van
Voor vijfde keer in vijftig jaar
nam Moila Barzani de wapens op
■r
Koerdenvorst symbool
verbitterde
vrijheidsstrijd rond Kirkoek
1
M
Ai
■Dl
■mui
Stamhoofd verliest
nooit zijn geweer
uit het
oog
linten
Verdeelde natie
Zoon en geweer
Oliebronnen
Drama
fE
S'
"l",lllll
X
SYRIË
•iBiHrfi
TURKIJE!®'
.4
ÉliiÉ
-1 1
ZATERDAG 1 1
MEI
19 74
21
IRAN
IRAK
o
rs)
Van een medewerker
UiY
Ff
I
lfcewQn
ilJlh.
-
f
-
''Slfe
Maft
|M
3270)
SOWJETUNIE
»®DAMASKUS
km
217
mofoon-
met de
319380.
5 korte
GENERAAL MULLA MUSTAFA BARZANI
andere
In een kamp van het Koerdisch leger worden guerrilla-technieken bestudeerd.
ï>aan
3ak-
>pname
kosten-
iouden.
die als
langrijke
levoerde
•udt met
de daar-
T plaats
Gebied bewoond
door Koerden
400
over
van
zuiden van Erzurum, zonder dat de door
vier jaar oorlog uitgeputte geallieerden er
zich tegen verzetten. Dit te meer omdat
Groot-Brittannië zelf het oog gevestigd
had op het „vilayet” van Mosoel, wegens
de daar aanwezige aardolie.
Het drama van de Koerden is daarin
gelegen, dat hun nationale doelstellingen
het gehete politieke evenwicht in Klein-
Azië verstoren, omdat immers hun nati-
f
ihIhr"»'
hebt,
pra-
i de
ifde-
be-
00,-
trans-
che en
detail-
mini-
detail-
mini-
in
en
hit-
;rees,
kon-
nen van de wapenstilstand van Moudros
hun zelfstandigheid hadden geprocla
meerd, veroorzaakte nauwelijks enige
reactie in de wereld.
gereed om een massale aanval van de troepen van Bag
dad af te slaan. Sinds de regering van Irak op 26 maart
besloot om, tegen het advies van generaal Barzani,
een opgelegd statuut voor autonomie af te kondigen
voor het gebied van de Koerden, is de spanning ge
stadig toegenomen. Regelmatig komen er berichten
van ooggetuigen over gevechten op verscheidene plaat
sen en duizenden jongemannen hebben zich aange
sloten bij de militie. Kern van het meningsverschil
vormt het probleem van de begrenzing van het gebied
dat autonomie krijgt. Bagdad wil in ieder geval de
streek rond Kirkoek behoudèn, waar zich de rijke olie
velden bevinden die sinds juni 1972 zijn genationali
seerd. Maar Barzani eist het gebied op voor de Koer
den en bovendien eist hij een aandeel in de opbrengst
van de oliebronnen. Hij beschuldigt de regering in
Bagdad van stelselmatige arabisering van het gebied
de Koerden zelf zijn van Indo-Europese afkomst
door de overplaatsing van groepen Arabieren en hij
verlangt dat onder toezicht van de Verenigde Naties
een volkstelling wordt gehouden. Deze strijd voor
echte vrijheid van Koerdistan voltrekt zich dus in de
schaduw van de olieboortorens, hetgeen de verbitte
ring wederzijds alleen maar kan verergeren.
De Britten slaagden erin om dat stuk
van Koerdistan te verenigen met het
koninkrijk' Irak, dat in het leven werd
geroepen in het Mesopotamische stroom
gebied, samengesteld uit de Arabische
„vilayets” Bagdad en Bassorah, en dat
zij toevertrouwden aan Feisal, oudste
zoon van de sheriff van Mekka, die door
Britse agenten (onder wie de befaamde
kolonel Lawrence) ertoe gebracht was
om in 1917 de grote Arabische vrijheids
oorlog tegen de Turken te ontketenen.
