Drielingen
JONGE GRAFISCHE ONTWERPERS:
Bewegwijzering
ANWB
van
moet beter leesbaar
worden
fikkie
Geef mijn portie
maar aan
van spaan
plaat
Amsterdam
Utrecht
Rotterdam
Hoekvan Holland
Rijswijk
zetten, doe het zelf
Krammen
behang
'.s J
tips voor vrije tijd
■b
4
Opvallend
Nieuw alfabet
Zelfklevend
om
op te schrijven
door Peter Huysman
LEKKER ETEN IN JE 1-TJE?
I
ZATERDAG
2 9
JUNI
1974
19
Ton
t
t
1
1
t
t
Het is met de „house-style” van ons grootste toeristische service-appa-
raat, de ANWB, droevig gesteld. Of om het wat huiselijker uit te drukken:
het totale grafische uiterlijk van het bedrijf, bestaande uit vignetten, beeld
merken, folders, briefhoofden en verpakkingsmateriaal, is sterk verouderd
en is dringend aan vernieuwing toe. Dit althans is de mening van acht
Haagse grafische ontwerpers, die zojuist eindexamen hebben gedaan aan
de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en hun eindexamen-
project geheel hebben gewijd aan het nieuwe uiterlijk van de ANWB.
PARIS
■KOI
T
I
1
i
s
7
curwb
r
t
GASTON GOURMET.
t
3
5
1
1
5
1
l
5
1
J
5
5
1
r
F
t
t
witte letters op een blauw front, en geen
andere kleuren.
Het idee om de eindexamenprojecten
van de AchtAndré Toet, Joop Ridder,
Marianne Vos, Bert Koenderink, Ine de
Vries, Eduard Comello, Geert Mierop en
Erik Stiphoutte wijden aan Het Nieu
we Gezicht van de ANWB is ontsproten
aan het brein van enkele Akademie-
leraren. Er werd contact gelegd met de
ANWB-directie. Maar veel enthousiasme
vier er van haar zijde niet te ontdekken.
De afgestudeerde leerlingen van de
Koninklijke Akademie hebben nu een
nieuw alfabet ontwikkeld, waarbij over-
straling en dichtlopen zo veel mogelijk
worden tegengegaan, waardoor de lees
baarheid aanzienlijk wordt vergroot. Er
is üitgegaan van het Univers-lettertype,
waarvan de letters en cijfers zijn ver
smald. Univers is al een zeer heldere
schreefloze letter. Maar hij is nog verder
verbeterd, doordat de grafici lichte inke
pingen in de aansluitpunten van de let
ters hebben aangebracht, wat bijdraagt
tot een goede leesbaarheid op grote af
stand.
Ook is in de projecten aandacht be
steed aan een verbeterd bewegwijze-
ringssysteem. Het ontbreekt volgens de
Haagse grafici op de ANWB-borden aan
korte en zakelijke informatie. Bovendien
achten zij de informatie op deze borden
esthetisch niet verantwoord. Twee van
de acht kunstenaars André Toet en Bert
Koenderink, hebben zelfs een boekje
met hun klachten en met nieuwe voor
stellen voor een betere bewegwijzering
samengesteld.
Het bord met het nieuwe lettertype van
André Toet (links) en Bert Koenderink.
Niet meer dan vijf plaatsnamen per bord,
vierkante afmeting en duidelijke pijl.
Vanuit Parijs meldt men ons iets
bijzonders op het gebied van wandbe
kleding en schrijfborden. Dit dan in
combinatie. Onder de naam Folio is
een handig Zwitsers opplakbaar
schoolbord uitgekomen. Wat is dat
precies? Folio is een geplastificeerde
film, voorzien van minuscuul kleine
kwarts-deeltjes- Men kan het als een
soort behang gebruiken, voor decora
tie dan wel ter leringe ende vermaak.
Want het aardige van deze zwarte
wandbekleding is, dat men er - als
het ware het een schoolbord - op kan
schrijven met bijv, krijt (waarbij het
niet krast en piept). Het is zelfplak-
kend. Men kan het knippen en daar
door zelf de vorm, de lengte of de
breedte bepalen. Belangrijk is uiter
aard, dat het afwasbaar is. Voor kin
derkamers is het zeer bruikbaar,
maar ook voor scholen, industrieën
(instructiewanden of mededelingsbor-
den).
