ORGELDRAAIER JAN DE WIT WIL POLITIEK IN
Radio en televisie
grote concurrenten
De enige slachtoffers waren twee hazen
Zestal
testen
metro
Pasar Malam
HEINEKEN: BIER VOOR ACTIEGROEP
VERKIEZINGEN IN STEDELIJK
Meer politie
Gouwzee
Bloembakken
Gaffelschoener
„oudjes
1
ONDER REDACTIE VAN ROLF STALLING^
Geraedts: „Dienende taak van kunstenaars”
Universiteit
I
■SP
DONDERDAG 9
MEI
1974
15
ALS HET aan Jan de Wit ligt, is Lam
mers binnenkort wethouder Kunstzaken
af. De lijsttrekker van de Amsterdamse
Pierementspartij (PIP), die als orgel
man een vaste stek heeft op het Dam
rak, Weteringplantsoen en het Leidse-
bosje, voorspelt dat er koppen zullen rol
len als hij aan de macht komt. En dat
vooral van de ambtenaren op het
Prinsenhof die een tragische draaiorgel-
politiek bedrijven. Want daar gaat het
Jan de Wit tenslotte om.
F 1
Ik heb alleen de koekoeks wals
nemen
Steen heeft gezeten.
een saaie baan maar het is rustig. Je
hoeft niet bang te zijn voor een overste
kende dame. De enige slachtoffers, die
we hebben gehad, waren twee hazen”.
„DIT IS puur speelgoed”, vervolgt hij.
„Er zit er eentje bij die vroeger als kind
graag een elektrische trein wilde heb
ben, maar dat kon toen niet omdat er
geen geld voor was. Nu kan hij er de
hele dag inzitten en krijgt hij nog geld
op de koop toe”.
Net als de andere telgen van de draaiorgel-
dynastie („Het is een samenraapsel van maat
schappelijk afval, rare, drankzuchtige figu
ren”) heeft ook Jan de Wit het nogal eens aan
de stok met de politie, want het pierement
handtastelijk. Dat moet ook wel als ze aan
m’n kar komen. Het percentage mensen, dat
een orgel onsympathiek bejegent is klein, maar
alles bij mekaar zijn het toch een hoop mensen.
De VVD in Amsterdam wil dat de
proef ritjes
beplante bakken zijn gereed en zullen
volgende week onder meer in de
Jordaan, de Govert Flinckstraat en
de Nieuwe Kerkstraat geplaatst wor
den.
Daar zitten ontzettende hufters tussen. Als ik
weer eens een stukkie kauwgom in mijn
bakkie krijg van een volwassen vent, gaat ie
subiet voor <Je bijl”.
op het feit dat de brouwerij nog niet
heeft aangetoond in hoeverre de uit
breiding noodzakelijk is. Die gegevens
zullen binnenkort op tafel komen.
„Het verbaast ons”, meent Faber, „dat
ze met hun planning helemaal geen
rekening hebben gehouden met het
feit dat Amsterdam barst in de kan
toorruimte.” Ook hij beseft dat het
allemaal weinig zal helpen, maar dat
neemt niet weg dat er toch wel winst
is geboekt. Zo zal Heineken de woon
ruimte, die verloren gaat, „compense
ren” en komen de circa veertig bewo
ners bepaald niet op straat te staan.
AARDIG om nu alvast te noteren:
van 13-16 juni vindt in de Amstelhal
van de RAI de jaarlijkse Pasar Ma
lam plaats. Op deze tropische beurs
zal tussen de spijzen door het Indo
nesische angklung en kulintang-or-
kest „Nafiri Tuhan” optreden. Deze
groep bestaat uit dertig jongeren, die
ook folkloristische dansen zullen uit
voeren.
