Tijd
zilverpapier verzamelen voorbij
van
Van de zender is geen afgod gemaakt
Geestelijk
Leven
1
Vergeestelijking
gedachte
van
thema
Christian Science
van
RADIO BLOEMENDAAL SINDS 1924 IN DE LUCHT
I
Hervormde synode
bespreekt ‘het geheim
van de gemeente’
De jonge kerken zitten voor op
1
1J
I
Schuld
F S
Bedenkingen
Samenwerking
I
r ft
'5
Bi
I
de tandem; de ouderen trappen mee
SATERDAG
16
JAT
w
I
i
Ds Toornvliet
-
53 JAAR
RADIO
BLOEMENDAAL
g
F
P
a
Z(
n
bf
Oorlog
De tijd van de missiekalenders en het inzamelen van zilverpapier en
snuisterijen voor de missie is al weer royaal verleden tijd. Zoals de r.k.
bisschoppen in hun nieuwste bisschoppelijke brieven zeggen: „In de ge
schiedenis van de mensheid is een nieuwe periode aangebroken. Diep in
grijpende veranderingen, die geen volk onberoerd laten, hebben daartoe
geleid. Een groot aantal ontwikkelingen zijn te noemen. In verband met
het onderwerp van deze brief (Een nieuw missionair tijdperk) wijzen wij
vooral op de dekolonisatie, op het groeiende zelfbewustzijn van de jonge
volken, op de crisis in het zendingsbesef van het westen en op de scherpt
confrontatie tussen arme en rijke landen”.
w -
F
UI
jfcöKü:/' - aL..
EEN NIEUW MISSIONAIR TIJDPERK
zo
-■
Ss&Siisii:
ri
Ds. G. TOORNVLIET
Ds. J. C. BRUSSAARD
Ds. L. J. BOEYINGA
Met het oog op de veranderingen in
deze tijd zijn er allerlei gedachten opge
komen over vernieuwing van de vormen
van gemeente-zijn. Eerst zal men de
blijvende kenmerken moeten vaststellen.
Tot die kenmerken behoren: de verkon
diging en de viering van het heil; de
onderlinge gemeenschap; de ambten en
de dienst aan de wereld.
zc
er
Pi
vi
Pi
kc
tr
til
a:
le
Ds.
het
tl
z<
n
al
H
VI
w
e<
b:
o<
ia
K
h;
Tl
zi
m
v<
ri
w
at
P<
ik
w
le
h<
w
B
d;
b«
le
oi
ir
v<
la
Z
bi
O'
O1
tl
ai
re
d<
d<
w
h<
w
al
k]
b<
De kerkdienst op de zondagmorgen is
de belangrijkste vorm van samenkomst
van de gemeente. De diepste en meest
sprekende vorm van viering van de
gemeenschap tussen God en de van Hem
vervreemde mens is de viering van het
Heilig Avondmaal.
vaak onrechtvaardig is het verleden te
veroordelen aan de hand van de scherpe
inzichten, die moderne psychologische
analyses ons nu verschaffen.
De christelijke gemeenschappen kun
nen zich niet onttrekken aan de collec
tieve schuld van hun samenleving aan
de armoede en de uitzichtloosheid van
zo’n groot deel van de mensheid en zij
beginnen dat te erkennen. Vanuit deze
overtuiging hebben de kerken, aldus het
Nederlandse episcopaat, in de ontwikke
lingslanden hun bijdragen aan de maat
schappelijke en economische vooruitgang
van de bevolking steeds meer uitgebreid.
„De jónge kerken zijn ons erkentelijk
voor deze hulpverlening, maar zij begin
nen ons daarover toch steeds kritischer
vragen te stellen. Niet alleen een paar
percent van onze welvaart, maar ook de
bronnen daarvan zullen bereikbaar moe
ten worden voor volken, die daar nu
nog nauwelijks toegang toe hebben.”