Zij missen in het huidige systeem een
consequente toepassing van de borden.
Zij wijzen er op dat er sprake is van
twee soorten alfabet (het Amerikaanse
en het „stadsalfabet”), het hanteren van
verschillende kleuren, het onduidelijk
groeperen van plaatsnamen en gelijke
spatiëring (meer of minder ruimte tus
sen twee letters).
om het te bewerken met transparante
vernis of lak. Spaanplaat en dat is
een nadeel t.o.v. edelhout, dat
ofwel in het geheel niet ofwel be
trekkelijk weinig geschilderd behoeft
te worden zuigt nogal wat verf op.
Daarom is het goed een afsluitlaag
aan te brengen, bijvoorbeeld van en
blanke vernis. Op de basislaag kan
dan de afwerklaag worden aange
bracht. Bij gebruik van glanslak krijg
je ook een bijzonder effect. Omdat de
vlasspaantjes aan de oppervlakte
glanzend blijven, wordt het geheel
gemêleerd van toon.
De spaanschrootjes kunnen nor
maal op latwerk worden aangebracht.
Dit dient bij wandbetimmeringen een
onderlinge afstand te hebben van on
geveer zestig centimeter, bij plafonds
vijftig centimeter. Door de structuur
van de plaat hoeft er niet per se
verdekt gespijkerd te worden. Bij ge
bruik van spijkers met „verloren” kop
zie je praktisch niets van de nagels.
De afmetingen van de Linex-drie-
lingen: dikte 12 mm, totale breedte
19,8 cm, werkende breedte 19,2 cm,
lengte 264 cm en 122 cm. Aantal per
meter breedte 5, 21 stuks. Netto op
pervlakte van één volle drieling-
schroot: bij lengte van 264 cm: 0,5068
m2 en bij lengte van 122 cm: 0,2342
m2.
Uitgebracht door J. van Zoest BV,
Twijnstraweg 2, Lekkerkerk.
je die ene vrije hand
hard nodig, om de tex
tiel of nappa of kunst
stof vast te kunnen zet
ten.
In dit verband (die
vrije hand) zou je ook
kunnen denken aan het
bevestigen van PVC-te-
gels of zacht board te
gen het plafond. Die
PVC-tegels kun je na
tuurlijk ook lijmen,
maar met board is dat
practisch een onmoge
lijkheid. Daar zijn de
platen veel te zwaar
voor. En je moet toch
Maar vooral hebben beide grafici kri
tiek op het hanteren van het Ameri
kaanse alfabet. Door gebruik van reflec
terend materiaal of door „overstraling”
ontstaat snel het „optisch vollopen” van
letters en cijfers, hetgeen klontering met
zich meebrengt. Dit proces van het
dichtlopen van letters is uiteraard niet
bevordelijk voor de optimale leesbaar
heid van de borden.
Erik Stiphout: „We hebben wel met
de ANWB gesproken, maar men liet ons
opvallend met rust. We konden onze
gang gaan en ze zouden nog eens komen
kijken. Maar tot nu toe hebben we nog
niets van hen vernomen. Ik geloof dat ze
het lettertype dat ze nu gebruiken, best
goed vinden”.
Stiphout vindt het eigenlijk een bela
chelijke situatie dat een moderne orga
nisatie als de ANWB zo weinig zorg aan
haar „presentatie naar buiten toe” be
steedt. Hij zegt: „Ze hebben die letters
op de richtingborden ooitjaren gele
denuit Amerika gehaald. Daar volde
den ze uitstekend. Maar men vergat dat
hier de borden veel kleiner zijn, waar
door de verhoudingen zoek raakten, en
de vorm van de letters en cijfers, vooral
bij overstraling, gingen veranderen. De
ANWB heeft toen zelf wat aan de
letters veranderd: hier een beetje ver
smald, daar een beetje verbreed. Maar
het werd er niet beter op. Nog altijd
zijn de plaatsnamen onder slechte weers
omstandigheden of bij nacht door het
vollopen slecht te zien. Door het gebruik
van fluoriscerende materialen gaan de
letters als het ware branden, waardoor
de hoeken veranderen, de letters zich bij
wijze van spreken opvullen en klonte
ring ontstaat. Het alfabet dat ik nu heb
ontworpen loopt niet dicht, ook niet op
een afstand van 50 meter of verder.
