RECHTER WIJST COMPROMISVOORSTEL VAN NIXON AF
boycot Europees
Volledige rehabilitatie door Senaatscommissie, of aftreden
Socialisten EEG gaan
praten met Portugal
Jobert sticht nieuwe
politieke beweging
Tweespalt in Spaanse legertop
Nieuwe regering
in België
„Nog geen einde
parlement”
De Spinola over zelfbeschikking
Met gaullistische filosofie
In Italië wellicht
minderheidskabinet
- maar niet snel
TWEE BASKEN
VEROORDEELD
1974
12 JUNI
BINNEN» EN BUITENLAND
WOENSDAG
3
(Van onze redactrice in Wenen)
Herstellen
In Algiers
(Van onze redacteur in Barcelona)
Geruchten
„Xerxes”
Diez Alegria
Kamerl idm a atschap
MADRID Sinds de staatsgreep in Portugal zijn de Spanjaarden
zich er meer dan ooit van bewust dat de toekomstige politieke ont
wikkeling in hun land staat of valt met de houding van de leger
leiding op het kritieke moment. In veel opzichten zijn de omstandig
heden in de Spaanse strijdkrachten onvergelijkbaar met die van het
buurland, en de invloed van de militairen zou hier evengoed een
tegenovergestelde strekking kunnen hebben. Het probleem voor de
Spanjaarden is, dat wegens een welbewuste politiek van generalis
simo Franco, de opvattingen van de top-militairen en de mogelijke
praktische uitwerking daarvan jarenlang een gesloten boek bleven
Tegenover de buitenwacht traden de strijdkrachten op als één kleur
loos blok.
J.J.S.S.
Inmiddels heeft de voornaamste advo-
55
95
Dreigement Kissinger slaat in
als bom
i
r
i
L
l
l
t
1
Een derde beklaagde werd vrijgespro
ken. Zij werden veroordeeld in verband
met de ontvoering van Felipe Huarte op
16 januari 1973. Huarte werd tien dagen
na zijn ontvoering vrijgelaten nadat zijn
familie 50 miljoen pesetas als losgeld
had betaald.
WASHINGTON (Reuter). De Ame
rikaanse federale districtsrechter Ger
hard Gesell heeft gisteren een compro
misvoorstel van president Nixon inzake
het beschikbaar stellen van geluidsban
den en documenten betreffende het pro
ces tegen John Ehrlichman als onaan
vaardbaar van de hand gewezen.
Joegoslavië en Portugal hebben beslo
ten de diplomatieke betrekkingen, die 26
jaar lang verbroken zijn geweest te
herstellen.
Het Poolse politburo heeft gisteren het
voorstel gedaan diplomatieke betrekkin
gen aan te gaan met Portugal, heeft het
officiële Poolse persbureau PAP bekend
gemaakt.
Minister Kissinger, zeer geëmotioneerd,
tijdens de persconferentie.
Tijdens een bijeenkomst in Madrid
van de 18 hoogste bevelvoerende gene
raals en admiraals van de militaire
districten van Spanje werd dit voor
stel echter afgestemd.
één man een van de „onzen”, na
tuurlijk.
De „ultra’s” gaven niet op en op dit
ogenblik doen hardnekkige geruchten
de ronde dat Diez Alegria toch afge
zet zal worden. Indien dit op korte
termijn bevestigd wordt, ondanks hei
feit dat vele overwegingen en argu
menten eerder het tegendeel zouden
aanduiden, zou dat bewijzen dat de
ultra’s een druk kunnen uitoefenen
op de regering en op generaal Franco,
zoals die in de hele geschiedenis van
het regime nog niet heeft bestaan,
mte alle gevolgen van dien voor Span
je’s toekomst.
Het proces tegen zes voormalige me
dewerkers van Nixon die in deze zaak in
staat van beschuldiging zijn gesteld, be
gint op 9 september. Rechter John Sirica
die dit proces gaat leiden, wees gisteren
verzoeken om de zes beklaagden afzon
derlijk terecht te laten staan, van de
hand.
