Nederlanders zijn
slechte viseters
Gebeiteld
1F
Vis is gezond
TEGEN HART- EN VAATZIEKTEN
MERKLAPMOTIEVEN
VERENDE
LIJMTANGEN
Goede kookboeken
daartoe
en een poging
tips voor vrije tijd
I
Een pakje zonneweerkaatsing
A. Ruiter
kwik fabeltje
KM
27
26
ZATERDAG 11
MEI
1974
227).
O
(TNO IJmuiden):
door Jan Morrien
Vis leren eten
Voedingswaarde
S
«lam
straal
eren-
SS
SSië
H
i Hi
Meervoudig onverzadigde vetzuren, koolhydraten,
eiwitten, slank- en smaakmakers, kreetgeworden na
men van etenswaren die onze body te omvangrijk en
ons hart zwaar maken. Zwaar in de zin van schuldbe
sef dat evenredig groeit met het aantal malen dat we
wéér bezig zijn om met onze tanden ons eigen graf te
graven. Wie maakt zich tegenwoordig niet meer dik
om Z’n omvang. Als het Nederlands (welvaarts) bloed
door d’aderen vloeit, kom je daar haast niet onderuit.
Tegen beter weten in consumeren we te veel en ver
keerde vetten, gooien' we zoete toestanden met schep
pen naar binnen en verorberen we onze eiwitten alsof
het ons laatste maal is.
Maar er is uitkomst: Vis schoont de aderen. Dat be
tekent onder meer, dat de bloedbanen, die door het
resultaat van onze welvaart dreigen dicht te slibben,
dank zij de vis in conditie blijven, of kunnen worden
gebracht. Vis gaat hart- en vaatziekten te lijf.
Een man die hier bij uitstek van op de hoogte is, is
het hoofd van het chemische laboratorium bij het In
stituut voor Visserijprodukten (TNO) in IJmuiden,
iRuiter.
„Vis is oergezond. Vooral de magere vissoorten: rondvis, kabeljauw,
schelvis, wijting, leng, tong. Ze bevatten een minimum aan vet. Vaak niet
meer dan één procent. Dit vet is dan ook nog super meervoudig onver
zadigd, om het eens met een reclameterm te zeggen. Dat betekent dat vis
zeer gunstige invloed heeft op het cholesterolgehalte in ons bloed en dus
hart- en vaatziekten tegengaat”. Dat is goed nieuws van het hoofd van het
chemisch laboratorium voor visserijprodukten (TNO) in IJmuiden, A.
Ruiter.
beloof
:hten
TT
:l:>
i:
vinden wat het effect van visvet op ons
bloed is”.
word,
7030,
GASTON GOURMET
niillliiliii.::.
SS
1
Achter de zonne-ligmat wordt het
scherm (van hetzelfde materiaal) zo
danig opgehangen dat de zon erop
schijnt. Door de reflecterende wer
king van mat en scherm worden ook
die delen van het lichaam die niet
rechtstreeks door de zon worden be
schenen, gebruind.
jen
>ara-
lie,
pelijk
n met
°P
i
nigen.
en in
olaat-
oor 1
:adas-
ekend
t-zuid.
lerceel
ekend
I, voor
itadas-
Duin-
mhe-
ten.
e
naar beneden: vis bevat veel kwik en
daar kun je dood van gaan.
de vissoorten hebben een groter percen
tage selenium waardoor ze weer normaal
geschikt zijn voor consumptie. Maar we
moeten natuurlijk wel altijd scherpe
controle blijven uitoefenen”.
De Cozon-set weegt haast niets en
kan tot een klein pakje worden opge
vouwen, zodat de matjes ook meege
nomen kunnen worden om onder de
slaapzak gelegd te worden (het mate
riaal laat vocht, noch kou door).
is) te
.1.. op
1014.
1 op-
istraal
x>dse-
pslag-
istraal
‘rood-
opslag
istraal
oodse-
;-zuid,
erceel
ekend
pslag-
istraal
?rood-
ioord.
beer-
r, no
■d.
iagde
mge-
4 te
lat tot
er ter
Drink-
g van
rorde-
e van
‘rvoirs
111111
J’.’’