Bovendien heb ik de letters op de snel
heid van het verkeer gemaakt. Dat is
ook iets waarmee de ANWB bij haar
belettering destijds geen rekening heeft
gehouden”.
Het resultaater werd dezer dagen
een expositie van gehoudenis een
bonte en indrukwekkende verzameling
van vindingrijke en esthetisch fraai
uitgevoerde exemplaren van (om slechts
enkele voorbeelden te noemen) omslagen
van ANWB-periodieken, ANWB-vignet-
ten, toeristische fotoseries, ANWB-
draagtasjes, ANWB-luciferdoosjes, affi
ches van ANWB-acties, ANWB-tissue-
doosjes, Wegenwachtvignetten, ANWB-
briefpapier, ingenieuze fotomontages,
ANWB-doosjes voor auto-onderdelen,
Wegenwacht-eendjes, ANWB-folders en
ANWB-speldjes.
Lekker eten in je Itje heet het
onlangs bij Van Dishoeck te Bussum
verschenen boek van de hand van
Ursula Groeninger en een vertaling
van Henny Fransen.
Behalve dat het een zeer onvolledig
boek is geworden (gewoon een hoop
dingen vergeten) is het ook een vrij
knullig geschrift. Maar met een ver
taald kookboek is het altijd moeilijk
om vast te stellen wddr de vergissing
is gemaakt. Al bij de schrijfster of
pas bij de vertaalster. Een oordeel
hierover moet achterwege blijven tot
dat ik het origineel „1 Portion für
1 Person” heb gelezen.
Zal ik dan maar wat voorbeelden
geven, die bij een (onverhoopte)
tweede druk zouden kunnen worden
aangevuld? In de uitrusting van de
mini-keuken mogen een vlamverdeler
of één tot twee astbestplaatjes zeker
niet vergeten worden.
Bladzijde 55: Tonijn (in olie) uit
blik. De toevoeging vergeten. Er zijn
vele soorten tonijn in allerlei sausjes,
die hier niet bedoeld zijn.
Bladzijde 56: hersenen moeten be
ter schoongemaakt worden dan in het
recept staat omschreven.
Bladzijde 79: „Doggersbank filets”
vallen onder de rubriek onpraktische
tips (was de haringen 2 tot 3 uur).
Dat gebeurt misschien in Duitsland.
Hier halen we onze haring (wel ont-
zouten maar indien gewenst niet
schoongemaakt (6 voor f 2,50 uit het
vat) op de markt. Dat is veel goedko
per.
Bladzijde 86: Oosterse schapera-
gout. Ik deer: „500 gr. goed bestor
ven schapevlees in dobbelsteentjes, 1
l’/t kop azijn; 2 theel. boter of mar
garine; 1-2 blikjes tomatenpuree; 1-2
kopjes water."
,U laat uw gasten eerst raden wat
ze eten, Niemand herkent het schape
vlees, het wordt zacht en mals en
heerlijk van smaak. Doe het vlees in
een schaal. Maak de azijn warm en
schenk hem over het vlees, laat dit
minstens een paar uur, maar liefst
een nacht staan. Laat de boter in een
Bovendien is een vaste spatiëring toe
gepast. Zij vinden dat de borden waarop
de letters staan, allemaal van hetzelfde
formaat dienen te zijn (1.80 bij 1.80 m).
Het bovenste deel moet bestemd zijn
voor eeneveneens door deze grafici
speciaal ontwikkelde duidelijke pijl, die
de richting aangeeft. Op het deel dat
overblijft, is plaats voor maximaal vijf
plaatsnamen, die allemaal „voorin lij
nen” (vanaf een zelfde punt beginnen).
Dit leidt ook weer tot een grotere over
zichtelijkheid.
Om verwarring tegen te gaan moet
per richting steeds een héél bord worden
geplaatst. De vierkante vorm maakt een
egale lichtverdeling over het hele vlak
mogelijk. Buiten de stad worden ook an
dere typen borden gebruikt: portaal bor
den die boven de weg hangen en borden
in de berm met een variable afmeting.
