GE
DE SAAIE WEVERS MOETEN WEG
Huidoverbrenging in dienst
van niertransplantatie
NFORMATIE
"1
Wat kan
I®
met gekleurd
zand doen?
DK
Met kwastenreiniger het hoekje
om
Eigen ontwerp zandstralen op ruiten
gö
L’
tips voor vrije tijd
„MET EEN STUKJE HUID KUN JE ZONDER
LEVENSGEVAAR KNUTSELEN, MET NIER NIET"
door Hans Gelijnse
Cijfers
Antistoffen
Vrijwilligers
j u Ni
197 4
1 3
Vleit
k.
t de
4
X
„Met een stukje huid kun je zon
der levensgevaar voor de patiënt
knutselen, met een nier niet”. Aan
het woord: dr. J. G. Eernisse, hoofd
van de bloedbank van het Aca
demisch Ziekenhuis in Leiden en
in die functie ook betrokken bij een
onderzoek dat zich richt op het be
strijden van afstotingsreacties die
korte of lange(re) tijd na orgaan-
transplantaties kunnen optreden.
Voor dat onderzoek werden onlangs
honderd vrijwilligers gevraagd, die
naast het regelmatig geven van
kleine hoeveelheden bloed even
tueel ook bereid moeten zijn aan
het „knutselen” mee te werken
door een stukje huid af te staan of
te ontvangen.
Voor de leek mag het begrip
transplantatie de laatste tien, vijf
tien jaar gemeengoed zijn gewor
den, medisch gezien zijn er nog pro
blemen te over. Die liggen niet op
het technische vlak; het o verplan
ten van een orgaan uit het lichaam
van de donor in dat van de ontvan
ger is, om het zo maar uit te druk
ken, een fluitje van een cent. Dr.
Eernisse: „Maar daarmee zijn we er
nog niet. Wij zoeken al jaren naar
mogelijkheden om de ernst van de
afstoting van het overgeplante or
gaan te verminderen en daardoor
naar een beperking van de be
nodigde hoeveelheid medicijnen die
de afstotingsreacties moet voor
komen”.
2*2
1 -
Deze gegevens zijn opgeslagen in
Datum handtekening.
I
rfi&i
J
1V» jLi
UDIM
217
’S)
1
islag.
as of
9
ig een
aan:
arlem
duceert
:>raak
XI
w
s van
>tuur.
De stichting Eurotransplant,
gevestigd in het Academisch
Ziekenhuis te Leiden, beschikt
over alle gegevens (bloed-, HLA-
en in de toekomst wellicht ook
MLC-groepen) van nierpatiënten.
een computer. Komt een nier van
een donor beschikbaar, dan wijst
de computer aan de hand van de
gegevens aan welke patiënt(en)
identieke bloed- en
weefselkenmerken heeft als de
donor en dus voor transplantatie
in aanmerking komt.
Aangetekend moet hierbij worden,
dat om verscheidene medische
redenen voor transplantaties alleen
nieren worden gebruikt van donors
die jonger zijn dan ongeveer
vijftig jaar.
Men kan zichzelf tot nierdonor
maken door een met de hand
geschreven verklaring te
ondertekenen, waarvan de tekst
luidt: „Ondergetekende (naam)
verklaart dat hij-zij bij zijn-haar
dood zijn-haar nieren beschikbaar
stelt voor transplantatiedoeleinden”.
Men kan bij KK glas en contactplakplastic bestellen. Dan
gaat men aan het werk. Om te beginnen moet de ruit worden
afgeplakt met het plakplastic. Over de breedte wordt het
afdekpapier losgetrokken, vervolgens drukt men het plastic
op het glas. Het gewenste patroon kan nu op de ruit worden
getekend. Wat mat moet worden wordt in het plastic uit
gesneden met een scherp mesje. Waar het plastic blijft zitten
blijft het glas na het stralen glad. Als de ruit gezandstraald
is wordt het plastic weggehaald en de ruit schoon gemaakt.
En dan ziet men zijn eigen ontwerp in het glas. Is men van
plan er iets heel bijzonders van te maken (met meerdere
diepten bijvoorbeeld) dan is het nuttig de zandstralcrs van
Krug-Kerrebijn (figuurlijk) in de arm te nemen.
ereist
bezit
in tot
zelf-
Dit zogenaamde codicil
(zie afbeelding) dient men altijd
bij zich te dragen Bovendien
moeten om later problemen te
voorkomen familieleden op de
hoogte worden gebracht van het
bestaan van deze verklaring.