■■■-
De mat is op drie plaatsen vouw-
baar waardoor hij ook in een zitbad
is te gebruiken. De intensiteit van de
sproeiing kan vanuit de badkuip via
een bedieningsknop worden geregeld
en met een tijdklok kan vooraf de
massagetijd worden ingesteld. Vol
gens de fabrikant wordt het gebruik
van onderwatermassage onder andere
aanbevolen voor normalisering van
de bloeddruk, bij algehele vermoeid
heid, gewrichtspijnen, stoornissen in
„In Zweden bijvoorbeeld, constateerde
men in 1965 dat er een hoog percentage
kwik in de zoetwatervis zat. Tien heeft
toen het gebruik van kwik voor bepaal
de doeleinden aan banden gelegd. Na
drie jaar bleek, dat de vissen zichzelf
alweer aan het herstellen waren. De
natuur geneest zichzelf dus”.
Veel Nederlanders hebben nooit echt
vis leren eten. Meestal gaat de liefde
niet verder dan een gebakken schelletje
of een lekkerbekje. Hengelend naar een
smoesje om thuis geen vis te hoeven
eten, is menig landgenoot van de vis
Ongeveer twintig jaar geleden stierven
in Japan honderden mensen aan kwik-
vergiftiging. Door dit bericht schoot bij
menig viseter de graat dwars in de keel.
Men werd en is nog steeds bang, dat ook
ons zeebanket een te grote hoeveelheid
kwik bevat.
Ruiter: „Het is gelukkig een fabeltje.
Die vis die wij eten, bevat zeker niet te
veel kwik. In Japan aten de mensen
bijna dagelijks vis uit de Minamata-baai.
Het water was vergiftigd door een me-
taalfabriek, die z’n afval loosde in de
baai. Bovendien waren velen ondervoed,
zodat ze praktisch geen weerstand had
den”.
De Nederlander is overigens een van
de slechtste viseters in Europa. Per hoofd
van de bevolking zes kilo schoon aan de
haak per jaar. De Engelsen, Scandina-
viërs, Belgen, Fransen en Portugezen
waarderen het zeebanket heel wat meer.
.1 nu»’ y*
Daarnaast geeft de schrijver behar-
tigenswaardige tips, zoals: Paardeku.
ren hebben geen langdurig effect Hij
waarschuwt met name tegen week-
endkuren, die wel direct doen afval
len, maar vervolgens het verlorene
binnen de kortste keren weer erbij
doen komen; door de verstoring van
het ritme in de lichaamshuishouding.
In feite verstoort elke verandering
van gewoonte de laatste. Hij noemt
als andere oorzaken: de maaltijd
Er zijn bijzonder sterke aanwijzingen,
dat vis actief het bloed zuivert van
overtollige bloedvetten en het choleste
rolgehalte naar beneden brengt. Dat be
tekent dus, dat vis als preventieve the
rapie tegen hart- en vaatziekten zou
kunnen worden gebruikt. Het is alle
maal (nog) toekomstmuziek, maar er
worden grootscheepse onderzoekingen
gedaan naar vis als preventiemedicijn.
overslaan; te lang slapen; een hon-
gerkuur beginnen en weer beëindi
gen; andere eetgewoonten aannemen
tijdens reizen door het buitenland; de
hoofdmaaltijd van ’s middags naar
’s avonds verschuiven.
„Diëten wisselen met de mode”,
zegt Klever, die overigens ook op
merkt, dat een vetrijke en een kool-
hydraatarme voeding voert tot mobi
lisatie van het vet: gevolg gewichts
verlies. Er bestaan vastenkuren, die
een gewichtsverlies van een pond per
dag veroorzaken, maar die niet zon
der medische begeleiding mogen wor
den gevolgd.
