Rensport in Nederland
dravers
schaduw
van
SUBTOPCLUB
EX-SPARTA
in
door Theo Klein
Te weinig jockeys
Hobbyist
I
ZATERDAG
27
1 O
AUGUSTUS
1974
ij*
i.
n
:he
t
len
Sluikreclame
Nieuw PSVmegental
PSV idem dito?
Haves en have-nots
ke
Compensatie
elders zoeken
en
ir
J
ttie
jk
kte
op bestelling
X.
Jockey Henk van der Kraats
fokkerij volbloeds verbeteren
:e®.
■ijf
STOPPER
it
ich
tan
„Al naar gelang de geaardheid van de bevolking ligt de verhouding
tussen draf- en rensport in elk land anders”, zegt Cees Berg, publici-
teitsehef van de Stichting Nederlandse Draf- en Rensport, „in Enge
land zijn het bijna alleen rennen, in Duitsland ligt het fifty-fifty en in
Zweden hebben bijvoorbeeld de dravers weer de overhand”. De Ne
derlanders hebben al van oudsher een voorkeur voor draverijen ge
toond. Vijfhonderd jaar geleden werd er in ons land al op die manier
gekoerst. Cees Berg: „Dat de rensport zoveel jaar nodig heeft gehad
om van de grond te komen, werd veroorzaakt door het feit dat de vol
bloeds na de Franse bezetting in de vorige eeuw altijd te exclusief
winning het
weggeef hou
over”.
Ik begrijp best dat Ajax compensa
tie zoekt voor het verlies van Cruijff
en Neeskens, maar het is de pest voor
het Nederlandse voetbal dat Ajax (en
Feyenoord en PSV) zichzelf verrijken
Want de enige reden waarom FC
Twente steeds net naast het kampi
oenschap grijpt is niet, dat het slech-
Het is dan nog maar een kleine
stap naar de speerwerper die zijn
speer „per ongeluk” in de richting
van het reclamebord van zijn sponsor
laat afdwalen (de camera, zich van
geen kwaad bewust, volgt nauwlet
tend de baan van de speer, en plof,
daar staat de speer, en over het hele
beeldscherm lezen alle kijkers: De
beste klokken maakt Horloge. Enzo
voort enz- Bedenk zelf nog betere
voorbeelden.
nog altijd weinig wedstrijden voor ren
paarden. waardoor het onmogelijk is
grote bedragen bijeen te rijden”.
h
bruikt kon worden als trekker voor de wagen. Beide
mogelijkheden bleven tot op de dag van vandaag in
zwang. In deze eeuw van mechanisatie neemt het aan
tal paardrijders zelfs onstuimig toe. „Het gewone volk”
heeft het genot van een rijzadel herontdekt. Het ge
bruik van het paard als „trekker” bleef daarentegen
tot een minimum beperkt. Vreemd genoeg maakt het
Ajax heeft nu Schrijvers van FC
Twente afhandig gemaakt, en zit ook
nog achter Notten aan, terwijl PSV
eerder dc broertjes Van de Kerkhoff
van FC Twente (de naaste concurrent
voor de tweede en derde plaats) af
troggelde, met het gevolg dat deze
haves” niet alleen zichzelf versterk
ten, maar bovendien de grootste con
current verzwakten-
De commissie Sluikreclame in Te-
levisie-uitzendingen heeft in een rap
port het geval aangehaald van een
internationaal reclamebureau, dat een
groot bedrag wilde betalen als de
wedstrijdleiding bereid was een aan
tal valse starts te organiseren, opdat
de bij de startplaatsen aan te brengen
reclame extra lang in beeld zou kun
ne blijven. Dit schijnt de commissie
„helemaal te ver” te gaan. Ik kan me
dat levendig voorstellen.
Het is verder een probleem om in
Nederland bekwame jockeys te krijgen.
Bertus Riem „In’64 werd Henk (Bij een
val met een paard beschadigde hij zijn
nekwervels) voor een half jaar uitge
schakeld. Ik heb toen uit Engeland een
vervanger moeten halen, want in Neder
land kon ik niemand krijgen. Dat is op
het ogenblik nog niet veel verbeterd”
Eigenaren van volbloeds moeten meestal
een beroep doen op buitenlandse jockeys
om hun kostbare viervoeters te kunnen
..bemannen". De NDR heeft al eens eer
der overwogen meer aan de opleiding
van Nederlandse jockeys te doen, maar
die plannen vielen in duigen, omdat de
Nederlandse jongens doorgaans te grof
gebouwd zijn. Van der Kraats: „Je moet
ongeveer tussen de 45 en 65 kilo wegen.
