Oosterse romantiek weer aan bod
pakkende politieke satire
kijkdichtheid
TROS hoogste
en EO laagste
KAMPERMAN
„Wim Kan alleen” weer vol
Drang naar maatschappijvernieuwing
beheerst meestal het repertoire
KLEINE TONEELGROEPEN (OOK OP STRAAT) IN OPMARS
Den Uyl en Luns geïmiteerd
Sublieme bontcouture
bij Kamperman
in Haarlem!
BONTSPECIALISTEN
IN „DE INDISCHE GRAFTEMPEL” EN „SINBADS GOUDEN REIS”
KUNST
V R IJ D A G
1974
AUGUSTUS
2
Straattoneel
A
Proloog houdt vol
l
HAARLEM Het aantal kleine
toneelgroepen is in opmars. Vele
steden, zeker de grote, herbergen
nu kleine gezelschappen, die in de
open lucht (op straat of marktplein)
maar vooral in tot theaterruimte
verbouwde panden het publiek to
neel voorschotelen. Toneel door-
den weer of de jaren van „King
Kong” en „Lost World” waren
teruggekeerd.
-
Reynaert de Vos
drenkt van vormvernieuwende ex
perimenten en in vele gevallen met
een duidelijke maatschappijvisie.
Natuurlijk bestaan er onderling
kwaliteitsverschillen, maar dat
neemt niet weg dat dè grote over
eenkomst het op het repertoire
nemen van oorspronkelijk Neder
lands werk is, waarbij zeker vaak
auteurs aan het werkproces deel
nemen en zo in samenwerking met
de acteurs een publiekgericht werk
stuk creëren.
Nachtvoorstellingen
BINNENKORT kunnen we in
de bioscopen twee oosterse avon
turenfilms verwachten die door
hun gelijktijdigheid nog niet di
rect op een bepaalde „trend”
hoeven te wijzen, maar wel aan
tonen dat er op voldoende roman
tische bezoekers gerekend kan
worden. Tussen alle geweld, de
al dan niet vrolijke ontucht en
het modern cynisme komen vrij
onverwacht de jongensboek-
romantiek van „Das Indische
Grabmal” en de verhalen van
Sinbad de Zeeman ons in de bio
scoop overvallen met hun exoti
sche paleizen, oosterse mystiek,
met pracht en praal en myste
rieuze krachten, met toverspreu
ken en duistere geesten. Het hele
arsenaal van filmtrucs, decor
bouw en gezichtsmaquillage
wordt in beide films leeggehaald
en voorwereldlijke dieren strij-
4
J
een
kon
waar nog geen gironummer
(ADVERTENTIE)
PIET RUIVENKAMP
VO-topman met de smartelijke
Het werd dus
RUP VAN WOERKOM.
Het Werktheater op straat in actie.
en
I
De modellen voor de nieuwe
modieuze bontcollectie worden
’s zomers in eigen atelier
vervaardigd.
Nu al willen wij voor u een tip
van de sluier oplichten en met
genoegen deze nieuwe
bontweelde laten zien en passen.
Ook bijzondere wensen kunnen wij
nu voor u realiseren.
Wagenweg 11 Haarlem Tel. 31 20 86
■■00 meter van Houtplein, parkeren
voor de deurl
naar
van
De dagen van „King Kong” herleven
in „Sinbad”.
Het medium, dat nu in zijn filosofieën
minder scherp op de korrel wordt geno
men dan voorheen (kastje kijken!), heeft
die mooie muur overigens wel voorgoed
omver getrokken en de verbreiding van
de plaat in honderdduizenden deed de
rest. Je kan er gewoon niet meer op
terugkomen.
een
de
ge ramp
voor is”.