politiek toepaste. Er waren berichten
dat ze de stad zouden verlaten als ze
hun Zin niet zouden krijgen, maar nu
hebben ze beloofd dat dit zeker niet
gebeurt. Ze hebben bovendien net een
grote investering gedaan in de botte
larij.” Een andere zaak was dat de
actiegroep weinig vat kon krijgen op
de plannen. „We dachten”, zegt Fa
ber, „dat Heineken het op een stieku-
me manier wilde spelen maar bij
navraag bleek dat niet de brouwerij
de gemeente geheimhouding had op
gelegd, maar dat het juist omgekeerd
lag.” De actiegroep had nogal kritiek
al is het maar in de marge. Je merkt
dat de verschillen in de politieke pro
gramma’s niet zo groot zijn, maar dat is
wel het geval met het maatschappelijk
uitgangspunt. Ik heb een dienende taak
en ik vind dat alle kunstenaars dat
moeten doen. Je moet je in dienst stel
len van iets en nu is het nog zo, dat de
meesten zich in dienst stellen van zich
zelf”.
doodziek van Koekoek worden. Dat kan een
gunstig effect hebben”.
Van een program wil de gebruinde („In
februari vragen ze me al of ik naar de
wintersport ben geweest”) en bebaarde PIP-
reus niets weten. „Dat is kiezersbedrog”, stelt
hij vast. Maar wat dan wel? „De Amsterdamse
politiek is belachelijk en dat moet dus veran
deren. Zo’n metroverkwisting en dan dat
verkeer. Ik kan met mijn orgel vaak niet eens
meer op het Rokin komen”.
MEER NIEUWS voor waterrotten:
de laatste zeilende vracht- en vissers
schepen dat zijn er vijftig hou
den op 23, 24 en 25 mei een vloot-
schouw op de Gouwzee. Verantwoor
delijk voor dit festijn, waarbij gelet
wordt op schipperskunst, tuigage, on
derhoud en originaliteit, is de vereni-
ging-in-oprichting „Het varende mu
seumschip".
HET STADSBESTUUR heeft beslo
ten een proef te nemen met het
tegengaan van foutparkeren door het
plaatsen van bloem- en plantenbak
ken. De eerste honderd met heesters
Jan de Wit, 39 nu, werd tien jaar terug
orgelman nadat hij tenminste dertig bazen had
versleten. De dokterszoon uit de Langedijk, die
inmiddels ook zijn meer evenwichtige broer
(„Ik ben een labiel figuur”) tot dit métier
heeft weten over te halen, zat ooit een blauwe
maandag op de universiteit en verrichtte toen
een onderzoek naar het fenomeen draaiorgel.
„De professor zei destijds al tegen mij: Denk
er aan De Wit dat je er niet in blijft steken.
Nou, dat is wel gebeurd”.
ACHT JAAR geleden wilde hij ook al de
politiek in, maar verder dan 1300 stemmen
OP INITIATIEF van beeldend kunstenaar Pieter Geraedts jr. worden van 10 tot
29 mei „verkiezingen” gehouden in het Stedeljjk Museum. Thema van dit project:
het kunstbeleid in Nederland. Kultuurdeskundigen van zeven politieke partijen geven
antwoord op vragen als: Wat houdt de relatie kunst-maatschappjj in, zou kunst
anders moeten functioneren in de samenleving die uw partij nastreeft en zo ja, wat
moet er dan veranderen?
In zijn niet al te florissante optrekje in de
pijp, waar de geitenharen sokken van de PIP-
voorman boven de kachel hangen en we op
tafel een pakje Gauloises („Ja, ik ben een
intellectueel”) ontdekken, ontbloot De Wit de
wortels van zijn gramschap. „De positie van
het draaiorgel is slecht. Vroeger waren er hier
wel veertig, nu nog maar tien en ze worden
regelmatig verkocht aan het buitenland. De
gemeente doet daar niets aan. Ja, ze geven
subsidie aan de kerkorgels maar daar profi
teert alleen een stelletje halvegaren van ter
wijl wij toch voor het grote publiek draaien.