Alleen de strikt nodige aanduidingen van
richting en plaatsnamen moeten op de
borden worden vermeld. Kleur: alleen
hoge pan heet worden, bak het vlees
rondom bruin, doe de azijnmarinade
erbij. Roer de tomatenpuree met het
water glad en doe hem ook bij het
vlees. Laat de ragout ca. 40 minuten
op zacht vuur koken...”
Tot zover Ursula. Ik vraag me af
wat voor soort schapevlees hier wel
gebruikt moet worden? En wordt er
geen peper gebruikt, noch zout of
knoflook? Alleen maar wat azijn,
tomatenpuree en water? En maar
veertig minuten zachtjes laten ko
ken? Opnieuw: ik zou het origineel
wel eens willen zien! Het lijkt mij op
het eerste gezicht, en schapevlees
kennende, een van die typische voor
beelden van een niet door schrijfster
zelf geprobeerd gerecht.
Verder:
Bladzijde 88: Gekruide kip op haar
(mijn) manier. Van kip kun je beter
nooit het vel afhalen, om uitdrogen
van het vlees te voorkomen. Maar ja,
elk zijn meug!
Bladzijde 92: Bockworst, (typisch
Duits), moeilijk verkrijgbaar hier.
Bladzijde 94; De soepfabrikanten
brengen voorgekookte soepen op de
markt. Pakjes, blikjes en zakjes. Tot
Uw dienst, Ursula, maar zover zijn
alleenstaanden en kamerbewoners
ook al gekomen.: Ik heb in het Berner
Oberland, en óók bij de monniken,
een voortreffelijke aardappelsoep ge
geten, die beslist niet was bereid van
een rauwe aardappel in bouillon van
een blokje'.
Bladz. 104: ik verzet me tegen
bloemkool met geroosterde pinda’s.
(Maar da’s heel persoonlijk).
Bladzijde 106: Citaat: Deegwaren
moeten helemaal zacht zijn, de Italia
nen zeggen „al dente” maar er moet
nog wel wat te kauwen zijn”. Einde
citaat. Daarom zeggen die Italianen
juist „al dente’’, hetgeen zoveel wil
zeggen als „beetgaar”. Je „sprenkelt”
er na het koken ook geen koud water
over heen, je spoelt ze ordentelijk af
onder de koude kraan!
Bladzijde 112: „Sinaasappel zonder
schil”. Niemand zal de vrucht met
schil verwerken, of het zou moeten
zijn om een schotel te garneren. Be-
langrijker is de sinaasappel te ont
doen van vellen, vliezen en pitten.
Dat had hier even aangegeven moe
ten worden.
Bladzijde 115: Hollandse aspergesla
deel ik tenslotte in bij de categorie
kolder-recepten. Citaat: „20 gram
verse asperges, 1 liter water met
zout, een paar blaadjes kropsla, 1 to
maat, iyt dl zure room, 1 eetl. ci
troensap, strooikruiden, 1 theel. fijn
gehakte bieslook.”
„Schil de asperges. Snijd er de
houtachtige stukjes af. Snijd de as
perges in stukjes en kook ze in het
water met zout in 40 minuten gaar.”
Twintig gram asperges is maar heel
weinig. In de AAA-kwaliteit schat ik
het op één witte stengel. En dan zou
ik moeten geloven, dat schrijfster dit
recept zelf heeft geprobeerd? Laat
staan dat er geen groenteman is die u
20 gram asperges, of laten we het
royaal doen vandaag en voor twee
personen 40 gram rekenen, zal willen
verkopen.
De alleenstaande die zichzelf eens
wil verwennen is beter en goedkoper
af met een blikje asperges, (Formosa-
kwaliteit) waarvan wel drie slaatjes
gemaakt kunnen worden.
Ik vind dit een onbegrijpelijk re
cept in een oorspronkelijk Duits
boek. Juist onze Oosterburen kopen
als gekken onze kostelijke asperges
op tegen elke prijs, die van hen
gevraagd wordt. Niet voor niets heten
asperges in Limburg „Das Weisze
Gold aus Venlo”.
De chocolademousse tenslotte, be
schreven op de pagina’s 117 en 118 is
te dol om los te lopen. Bovendien
ontbreekt de foto op pagina 2 zoals
in het recept wordt beloofd. Het boek
begint met de inhoud op pagina 5.
