De tijd werkt voor ons; blanken
kunnen alleen maar verliezen
Gebeurtenissen in Mozambique
worden met vreugde begroet
i
ZWART-RHODESIË OORDEELT:
A
m
i 1
cent
i aan
sidies
soort
door Henk Kolb
■I
Verdwijnen
Tragedie
Economie
tot schikking
Afrikanen nog
bereid
JUNI
li*a
i
IAN SMITH
Ingrijpen van een politieman met hond bij relletjes in Gwelo.
een
Heeft prof. John Hutchinson uit
Demonstratie in Londen voor een meerderheidsregering in Rhodesie
l Hol-
rrgoed
Maria,
toraan
senscheiding. Wij zijn alleen maar
goed om te dienen als loopjongens,
als koks en als dienstmeiden. Het
zijn, met andere woorden, betrek
kingen die niets te betekenen heb
ben.”
Hij legt een belangrijke begin
selverklaring af: „Blank en zwart
hier kunnen niet zonder elkaar.
Geweld is dit land allerminst op
het lijf geschreven. Merkwaardig
k
a
n vent
liet zo
s voor
har ik
ngeno-
1 krij-
geoe-
epaald
a.”
e cur-
Feder-
(FME)
vorden
gedo-
rfitters
•Hands
ïsloten
>l-exa-
l twee
oefen-
is be-
naar
:mme-
Espa-
ig dan
FME
E be
ar dat
mlijke
'ijfsle-
:hloss-
Het ANC, gesteund door sJ per
cent van de zwarte bevolking, is
machtig, maar we hebben geen
strijdkrachten. Wij, de zwarten,
kunnen worden verbannen en ge
arresteerd. Van nu af aan moeten
we daarom acties ondernemen. De
regering wenst dat wij steun ver
lenen aan de strijd tegen de guer
rilla’s. Maar wat zouden wij daar
dan mee beschermen? Welke logi
sche reden heeft de zwarte Afri
kaan nu op dit moment om mee
te doen met de regering die wit is
en de witte suprematie wenst te
handhaven?”
In Rhodesie begint dit besef zo
langzamerhand wakker te worden.
De politieke struisvogels daar ge
laten, ontkomt geen blanke meer
aan de werkelijkheid van een aan
merkelijk grotere Afrikaanse in
vloed op het dagelijks leven. De
doorwerking daarvan moet verder
reiken dan de onsmakelijke wa-
penadvertenties in een krant die
„speciale Amerikaanse vechtbajo-
netten” aanbevelen. Wapens zijn
trouwens in Rhodesië uitverkocht.
genoeg lijkt dit nu de enige staat
waar een zwart-blanke samenle
ving straks op basis van gelijkheid
zou kunnen worden aangevangen.
De stemming onder de blanken is
aan het veranderen. De mensen
bijvoorbeeld die geld hebben ge
stoken in de economie, maken zich
zorgen: hun investeringen kunnen
Hoever is het Afrikaans Natio
naal Congres bij de bepaling van
zijn politiek voor straks?
Washington gelijk? Hij zegt dat
Rhodesië (waar hij al geruime tijd
op bezoek is) klaar staat om de
vrede tussen blank en zwart te
tekenen.
De Afrikanen aanvaarden het feit
dat de blanken hier zijn en nie
mand wil hen zien vertrekken. De
toestand zoals die zich destijds in
de Kongo heeft ontwikkeld, is
door de blanken en niet door de
zwarten geschapen.
Afrikaanse agenten worden aan de
politieschool in Salisbury volgens
Engelse traditie opgeleid.
wachten. Er moet een regeling
komen. Zo snel mogelijk en voor
dat een zwarte regering in Mo
zambique een politiek tegen Rho
desië gaat voeren.”
niging
rarden
lacher,
'Jeder-
lijnen.
listerie
dienst.
»n het
engen.
k kan
echt-
ind of
t niet
iktisch
>en ik
over
die
zei:
n kin-
agt is
Inmiddels echter denkt Zwart-
Rhodesië, dat zich tot nu toe heeft
gekenmerkt door redelijkheid in
zijn streven naar een vreedzame
oplossing, aan de mogelijkheid om
het conflict tussen blank en zwart
over te laten aan de gewelddadig
heid.