Het is zo dat de kwaliteit van de draaiorgels
hard minder wordt. Er zijn zeker zes bij
waarmee ik beslist niet zou willen lopen”.
hoofdstedelijke politie er op korte
termijn duizend maw bij krijgt. De
trekpleister op de internationale on
derwereld en het illegale gokwezen
moet aldus het verkiezingsprogram
van de VVD, krachtdadig worden
weggenomen.
kwam hij toen niet. „En dat ondanks een
intensieve verkiezingscampagne. Het was zo
dat een stelletje studenten aan het fleuren
waren voor een dispuut en toen heeft men ze
opgedragen mij te helpen. Nou dat is wel
gezellig geweest; er is flink gekalkt”.
Nu pakt De Wit het anders aan. Hij rekent
er op dat zijn vertrouwde verschijning op
straat veel goodwill op zal leveren. Zijn volge
lingen op de lijst zijn zijn zuster, een zwager
en een bevriende rijksambtenaar. (Bulderend
van het lachen) „Ja, het is allemaal vriendjes
politiek, maar zo deden de Kennedy’s het ook”.
Komt hij straks met een verkiezingsschla-
ger? „Ach, ik heb alleen maar de Koekoeks-
wals, maar die staat er bij mij ook heel lelijk
op. Ik denk dat als ik .die draai veel mensen
JONGEREN die eens met een groot
zeilschip het zeegat uit willen en
bereid zijn de handen uit de mouwen
te steken, krijgen daartoe alle kans.
Als scheepsgezel kunnen ze voor een
veertiendaagse reis aanmonsteren op
de tweemast gaffelschoener „Een
dracht”, die op 1 juni op de jacht-
bouwwerf Cammenga in Noord te
water wordt gelaten. Prins Bernhard
zal daarbij aanwezig zijn in zijn hoe
danigheid als beschermheer van de
nationale vereniging „Het zeilend
zeeschip”, die de schoener in de vaart
brengt. Dat reisje kost de jongens en
meisjes (van 16 tot 25 jaar) niet niets,
namelijk 850 gulden. Volwassenen
kunnen straks met de „Eendracht”
winterreizen naar de Middellandse
Zee.
DE LEDEN van de actiegroep uit
de Den Texstraat en omgeving, die
zich verzetten tegen de plannen van
Heineken om voor de komst van een
kantoorpand woningen te slopen, kre
gen de nodige „Heerlijk, helder
H.,’s” voorgezet toen zij een dag of
wat geleden met de leiding van de
brouwerij rond de tafel zaten. Een
nuttig gesprek want er konden nogal
wat misverstanden worden opge
ruimd. Zo staat het vast dat Heine
ken niet de stad verlaat. Ernst Faber
van de actiegroep: „Men heeft altijd
gedacht dat Heineken een chantage-
Dit verkiezingsgebeuren, waaraan de
NOS-televisie vrijdagavond aan de hand
van interviews van Ton Planken in het
I programma „Uit de kunst” uitgebreid
I aandacht zal schenken, vindt plaats in
twee museumzalen. Daar treft de bezoe-
I ker veel informatie aan over wat kunst
I de heren politici zegt.
„Het is de bedoeling dat we een groter
I publiek bereiken en daarom moet het
geen specialistisch gezwam worden”, zegt
Pieter Geraedts, die met vrouw en de
zonen Rembrandt en Pepijn in War-
i mond het huisje bewoont waar ooit Jan
DE TESTRIJDERS zijn reeds kaal of
hebben grijze haren. Zes mannen, die
sinds enkele maanden in de zandwoes
tijn tussen de Gouden Leeuw in de
Bijlmer en Diemen-Zuid de Amsterdam
se metro beproeven. De „oudjes” van het
gemeentelijk vervoerbedrijf tenslotte
zitten ze allemaal tegen hun pensioen
aan zijn best te spreken over dit
„speelgoed”. „Als je jaren op een bus in
het drukke verkeer hebt gezeten, geeft
dit je een gevoel van opluchting”, meent
Martinus van der Hulst (59) die al
veertig GVB-jaren achter de rug heeft.