„Hongerlijden is wel de domste
manier van vermageren”, zegt de
schrijver, die zelf kilo’s aan gewicht
verloor door verstandige voeding, ter
wijl hij ons een heel bruikbare hand
leiding heeft verschaft. Aanbevolen.
Die aanbeveling geldt ook voor het
bij Van Goor Zonen’s Uitg. Mij. NV
in Den Haag verschenen „Goed bereid
in korte tijd”. Het is een boek met
zo’n 200 ideetjes voor twee personen,
klaar binnen 30 minuten. Het idee is
niet nieuw, de uitwerking echter wel.
Ook hier gaat het om vertaald werk.
Hier en daar blijkt de Duitse afkomst
van de samensteller overduidelijk.
Afgezien hiervan is het een fraai
uitgevoerd boekwerk in het nieuwe
ËS
De zonne-mat is een andere vin
ding. Eigenlijk zijn het twee matten
met een gemetalliseerd oppervlak dat
de zonnestralen weerkaatst. Ook
wordt de zonnewarmte gereflecteerd
zodat het materiaal niet gloeiend heet
wordt in de zon, zoals zand.
afgeraakt. Denkend aan de graten en de
stank lusten velen niet anders dan
gefileerde en voorgebakken mootjes vis.
Dat is jammer, want thuis vis berei
den kan ook op een smulpartij uitdraai
en. Voor hart en bloedvaten is het
verstandig om de vis te koken of te
stoven. U moet er dan wel zelf een
lekker sausje bij maken, kerry of mos
terd bijvoorbeeld, dat is niet vet.
Er zijn volksstammen, die hun hele
leven praktisch niets anders eten dan vis
en er toch wel bij varen.
„Zou diezelfde vergiftigde vis op een
of andere manier op de Nederlandse
eettafel zijn gekomen, dan waren er
hoogstwaarschijnlijk nog geen doden ge
vallen. Bovendien is in Nederland de
controle veel scherper. De enige vissen
die iets meer kwik hebben dan normaal,
zijn onze zoetwatervissen”.
„De zeevis die wij eten, komt door
gaans uit de Noordzee, de Oceaan en de
Ierse Zee; zij hebben een te verwaarlo
zen kwikgehalte. Haai en tonijn bijvoor
beeld, die we uit Japan importeren,
hebben inderdaad meer kwik, net als
onze baars en snoekbaars. Dat zijn roof
vissen, die zich voeden met andere vissen
en daarom logischerwijze een opeenho
ping van kwik krijgen. Een leek ziet dat
dan meteen als een bedreiging voor zijn
gezondheid. Dat is lang niet altijd waar”.
„Niet alleen de sporen kwik in de vis
zijn belangrijk, vooral de verhouding
kwik-selenium is interessant. Selenium
neutraliseert namelijk kwik. De genoem- houd’t. Zorg dat' de olie”goed’ schoon ÏC
liefst nieuw en uiteraard plantaardig.
Verwarm het tot 185 graden, niet te
heet, want verbrand vet bevat ook weer
schadelijke stoffen. Als u aan deze re
gels voldaan hebt, is 't niet nodig om de
vis langer dan 3 minuten te frituren. U
hebt dan een lekker stuk vis, dat zeer
weinig vet bevat.
Diepvriesvis is net zo lekker als
verse. Dat wil zeggen: als de vis goed en
snel is diepgevroren kan alleen een ex
pert het verschil proeven. De vergelij
king met biefstuk gaat dus niet op.