De politici waren de beste stenendra
gers voor dit schilderachtige metselwerk,
dat Kan trouwens letterlijk met hoge
hoed op verricht „omdat het zo goed
betaalt”. Maar cabaret betaalt gelukkig
voor de conferencesmullers nog beter,
ondanks de dreigende verrijzenis van het
ministerie van Financiën ter zijde van
de Koninklijke Schouwburg, waar Kan
weer voor het eerst in levende lijve te
aanschouwen is sinds zijn optreden voor
de TV.
veningen houdt Toneelgroep de Appel,
onder leiding van Eric Vos, huis. Vrij
recent nog bracht de groep voor het
Holland Festival de premiere van de
produktie „Tafels”. Improvisatietoneel op
basis van ideeën van Peter van der
Linden, acteur bij dit gezelschap. Min of
meer een vervolg op het stuk „Kisten”,
waarvan het uitgangspunt was: Theater
maken vanuit improvisaties met niet
meer dan fantasie, creativiteit en acteer
talent.
Op de top 25-lijst komen voorts nog
drie afleveringen van de Berend Boude-
wijn-kwis en een aflevering van „Open
en bloot” (kijkdichteid 53 percent) voor.
Hoopvol kan ook de keuze van de
Nieuwe Komedie genoemd worden. Jaap
van der Merwe heeft voor deze groep in
haar nieuwe samenstelling de musical
„Jungle Opera” geschreven. Het gaat
hier om het aloude Reynaert-verhaal Op
z’n „Brechtiaans” geïnterpreteerd door
van der Merwe. Ook al zal het weinig
lijken op „Tehuis” (het spel met liedjes)
dat door Toneelgroep Centrum het afge
lopen seizoen op haar repertoire is geno
men. Er valt veel van te verwachten,
omdat Van der Merwe er toen al in
slaagde via Centrum veel succes te oog
sten.
„Das Indische Grabmal” houdt zich
wat dat betreft nogal rustig, het is
een film over de ontmoeting tussen
Oost en West en uit die confrontatie
kon in de tijd dat het verhaal ont
stond, niets goeds voortkomen. Thea
von Harbou schreef het verhaal dat
in 1921 door Joe May die toen een
beetje als de Duitse Cecil B. De Mille
beschouwd werd, in twee delen ver
filmd werd: „De tijger van Eschna-
pur” en „De Indische Graftempels”.
In die jaren was de film een groots
schouwspel met zijn authentieke op
namen in Brits-Indië en zijn oosterse
prins van Conrad Veidt. In de jaren
dertig toen er gebrek was aan neu
trale en toch pakkende onderwerpen
greep de UFA terug naar het werk
en gaf onze Frits van Dongen die de
knappe jeune-premier van de Neder
landse film was, de rol die Conrad
Veidt eens gespeeld had.
We krijgen nu uiteraard een nieu
were versie van het oosterse drama
te zien en wel die uit ’57 toen Fritz
Lang op verzoek van producent Ar
tur Braun na 24 jaar afwezigheid
terugkeerde naar zijn vaderland en
hij, om geen risico te nemen (en om
te laten zien, zoals hijzelf zei, dat
Fritz Lang nog altijd „geld” betekent
in Duitsland) het oude scenario van
zijn inmiddels gestorven ex-vrouw
voor zijn rentree uitkoos. Een onge
lukkige keus want het resultaat, zoals
we het nu te zien krijgen, niet in
twee delen, maar als één film van
3*/j uur, is weinig interessant, niet
bijzonder spannend en uiterst naïef.
Het verhaal gaat over een Duitse
architect (Paul Hubschmid) die de
opdracht krijgt een graf tempel te
ontwerpen voor de jong gestorven
vrouw van de maharadjah van Esch-
napur. Daarvoor begeeft hij zich naar
het vorstelijk paleis Chandra, ont-
evenveel
legde
tussen Buziau
In het algemeen trokken de TROS-
programma’s in de eerste drie maanden
van dit jaar de meeste kijkers met een
gemiddelde kijkdichtheid van 33 percent.
Voor de VARA was dat 30 percent, voor
de AVRO 29 percent, voor de VPRO en
de NOS 23 percent, voor de KRO 20
percent, voor de NCRV 19 percent en
voor de Evangelische Omroep tenslotte
slechts 4 percent.