Je mag aannemen dat niet iedereen een zandstraalinstal-
latie in zijn huis heeft. Toch zijn er heel wat mensen, die
wel eens een gezandstraalde ruit in een kast of op een tafel
of waar dan ook willen hebben. Het is geen onmogelijke
wens, want er is een doe-het-zelf-methode-zandstralen, dat
wil zeggen, dat men zelf de voorbereidende werkzaamheden
verricht en dat men dan naar de zandstraalafdeling van
Krug-Kerrebijn (Haarlem of Zaanstad) tijgt teneinde daar
de afbeelding naar keus in het glas te laten spuiten.
ook: Ook dit boek is een beste gids
voor degenen, die de naald als crea
tief wapen gebruiken. Na een uiteen
zetting van technieken en ontwerp-
kunst volgt weer een enorme rits van
voorbeelden, van poppen tot wand
kleden en alles wat daar tussen ligt.
Barbara Snook, een Engelse, verza
melde een formidabele rij steken
voor het borduren: in totaal 450. De
naam van haar boekje (ook uitgege
ven door Cantecleer in de Bilt) is dan
ook duidelijk: 450 steken voor crea
tief borduren”. We wisten eerlijk
gezegd niet dat er op zoveel manie
ren geborduurd kon worden. De lief
hebbers kunnen gevarieerd aan de
slag.
Dr. A. Blussé, medewerker aan het
onderzoek en contactpersoon bij het se
lecteren van de vrijwilligers: „Het snel
kunnen vaststellen van deze HLA-groe-
pen was een belangrijke stap vooruit.
Maar we hebben ontdekt dat ook andere
weefselgroepen een belangrijke rol in de
afstotingsreacties spelen. Wanneer ook
deze weefselgroepen (de MLC-groepen)
Op de voorgrond dr. Blussé („gemotiveerde vrijwilligers”) ei achter hem dr. Eer-
nisse („Wij lopen voorop”).
Stenen in allerlei kleuren bestaan
al zeer lang. Nu is er ook grint en
zand in diverse kleuren. En dan gaat
het niet om op natuurlijke kleur
gesorteerde kiezels, maar om kunst
matig gekleurd materiaal. Zo kun je
nu bijvoorbeeld groen zand krijgen
als je daar zin in hebt en rood grint.
De exploitatie- en handelsmaatschap-
pij Lieben BV in Maastricht is de
leverancier. Het procédé komt op het
volgende neer. Elk korreltje is „ge
verfd” of zo men wil omgeven met
een laagje kunsthars epikote, ontwik
keld door Shell Nederland Chemie
BV. Het gekleurde zand is kwarts-
zand (korrelgrootte van 0,1 tot 0,5
mm). Evenals het grint kan het gele
verd worden in de kleuren zwart,
rood, rose, blauw geel, wit en groen.
Door het harsmengsel wordt de kleur
vastgehecht aan zand en grint, maar
bovendien zorgt het voor een goede
houdbaarheid. Als je gaat bedenken
wat je met die kleurencombinaties
allemaal kunt doen is het voor crea
tieve geesten een grote aanwinst. Het
kan gebruikt worden voor allerlei
technieken of dat nu in de keramiek
is, in de bouwsector, voor decoratie,
voor afscheidingen, wand- en ge
velbekleding, sportaccommodaties
(springbakken), gekleurde zandvulling
van allerlei glazen of kunststofvazen.
schalen en noem maar op.
De methode van werken: het hardboard op het rechte ge
deelte vastzetten. Dan het board behandelen. Nadat de
kwastenreiniger en het water door het board zijn opgenomen,
het board voorzichtig ombuigen en met een spijker vast
zetten. Daarna de behandeling herhalen totdat men helemaal
het hoekje om is.
Dat het onderhoek van groot belang is
voor de behandeling van nierpatiënten,
blijkt wel uit de cijfers van de Nier
Stichting Nederland. Jaarlijks komen er
in ons land zon 400 nierpatiëhten bij,
terwijl maar vo«r in totaal 500 patiënten
de mogelijkheid bestaat thuis of in een
zogenoemd dialysecentrum aangesloten
te worden op een kunstnier. Ongeveer
300 van hen konen in aanmerking voor
transplantatie, wanneer een geschikte
donor is gevonden. Daarmee is de cirkel
rond: meer (geslaagde) transplantaties
betekent dat er meer kunstnieren vrij
komen en dus meer patiënten direct
behandeld kunnen worden.
Dr. Eernisse: „Het gezegde: geen twee
mensen zijn he:zelfde, gnat min of meer
ook in dit gevel op. Daarom is het van
zo groot belang dat steeds meer mensen
zich aanmelden als nierdonor. De moge
lijkheid dat jt bij een transplantatie
komt tot idenieke bloed- en weefsel
groepen en dus tot een kleinere kans op
afstoting van de nier, wordt daardoor
alleen maar gr»ter.”
