DIRECTEUR CLARENCE KELLEY WIL AFREKENEN MET TUDPERK-HOOVER
Nixon gebruikte geheime dienst als „sterke
arm
i
B
r
JIJ
■f 1
fe
w
■F
k
1
Ika 1
JUNI
ZATERDAG
1
door Wim Meinders
Patrick Gray
Grote fout
Ellsberg
Spoor bijster
I
het toneel verdween. Op 2 mei werd de oude
baas door zijn dienstbode dood in zijn bed
aangetroffen. „Een natuurlijke dood”, zei
minister van Justitie Kleindienst, die later
wegens meineed in de Watergate-affaire
het veld zou moeten ruimen. Dit keer loog
hij echter niet. Een arts bevestigde het.
J. Edgar Hoover was gewoon in zijn slaap
overleden. Niet vermoord door een wraak-
lustige misdadiger of zo, nee, zijn hart had
het domweg begeven. En daarmee eindigde
de periode-Hoover naar veler gevoel eigen
lijk in een anti-climax. Dit was niet wat
men noemt in het harnas sterven, vonden
veel mensen. Na 48 jaar tegen misdaad en
misdadigers gevochten te hebben, was Hoo
ver eigenlijk slechts één waardig einde
overgebleven: sneuvelden door moorde
naarshand. Maar dat gebeurde niet.
Hij zou zich waarschijnlijk in zijn graf
omdraaien, J. Edgar Hoover. Hij, bij zijn
leve de vleesgeworden FBI, zou het onge
twijfeld een succes voor het verderfelijke
Moskou gevonden hebben, als hij had kun
nen zien dat de directeur van het Federal
Bureau of Investigation pastelkleurige
overhemden droeg. Zoiets was niet gepast,
vond hij. Een FBI-man, of hij nu directeur
is of archief jongen, ziet er onberispelijk uit.
Onberispelijk, dat is een strak pak, een wit
overhemd, een donkere stropdas, een glad
geschoren kin en een lichtelijk gepomma-
deerde coiffuur. Wie niet aan die omschrij
ving voldeed, past in de ogen van Hoover
niet in de organisatie.
Achtenveertig jaar lang hebben de FBI-
mensen in deze verplichte uitmonstering
hun werk gedaan. Totdat Hoover zelf van
g'
CLARENCE KELLEY
PATRICK GRAY
DANIEL ELLSBERG
ANGELA DAVIS
FBI moet anders worden
1
1
val
t
i
i
t
t
I.
I
I
zien,
onpas
aan zijn
JIBSar
doen.
Dit is uitermate on-hooveriaans.
Volgens de oude directeur was de
FBI perfect, met die restrictie, dat
mogelijke onvolkomenheden uit
sluitend en alleen te wijten waren
aan vervelende ministers van Jus
titie en het Congres, dat altijd te
agressor, die Vietnam veilig wilde
stellen voor het maken van winst.
Bijna onmiddellijk schakelde hij
agenten in bij de Republikeinse
verkiezingscampagne. Zelf ging hij
het land in om redevoeringen ten
e
t
e
i
t
n
e
1
j
t
i
i
1
e
i
f
f
1
i
y
t
l,
s
a
t
1
1
8
a
na-
I de
'har
Kortom, Kelley is bezig om van
de FBI te maken wat ze eigenlijk
moet zijn: een hulpverlenende or
ganisatie, waarbij iedereen in vol
vertrouwen kan aankloppen. „Bin
nen negen jaar moet een groot
gedeelte van mijn doelstellingen
verwezenlijkt zijn", zegt de direc
teur, „want daarna wil ik ermee
ophouden.” En J. Edgar Hoover
maar wentelen in zijn graf.
Dat storS
van de pj
broers die’
vrienden g<
van presidi
ken. Ze ha
hang onder de“3
zodat de FBI op mo
ment een complot-«sroor hen in
elkaar zette, dat moest resulteren
in de ontvoering van de toenmali
ge adviseur voor buitenlandse za
ken Henry Kissinger. De organisa
tie maakte er weer een glamour-
achtige vertoning van om de ge
broeders Berrigan te arresteren en
te helpen bij de voorbereiding van
het proces. En net als bij Angela
Davis bleek op dat proces dat de
priesters op geen enkele wijze iets
met een samenzwering te maken
hadden.