De regering-Tindemans bestaat nu, af
gezien van de premier, uit tien Waalse
en tien Vlaamse ministers en uit vier
Vlaamse en twee Waalse staatssecreta
rissen. Van de twintig ministers (weer
met uitzondering van de premier) zijn er
zes Franssprekende christen-democraten
en zeven Vlaamse christen-democraten,
drie Franssprekende liberalen en drie
Vlaamse liberalen en een Van de Franse
taalpartij Rassemblement Wallon.
Jobert laat zich door drie richtlijnen
leiden: eerbied voor de bestaande orga
nen van de republiek; de noodzaak van
een nationale verdediging; de verplich
ting een binnenlandse politiek te voeren,
die middels het beginsel van de partici
patie, of de medezeggenschap, het kapi
talisme van de ondergang zou kunnen
redden.
Deze drie richtlijnen vatten de filoso
fie van het gaullisme aardig samen,
zodat het waarschijnlijk is dat de ex-
minister de hoop koestert alle gaullisten
achter zijn vanen te verenigen. De offi
ciële gaullistische partij, de UDR, ver
keert na de nederlaag van zijn kandi
daat Chaban-Delmas bij de laatste presi
dentsverkiezingen, momenteel in staat
van verwarring.
De Amerikaanse bewindsman, nu weer
geheel ontspannen, weigerde terug te
komen op zijn dreigement dat hij zou
kunnen aftreden. Hij reageerde positief
op de afspraken die maandag en dinsdag
door de ministers van Buitenlandse Za-
Gesell kondigde aan dat hij op korte
termijn stappen zal doen om de recht
bank het betrokken materiaal onder
strafbedreiging van het Witte Huis te
laten opeisen. Intussen schortte hij het
proces tegen Ehrlichman voor onbepaal
de tijd op.
Ehrlichman staat terecht op beschul-
Rechter Gesell sprak van een schen
ding van het zesde amendement op de
grondwet, dat de burgers het recht geeft
op een eerlijk proces.
Eerder had hij Nixons stelling afge
wezen, dat alleen de president zou mo
gen beoordelen welke bewijsstukken
moeten worden overgelegd in het proces
inzake de inbraak bij Ellsbergs psychia
ter.
Overigens deelde Gesell mee dat het
proces tegen vier medebeklaagden van
Ehrlichman volgens plan maandag be
gint.
In de zaak van het bewijsmateriaal
voor Ehrlichman is de speciale aankla-
LONDEN (Reuter). Premier Wilson
van Engeland heeft gisteren ontkend dat
hij tegen de voorzitter van het Europees
Parlement, mr- Berkhouwer, gezegd zou
hebben dat de Britse Labour-partij de
boycot van het Europese Parlement
waarschijnlijk tegen het einde van dit
jaar zou opheffen.
Begin deze week heeft een Nederland
se regeringsdelegatie aan de EEG voor
gesteld Portugal financieel te gaan steu
nen. Aan dat punt koppelt het Neder
landse kabinet een dekolonisatiebeleid
van Portugal in Afrika. Ook de socialis
tische afvaardiging zal dit onderwerp
morgen in Lissabon ter sprake brengen.
De defensiewet is het geesteskind
van generaal Manuel Diez Alegria, de
chef van de generale staf, die alge
meen beschouwd wordt als een intel
lectueel in uniform en een man met
moderne opvattingen. Een veelzeg
gende anekdote die momenteel over
deze generaal de ronde doet, is dat
hij per post monocle’s toegestuurd
krijgt van hoopvolle bewonderaars
van generaal De Spinola.
De felle aanval in Alcazar beschul
digde het wetsvoorstel (lees: Diez
Alegria) ervan op een „sluikse ma
nier” de generale staf te willen uit
bouwen tot een instelling die niet in
naam, maar wel in de praktijk, een
SALZBURG President Nixon is vanmorgen om negen uur na een
verblijf van 34 uur in Salzburg, naar Cairo vertrokken. Het oponthoud in
slot Klesheim, oorspronkelijk bedoeld als rustpauze, is gisteren volledig
overschaduwd door het dreigement van Kissinger om af te treden als
minister van buitenlandse zaken, als de tegen zijn persoon gerichte cam
pagne in verband met de Watergate-affaire niet wordt stopgezet.