Dr. Edson Sithole, secretaris van
het African National Congres, een
beweging die 90 percent van de
zwarte Rhodesische bevolking ach
ter zich heeft, zegt: „Wij kunnen
ons veroorloven niets te doen om
tot een vergelijk te komen
voor ons werkt de tijd. De blan
ken kunnen slechts verliezen en
wij hebben alleen maar te win
nen.”
Bestaan er dan contacten tussen
het Afrikaanse Nationaal Congres
en de guerrilla’s? Chavunduka
lacht: „We zijn een legale organi
satie en kunnen ons uiteraard niet
associëren met guerrilla’s.” De iro
nie ligt er dik boven op.
Niet zonder triomf beoordeelt
hij de huidige toestand: „Rhodesië
wordt door de gebeurtenissen in
Portugal het meest beïnvloed. Met
Sedert twee jaar reeds onder
handelt Ian Smith over wat in
Rhodesië wordt aangeduid als een
„settlement”, een „regeling” met
de zwarte bevolking. Zijn voor
naamste tegenspeler is bisschop
Abel Muzorewa, voorzitter van het
ANC, die binnen de grenzen van
een strict mandaat mag praten
over nieuwe verhoudingen tussen
blank en zwart. Verhoudingen die
volgens Edson Sithole neerkomen
op een verdeling van de macht, in
die zin „dat de zwarten de blan
ken niet zullen overheersen en de
blanken ook de negerbevolking
niet mogen domineren.”
Dr. Gordon Chavunduka, lector
aan de universiteit van Rhodesië,
noemt cijfers: „In dit land wonen
zo’n 6 miljoen zwarten en 250.000
blanken. De zwarte Rhodesiërs
wonen ook in de zogenoemde
blanke gebieden. Zelfs in Salisbu
ry zijn 100.000 blanken voortdu
rend omringd door 300.000 zwar
ten. Zij kunnen ons niet vermij
den.
„De regering hier probeert voor de
Afrikanen te denken, maar ze
hebben nog niet door dat het on
mogelijk is.”
worden afgeschreven, als er een
oorlog zou uitbreken. En zelfs al
is het besef dan niet op morele
beginselen gegrondvest, het feit
dat het bestaat, is op dit moment
van grotere betekenis.
De blanken zeggen weliswaar
dat door de sancties een gebrek
aan werkgelegenheid ontstaat,
maar kijk eens op de advertentie
pagina’s van de kranten ze
staan vol met aanbiedingen. Aan
biedingen echter van baantjes
voor blanken. De advertenties to
nen aan dat er niet genoeg blan
ken zijn om alle functies die men
aan blanken wilde voorbehouden,
te vervullen. De Afrikaan krijgt
zulk werk niet vanwege de ras-
De kille wind der veranderende tijden heeft
ook Rhodesië met huiver bevangen. De zwarte
machten trekken zich samen aan de grenzen van
de laatste bolwerken van blanke overheersing in
Afrika.
Premier Ian Smith is na een langdurige kabi
netsvergadering naar zijn Zuidafrikaanse collega
Vorster gegaan, naar het heet om „zaken van
wederzijds belang te bespreken”. En hij heeft
daar alle reden toe, want het door VN-sancties
geïsoleerde Rhodesië staat op het punt om poli
tiek en economisch te worden gewurgd door het
ontbinden van de Portugese bemoeienissen met
Zuidelijk-Afrika.
Blank noch zwart maken er dan ook ge
heim van dat voor Smith thans de tijd is geko
men om te bewijzen dat hij een staatsman is in
plaats van een blanke dolleman die met oog
kleppen voor koers heeft gezet naar de onder
gang.
De geringe hoeveelheid contacten die Rho
desië met de buitenwereld onderhoudt, heeft
geleid tot een geestelijke vereenzaming en een
zekere verbittering, vermengd met gevoelens
van een bijkans Victoriaanse preutsheid. Een
zondagmorgen in Salisbury ademt dan ook de
Hij stelt nuchter vast dat een
spoorlijn naar Zuid-Afrika Rhode
sië niet kan voeden, dat het land
behalve VN-sancties nu ook nog
ingrijpender Afrikaanse maatrege
len te wachten staan.