Goedé lijmtangen zijn veel waard
in het gereedschapsarsenaal van een
doe-het-zelver. Men kent dat wel: er
begint een stoel bedenkelijk te wrik
ken of er laat een plankjè los en ga
zo maar door. De tangenfabrikant
Bessey (importeur Verbooms Handels-
onderneming, Vriesestraat 9, Dor
drecht), die zich vooral bezig houdt
met het maken van tangen voor de
vakman, heeft voor de handige leek
ook een paar (kleinere) tangen. Ze
zijn vervaardigd van een verend ge
profileerd staal. Dat staal heeft een
trekvastheid, zo zegt de importeur,
van 120 kg per mm2. 'De vering heeft
verschillende voordelen. Allereerst
natuurlijk bij het lijmen zelf. Wan
neer een werkstuk na het lijmen is
geklemd en de lijm droogt in, bestaat
de mogelijkheid bij de traditionele
tang dat het werkstuk zich loswerkt
door het krimpen van de lijm. Bij
deze verende uitvoering is dat onmo
gelijk en blijft de klemkracht onder
alle omstandigheden gehandhaafd, zo
als die oorspronkelijk was. Bovendien
kan door dë verende werking van het
staal de tang nooit „overspannen”
worden. Hetgeen een langere levens
duur garandeert. Het staal is gegal
vaniseerd, waardoor de roest prak
tisch geen kans heeft om in te wer
ken. Verder is het materiaal breuk-
vast. De verschillende snanwijdten
zijn 100, 120, 150 en 200 mm.
Voor het klemmen van ongelijke
vlakken heeft Bessey een andere tang
ontwikkeld. Deze tang is uitgevoerd
met twee beweegbare spanvlakken
van met glasvezel versterkt kunststof
vervaardigd, bestand tegen alle che
mische bestanddelen, die zich in de
lijm kunnen bevinden. Het voordeel
van de beweegbaarheid is, dat onder
elke willekeurige hoek geklemd kan
worden. Men behoeft dan niet moei
lijk te gaan doen met stukjes hout,
of wiggen.
„Maar de magere vissoorten bevatten
veel minder vet dan vlees. Heel mager
dees bevat toch minimaal vijf procent
vet, magere vis vaak niet meer dan één
Procent. Bovendien is visvet niet zo
schadelijk als andere dierlijke vetten.
Us bevat ook vitaminen en zéér weinig
Koolhydraten”.
We zouden dus eigenlijk meer magere
moeten eten. Maar dan ineens schiet
dobber van ons alarm met een ruk
kuiter: „De voedingswaarde van vis is
ongeveer vergelijkbaar met die van vlees.
Vis is bijzonder eiwitrijk. F'wit, de enige
bron voor stikstof in ons menu, wordt
gebruikt voor groei en herstel van weef
sels”.
Het onderzoek is in Wageningen
gestart. Ruiter: „Er worden proeven met
ratten genomen, daarna komen enkele
vrijwilligers op een door ons samenge
steld dieet. Dat heeft tot doel uit te
Mevrouw A. Meulenbelt-Nieuw-
burg, hoofd Van de afdeling hand
werken en textiel van het Neder-
lansch Openluchtmuseum in Arnhem,
weet waar zehet over heeft in het
boek „Merklapmotieven en hun sym
boliek”. /Vis je handwerk-producten
ziet, kun je wel alleen denken: dat is
aardig of zelfs heel leuk, maar er
steekt vaak meer achter dan je
denkt. Want er wordt al vele eeuwen
lang geborduurd (denk maar eens aan
de schone jonkvrouwen, die op hun
ridders moesten zitten wachten). En
vroeger wilde men nogal eens wat
symboliek in de kruissteken doen.
Mevrouw Meulenbelt doet in het bij
H. Becht (Amsterdam) uitgegeven
boek uitvoerig verhaal over die sym
boliek: Maar dat niet alleen, ze ver
telt ook het een en ander over de
technieken en toepassingen. Het be
langrijkste echter en dat is ook
wel het leeuwendeel van het boek
wordt gevormd door de vele, vele
pagina’s voorbeelden op ruitj espapier.
We kunnen ons voorstellen, dat de
handwerksters onder de kopers direct
aan de slag gaan, als ze het boek
hebben opengeslagen. Jammer, dat er
geen kleurendruk is gebruikt. Maar
je kunt niet alles hebben.