Juist dat gefrustreerd zijn door de
chaotische verkeerssituatie in de hoofd
stad is voor de top van het bedrijf
aanleiding geweest om deze mannen
voor dit werk uit te kiezen. Ze moeten
kilometers maken zodat de bruikbaar
heid van het Duitse materieel op al zijn
technische merites kan worden beoor
deeld. In totaal moeten er 100.000 kilo
meter worden afgelegd en dat op een
traject dat voorlopig niet lager is dan
2200 meter. Je zou er het heen en weer
van krijgen.
Van der Hulst („Ik heb altijd op een
eerlijke lijn gezeten”) ziet dat anders.
„Die metro is geweldig interessant. Vol
gens mij hadden ze hiermee al 25 jaar
eerder moeten beginnen. Goed, het is
WELKE MOTIEVEN heeft hij voor
dit experiment? Geraedts: „Als kunste
naar maak je iets waarvan je overtuigd
bent, dat het goed is. Maar dan blijkt
dat je het niet af kunt maken omdat je
het geen functie kunt geven. Dan kom
je al spoedig terecht bij het maatschap
pelijk bestel, het kapitalistisch systeem.
**t Ujkt me dat de kunstenaar maat
schappelijk een grotere rol kan spelen
een gootje”), voegt er aan toe dat de
metro toch wel andere eisen stelt. „Als
je op de tram op de rem gaat zitten, heb
je niets meer in huis, maar hier moet je
het goed doen, want anders kom je in
het zand terecht”.
Ze zijn het er unaniem over eens dat
als de metro eenmaal gaat rijden er van
de protesten tegen het stadsspoor weinig
meer overeind zal blijven.„Dan is er
geen houden meer aan. Het is zo dat je
straks, als je in de Bijlmer zit, je oyer
twaalf minuten bij het Centraal Station
met je meisje af kunt spreken”.Onder
het GVB-personeel zijn er dan ook al
grapjes in de trant van: Gaan ze hier nu
KLM-personeel voor nemen of mogen
wij het doen?
DE UNIVERSITEIT van Amster
dam zal nog een grotere stempel op
de binnenstad gaan drukken. Het lege
kantoor van de vroegere Twentsche
Bank op de hoek Spuistraat-Raad-
huisstraat zal worden gesloopt om
plaats te maken voor een nieuw uni
versiteitsgebouw. Met dit plan zijn B.
en W. in beginsel akkoord gegaan.
Geraedts realiseert zich dat veel kun
stenaars zich bewust buiten de maat
schappij stellen. „Dat komt ook door het
systeem. Als je van de academie komt,
moet je de van de anderen onderschei
den om aan eten te komen. Wat ik nu
doe is ook eigenbelang. Het gaat er
immers om dat kunstenaars gewoon ge
accepteerd worden en normaal gaan
functioneren. Het frustrerende is dat, als
ik van het raadhuis kotn, ik de mensen
hoor zeggen; Zo, hij heeft zijn centen
weer binnen. Ik kan me dat wel voor
stellen omdat zij die mogelijkheid van
een contra-prestatie niet hebben. Als
mag op veel plekken in Mokum niet komen.
„Hoewel het niet mag, pik ik wel eens een
Kalverstraatje want zoiets maakt mijn dag
weer goed. Maar ja, daar heb je een machtige
winkeliersvereniging. Op een gegeven moment
word je te brutaal en dan wordt de jacht
geopend en ben je binnen drie maanden je
vergunning kwijt”.
REKENT HIJ op de stemmen van de negen
andere orgelmannen? „Nou, van een paar mis
schien. Kijk, de saamhorigheid is niet zo groot.
De broodnijd wel”. Hij memoreert dat hij
maar moeilijk kan rondkomen en dat er nog
een belastingschuld van twintig mille staat.
„Dat heb ik maar gezien als een soort subsidie.
Als de gemeente niet wil, moet de fiscus het
maar doen”.
