunnen er die conserva
toren nog dankbaar voor zijn.
HEIN STEEHOUWER.
V’WrC eb
n