De Spinola zei verder, dat in de mo
derne wereld werkelijke politieke onaf
hankelijkheid slechts bestaat als zij
voortvloeit uit werkelijke zelfbeschik
king en volgens de Portugese president
kan zelfbeschikking slechts mogelijk zijn
in een klimaat van vrije en volmaakte
Hij verweerde zich tegen de 78 afge
vaardigden, die de linkervleugel van de
Labourpartij vormen. Zij hebben zich
bij voorbaat in een motie uitgesproken
tegen iedere „verwatering” van het pro
gramma van Labour.
Op een persconferentie in Parijs ver
klaarde Servan-Schreiber dat het leger
met steun van de UDR het had doen
voorkomen dat verdere proeven noodza
kelijk waren, zonder dat daar enige
redelijke rechtvaardiging voor was. Hij
verweet Giscard dat er geen overleg met
het kabinet was geweest.
functionering van democratische instel
lingen-
De Spinola sprak tijdens een plechtig
heid waarbij nieuwe gouverneurs van
Angola en Mozambique werden beëdigd.
In zijn rede zei De Spinola nog, dat de
eerste stap een wapenstilstandsovereen-
komst zou moeten zijn met de Afrikaan
se nationalisten, die strijd gevoerd heb
ben in Angola. Mozambique en Portu
gees Guinee voor een periode van meer
dan tien jaar.
ken uit de EEG-landen in Bonn waren
gemaakt. Dat gold met name voor het
besluit om de Europees-Amerikaanse
consultatie zowel gemeenschappelijk als
door de EEG-landen afzonderlijk te la
ten plaatshebben.
Geheel onverwacht had Kissinger gis
termiddag een geïmproviseerde perscon
ferentie bijeengeroepen, waarop hij een
kleine politieke atoombom liet ontplof
fen. Zeer geëmotioneerd en soms bijna
in tranen, eiste hij volledige rehabilitatie
door de Senaatscommissie, die hem vorig
jaar september over zijn rol bij de
installatie van de afluisterapparatuur in
het ministerie van Buitenlandse Zaken
in Washington en in het Pentagon had
gehoord. Anders zou hij de consequen
ties trekken en zijn portefeuille ter be
schikking stellen.
Voor een goed verstaander is een
half woord voldoende. De aanval in
Alcazar was getekend met het pseu
doniem „Xerxes”, waarachter zich
enkele generaals zouden verbergen die
bekend staan om hun uiterst rechtse
denkbeelden. Hun eis is duidelijk:
geef de liberale Diez Alegria „nooit,
maar dan ook nooit” direct bevel
over de strijdkrachten, maar verenig
■deze militaire macht plus nog een
politieke sleutelpost in de hand van
Die regeling zal, naar Kissingers me
ning, in de praktijk ook voldoen door de
weer verbeterde verstandhouding tussen
de Amerikanen en Westeuropeanen. Wel
liet hij merken nog altijd niet enthousi
ast te zijn over het voorgenomen overleg
van de negen met de 20 Arabische
landen. De eerste voorstellen voor dat
overleg gaan, naar minister Genscher op
de persconferentie meedeelde, binnen
enkele dagen de deur uit. De Arabieren
wordt in eerste instantie bevraagd enke
le afgevaardigden te benoemen voor het
voorbereidende werk.
Vandaar de enorme belangstelling
die nu is ontstaan voor de eerste
openbare touwtrekkerij tussen twee
duidelijk tegenovergestelde stromin
gen in de legerleiding. Het extreem
rechtse avondblad Alcazar drukte
maandag een fel commentaar af te
gen de nieuwe defensiewet die mo
menteel behandeld wordt in de Cor
tes (het „Parlement”).
caat van Nixon, James St. Clair, toegang
gevraagd tot het bewijsmateriaal op
grond waarvan een „grand jury” de
president een „niet-aangeklaagde mede
plichtige” heeft genoemd in de zaak van
het in de doofpot stoppen van de Water-
gate-inbraak. Volgens de advocaat is de
„grand jury” buiten haar boekje gegaan.