Het zou allemaal niet zo veel
verschillen van het verleden, als
Kelley niet zijn hele betoog op
hing aan iets nieuws. De directeur
van de FBI vraagt de bevolking
namelijk om samen naar een
nieuwe structuur van de organisa
tie te zoeken. „We zijn ouderwets
en van het spoor geraakt”, zegt
weinig geld voor de organisatie
overhad. Kelley beweert evenwel:
„Geen enkele organisatie is per
fect, dus ook de FBI niet.” En dat
doet het goed bij de Amerikanen.
Net zoals het hun goed doet, dat
de FBI hun hulp inroept; nu eens
niet om communisten of andere
boeven aan te geven, maar om de
organisatie aan een nieuwe struc-
I tuur te helpen. Een handige psy
choloog, die Clarence Kelley.
Dat werd voor het eerst goed
duidelijk in de zaak tegen de ne-
ger-activiste Angela Davis. Zij
werd door de FBI gepromoveerd
tot een van de tien meest gezochte
personen en vervolgens gepakt. Ze
zou met de Zwarte Panters sa
mengezworen hebben tegen de re
gering en mede-schuldig zijn aan
moord. De FBI maakte er op ver
zoek van Nixon een reusachtige
operatie van, die moest aantonen
hoe geweldig de FBI en hoe sme
rig de Zwarte Panter-beweging
wel was- Toen Angela Davis even-
wel uiteindelijk di
niem werd vrj;
organisatie
hemd.
Kelley openlijk. Daar moet iets
aan gebeuren. De FBI moet als
organisatie aangepast worden aan
de behoeften van de Amerikaanse
bevolking en daarom, zegt Kelley,
wil hij graag van de Amerikanen
weten wat die behoeften zijn. Zeg
ons ook, zo vraagt hij, waar we
het spoor bijster zijn geraakt. Dan
weten we tenminste waar we
moeten beginnen.
Het zal voor de meeste Ameri
kanen niet moeilijk zijn om aan te
geven waar de FBI van het spoor
is geraakt. Behalve in dat wan
staltige archief, zit de grote fout
in het feit dat de organiatie zich
te veel met de politiek is gaan
bemoeien. Een klein beetje be
moeien was altijd heel gewoon.
Dat was zelfs zo ongeveer de ont
staansgrond van de FBI. Een van
Hoovers opdrachten in 1924 was,
het land te zuiveren van gevaar
lijke communistische elementen.
Maar vooral de laatste jaren is het
verkeerd gegaan. Met name onder
president Nixon werd de FBI vaak
gebruikt als sterke arm van het
Witte Huis.
In de stad Los Angeles zou een
proces gevoerd worden tegen Ells-
berg, waarin het erom zou gaan of
hij een dief was, of dat elke
Amerikanse burger het recht heeft
om leugens van de regering aan
de kaak te stellen. Bevreesd voor
de uitslag van het proces, probeer
de het Witte Huis Ellsberg op een
minder elegante manier uit te
schakelen, namelijk door te trach
ten aan te tonen dat de man ze
niet alle zeven op een rijtje had.
Daartoe werd de FBI ingescha
keld. De organisatie assisteerde bij
een inbraak in het huis van de
psychiater van Ellsberg, waar het
dossier van de patiënt achterover
werd gedrukt.
gunste van de president te houden.
Bovendien schreef hij speeches
voor Nixon. Toen het Watergate-
schandaal zich ontwikkelde tot
een regelrechte bedreiging van de
president, werd de FBI terstond
benaderd door leden van Nixons
staf, om te helpen bij het verdon
keremanen van bewijsstukken.
Onder Gray’s toeziend oog werden
documenten verbrand en boven
dien gingen FBI-agenten de gan
gen na van mensen die gevaar
konden opleveren voor de positie
van de president.
Vergeefs, want toen bleek dat
de inbraak gepleegd was en op
last van wie, werd het proces
afgelast en mocht Ellsberg verder
als een vrij en overigens „nor
maal” man door het leven gaan.
Tegelijkertijd werd bekend,
het Witte Huis
Wie vond, dat zijn buurman zo
eigenaardig vaak zijn grasveld be
sproeide, meldde dat domweg bij
het dichtstbijzijnde FBI-kantoor,
waarna de mededeling in buur-
mans dossier werd opgenomen. Op
die manier ontstonden zowel dikke
archiefmappen, als onbegrensde
gevoelens van wantrouwen. Wat
wist de FBI van je, of wat dacht
ze te weten, en wie was de „aan
brenger”? Toen Hoover overleed,
liet hij een archief van zestig
miljoen vingerafdrukken en niet
veel minder dossiers na.