Wim Kan heeft er zich monter door
heen geslagen in zijn bijgewerkte „Wim
Kan alleen” met fonkelende nieuwe ge
zichtspunten en actuele politieke situa
ties. Hoogtepunten waren daarin twee
trefzekere imitaties van Den Uyl en
Luns zoals zij zich plegen te gedragen in
interviews met „Den Haag Vandaag”. De
premier met zijn karakteristiek „Ik ben
blij dat u dit vraagt” en de veelzijdige
dwaalwegen die dan volgen. Onze NA-
keel-
politieke
trouwens
en
soneel staat er een aantal simulatiespe
len op het programma, die direct uit de
actualiteit zullen voortkomen.
DEN HAAG. De fans van Wim
Kan keken met meer dan de gebruike
lijke nieuwsgierigheid uit naar zijn eer
ste optreden sinds zijn feitelijk televisi-
debuut op oudejaarsavond. Want zijn
conferences leken in het laatste decenni
um op een mooie muur, waarin oude en
gebarsten stenen alert door nieuwe, gave
exemplaren werden vervangen.
moet onderweg een oosters danseresje
(Debra Paget) dk onmiddellijk de
liefde opwekt van de vorstelijke we
duwnaar. Een complot van diens
broer die het gezag wil overnemen en
de jaloezie van de maharadjah die
b t danseresje verliefd ziet worden
op de architect zijn de beide thema’s
die langdradig uitgewerkt worden in
allerlei hofintriges, vluchtpogingen
door ondergrondse tunnels en volks
opstanden. Niettemin waagt men
zich aan een reprise met in het
achterhoofd misschien de speculatieve
gedachte dat het mystieke oostep „in”
is en dat de snel wisselende smaak
van het jongere bioscoopbezoek aan
de onzin van de jaren vijftig nieuwe
aspecten ontdekt.
Maar dat gaat dan niet op voor
„Sinbad’s Golden Voyage”, die door
de keuring wonderlijk genoeg op 14
jaar en ouder is gezet, daarmee de
jeugd de enigen die nog wel plezier
zouden hebben gehad aan de avontu
ren van Sinbad, van het bezoek uit
sluitend. John Philip Law speelt in
deze film van Gordon Hessler, de
even knappe als onverschrokken zee
held die op zoek is naar een deel van
een gouden amulet er daarbij gehin
derd wordt door prins Koura van
Marabia, ook als hij aanwijzingen
krijgt dat het gezochte kleinood zich
op het verboden eiland Lemuria be
vindt. De prins beschikt over boven
natuurlijke krachten én gebruikt
voor het afluisteren van gesprekken
een vliegend aapje, een van de vele
kleine en grote monsters die het zoe
ken gecompliceerd moeten maken.
Door zijn magie brengt hij het boeg
beeld van Sinbads schip, een vrouwe-
figuur, tot leven, evenals een zes-
armerig Shivabeeld, met wie Sinbad
een moeilijk zwaardgevecht heeft. Er
komt nog een éénogige centaur op
draven en er is een veelheid aan
hindernissen op te ruimen voor Sin
bad het amulet compleet heeft en
dan de beschikking over veel geld en
macht krijgt. Ook nu weer komt
Zeer recent nog nam het Werkteater
deel aan het door Frans Lommerse van
de Toneelschuur georganiseerde straat
festival op de Grote Markt in Haarlem.
En deze Amsterdamse „Koöperatieve
Vereniging Het Werkteater” steekt ei
genlijk een ietwat boven voornoemde
groepen uit, omdat het haar maatschap
pijvisie perfect weet te associëren met
theater pur sang. Dat komt natuurlijk
door de zeer getalenteerde acteurs en
actrices die hiervan deel uitmaken, maar
niet in de laatste plaats door hun strak
ke discipline. Het Werkteater heeft op
dit moment een zomerprogramma en
brengt dit steeds drie dagen lang in acht
verschillende steden, Maastricht, Almelo,
Haarlem, Middelburg. Rotterdam. Turn
hout en Amsterdam. Op de vraag hoe de
produktieconstellatie er het volgend sei
zoen uit zal zien vertelt Hans Man In ’t
Veld: „We continueren het project „Mis
daad”, dat in samenwerking met de
Rotterdamse criminoloog professor G. P.