Rufino Vicente Serrano Izco werd
veroordeeld tot 42 jaar gevangenisstraf
en Jesus Maria Zabarte Arregui kreeg
33 jaar. De beide mannen werden be
schreven als leden van de guerrilla-
organisatie van de Basken, ETA.
In een gisteren gepubliceerde brief
aan senator Fulbright, de voorzitter van
de desbetreffende commissie, verzoekt
Kissinger om een nieuw onderzoek be
treffende zijn indertijd gedane verkla
ringen in te stellen. „Ik ben te allen
tijde bereid opnieuw voor de commissie
te verschijnen”, zei Kissinger opgewon
den, „maar ik heb geen enkele reden om
mijn verklaringen van toen te herroepen.
Als de kritiek niet ophoudt, dan zal ik
de consequenties moeten trekken”.
Van de staatssecretarissen zijn er twee
van de Franse taalpartij, twee van de
Vlaamse christen-demoeraten en twee
van de Vlaamse liberalen.
Michel Jobert lijkt zichzelf echter een
beetje te overschatten door te menen
dat zijn persoon en prestige onder de
brede lagen van het volk reeds nu
voldoende politieke zuigkracht zou kun
nen uitoefenen om de gaullistische-par-
tijgangers, die nog altijd 15 percent van
het electoraat vertegenwoordigen, uit de
UDR los te weken.
Wanneer president Pompidou nog en
kele jaren had kunnen blijven leven,
zou het niet onmogelijk zijn geweest dat
Jobert via het premierschap hem nog
eens op had mogen volgen. Nu Jobert
die nationale bestemming is misgelopen,
hoopt hij blijkbaar langs een andere
weg dat doel toch nog eens te kunnen
bereiken. Hij is dan ook van plan het
kamerlidmaatschap te veroveren zodra
ergens in het land een zetel vrijkomt.
BRUSSEL (ANP). Gisteravond is
toch nog de samenstelling van de nieu
we, verruimde Belgische regering be
kend gemaakt. Uit mededelingen die het
hof in Brussel heeft gedaan blijkt dat
het Rassemblement Wallon, de Waalse
taalpartij waarop de regering voortaan
ook kan steunen en waardoor ze nu ook
een meerderheid heeft in de Belgische
Kamer van Volksvertegenwoordigers,
een ministerpost en twee staatssecretari
aten heeft gekregen.
SANTANDER, SPANJE (AP).
Twee Basken zijn gisteren door een
krijgsraad in Santander veroordeeld tot
in totaal 75 jaar wegens terrorisme, in
verband met de ontvoering van een
Spaanse industrieel, die het vorige jaar
plaats vond.
Kort na de rede van De Spinola
kondigde de Portugese minister van Bui
tenlandse Zaken, Mario Soares, aan, dat
Portugal toegestemd heeft in een ver
zoek van Afrikaanse nationalisten uit
Portugees Guinee, de bestandsonderhan-
delingen morgen in Algiers voort te
zetten. De eerste ronde van deze onder-
handelingen werd in Londen gehouden
en daar zouden zij ook weer hervat
worden.
President De Spinola heeft gisteren
Portugals Afrikaanse gebieden zelfbe
schikking aangeboden, waarin, naar hij
zei, het recht op politieke onafhankelijk
heid was opgesloten.
Dit is overigens niet de eerste po
ging tot een „militaire paleisrevolu
tie”. Kort na de Portugese staatsgreep
probeerden enkele hoge militairen de
legerleiding, de regering en generaal
Franco onder druk te zetten om de
uiterst rechtse generaal Iniesta Cano,
die in mei wegens het bereiken van
de leeftijdsgrens het bevel over de
Guardia Civil moest opgeven niet op
non-actief te zetten, maar daarente
gen te promoveren liefst tot ver
vanger van Diez Alegria!