Londen intrigeerde daarna met succes
bij de Volkenbond voor de erkenning
van de resultaten van de Engelse ge
welddaad in Mesopotamië, onder voorbe
houd van een vaag soort autonomie voor
het Koerdische woongebied.
onaal bestaan alleen kan worden gereali
seerd door amputatie van liefst vijf
staten: Iran, Irak, Syrië, Turkije en de
Sovjet-Unie. Barzani heeft dan ook be
grepen dat hij de beste kans heeft om
zijn doel te bereiken door zich tot Irak
te beperken, dat immers de zwakste is
van die vijf staten, en ook een gebied
omvat waar de Koerden talrijk genoeg
zijn om een autonomie met goed recht
te kunnen opeisen, omdat zij met hun
twee miljoen zielen ongeveer een derde
van de totale bevolking van Irak uitma
ken.
Tot voor kort stuitte hij daarbij ech
ter op een andere tegenstander, die
sindsdien is verdwenen: de Irak Petro
leum Company (IPC), waar Frans, Ame
rikaans en vooral Engels kapitaal in
gestoken was. Juist die aanwezigheid
van oliebronnen in het Koerdische
woongebied, in het noorden van Irak, was
er de oorzaak van dat het „vilayet” van
Mosoel onder de macht van de regering
in Bagdad werd gebracht.
In hun bergen aan de grenzen van Irak, Iran en
Turkije houden de Koerden de vinger aan de trekker,
TEHERAN
Met de nationalisatie van de IPC, die
nu een Irakese maatschappij is gewor
den. is de situatie totaal veranderd.
Wanneer de Korden zich nu keren tegen
de olie-installaties, brengt Barzani alleen
aan Irak zelf schade toe. En voor de
eerste maal heeft het oude Koerdische
stamhoofd openlijk de dreiging geuit de
olie-installaties te zullen saboteren. Dan
neemt de strijd een geheel andere wen
ding en Bagdad dat niet bij machte was
om de „Pesh Merga” te verslaan in hun
eigen bergen, zal zeer moeilijk aanvallen
van saboteurs op de olie-installati««
kunnen verhinderen.
Zolang nu die IPC bestond als inter
nationale maatschappij, hebben Barzani
en zijn „Pesh Merga”-vrijheidsstrijders
zich zorgvuldig onthouden van welke
vijandige daad dan ook tegen de instal
laties van de maatschappij, om aldus te
voorkomen dat zich een internationale
belangengemeenschap tegen hen zou
vormen. Van 1961 tot 1970, gedurende de
laatste fase van de openlijke oorlogvoe
ring tussen Koerden en Arabieren uit
Irak, hebben de strijdende partijen
steeds het oliegebied gespaard, ook al
profiteerden de Irakezen van de gevech
ten om Koerden te deporteren uit het
gebied van de oliebronnen, die gelegen
zijn aan de voet van de bergen. In die
bergen, waar de Koerden zich sterk
verschanst hebben, kunnen zij aan hun
tegenstanders het hoofd bieden en nooit
zijn de troepen van Bagdad erin ge
slaagd hen daaruit te verdrijven. Maar
op het vlakke land, rond Mosoel en
Kirkuk, konden de Koerden op hun
beurt de pantsertroepen van Irak niet
weerstaan.
De Koerden slaagden erin zich bij het
verdrag van Sèvres in 1920 te doen
erkennen als onafhankelijk koninkrijk.
Maar zij brachten het niet verder dan
een schimmig zelfstandig bestaan. In het
noorden maakten de troepen van Kemal
Atatürk zich met geweld meester van
het hele Koerdische woongebied ten
Voor de vijfde keer binnen 50 jaar
heeft Moila Mostapha Barzani, voorzitter
van de Koerdische revolutionaire raad
en opperbevelhebber van de Pesh Merga
(„Zij die de dood onder ogen zien”),, nu
U jaar oud, de wapens weer opgenomen
voor de vrijheid. Ditmaal keert hij zich
tegen Irak, zowel om tactische als om
politieke redenen.