Regelmatig komen er nieuwe ver
sies van al lang bestaand gereed
schap op de markt. Zo brengt Bah-
co (de uitvinder van de verstelbare
sleutel dat is bijna een soort
naam geworden en de pijptang)
een nieuwe steekbeitel, de Bahco
1101. Deze beitel heeft een beter
aan de hand aangepast heft, dat
bijzonder stevig vergrendeld zit aan
de beitel zelf. Dat heft is langer,
dus heeft men wat meer doelmatige
ruimte voor de hand; het is aan de
stroeve kant, waardoor wegglijden
voorkomen wordt; het is handig
gemodelleerd, waardoor het ook
niet weg kan rollen als men de
beitel even neerlegt; het is van
dergelijk materiaal vervaardigd, dat
het harde slagen kan incasseren. De
beitel zelf is gemaakt van precisie
gehard Zweeds staal.
modeformaat (17/20 ongeveer), waar
mee ook andere uitgevers successen
hebben gehad. Door prijs en uitvoe
ring valt het een beetje in de klasse
van de duurdere kookuitgaven, die
men graag ten geschenke geeft, of
zelf ontvangt.
Tenslotte is er zeer onlangs bij de
uitgeverij Bert Bakker een als een
stripschrift ogend boek verschenen
(vertaling uit het Amerikaans van
Djoeke Bakker), dat slechts als po
ging tot een alternatief kookboek kan
worden bestempeld.
Wie goedbedoelde tips over gezonde
voeding wil geven en daarom in de
inleiding vlees in blik veroordeelt
met de woorden: „Vlees in blik bevat
alle slechte stoffen, die zich in vers
vlees bevinden, plus sodium, nitraat
en salpeter, stoffen waarmee het
vlees gekleurd wordt en die buitenge
woon gevaarlijk zijn”, om vervolgehs
op bladzijde 17 een „recept” te geven,
geheten „Bonen a la George”, dat
begint met: „2 blikken witte bonen, 1
groot blik varkensvlees in blokjes
gesneden.enz. enz.”, die veroor
deelt zichzelf.
Feilen in de correctie, onvolledige
of onjuiste receptuur, onvoldoende
vertaling: niet aan te bevelen.
We willen hier nog enkele merk
waardige inzendingen van de jongste
huishoudbeurs ter sprake brengen.
Daar was bijv, de badmatras, een
onderwater-massage-apparaat. Een
hogedrukaggregaat perst voorver
warmde lucht met zuurstof door een
slang naar een op de bodem van de
badkuip liggende sproeimat. Uit onge
veer 750 gaatjes worden iedere mi
nuut miljoenen luchtbellen tegen het
lichaam geslingerd, wat een intensie
ve massage van het hele lichaam tot
gevolg heeft.
de spijsvertering, spierkrampen en
reumatische pijnen. Het lijkt ons wel
een overdreven luxe-voorwerp, waar
op niet iedereen vol enthousiasme zal
afstormen.
GEZINFORMATIE
De „normale” vetten worden hierbij
vervangen door visvetten Ik zou best
één van die vrijwilligers willen zijn. Ik
geloof namelijk dat vis nog veel gezon
der is dan wij op het ogenblik vermoe
den".
Ulrich Klever, befaamd Duits tv-
kok en kookpublicist heeft in Duits
land een boek vervaardigd dat daar
als titel draagt: „Alles wat slank
maakt”. Hier kreeg het in de uitgave
van Van Dishoeck de titel „Slank
worden slank blijven” mee.
Klever schrijft met' verstand van
zaken over deze materie. Ook hij
streed tegen de dreiging die elke
kookjournalist op zeker moment
overvalt: het dik worden.
Heel veel nuttige informatie is in
146 bladzijden bijeengebracht. Het
boek telt recepten voor het bereiden
van calorie-arme sauzen; menu’s voor
de hele familie; voor 12-uurtjes voor
op kantoor; éénpansmaaltijden die tot
het slank blijven bijdragen en even
zeer tips voor tussendoortjes en nage
rechten.
Frituren hoeft ook niet gepaard te
gaan met een grote hoeveelheid vet, mits
u de volgende punten goed in het oog
i
-