„Geen enkel aspect van ons menselijk
bestaan mag ongenoemd en ongemoeid
blijven, wanneer de kerk haar missie
volledig behartigt. Daarom: een kerk, die
de racistische politiek van de regering
aanklaagt, kiest voor de rechtelo en. Een
„Wij denken na in dit geschrift”,
staat er in, „over het geheim van de
gemeente, omdat in onze tijd er veel
bezig is te veranderen: in de traditionele
vormen van het kerkelijk leven, in het
afnemen van het meeleven met de kerk
en in bet denken over de plaats van de
kerk in de wereld”.
Vandaag 15 juni bestaat de radio-
kerk Bloemendaal vjjftig jaar. Op 15
juni 1924 klonk voor het eerst de
stem van ds. Jóh. C. Brussaard vanuit
Bloemendaal door de eigen omroepin
stallatie. Daarmee was het initiatief
van mr. J. Monnik binnen drie maan
den tot werkelijkheid gebracht: „een
radio-vèrzendstation voor hen, die of
lichamelijk verstoken zijn van kerk
bezoek of er zich geestelijk vanaf
gewend hebben”. De raad der gere
formeerde kerk in Bloemendaal had
van de minister van Waterstaat een
zendmachtiging gekregen om vanuit
de kerk van Oegistgeest had aangeno
men. Op eerste kerstdag 1948 was
radio Bloemendaal weer in de lucht.
De sterkte van de zender mocht
slechts vijftig watt bedragen (ter ver
gelijking: Hilversum I en II hebben
100.000 watt). Na vier jaar werd ds.
Koole hoogleraar van de theologische
hogeschool in Kampen.
De kerken in Afrika, Azië, Oceanië en
Latijns-Amerika hebben gerechtvaardigde
verlangens, waarmee men hier rekening
moet houden. Zij willen de band met de
oudere kerkprovincies echter niet ver
breken. Dat zou niet evangelisch, niet
katholiek en ook niet verstandig zijn. Zij
willen dat de verhouding dochterkerk-
moederkerk wordt vervangen door een
relatie, waarbij men elkaar als zuster
kerken ontmoet en elkaar als gelijkbe
rechtigde deelgenoten in de zending van
de wereldkerk collegiaal terzijde staat.
De methodistische bisschop F. Pagura
uit Costa Rica zegt over de nieuwe missi
onaire situatie: „Als u niet in staat bent
degenen, die u als verlorenen kwam
evangeliseren, lief te hebben en te
respecteren als gelijken, missionaris, ga
dan naar huis. Als u zich niet kunt
verheugen over het binnentreden tan
jonge volken en kerken in een nieuwe
periode van volwassenheid, onafhanke
lijkheid en verantwoordelijkheid ook
wanneer zij daarbij fouten maken zoals
u en uw landgenoten in het verleden
hebben gemaakt dan is het tijd om
heen te gaan”. Zo’n uitspraak kan hard
aankomen, maar wij mogen er niet aan
In zijn boodschap aan het congres in
Lyon somde Paus Paulus een aantal
bedenkingen op die tegen het missiewerk
van de voorbije periode worden ingé
bracht: bekeringsijver, die onvoldoende
eerbied toont voor de vrijheid van gods
dienst; veronachtzaming van de sociale
en culturele waarden van de jonge vol
ken en geforceerde verwestelijking van
het kerkelijk leven; te haastige doop
praktijk naast onvoldoende vorming van
de leken tot verantwoordelijke kerk
leden.De paus erkent dat deze bedenkin
gen niet altijd zonder grond zijn, maar
zegt ook, dat het erg gemakkeiijk en
door. Het missiewerk moet zich verant
woorden tegenover zich wijzigende op
vattingen over zaken als gewetensvrij
heid, de heilswaarde van niet-christelij-
ke godsdiensten en op de onvervang-
baarheid van de vormen, waarin de
Europese christenheid haar geloof leerde
beleven en overdragen.