Kelley weet donders goed welke
kant het op moet met de FBI. Hij
weet, dat hij het terrein moet
verleggen van goedkope activitei
ten naar het bestrijden van de
werkelijke misdaad en haar oorza
ken. Dat daarbij minderheden ge
respecteerd moeten worden en dat
het volk zich veilig voelt door de
aanwezigheid van de FBI, en niet
bedreigd. Het is dan ook aange
naam om na vijftig jaar te kun
nen horen dat de organisatie, na
het al die jaren achtervolgen van
rovers, verkrachters, inbrekers,
moordenaars en communisten, zich
nu ook gaat concentreren op de
„witte boorden”-misdaad achter de
schermen. Dat negers dezelfde
kansen krijgen om FBI-agent te
worden. En dat het Congres zal
worden gevraagd om toezicht te
houden op het doen en laten van
de organisatie.
Hoewel behoudend van aard,
heeft hij van meet af aan laten
doorschemeren, dat er onder zijn
leiding heel wat zal veranderen
bij de FBI. „Een van mijn voor
naamste plannen is het herzien
van de hele FBI-organisatie, en te
bekijken wat er gedaan moet wor
den om ons werk op een hoger
peil te brengen. Bij mijn weten
heeft er nog nooit een echte, diep
gravende, objectieve herziening
plaatsgevonden van de manier van
werken van het Bureau”, zei hij
vorig jaar oktober in een inter
view met het blad US News and
World Report.
Toen dit alles in de openbaar
heid kwam, moest Gray verdwij
nen, voordat het Congres een uit
spraak had kunnen doen. De FBI
bleef achter als een organisatie,
die alle vertrouwen onder de be
volking had verloren. Totdat de
benoeming van Clarence Kelley
een feit werd. Op slag waaide er
een frisse wind. De 8500 agenten
kregen minder politiek getinte op
drachten, ze mochten zich wat
vrijer kleden, de directeur begon
pastelkleurige overhemden te dra
gen en er werd een serieuze po
ging gedaan om de FBI als het
ware enigszins te „democratise
ren”.
JA»
Clarence Kelley is niet alleen
een handige, maar ook nog een
innemende persoon. Hij heeft een
vriendelijk opa-gezicht, waarboven
grijs haar zich voortdurend van de
met water ingelegde kuif probeert
te ontdoen. Een grote donkere hrti
doet hem enigszins lijken op Frit»
Thors, de enige journalist dia
slecht nieuws kon brengen zonde»
er zelf op aangekeken te worden.
Twaalf jaar lang is hij politiecom
missaris geweest in Kansas City
en daarvóór 21 jaar FBI-agem.
Hij weet dus wat zijn werk be
treft van de hoed en de rand.
De afgang leek compleet te
worden, maar nog was het niet
genoeg.' Het Witte Hufe wilde pa-
niel Ellsberg onschadelijk maken,
nadat hij als ex-werknemer op
het ministerie van Defensie, het
Pentagon, geheime rapporten
openbaar had gemaakt. Daaruit
viel te lezen, dat het Amerikaanse
volk door de jaren heen stelselma
tig bedrogen was over de Ameri
kaanse daden in Indo-China. Uit
de papieren, die de geschiedenis
zouden ingaan als de Pentagon
Papers, bleek dat de Verenigde
Staten zich veelal niet als verdedi
ger van het een of ander hadden
opgesteld, maar als je reinste
dat
een poging had
gedaan om de rechter in het pro
ces met mooie aanbiedingen voor
zich te winnen. Hem werd het
directeurschap van de FBI aange
boden. Van een woord als „omko
perij” wilde de Witte Huis-staf
trouwens in dit verband niets ho
ren.
Kortom, werk genoeg aan de
winkel voor Kelley en zijn staf.
Aan hem de taak om de vijftig
jaar oude FBI een face-lift te
doen ondergaan. De elf jaar oude
re directeur doet dat met veel
vuur. Hij probeert de organisatie
naar buiten te verkopen. Eigenlijk
werkt alles wat hij in de open
baarheid doet al mee aan die face
lift, alleen al omdat Hoover zelden
of nooit iets in de openbaarheid
deed of zei. Kelley wel. Kelley
houdt lezingen. De directeur van
de FBI houdt lezingen! Dat la
volkomen nieuw voor de Amen
kanen, die eraan gewend waren
geraakt dat de FBI een geheime,
achter de schermen opererende
organisatie was. En nu spreekt de
directeur ineens in zalen. En hb
geeft nog antwoord op vragen
ook!