Dat onderzoek (dr. Eernisse: „Wij lo
pen mee voorop in de medische wereld”)
vindt plaats in het laboratorium voor
immuno-haematologie van het AZ-Lei-
den. Het staat onder leiding van een
erkend expert in deze tak van de medi
sche wetenschap, prof. dr. J. J. van Rood.
Het onderzoek dient op dit moment
vooral de niertransplantaties, waarvan
er in ons land sinds 1966 ongeveer 200
zijn verricht. Het knelpunt bij dit soort
transplantaties is dat snel een nier
kan om te blijven functioneren maar
ongeveer 24 uur buiten het lichaam van
de donor bewaard blijven vastgesteld
moet worden of donor en ontvanger
wel dezelfde bloed- en vooral ook weef
selgroepen hebben. Is dat niet het geval,
dan zouden zich in het lichaam van de
ontvanger anti-stoffen vormen, die de
„indringer” na korte tijd afstoten.
Deze weefselgroepen, te vergelijken
met bloedgroepen maar daarvan onaf
hankelijk, bevorderen volgens prof. Van
Rood in hoge mate de kans dat een
getransplanteerd orgaan langere tijd
blijft functioneren. In het AZ-laborato-
rium zijn de laatste tien jaar op het
gebied van het herkennen van bepaalde
weefselgroenen (de zgn. HLA-groep) be
langrijke resultaten geboekt. In korte
tijd kan nu vastgesteld worden of bij
een niertransplantatie donor en ontvan
ger gelijke HLA-groepen hebben. Als
dat zo is, blijkt het lichaam van de
ontvanger de „nieuwe” nier minder snel
af te stoten. Wanneer bloed- en HLA-
groepen van donor en ontvanger die
niet aan elkaar verwant zijn dezelfde
zijn, kan een ingeplant lichaamsorgaan
soms even goed overleven en functione
ren als wanneer het werd getr; nsplan-
teerd met als donor een broer of zuster
van de patiënt met identieke bloed- en
weefselgroepen.
Soms hebben bepaalde produkten mogelijkheden, die zelfs
de makers voor verrassingen stellen. Zo is het bijvoorbeeld
met Alabastine kwastenreiniger, gemaakt om vuile verf
kwasten weer in goede conditie te brengen. Maar wat blijkt
nu? Je kunt er ook hardboard dusdanig mee bewerken, dat
je het om kan buigen. Wanneer je hardboard om een bocht
of een hoek moet werken dan was dat toch wel een levens
groot probleem. Het board zacht maken op de plaats, waar
je het wil buigen, was de goede raad. Dus werd er met water
gewerkt. Maar, zoals men weet, heeft dit soort board een
keiharde bovenlaag, die geolied is of verlijmd, zodat dat water
er nu niet bepaald één, twee drie in doordringt. Om het toch
week te maken was veel geduld en tijd nodig. Nu blijkt
echter, dat het met kwastenreiniger aanmerkelijk sneller
kan. De reiniger lost de waterafstotende laag op, waardoor
het preparaat diep in het board kan doordringen. Als dat ge
beurd is kan men met water aan de slag gaan. Het schijnt
de helft aan tijd te kosten.
(tcïIaA^Gv^ÏIa
van donor en ontvanger gelijk zijn,
neemt de ernst van de afstoting verder
af. Het gaat er in deze fase van het
onderzoek om, dat we ook de MLC-
groepen snel kunnen bepalen en meer
kennis krijgen van de invloed van deze
groepen op overleving of afstoting van
een getransplanteerd orgaan.”
Om dat te bereiken kan bij de vrijwil
ligers die zich voor het onderzoek heb
ben aangemeld, overgegaan worden tot
experimentele huidtransplantatie. Een
klein stukje opperhuid van plusminus 1
vierkante centimeter wordt getransplan
teerd van de arm van de donor naar die
van de ontvanger. Geneesmiddelen, die
overleving van dit stukje huid in zijn
vreemde omgeving moeten beïnvloeden,
worden niet toegediend. Eén tot drie
weken na de transplantatie vindt afsto
ting van het stukje huid plaats en ont
staat een korstje. Op de arm van de
ontvanger blijft een klein rond litteken
over.
Deze experimentele huidtransplanta-
ties vinden slechts plaats in het zeldza
me geval dat onder de 100 vrijwilligers
een donor en ontvanger met passende
bloed- en weefselgroepen zijn. V’anneer
door dit transplantatie-experiment het
belang van MLC-groepen blijkt en zij
snel kunnen worden vastgesteld, kan dit
in de toekomst ook gebeuren bij andere
vormen van transplantatie, bijvoorbeeld
niertransplantaties.