Waar denkt hij de hele dag aan?
„Aan geld”.
Is De Wit gelukkig?
„Ja hoor. Ik heb iets nog nooit langer dan
dertien maanden volgehouden toen was ik
nachtwaker en dit lukt nog steeds”.
Hij wijst op een ander sociaal aspect van
zijn werk. „Je krijgt vaak hulp van mensen
die van de bijstand trekken en nog een
zuipcentje proberen te verdienen. Nou, dat kan
bij mij. Ik zet ze aan de slechte kant van de
straat en de helft mogen ze houden. Rijk
worden ze er niet van, maar je kunt er wel
dronken van worden”, aldus De Wit, die zich
heeft voorgenomen om een kruistocht tegen
radio en televisie te beginnen. „Dat zijn con
currenten, Trouwens, blikmuziek op kermissen
moet ook worden verboden. Daarvoor in de
plaats moeten ze maar draaiorgels huren”.
Dat hij nog nooit het politieke bedrijf van
dichtbij heeft bekeken, ziet hij niet als een
bezwaar. „Van de procedures weet ik niets af
maar daar zal ik tot ongerief van de burge
meester wel achterkomen. Ik vond Samkalden
altijd maar een kleurloos mannetje, maar
laatst gooide hij toch maar een piek in m’n
bakje”.
Jan de Wit kent zichzelf als een driftkik
ker. „Iedere week ben ik wel een paar keer
Voor de proefritjes met de metro
bestaat overigens grote belangstelling.
De groepen komen van heinde en ver en
zelfs van over de grens. En de testrij
ders vinden het uiterst plezierig dat ze
af en toe weer eens klanten hebben.
Mensen die ook zo’n ritje willen meema
ken doen er verstandig aan metrovoor-
lichter H. Dubois (020-930955) te bellen.
een bakker geen brood meer kan bak
ken, moet ie iets anders gaan doen”.
IS DIE CONTRA niet vooral bedoeld
als een soort overbrugging? „Jawel, maar
als je niet toevallig bij de top-tien zit
leidt die brug alleen naar de AOW”.
Wat zou voor hem het ideale kunstbe
leid zijn? „Ik kan mijn ideaal niet
verder stellen dan het punt van een
normale maatschappij, waarin kunste
naars worden ingeschakeld bij het on
derwijs, creatieve centra, de vormgeving
van het woonmilieu, optochten en het
organiseren van feesten. Dan ben je al
een heel eind. Nu zijn de meesten nog
bezig om in het Stedelijk te komen en
opgepikt te worden door de kunstverza
melaars. Bij het grote publiek is gewoon
nog niet doorgedrongen wat een kunste
naar kan betekenen, want wat zijn dat
nu? Toch een stel profiteurs?”
Geraedts vertelt dat de politici erg
positief op zijn initiatief hebben gerea
geerd. „Ze vonden het allemaal heel
belangrijk. Alleen Koekoek zag het an
ders. Die zei: aan tentoonstellingen doen
we niet mee, meneer. Dat kennen we.
Jij snotneus wilt me zeker vertellen wat
ik moet doen”.
Hoe zijn de politieke figuren op hem
overgekomen? Geraedts: „Zo’n Voogd is
eerlijk, maar andere mensen die zijn
glad, hè”.
Waar de testrijders aanvankelijk grote
moeite mee hadden, was het rijden in
het donker. Van der Hulst: „Dat was het
ergste. Als je late dienst had, duurde het
te lang. Je moest dan vechten tegen de
eenzaamheid en de slaap”. Door de dienst
regeling te bekorten heeft men dat
probleem aardig ondervangen. De
stemming in het metrobivak heeft er in
elk geval weinig onder te lijden gehad.
„Een gezellige ploeg met veel gein”,
oordeelt Van der Hulst. Een ander, die
het nogal te verduren heeft omdat hij
als enige trambestuurder in het gezel
schap van louter buschauffeurs verkeert
(„Met zo’n tram zit je alleen maar in