Nu, twee jaar later, is de „nieu
we” FBI nog steeds bezig om af te
rekenen met het tijdperk-Hoover.
Directeur Clarence Kelley doet
zijn uiterste best om het geschon
den aangezicht van de organisatie
op te kalefateren. Want geschon
den was dat aangezicht. Iedereen,
behalve hijzelf en zijn mannen,
kon volgens Hoover een misdadi
ger zijn. Of je nu president was of
pompbediende, dat maakte niets
uit. En dus werd de levenswandel
van miljoenen Amerikanen nage
gaan en opgeslagen in dossiers.
Het is duidelijk, dat de FBI op
die manier niet de beschermende
semi-politiemacht was geworden
die ze eigenlijk had moeten zijn.
Amerikaanse burgers durfden
vaak niet eens om hulp en steun
aan te kloppen, omdat ze vreesden
met een dossier over henzelf ge
confronteerd te worden, waarvan
ze in de verste verte niet konden
bevroeden wat voor ongein erin
zou staan. En wie toevallig als
neger geboren was, kon helemaal
niets anders doen dan de FBI als
een vijandige organisatie
Hoover had immers meer te
dan te pas lucht gegeven
afschuw van negers.
dat hij contact zou zoeken met het
Amerikaanse publiek- De Ameri
kanen hebben alleen maar kennis
gemaakt met de negatieve kanten
van ons werk, zei hij, zodat je het
respect voor de FBI alleen maar
kunt opvijzelen door het volk dui
delijk te maken dat lang niet alles
rot en voos is. Vandaar dat Kelley
stelselmatig de boer op gaat om
voor volle zalen de loftrompet van
de organisatie te steken. Met nu
en dan een pastelkleurig over
hemd aan.
Kelley zegt ooi
bezwaren van ch
gen het gigantisd
dig kan indenki
lolletje om belastl
den in je dossier te^VMH
toch kan hij er weinig 'atf
Hij kan toch moeilijk de namen
van de informanten bekendmaken,
want dan valt de hele opzet van
het archief in duigen. „Gevaarlijk”
noemt hij dat. En met die uiteen
zetting moet het gehoor het doen.
Een overduidelijk afrekenen
met de Hoover-politiek dus. In
hetzelfde interview onderstreepte
Kelley dat door aan te kondigen
Sprekend over Robert Kennedy
zei hij eens: „Hij wilde onze stan
daarden en kwalificaties omlaag
halen. Om kort te gaan, hij wilde
meer negeragenten.” En: „Martin
Luther King was de laatste per
soon op de wereld die de Nobel
prijs had moeten ontvangen. Ik
had een complete minachting voor
hem vanwege de dingen die hij
zei, en de manier waarop hij zich
gedroeg.” Bovendien placht de
grand-chef de Zwarte Panters de
•gevaarlijkste misdadigers van
Amerika” te noemen-
De grootste schade aan het ge
zicht van de FBI werd echter
toegebracht met de poging van
Nixon om een „eigen man” aan
het hoofd van de organisatie te
krijgen. Na het overlijden van
Hoover stelde hij het congres voor
om Patrick Gray tot directeur te
benoemen- Gray had de president
al op diverse posten gediend en hij
ging voort met zijn „service”, toen
hij in afwachting van de goedkeu
ring van zijn benoeming alvast op
de zetel van Hoover ging zitten.
Dat gebeurde in de verkiezingstijd
van 1972.
Zijn praatje heeft niet veel om
het lijf. Hij vertelt de toehoorders
over de oprichting en de doelstel
lingen van de FBI en maakt hen
duidelijk, dat er nog gespuis ge
noeg, op de wereld in het alge
meen en in Amerika in het bij
zonder, rondloopt om het bestaan
van de organisatie te rechtvaardi
gen. Hij vertelt hun ook hoe de
agenten werken en laat helder
uitkomen, dat dat verre van ver
gelijkbaar is met de werkwijze
van inspecteur Erskine in de tele
visieserie „The FBI”, waarop de
TROS ons hier te lande pleegt te
vergasten. Efrim Zimbalist jr., die
Erskine speelt, was door Hoover
altijd beschouwd als het ideale
type agent, maar van—die ideale
types heeft de FBI
T 4-5,
ffl
Wh!'”
7 J 1
a dv
-