Het leven van de oude chef is in feite
de levensgeschiedenis van zijn volk sinds
het begin van deze eeuw. Als jongere
broer van het huidige stamhoofd der
Barzani’s, waarvan hij de dubbele wit-
rode tulband draagt, werd hij al op twee
jarige leeftijd gevangen genomen! Dat
was in de tijd dat het Turkse rijk het
grootste deel van de Koerdische woonge
bieden omvatte. De revolutie van de
„jonge Turken” tegen de sultan van
Istanboel deed de feodale structuur van
het oude rijk uiteen vallen ten gunste
van een „moderne regering” en een ster
ke centralisatie. De autonomie van de
vorstendommen, die het gebied van het
Koerdische volk onder elkaar hadden
verdeeld, werd beëindigd, de emirs wer
den gearresteerd of gedeporteerd, de be
volking opgejaagd, naar elders overge
bracht of zelfs uitgemoord.
iErzuroem
Mosoel
hiiiiil
Met het verstrijken van de tijd kan de
kloof tussen de beide partijen slechts
dieper worden. Vanuit Bagdad pogen de
Koerden, van wie er velen reeds vele
jaren in de hoofdstad van Irak werken,
een goed heenkomen te vinden naar het
noorden. Op 7 april van dit jaar werden
de vjjf Koerdische ministers, die trouw
waren gebleven aan de party van Bar
zani, uit de regering gezet door generaaf
Achmed Hassan al Bakr, de president
van Irak. AI-Bakr heeft hen vervangen
door ministers die hebben gebroken met
de PDK, de vrijheidsbeweging van de
oude leider, die men aldus hoopt te
kunnen isoleren. Naar het lijkt heeft
deze poging weinig succes en is het
enige resultaat dat zijn partijgangers
zich juist nog nauwer om hem heen
verzamelen.
Agenten van de regering in Istanboel
hadden de chef van de clan der Barza
ni’s met heel zijn familie gearresteerd.
Zodoende bracht de kleine Mostapha al
vele maanden in een Turkse kerker door
op een leeftijd waarop andere kinderen
de wereld die hen omringt, beginnen te
leren kennen. Hij heeft die harde leer
school nooit vergeten.
Van middelmatige lengte, enigszins ge
drongen, geeft hij een indruk van be
heerste kracht. Hij heeft een gebruind
gelaat met sterke kaken, die hij soms
tijdens het spreken met zijn rauwe stem
krachtig opeenklemt. De ogen zijn door,
dringend en helder, de neus heeft de
kromme vorm van de adelaarsbek. Hij is
wat kortademig, ongetwijfeld omdat hij
ononderbroken sigaretten rook, die hij
»lf rolt van plaatselijke tabak, zoals de
boeren dat doen, op wie hij dan ook
■ijkt in zijn grote wijde broek volgens
de mode van Badinan het noorden
van het Koerdische gebied, waaruit hij
afkomstig is. Een handjar een grote
dolk met een brede kling steekt in
zijn ceintuur van veel kleurig weefsel,
die vele malen rond zijn lichaam is
^slagen en waar de leren patroongordel
overheen hangt.
Evenals alle andere Koerdische
stryders verliest Barzani nooit zijn ge
weer uit het oog, dat symbool van de
’’’'■je man. zoals dit vroeger het geval
*as met het zwaard in Europa. Soms
vertrouwt hij het, tijdens het marcheren
■n de bergen, aan een van zijn lijfwach-
en toe, die hem ononderbroken omrin-
Sen. En volgens de traditie van Koerdis-
,an heeft hij altijd een van zijn zoons
D'J z>ch. Hij leeft vooral ’s nachts, slaapt
overdag, volgens een gewoonte die hem
,n de jaren van de vrijheidsstrijd eigen
is geworden.
®nds 1931, het jaar waarin hij voor
•Tebriz
Maroghe
Wik,
I Ilil® ^™lh'
w
Chanekini,
-^BAGDAD'l!
Onder die omstandigheden viel het te
begrijpen, dat Londen er niet op aan
drong dat men zou ingrijpen tegen Ke
mal Atatürk, die zich meester had ge
maakt van het gehele noordelijke Koer
distan, en dat Engeland zelfs een drie-
mogendhedenverdrag tot stand bracht
tussen Irak, het nieuwe Turkije en Iran,
in welk land zich eveneens een belang
rijke Koerdische minderheid bevindt.