Sithole: „Aan een ideologie zijn
we nog niet toe. Het is eveneens
nog niet duidelijk welke economie
wij straks zullen moeten opbou
wen. Het lijkt erop dat er een
soort mengsel van socialisme en
kapitalisme moet ontstaan. De
Afrikaan heeft immers geen geld
ook niet als hij onafhankelijk
zou worden. Daarom is de natio
nalisering van belangrijke indus
trieën noodzakelijk en moeten de
blanke -handelsactiviteiten worden
beperkt teneinde een soort zwart
kapitalisme te kunnen scheppen”.
De 39-jarige Sithole heeft tien
jaar in Rhodesische gevangenissen
gezeten. In de cel heeft hij zijn
rechtenstudies voltooid. Nog steeds
is hij niet helemaal vrij, want hij
mag niet verder dan 16 kilometer
buiten Salisbury gaan. Hij krijgt
geen paspoort, hoewel hij er al 20
jaar om vraagt. Sithole roept uit:
een zwart Mozambique aan de
grenzen is het onmogelijk dat het
zijn bestaan als blank land voort
zet.”
Afrikaanse militairen bij de grens
met Zambia, waar^zij als onderdeel
van de Rhodesische veiligheids
troepen worden ingezet bij de be
strijding van guerrilla-activiteiten
Hij schildert de blanke onmacht
met verve: „In 1971 zijn de eerste
gevechten begonnen op precies de
zelfde plaats waar nu nog steeds
wordt gevochten. De militaire si
tuatie wordt er kennelijk niet be
ter op. De blanken hebben gewoon
niet genoeg mensen om het hele
land te controleren indien de
guerrillastrijd zichzelf verspreidt.
Dienstplicht voor iedereen zou de
industrie tot verval brengen, en
juist de economie moet de oorlog
ondersteunen”.
Sithole vreest niet dat daaruit
een „omgekeerd racisme” zou kun
nen voortvloeien, maar geeft het
als een goed recept voor een soort
van economische gelijkheid. „Als
het zo niet gebeurt”, zegt hij,
„blijft de Afrikaan economisch
een minderwaardige en zal het
economisch racisme niet verdwij
nen. Wanneer de blanken verzet
blijven plegen tegen een redelijke
verdeling van de macht, dan kun
nen wij, de zwarten, het ons ver
oorloven om alleen maar af te
Sithole: „De blanken zijn erop
uit ons te handhaven in onze poli
tieke binnenlandse quarantaine.
Vandaal' dat men nu ook kan
horen zeggen: „lan Smith heeft
bijna tien jaar de kans gehad om
er wat van te maken. Het is hem
niet gelukt en daarom moet hij
dan nu maar eindelijk verdwij
nen”. Is er iemand anders dan deze
voormalige RAF-piloot, die de
blanken via de radio teistert met
politieke toespraken waarvoor ene
Goebels zich niet zou hebben ge
schaamd en voor wie de guerrilla
strijders eerder communisme dan
vrijheid op het oog hebben? He
laas, dat is in de Rhodesische poli
tiek, naar men mij heeft verteld,
niet het geval.
De sancties hebben het land
economisch ontwikkeld, omdat het
wel import-vervangende industrie
ën moest opkweken om in leven te
Kunnen blijven. Veel van deze on
dernemingen zullen ten offer val
len aan de opening van de gren
zen. wanneer de invoer weer is
toegelaten en buitenlandse inves
teringen zullen toestromen naar
een land dat in alle opzichten een
infrastructuur bezit die op poten
tiële welvaart wijst.
Voor het ogenblik staat de Afri
kaan echter nog monddood aan de
kant. De door Smith ontworpen
grondwet bindt het stemrecht aan
de hoeveelheid betaalde inkom
stenbelasting. Momenteel brengen
de zwarte Rhodesiërs minder dan
1 percent van het totaal op. Om
twee parlementszetels meer te
krijgen, zou dit tot iets meer dan
een kwart van het hele belasting
bedrag moeten stijgen. Nog niet zo
lang geleden kon Smith met deze
grondwet bij de hand verklaren
dat bij zijn leven geen zwarte
meerderheid in het parlement zou
kunnen worden gevormd.