Hoefnagels ontstond. Daarbij ook „Bril
len Beugels” voor de kinderen en
„Toestanden”. Dit project, waar we trou
wens de Albert van Dalsumprijs voor
kregen, handelt over psychiatrie, terwijl
„Avondrood” de ouderdomsproblemen
behelst. De realisatie dat je een stuk van
je leven hebt geleefd en je er onaffe
dingen in ontdekt. Het Werkteater
kampt eigenlijk een beetje met het pro
bleem continuïteit. Er zijn al zoveel
aanvragen voor het volgend seizoen bin
nen en het creëren van nieuwe dingen.
Een zo’n nieuw element is bijvoorbeeld
de eventuele verfilming van „Toestan
den” door Thijs Chanbwski (Fabeltjes
krant, Paulus de Boskabouter). Verder
zijn we wel erg gelukkig,”
HILVERSUM (ANP) De zaterdag
avond was in het eerste kwartaal van dit
jaar nog steeds de populairste televisie
avond, ondanks het feit, dat maar een
gering aantal van de populairste pro
gramma’s op zaterdag werd uitgezonden.
De zaterdagavond haalde een gemiddelde
kijkdichtheid (voor de beide zenders sa
men) van 53 percent. Ook op maandag
en vrijdagavond werd veel gekeken:
door gemiddeld 51 percent of wel 5.1
miljoen mensen van 12 jaar en ouder.
De minste belangstelling bestond voor de
televisieprogramma’s op de woensdag
en donderdagavond. Toen bedroeg de
gemiddelde kijkdichteid resp. 38 en 35
percent.
Jaap van der Merwe: „De meeste
mensen weten het niet, maar het Rey
naert-verhaal is een en al politiek en
het verhaal met een toegevoegde kalei-
doscoop van liedjes vind je hier in terug.
De regie heeft Eric Oosthoek (familie
van Centrum-regisseur Peter Oosthoek)
en elf acteurs en actrices doen er aan
mee. Ikzelf zal trouwens naar alle waar
schijnlijkheid met mijn eigen groep het
door mij geschreven cabaret „Generale
Repetitie van een Guerillastrijder” in
oktober in de Brakke Grond in premiere
brengen.”
schrapingen en
vaagheid. Kan
snaaks verband
politicus.
Op de lijst van de 25 meest bekeken
programma’s worden zestien plaatsen in
genomen door afleveringen van „Me-
rijntje Gijzens Jeugd” en „Een mens van
goede wil”. De ranglijst wordt aange
voerd door twee afleveringen uit de
serie „Merijntje Gijzen” met elk een
kijkdichtheid van 70 percent, wat neer
komt op 7 miljoen kijkers. De voetbal
wedstrijd AjaxAC Milan werd door 6,9
miljoen mensen gevolgd, terwijl 6,6 mil
joen mensen de oudejaarsconference van
Wim Kan zagen. Dit programma kreeg
overigens wel de hoogste waardering: 88.
onderweg een beeldschone slavin het
reizend gezelschap completeren, maar
veel meer dan verschrikt en van tijd
tot tijd verliefd te kijken hoeft deze
Margiana, gespeeld door de mooie
Caroline Munro niet en dat is vol
doende.
Een film als „Sinbad” is minder het
produkt van een regisseur dan van
een producent en van een „truc”-
man. Dat was in dit geval Ray Har-
ryhausen die zijn opleiding kreeg in
de animatie-afdeling van George
Pal's „Puppetoons” en later ging sa
menwerken met producent Schneer
die nu technisch ingewikkelde films
op zijn naam heeft staan. Beiden
hebben dus hun lauweren verdiend
met het épateer-werk, warop ook de
ze „Sinbad” berust.
Jean Girault die dan ook maar ver
taald is door „Het (V)rijbewijs”, ver
wikkelingen rond een jonge echtge
noot die zijn rijbewijs niet weet te
halen en daarover zijn vrouw en
kinderen niet durft in te lichten.