Men verneemt in het zendingsveld een
steeds dringender eis tot samenwerking
met de andere kerken, niet alleen op het
terrein van sociaal en cultureel dienst
betoon, maar ook door een gemeen
schappelijke belijdenis van het geloof in
God en in Jezus Christus.
kerk, die het „institutioneel geweld”
aanwijst, waardoor boeren en arbeiders
in mensonwaardige omstandigheden
worden gehouden, stelt de samenleving
onder de kritiek van het evangelie en
vervult zo haar missie”.
voorbij gaan, oordelen de Nederlandse
bisschoppen. Trouwens de christenen
hebben in Europa en Noord-Amerika
een zending onder hun eigen volken,
zoals onlangs bijv, een Afrikaanse bis
schop fijntjes opmerkte.
„Vergeestelijking van gedachte” is
het hoofdonderwerp geweest van de
jaarvergadering van de Christian
Science-beweging in Boston. Het is
ook het belangrijkste thema van een
speciale reeks bijeenkomsten, die is
belegd.
De beweging kwam bijeen in het
nieuwe gebouwencomplex van de
First Church of Christ, Scientist, in
Boston, waar Dewitt John voor het
eerst optrad als voorzitter van de
raad van directeuren van de Christe
lijke Wetenschap. Meer dan 6500 le
den, onder wie vertegenwoordigers
uit Nederland, waren op de bijeen
komst aanwezig.
John betoogde, dat aan alle heden
daagse noden een behoefte aan ver
geestelijking van de gedachte ten
grondslag ligt. „Niet vernietigd mate
rialisme wil de genezing tegenhouden
en de gemeenschap onderwerpen aan
verwarring. Ieder van ons weet, dat
de toepassing van de eerlijkheid bij
ons zelf begint”. Hij zei dit aanha
kend op een uitspraak van Mary
Baker Eddy, grondlegster van de
Christian Science: „Eerlijkheid is de
geestelijke macht. Oneerlijkheid is
menselijke zwakheid, die de goddelij
ke hulp verbeurt’’. John: „Vergeeste
lijking van gedachte onthult een ge
heel nieuwe hemel en een nieuwe
aarde, hier en nu aanwezig, waarin
de mens bewapend is met geestelijke
macht, heerschappij en verstand”.
De kerkdiensten van Christian
Science worden in ons land gehouden
in de Nederlandse taal. Doorgaans
wordt de Nederlandse dienst gevolgd
door' een in het Engels. Bijeenkom
sten van Christian Science in Haar
lem (Raamsingel 36): elke zondag om
10.00 uur (Ned.) en 11.15 uur (Engels)
en woensdag 20.00 uur.
Voor de kerk, die gelooft dat zij in de
wereld een blijvende zending heeft, al
dus de bisschoppen, betekent het dat zij
zich in een geheel nieuwe missionaire
situatie bevindt. Samen met andere ker
ken in de wereld begint de christelijke
gemeenschap in Nederland, rooms-ka-
tholieken en andere christenen, zich
hiervan bewust te worden. Nieuw in
deze situatie is dat in gebieden, waar zij
tot voor kort de missies aanwezen in
tussen jonge kerken zijn ontstaan. Voor
de zending van de kerk in de wereld en
alle missionaire opgaven dragen zij
voortaan samen met de kerken hier de
verantwoordeli j kheid.
Nadenkend over „missie”, zo zeggen de
bisschoppen, moeten wij ons losmaken
van de beelden van een voorbije tijd,
omdat wij anders de eigentijdse opgaven
van de kerk maar moeilijk kunnen her
leiden tot haar blijvende missie in deze
wereld.
Nieuwe inzichten beginnen door te
breken. Het tweede Vaticaans Concilie
en de laatste zendingsconferenties van
de Wereldraad van Kerken hebben het
denken over kerk en missie sterk m
beweging gebracht. Nieuwe gedachten
over missionaire verantwoordelijkheid
zijn ook naar voren gekomen tijdens de
tweede internationale missieconferentie
in Lyon in 1972.