Dat verdrag betekende de consolidatie
van de verdeling van de Koerdische
natie, die woonachtig is in een gebied,
dat als een brede boog loopt van de
Perzische Golf in het zuiden door het
Mesopotamisch-Iraakse grensgebied, met
belangrijke verspreide kolonies in het
oosten van Syrië, door het zuidoosten
van Turkije tot aan het Russische Azer
beidzjan. De Fransen in Syrië en de
Sovjets in Azerbaidzjan hadden er even
min enig belang bij om te worden
geconfronteerd met een Koerdisch natio
naal probleem.
Dientengevolge voeren de Koerden
sinds vijftig jaar een hopeloze strijd
tegen een status-quo, die alle anderen
alleen maar ongewijzigd willen laten.
Hopeloos, behalve in Irak, een als gevolg
van de Eerste Wereldoorlog kunstmatig
geschapen staat. In Irak zijn zij er na
i Soélatmania
k «Hamoden
«Kermonsjoh
harde strijd in geslaagd zich een zekere
autonomie te zien toekennen, die welis
waar niet zo ver gaat als zij wensen'
vandaar de na enige tijd steeds weer
uitbrekende vijandelijkheden maar
die hun toch een gebied laat waarbinnen
zij zich sinds tien jaar krachtig ver
schanst hebben, mede de vruchten pluk
kend van een internationale stituatie die
afbreuk heeft gedaan aan het indertijd
door de Britten in het leven geroepen
drie-mogendhedenverdrag tussen Irak,
Iran en Turkije.
Door welbewust zijn activiteiten te
beperken tot Irak, dat hij wil omvormen
tot een Arabisch-Koerdische federatie
tegen welk denkbeeld alle regeringen
in Bagdad zich hebben verzet, van de
Haskemitische monarchie tot het huidige
pro-Russische revolutionaire regime
heeft Barzani van de Turkse regering
een neutrale houding verkregen en zelfs
een discrete steun van Iran, dat zelf
sinds enkele jaren een gewapende con
frontatie voert met Irak. Als tegenpres
tatie heeft Barzani zijn invloed aange
wend om zijn landgenoten in Turkije en
vooral in Iran tot kalmte te bewegen,
omdat met name in Iran door de sjah een
culturele autonomie is verleend, zij het
dan geen politieke of administratieve.
HOIOljtrR:
r J ‘'I "lllllll
^AleppoO
het eerst naar de wapens greep aan de
zijde van zijn broer sjeik Ahmed, heeft
Mollah Mostapha niet opgehouden te
strijden, met de wapens in de hand, voor
de vrijheid van zijn volk, dat hem „de
vader van Koerdistan” noemt.
Als afstammelingen van de Meden uit
de klassieke oudheid, die soldaten lever
den aan alle grote rijken van Klein-
Azië, werden de als alle bergbewoners
sterk individualistische Koerden zich te
gen het einde van de vorige eeuw van
hun nationaliteit bewust, vrijwel tegelij
kertijd met de Arabieren, de Armeniërs
en de Turken. Maar terwijl de beweging
van de „jonge Turken” erin slaagde zich
meester te maken van de macht in
Istanboel, ondervonden de Koerden, Ar
meniërs en Arabieren hoe men hun elke
vorm van nationaal bestaan betwistte
binnen het kader van het Ottomaanse
sultanaat, dat poogde hen nog sterker te
onderwerpen door hen met duizenden
tegelijk uit te moorden.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog moe
digden de geallieerden, en met name
Engeland dat zich het sterkst interes
seerde voor alles wat zich afspeelde
tussen het toenmalige Brits-Indische
keizerrijk en het Britse protectoraat
Egypte in het Westen de opstand in
het oosten aan "van al die minderheden
van uiteenlopende rassen om zodoende
het Turkse rijk te verzwakken, dat des
tijds streed aan de zijde van de Duitse
en Oostenrijkse keizerrijken.
De Arabieren werden na 1918 verdeeld
verscheidene staten, ten gevolge
de verdeling van het gebied in
verschillende invloedssferen, deels van
Parijs, deels van Londen. De massa
moord die het leger van de Turkse
leider Kemal Atatürk pleegde op de
Armeniërs, die onmiddellijk na het teke-
SI
f