PARIJS. Frankrijks ex-minister
van Buitenlandse Zaken Michel Jobert
heeft gisteren in Parijs bekendgemaakt
dat hij van plan is een nieuwe politieke
beweging op te richten. Hij verklaarde
een „schets” voor een politieke partij te
hebben ontworpen, die zich op de lin
kervleugel van het centrum zou moeten
plaatsen.
De Britse minister van buitenlandse
zaken, James Callaghan, heeft gisteren
met klem ontkend, dat de Labourrege-
ring bij de onderhandelingen over nieu
we voorwaarden voor het Britse lid
maatschap van de Europese Gemeen
schap plotseling een 'soepeler houding
zou innemen.
diging van samenzwering in verband
met de inbraak in de praktijk van de
psychiater van Daniel Ellsberg, de man
die de inhoud van de geheime Pentagon-
documenten liet uitlekken.
Volgens rechter Gesell onthoudt presi
dent Nixon zijn voormalige raadsman
Ehrlichman het recht op een eerlijk
proces door niet zonder meer het mate
riaal beschikbaar te stellen dat voor
diens verdediging van belang kan zijn.
Het Witte Huis is slechts bereid Ehrlich
man in beperkte mate toegang te geven
tot de geluidsbanden van zijn gesprek
ken met Nixon, zijn eigen aantekeningen
en andere stukken die zich in de ambts
woning van de president bevinden.
Het was een duidelijke reactie op
de voorbereidingen die het regime al
treft met het oog op de post Franco-
politiek (deze defensiewet maakt daar
ongetwijfeld deel van uit), en op de
„Portugese waarschuwing” die in
Spanje enorme indruk heeft gemaakt
en vooral de uiterste rechtervleugel
grote haast heeft ingeblazen.
Jean-Jacques Servan-Schreiber, de
Franse radicale leider die zondag na een
ministerschap van twaalf dagen wegens
een verschil van mening over de Franse
kernproeven werd ontslagen, heeft giste
ren de militaire leiders ervan beschul
digd dat zij door druk en intimidatie
president Giscard d’Estaing hebben ge
dwongen in te stemmen met een nieuwe
reeks kernproeven.
ger in het Watergate-schandaal, Leon
Jaworski, het eens met het Witte Huis.
Volgens hem heeft Ehrlichman al meer
bewijsmateriaal overgelegd dan de wet
vereist.
Rechter Gesell heeft voor vandaag
weer een zitting van de rechtbank aan-
gekondigd om opnieuw het gevraagde
materiaal van het Witte Huis op te
eisen. Volgens rechtbankkringen kan de
rechter een hoorzitting houden om te
bepalen of Nixon moet worden aange
sproken wegens minachting voor de
rechtbank of belemmering van het werk
van de justitie.
ROME (AP). Het ziet er niet naar uit dat
Italië spoedig een nieuwe regering zal
hebben.
Gisteren lieten de socialisten weten
geen coalitie te zullen aangaan met de
christen-democraten, de partij van pre
mier Mariano Rumor wiens kabinet
maandag viel.
De socialistische minister voor de be
groting uit dat kabinet. Antonio Giolotti,
zei tot journalisten dat hij geen moge
lijkheid zag de laatste coalitie in stand
te houden, en dat het wel mogelijk is
dat de christen-democraten thans een
minderheidsregering gaan vormen.
„Het is onmogelijk om het buitenland
se politieke beleid van de Verenigde
Staten verder te voeren, als mijn geloof
waardigheid en mijn eer in twijfel wor
den getrokken”, aldus Kissinger.
Verschillende Amerikaanse bladen
hadden de afgelopen dagen betwijfeld of
Kissinger bij zijn hearing voor de Se
naatscommissie in september 1973 de
volle waarheid heeft gezegd. Kissinger
had verklaard als veiligheidsaviseur van
Nixon in de jaren 1969-*71 nooit order te
hebben gebeven om de telefoongesprek
ken van enige van zijn medewerkers af
te luisteren. Hij zou alleen dé namen
van enkele medewerkers hebben ge
noemd die toegang hadden tot geheim
materiaal dat was uitgelekt. In de ge
luidsbanden van het Witte Huis zouden
evenwel bewijzen zijn te vinden dat
Kissinger wel degelijk dergelijke orders
zou hebben gegeven.