Anders gezegd: wanneer identieke
kenmerken van donor en ontvanger lei
den tot zo’n 20 dagen huidoverleving na
de transplantatie, is de kans dat een
overgeplante nier of een ander or
gaan ten minste één jaar en waar
schijnlijk veel langer goed functioneert
(met minder doses medicijnen en daar
door minder bijwerkingsverschijnselen)
ongeveer 95 percent. Een soort medisch
ei van Columbus, als het ware.
De moderne vrouw gaat in zekere
zin terug naar het tijdperk van de
jonkvrouw uit de riddertijd. Ze heeft
het plezier van zelf iets te maken op
het gebied van handwerk hervonden.
En de moderne vrouw heeft heel wat
meer mogelijkheden dan de Jacoba’s
van Beieren vroeger. Je hebt dat
vooral in de gaten als je weer eens
wat nieuwe handwerkboeken door
bladert. Die boeken verschijnen met
grote regelmaat en in groten getale.
Uitgeverij Cantecleer staat op de
kantelen van de handwerkerij boven
en vooraan.
In de serie Nieuwe Vormgeving
zijn twee aantrekkelijk uitgevoerde
boeken van Donald Willcox versche
nen: „Nieuwe vormgeving in weven”
en „Nieuwe vormgeving in naald
werk”. In het weefboek trekt deze
Donald (voorzichtig) van leer tegen
veel boeken over weven, die er in de
loop der jaren zijn verschenen. Hij
vindt en acht zich daarin gesterkt
door een onderzoekje onder een aan
tal wevers dat die boeken het hart
van de wever niet raken. Door tegen
stellingen te creëren probeert Donald
zijn lezers te prikkelen. Het saaie
moe<t weg. de zelfingenomeheid ook
van de wevers. Willcox heeft ander
half jaar gesnuffeld bij wevers (zo’n
vijfhonderd, vooral in Scandinavië).
Het resultaat van dat gesnuffel heeft
hij dan vastgelegd waarbij het ken
merkende is dat hij de wever creatie
ver wil zien en niet meer vastgeroest
aan oude regels. De laatste jaren is
dat meer en meer gebeurd. Van die
experimenten, nieuwe stijlen en tech
nieken verhaalt Willcox. Natuurlijk
staat het boek vol fraaie illustraties.
Het boek van dezelfde Donald
Willcox over naaldwerk begint niet
met polariserende woorden van de
auteur. Hier gaat hij meer de andere
kant op. Hij hoopt dat het bestuderen
van de traditie en het talentvolle
werk van de Scandinavische naald-
werkers (dankzij zijn boek uiteraard)
de nieuwgierigheid zal opwekken van
de naaldkunstbeoefenaars. Nu moet
gezegd worden, dat men hiervan toch
al wel op de hoogte was. Hoe dan
bij die deelnemeis aan het experiment,
op wie eventueel een huidtransplantatie
wordt uitgevoerd. Deze vrijwilligers
worden alleen gezocht in Leiden en
omgeving, omdat het om een éénmalig
experiment gaat, waarbij donor en ont
vanger regelmatig (en in een bepaalde
fase van het onderzoek zelfs iedere dag)
ter controle in het AZ aanwezig dienen
te zijn.
Dr. Blussé: .Wij zoeken de donors en
ontvangers in bingen van het Acade
misch Ziekenhuis en de medische facul
teit. Zij moeten ofwel een zeer goed
begrip van de problematiek hebben en
erin geïnteresseerd zijn, of in een bij
zondere mate gemotiveerd, doordat bij
voorbeeld een familielid nierpatiënt is.
Door zo’n huidtransplantatie loopt de
ontvanger bepaalde risico’s. Wordt hem
of haar later een bloedtransfusie toege
diend, dan bestaat de kans dat door de
gevormde anti-s:offen een transfusiere-
actie (bijvoorbeeld een kooUsreactie)
plaatsvindt. Daerom wordt het bloed
van deze ontvaiger na afloop van de.
transplantatie zorgvuldig onderzocht op
de aanwezigheid van dergelijke afweer-
stoffén. Zo nodg krijgt hij of zij een
kaart met infornatie voor de behande
lende arts.”
Alles draait dus om de anti-stoffen
die het lichaam van de ontvanger pro-
als reactie op het ingeplante
orgaan. Dat gaat bijzonder snel in zijn
werk: een stukje huid dat, "oor de
eerste keer overgeplant, na acht dagen
af gestoten wordt, verdwijnt na een kort
daarop volgende tweede transplantatie
(uiteraard tussen dezelfde donor en ont
vanger) al na vier dagen. Die anti
stoffen zullen zich ook kunnen vormen
i.