„Le Charme discret de la Bourgeoi
sie” komt nog eens terug in De
Uitkijk als de door D. Ouwendijk (De
Linie) meest gewaardeerde film uit
het seizoen ’73-’74. Victoria vertoont
Orson Welles’ befaamde „Histoire Im
mortelle” met Jeanne Moreau en laat
dit bescheiden meesterwerk vooraf
gaan door Bunuel’s „Simon of the
Desert”, een voorbeeld van een per
fect gecomponeerd kunstprogramma.
In the Movies Truffaut’s „Jules et
Jim” en in het kleine theater daar
naast nog „Bof’ van Claude Faraldo.
„The Last Detail” is (ook overdag)
gebleven in Kriterion en Gordon
Douglas „Men noemt mij Mr. Tibbs”
met Sidney Pottier gaat in Alhambra
2. City I geeft een voorprmière op
vrijdag en zaterdagnacht van „Les
Valseuses”, regie Bernard Bïier, met
o.a. Jeanne Moreau.
Een en ander blijkt uit de resultaten
van het continu programma-onderzoek
televisie over het eerste kwartaal van
1974.
TWEE FILMS waarover we al uit
voerig hebben bericht, zijn deze week
in Amsterdam in première gegaan:
„The Sting” in Tuschinski en Nögge-
rath, The Conversation” in Calypso.
„The Sting”, zo zal men zich herinne
ren is een amusante gangsterfilm van
George Roy Hill die met Newman en
Redford het succesvolle Buth Cassidy
and the Sundance Kid” maakte wat
voor een opgewekte western
doorgaan. Waardoor Roy Hill met
„The Sting” een succesformule her
haalt door vijftig jaar verder te kij
ken-
„The Conversation”, winnaar van
het festival van Cannes in dit jaar, is
een meesterlijke studie door Francis
Ford Coppola („The Godfather”) van
Toneelgroep Proloog uit Eindhoven
gaat vanuit een maatschappijkritische
houding te werk met een duidelijke
marxistische visie. Ze speelt voorname
lijk voor werkende jongeren en scholen.
Een wat kortere versie van „Neus en Ko
op zoek naar het verzwegen nieuws”
staat op stapel. Hierin zijn twee kinde
ren op rondreis door Nederland en zij
vragen zich af waarom op school de
wereld zoveel mooier afgespiegeld wordt
dan hij in werkelijkheid is.
Arbeid” en
respectievelijk voor
schoolgaande jeugd.
In het Theater aan de Haven in Sche-
Dankbaar incasseerde hij trouwens de
afgelopen maand als een emotionele van
„de cup en de coup”, waardoor hem
handenvol nieuwe bouwstenen werden
aangereikt, die allemaal een plaatsje
vonden.
Voor de pauze lag het tempo in zijn
ongeëvenaarde, bijna muzikale timing
nog wat aan de lage kant, maar daarna
hervond hij weer het elan, zoals de
meester van het woord dat in zijn beste
momenten demonstreert. Formeel is het
een éénmansprogramma dat Kan nu
weer drie dagen per week in Den Haag
brengt, maar Corry Vonk staat hem
toch weer trouw ter zijde; Ru van Veen
is als muzikaal begeleider een niet te
missen steun. Frans Rühl hiep be
kwaam als interviewer.
Een duidelijk meer esthetisch karakter
had „Macbett” van de Frans-Roemeense
auteur Eugène Ionesco, naar het ko
ningsdrama „Macbeth” van William
Shakespeare. Het eerder genoemde spel
„Kisten” en „Macbeth” zullen het vol
gend seizoen worden doorgespeeld. Dat
betekent ook dat er twee stukken van
Ionesco op het repertoire komen te
staan. Ionesco bezocht namelijk het af
gelopen seizoen een voorstelling van zijn
creatie en vond daarbij zijn spel zo goed
overkomen, dat hij besloot speciaal voor
De Appel een nieuw werk te schrijven.