Voor velen is er een sfeer van ondui
delijkheid en onzekerheid ontstaan,
waarin de vroegere geestdrift voor de
missie niet zo gemakkelijk haar voort
zetting vindt in een nieuw engagement.
Een volledi .e beschrijving van de recen
te veranderingen in kerk en wereld, die
zo’n sterke weerslag hebben op het mis
siewerk en de betrokkenheid daarbij,
geven de bisschoppen uiteraard niet in
de brief. Wel sommen zij wat „hoofdmo
menten” op. Zoals: in korte tijd hebben
de koloniën van de Westerse mogend
heden bijna allemaal hun politieke zelf
standigheid verworven. Volken, staten
en culturen gaan elkaar nu in geheel
nieuwe verhoudingen ontmoeten. Binnen
de kerk breken de nieuwe geloofsinzich
ten van het tweede Vaticaans Concilie
Tijdens de
zendvergunning
Met de vier genoemde kenmerken is
het beeld van de gemeente niet volledig.
Naast fle eenheid van de gemeente moet
er ook oog zijn voor de veelheid van de
gestalten, waarin de ene gemeente zich
vertoont:'de gemeente als instituut en
als beweging; als geestelijke werkelijk
heid; in de apostolische en in de oecu
menische gestalte; de gemeente in de
leer; in actie en als maatschappelijk en
cultureel verschijnsel. Tenslotte rijst de
vraag: wat zijn de grenzen van de
gemeente!
ii|i" un>
oorlog werd de
in 1941 tijdelijk
ingetrokken door de Duitsers. Later
was er de tijdens de uitzending steeds
een Duitser aanwezig, die de radioka-
mer open en dicht maakte. Als hij te
laat kwam kon men pas halverwege
de dienst uitzenden. Op 10 oktober
1943 was het definitief afgelopen. Al
le radio’s moesten worden ingeleverd
en het had dus geen zin meer om uit
te zenden. In het voorjaar van 1944
werd de complete installatie door de
Duitsers geroofd.
Dr. J. Koole volgde na de oorlog
ds. Brussaard op, die een beroep naar
„Het geheim van de gemeente” is de
titef van een rapport, dat op 18 juni, de
tweede dag van de vergadering van de
generale synode van de Nederlandse
Hervormde Kerk zal worden behandeld.
Het rapport is afkomstig van haar raad
voor de zaken van kerk en theologie te
Driebergen.
het kerkgebouw aan de Vijverweg in
Bloemendaal zondags preken uit te
zenden. Kosten voor twee keer an
derhalf uur uitzenden: 290. De op-
een-na oudste omroeporganisatie (de
AVRO is de oudste) was tot leven
gekomen.
De begroting van de kerk liet wei
nig ruimte om een zendinstallatie te
bekostigen. Mr. Monnik zorgde er
echter persoonlijk voor, dat de eerste
kosten betaald konden worden. De
toen zestienjarige MTS-student De
Jager bouwde de eerste primitieve
zendapparatuur. Men had boven
dien het geluk, dat de scriba van de
Bloemendaalse kerkeraad Jan Tanis
zich helemaal in wilde zetten voor dit
uitzonderlijke evengelisatiewerk. Het
aantal luisteraars van Radio Bloe
mendaal nam snel in aantal toe, me
de door het feit, dat na tien jaar een
compleet nieuwe zendinstallatie van
100 watt (de helft meer dan de huidi
ge apparatuur) kon worden gebouwd
en het zendbereik groter werd. In
1938 mocht radio Bloemendaal niet
meer via de radio-distributie zenden,
omdat ds. Brussaard op forse wijze
zijn mening had gezegd over het
nationaal-socialisme. Een gerefor
meerde NSB-er nam het niet en
kreeg zijn gelijk: in de concessievoor
waarden stond: „de uitzendingen mo
gen niets bevatten dat gevaar kan
opleveren voor de veiligheid van de
staat, de openbare orde of de goede
zeden”. De dominee had kennelijk de
openbare orde in gevaar gebracht.