Daarvoor zijn er slechts ongenum
merde titelbladen. Hoe heette dat
boek ook weer in het Duits? 1 Portion
fü 1 Person. Geef mijn portie maar
aan Fikkie!
Op het gebied van afwerking met
schrootjes is er iets aardigs op de
markt: de Linex-drielingen, een op
het eerste oog wat merkwaardige
naam, maar die is goed verklaarbaar.
Je zou het zelfs nog Siamese drielin
gen kunnen noemen. Dat Linex is
namelijk een strip spaanplaat, waarin
drie schrootjes zijn geperst van de
gangbare afmetingen, aan één stuk.
De platen zijn opgebouwd uit vlas-
pennen (negentig percent), die met
synthetische harsen (tien percent) on
der hoge druk en temperatuur zijn
gebonden. De kleine vlasspaantjes zijn,
aldus de producent, praktisch gespro
ken zuivere cellulose en bezitten een
grote chemisch^ stabiliteit. Dat alles
betekent, dat het het voordeel heeft
dat de platen niet krom trekken.
Een ander voordeel van dit materi
aal: de warmte wordt dertig percent
beter geïsoleerd dan bij houten
schroten (ook al, omdat er twee „loze
voegen” inzitten). Voorts werk je na
tuurlijk sneller, omdat je in één
klap, bij wijze van spreken dan, drie
schrootjes tegelijk aanbrengt. En de
stroken zijn licht, en dus gemakkelijk
hanteerbaar.
Het materiaal heeft, zoals alle
spaanplaat, een eigen, levende struc
tuur. Vandaar dat het verstandig is
Ook wordt de vorm van borden niet
Ideaal gevonden. Zij verschillen van
vorm: er zijn rechthoekige richtingsbor-
den met en zonder pijlpunt. Daarenboven
zijn allerlei borden erg verouderd: som
mige hebben geen lichtbakken, andere
hebben te kampen met een slechte licht
verdeling over het te verlichten vlak. De
pijlen zijn niet genormaliseerd binnen
en buiten de steden. Op de rechthoekige
borden komt soms een ANWB-vignet en
een serienummer voor, hetgeen storend
werkt. De namen op de borden zijn
soms wel, soms niet gecentreerd (niet
beginnend vanaf een denkbeeldige kant
lijn), waardoor snel opzoeken van één
naam uit vier of vijf namen bemoeilijkt
wrvrTjT
maar het materiaal bo
ven je hoofd verwer
ken. Dan is zo’n kram-
apparaat een uitkomst
van de eerste orde,
vooral omdat het goed
in de hand ligt en ge-
makkelijk te bedienen is.
Andere mogelijkhe
den: het vastheclrten
van isolatiemateriaal,
alvorens het definitieve
produkt wordt aange
bracht; het vastzetten
van gaas, folie, plastic
of textiel voor rolgor
dijnen of horren; het
vasthechten van anten
ne of electrisch draad;
het bevestigen van plas
tic bij het vervaardigen
van „stormramen” of
broeikasramen; het
aanbrengen van kast
randen; vastzetten van
decoratiemateriaal enz.
Het is duidelijk dat een
krammetje in deze ge
vallen een betere hech
ting geeft dan spijkers
en ook minder kans op
uitscheuren.
Een handig apparaat,
dat niet gloednieuw
meer is, maar waar we
toch nog eens de aan
dacht op willen vesti
gen, omdat het zo han
dig is, is de Swingline
handtacker (importeur
W. van Konijnenburg,
Elektronstraat 19, Am
sterdam), een „nietma
chine” voor doe-het-
zelf-werk met vele mo
gelijkheden. Er zijn vier
modellen, die in diverse
kramdiktes gebruikt
kunnen worden.
Het grote voordeel
van zo’n kramdraad-
pistool is, dat je een
hand vrij hebt. Met
timmeren moet je toch
altijd spijker en hamer
in de hand houden.
Vooral met het bevesti
gen van beweeglijk ma
teriaal denk maar
eens aan het overtrek
ken van een bankstel of
een stoel of een trook
hout met gordijnstof en
ga zo maar door heb
GEÉINEORMATIE