Was er dit seizoen onder andere solo-
toneel van The Family, Appel speelt in
de persoon van Carol Linssen „Onder het
Melkwoud” van Dylan Thomas. Gespan
nen verwachtingen gaan ook uit naar
Eric Vos’ bewerking van Molière’s „Don
Juan”. Het dient vermeld, de Haagse
Comedie zal onder regie van Joris Diels
hetzelfde stuk uitbrengen en het wordt
daarom des te interessanter.
lachen tot en met om
het rooie kabinet, maar ook internatio
naal bleef Kan ruim twee uur lang de
grote mannen van deze aarde kritisch
volgen, zoals Nixon bijvoorbeeld, „de eni-
Verder nog de „Revue der verande
ring” (begrippen als imeprialisme, gast
arbeiders en de school-werkrelatie ko
men hier aan de orde), „Maak van je
hand een vuist” (discussieprogramma
over het leger in zijn totaliteit). Speciaal
voor de werkende jongeren is er „Wat
doe je hier onder je werktijd” en
„Waarom verdedig je onze eisen niet
man!” Behalve hoe word ik wijzer van
het onderwijs”, voor onderwijzend per-
De dichter Ben Bos debuteert als to
neelschrijver met „Scholier.” Het thema
behelst de jonge mens op weg naar de
toekomst voorbij het jaar 1980 en die in
staat wprdt gesteld de maatschappij en
zichzelf ter discussie te stellen. Vanuit
dezelfde links-politieke stelling is
..Wachtkamer” van Hans Hermans. Dan
zijn er nog de projecten „Revu van de
„Discipline moet er zijn”,
werkende-
Zo was dat het geval bij The Family,
opgericht na het zo spektakelvolle se-
riestuk (ook de film werd een groot suc
ces) met de gelijkluidende titel. Lode-
wijk de Boer, oprichter van The Family
en schrijver van het stuk maakte ook
„Family in Heaven”, dat zijn voorloper
niet evenaarde. Dimitri Frenkel Franks
„As You Lijk It”, geïnspireerd op de
cineacfilm het spel houdt maar niet op,
werd een regelrechte flop. Dit in tegen
stelling tot de eenakters „Krupps Laatste
Band” en „Niet Ik” van de Franse Ier
Samuel Beckett. Ze werden gespeeld
door Gees Linnebank. Onder het brede
begrip volkstoneel - wat The Family
immers voorstaat - valt zeker de niet
van vernieuwende elementen warse Bec
kett. In het nieuwe toneelseizoen zijn
stukken te verwachten van Hugo Claus,
Cees Nooteboom en Harry Mulisch.
een beroeps-afluisteraar (Gene Hack
man) die het systeem van „bugging”
tot een perfect zij het immoreel
handwerk heeft opgevoerd, maar
tenslotte slachtoffer wordt van zijn
eigen beroep.
Een verdere verrassing deze week
is te vinden in het Rembrandtplein
Theater dat de Joodse musical „KaLa-
blan” op het programma heeft geno
men. Bij voorbaat vreest men dan bij
een dergelijke onervaren filmindus
trie dat er wel te hoog gegrepen zal
zijn, maar „Kazablan” ziet er goed
uit, heeft als achtergrond een af-
braakwijk van Jaffa, waar zich een
West Side Story-achtig intrige ech
ter zonder dramatische afloop, ont
wikkelt. Er wordt met veel ironische
humor en zelfspot en van een grote
onbevangenheid, maakt een vitale en
meeslepende indruk, waardoor men
nieuwsgierig raakt naar andere voor
beelden uit de Israëlische produktie.
In City nog „Le permis de condui-
re”, een zouteloze Franse klucht van
De sociaal-kritische toneelschrijver
Bertolt Brecht schreef lang geleden het
stuk „Baal”. Een groep acteurs en actri
ces vernoemde zich hiernaar en Toneel
groep Baal was geboren. De groep
bracht tevens „Baal” als eersteling,
waarmee vriend en vijand werden ver
rast. Hoe „Joko zijn Verjaardag Vierde"
(naar Joko’s Verjaardag van Roland To-
por) werd een minder uit de verf geko
men vervolg op „Baal”. Momenteel wor
den er ideeën uitgewerkt in samenwer
king met de jazz-musicus en componist
Willem Breuker over eêri operette-achtig
geheel ter gelegenheid van het 700-jarig
bestaan van de stad Amsterdam. De „Rit
over het Bodenmeer” van de Duitser
Peter Handke wordt gebracht onder re
gie van dezelfde Leonard Frank.