In weerwil van die constitutie
heeft hij vermoedelijk ongelijk
gehad. Want, zegt Hutchinson: „Er
is geen grondwet die zich niet laat
aanpassen met of zonder bloed
vergieten”.
Zolang echter de regeling er niet
is, blijven zij van de wereld afge
sloten. Dit alles treft de blanke
harder dan de Afrikaan, die im
mers nooit zaken heeft gedaan
waarbij in- en uitvoer van belang
was, of als ondernemer. Het voed
sel van de Afrikaan komt uit dit
land en hij kan het daar nog
steeds vinden.
et er
r zijn
idsbu-
■nming
assen-
>n pas
;ezins-
■ia de
i, dan
na via
isulaat
ardoor
'erzin-
en. Ik
shere-
ïstaan.
ig en
geen
tan je
„De tragedie van Rhodesië is
door deze gebeurtenissen, dat de
blanken geen invloed hebben op
de status quo. Ik moet erbij zeg
gen: de onderhandelingen vinden
op uiterst geheimzinnige wijze
plaats en niemand weet nog pre
cies wat er gebeurt.”
De advocaat Sithole hanteert de
feiten zorgvuldig, terwijl hij zich
koestert in de warmte van een
zwarte toekomst: „Afrika”, zegt
hij „is thans van de zwarten. En
het feit dat we desondanks nog tot
een schikking bereid zijn en niet
vragen om alle macht ineens, be
tekent dat de Afrikanen een grote
concessie doen.”
guerrillastrijd zich verder in het
land verbreiden tot in Salisbu
ry zo nodig.”
grenzeloze stilte van een plattelandsgemeente,
waarin een bengelende kerkklok vermanende ac
centen legt.
Blank Rhodesië probeert krampachtig kolo
niale beginselen te rechtvaardigen door het ver
tonen van de relikwieën uit een Brits verleden
als wereldmacht. Doch tegen de tijd dat de da
verende hoefslag van de polo-paarden is ver
storven en de negertjes die achter de doelen
toezien op het scoren van de doelpunten, hun
rode en witte vlaggen hebben opgeborgen, blijft
van Rhodesië weinig meer over dan zijn burger
lijke benepenheid, geschraagd door een onmis-
i kenbare achterdocht tegenover de buiten-
wereld.
Welnu, dit Rhodesië voert in zijn grensgebie
den oorlog tegen guerrillastrijders, al 18 maan
den. Het voortduren van die strijd toont aan dat
het leger de toestand geenszins meester is. En
kennelijk lopen de Rhodesiërs zelf niet over van
belangstelling voor deze „worsteling met de ter
roristen”, gegeven het feit dat de bevelhebber
van de Rhodesische luchtmacht, MacLaren, de
zer dagen opriep tot nationale eenheid van blank
èn zwart, teneinde de strijd tegen de guerrilla’s
met een zegepraal te kunnen afsluiten.
De zwarte bevolking van Rho
desië is blij met de gebeurtenissen
in Mozambique. Onze positie hier
is nu veel sterker geworden en zal
vermoedelijk leiden tot veel radi
caler standpunten. Wat in Mozam
bique is gebeurd, heeft er de aan
dacht op gevestigd dat geweld
soms betaalt. Er werd altijd ge
vochten, maar wij meenden eigen
lijk dat het verloren tijd was. Nu
zijn we plotseling politiek ge
groeid. Het is duidelijk: de blanke
man is de verliezer.”
Het toekomstbeeld dat Chavun
duka voor ogen heeft als de blan
ken in Rhodesië niet bereid zijn
om aan hun zwarte landgenoten
een rechtvaardiger aandeel in
macht en welvaart te verschaffen,
is allerminst rooskleurig: „Men
probeert ons te identificeren met
het communisme. Dat is belache
lijk. De mensen die aan onze
grenzen vechten, zijn Rhodesiërs,
ook al hebben ze dan Russische
wapens. Van nu af aan zal de
I.i.ii,
,4-