Radio Bloemendaal kon dus alleen
nog maar via de radio beluisterd
worden.
daal en in 1965 van de gereformeerde
kerken van Noord-Holland. Dat laat
ste betekende een aanzienlijke ver
breding van de basis van het radio-
evangelisatiewerk. Door de komst van
ds. P. Kruyswijk naar de gerefor
meerde kerk van Bloemendaal werd
het radio-werk nu „twee-delig”. Ds. J.
Roos nam de plaats van ds. Kruys
wijk in, toen deze met emeritaat ging
(in 1966). Inmiddels was PTT-deskun-
dige J. Klaassen al vele jaren de
technische man achter de schermen.
Radio Bloemendaal, de „kerk zon
der grenzen”, kwam rond het jaar
1965 negatief in het nieuws door de
moeilijkheden rond ds. Toornvliet, die
geschorst werd als radiopredikant
van de gereformeerde kerken en later
ontslagen als gereformeerd predikant.
P. Cornet, die een herdenkingsartikel
schreef in de jubileumuitgave „Radio
Bloemendaal 1924-1974” (waaraan wij
gegevens hebben ontleend), ontwijkt
de hele affaire. Hij schrijft: „Nadat
de relatie tussen ds. Toornvliet en de
Particuliere Synode in 1968 beëindigd
werd, vervult ds. Boeyinga sinds
maart 1969 de ontstane vacature”.
Ds. Boeyinga zegt bij dit jubileum:
„Er valt echt wel het een en ander te
vieren. Je zou haast kunnen zeggen,
er is in verband met radio Bloemen
daal een bepaald geheimnis. Want de
radiozender heeft niet alleen stand
gehouden tegen alle mogelijke be
dreigingen, met name in de oorlogs
tijd, ze heeft ook haar taak in deze
verstaan. Er is in geen enkel opzicht
een marchanderen geweest met de
waarheid terwille van het behoud
van de zender. Daar is van die zender
geen afgod gemaakt. Hij is altijd
dienstbaar geweest aan de zaak van
de Heer. Nu zou ik dat geheim van
de radiozender kunnen omschrijven
als van een zender, die zelf, ook
ontvanger is geweest. Met andere
woorden, er is eerst geluisterd vóór
er gesproken werd”.
En over de term radio-evangelisatie
zegt ds. Boeyinga: „Een verkondiging,
die je dagelijks confronteert met de
mens van deze tijd en zijn proble
men. En dan heel veel met die mens
die het niet meer ziet zitten. Die aan
het eind gekomen is van vele hem
geboden wegen, ook eigen gekozen
wegen. „Kerk zonder grenzen” heeft
het voorrecht ontvangen om zich in
het bijzonder tot deze mensen te
mogen richten”.
Het nieuwe gebouwencomplex van
Christian Science in Boston. Links
het 26 verdiepingen hoge administra
tiegebouw van de beweging. In het
midden het zondagsschoolgebouw,
verder de eerste kerk van het genoot
schap en het nieuwe kerkgebouw, het
uitgeversgebouw (men vervaardigt o.a.
The Christian Science Monitor) en
het collonnade-gebouw.
G. Toornvliet zette in 1956
werk van ds. Koole voort.
De taakstelling van het radiowerk
werd breder, maar was moeilijk meer
te dragen voor een gemeente als
Bloemendaal. Ds. Toornvliet werd in
1961 radio-evangelisatiepredikant van
de gereformeerde kerk van Bloemen-
De christengemeenschappen in de
voormalige missiegebieden gaan zelf ver
antwoordelijkheid dragen voor de bele
ving en de voortgaande verkondiging
van het evangelie. Hulp van missione
rende instituten is nog onontbeerlijk,
maar aldus dr. Nababan van de Indo
nesische raad van kerken wij zijn nu
in het stadium van de tandem gekomen.
De jonge kerken zitten voorop aan het
stuur. Zij die vanuit het westen naar
ons toegekomen zijn, zitten achterop en
trappen mee.
«diiiffi
■Si’wj
L
5