President Nixon, die volgens Kissinger
al van tevoren op dé hoogte was ge
weest van diens dreigement om af te
treden, heeft verklaard dat Kissingers
eer niet tegen valse beschuldigingen
hoeft te worden verdedigd. Deze gevaar
lijke kruising van binnenlandse en bui
tenlandse politiek heeft gisteren in Salz
burg een zware schok teweeggebracht.
Men neemt aan dat Kissinger uitgere
kend in Salzburg met zijn dreigement is
aangekomen, om de zaak daardoor een
extra dramatisch tintje te kunnen geven.
Gisterochtend hadden president Nixon
en bondskanselier Kreisky ruim ander
half uur over de situatie in de wereld
politiek geconfereerd. Kreisky zei na af
loop dat hij een uitnodiging van de
president had aangenomen om hem in
de herfst van dit jaar in Washington te
bezoeken. Hij had na dit onderhoud met
president Nixon reden tot enig optimis
me aangaande de politieke ontwikkelin
gen, zei oe Oostenrijkse bondskanselier.
„De president voert geen politiek die
niet in overeenstemming is met die van
zijn Europese partners”.
Even onopgemerkt als bij zijn aan
komst, maandagavond, speelde zich van
ochtend ook het vertrek van Nixon af.
Van de kant van de bevolking is er
dezer dagen nauwelijks enige belangstel
ling geweest. Een liandvol maoïsten mar
cheerde dinsdag door Salzburg om voor
de „Internationale” te demonstreren.
Nog veelzeggender was het, dat
niet geprotesteerd werd tegen het
idee om één minister van Defensie
weer het bevel over alle strijdkrach
ten te geven, en daarentegen in Alca
zar de mening werd verdedigd dat
deze militaire minister tegelijkertijd
vice-voorzitter van het kabinet moest
worden.
„super-ministerie van defensie” zou
worden. (Overeenkomstig Franco’s
bekende „verdeel en heers”-methoden
heeft Spanje sinds het eind van de
burgeroorlog geen minister van De
fensie meer, maar is die sleutelpositie
opgedeeld tussen drie ministers voor
leger, vloot en luchtmacht).
De aanval in Alcazar behelsde dat
de generale staf (lees weer: Diez Ale
gria) „nooit, maar dan ook nooit”,
direct bevel over de strijdkrachten
mag uitoefenen.
collega uit Bonn, Genscher. De twee
bewindslieden brachten daar verslag
over uit in een opmerkelijke persconfe
rentie. Via een „radiolijn” konden name
lijk correspondenten in Bonn aan de
conferentie deelnemen.
Kissinger maakte gistermiddag een
uitstapje naar het Westduits-Oostenrijk-
se grensstadje Bad Reichenhall, waar hij
twee uur lang confereerde met zijn
(Van onze redactie buitenland)
STRAATSBURG-LISSABON. De
linkervleugel van het Europese Parle
ment wil streven naar samenwerking
tussen Portugal en de EEG. Morgen
zullen vier leden van de socialistische
fractie een bezoek brengen aan Lissabon.
Met regeringsleiders en Generaal De
Spinola gaan zij praten over de mogelij
ke vormen van samenwerking.
De nieuwe Westduitse minister van
buitenlandse zaken, Hans Dietrich Gen
scher, brengt zaterdag een bezoek aan
Engeland voor besprekingen met Callag
han over EEG-zaken, NAVO-ëraagstuk-
ken en andere grote internationale
vraagstukken.
In een formele verklaring waarin hij
wijst op „tegenstrijdige berichten” over
hun ontmoeting van maandag en mr.
Berkhouwers uitlatingen daarover op
een persconferentie in Straatsburg zei
hij dat dit een zaak is voor de Labour
partij.
-
HBO