Wanneer je daar boven komt kan je het
wel vergeten”.
Een man te paard. Dat lijkt de meest voor de hand
liggende combinatie van Mens en Equus. Toen de mens
in de prehistorie voor het eerst het nut van deze
trouwe viervoeter ontdekte, klom hij op diens rug om
zich met een minimum aan inspanning zo snel mo
gelijk te kunnen verplaatsen. Pas later kregen onze
simpele voorouders in de gaten dat het paard ook ge-
Ik heb hier voor me de spelerslijst
van Sparta, vóór de aanvang van het
seizoen 1971-1972. Drie jaar geleden
dus. In totaal 26 spelers, die me niet
allemaal bekend voorkomen (De Bie,
Vosselman, Loggen?), maar voor het
merendeel toch spelers wier namen
enige klank hebben gekregen in Ne
derland- Ik som de klankreeks even
voor u op: Bentzon, Bosveld, Does
burg, Drijver, Eijkenbroek, Heijer-
man, Ter Horst, Jansen, Klijnjan,
Koudijzer, Kowalik, Kreuz, Kristen
sen, Van der Munnik, Pot, De Quant,
Van der Sluis, Van Staverenn, Va der
Veen, Venneker, Visser en Walbeek.
Ook zullen de achterspelers een
extra toelage krijgen als zij ervoor
zorgen dat de tegenpartij bij de rech
ter hoekvlag veel corners mag nemen
(daar staat namelijk een bord van
Oranjebitter), en als Eddy Treytel
een penalty op zijn doel krijgt, moet
hij consequent naar links uitvallen,
waarheen de bal ook geschoten
wordt, want daar, wi die hoek achter
zijn doel, staat ook weer het bord van
Oranjebitter.
Twee en twintig stuks, twee elftal
len bij wijze van spreken. Daarvan
zijn er, als ik goed geteld heb, inmid
dels 12 bij Sparta weggegaan, te we
ten Drijver, Eijkenbroek, De Quant en
Bentzon, Bosveld, Kreuz en Klijnjan,
Kowalik, Koudijzer en Kristensen,
Pot en Van der Sluis. Ik heb ze vast
in elftalformatie gezet (zo goed en zo
kwaad als dat ging) om u enigszins
een idee te geven van het verlies dat
Sparta in drie jaar tijd leed. Zet er
een redelijke keeper bij, en je kan
met dit ex-Sparta-elftal in de subtop
meedraaien
(met clubs als NEC en Go Ahead
Eagles) tot de belangrijke have-nots
die wat zijn spelerstalent betreft elk
jaar weer wat meer afkalven, terwijl
de haves” als Ajax, PSV en Feye
noord het zich kunnen veroorloven
de beste spelers elders weg te kopen.
Feyenoord troggelde Theo de Jong
van NEC af, Kreuz en Kristensen
van Sparta, Schneider van Go Ahead
Eagles, Schoenmaker van FC Den
Haag, allemaal topspelers van de
concurrentie, en wat Kristensen be
treft zelfs de spectaculairste publiek-
spelers van de dichtstbijzijnde Rot
terdamse concurrent.
ter voetbalt dan Ajax of Feyenoord,
maar omdat het (door gebrek aan
geld en toeschouwers) steeds zijn bes
te spelers moet afstaan op het mo
ment dat zij PSV-rijp of Ajax-rijp
geworden zijn.
zijn gehouden. Volbloeds waren voor de adel, het paard van de groen
teboer was een draver. De rensport kreeg bovendien later een harde
klap na het wegvallen van de toto. Omdat een volbloed nu eenmaal
duurder is, werden die het eerste door hun eigenaren weggedaan”.
Een blijvend nadeel van een volbloed is dat hij slechts door lichtge
wichten bereden kan worden. Berg: „Als iemand een volbloed koopt,
kan hij ’m alleen af en toe eens over zijn neus aaien. De eigenaar van
een draver daarentegen kan zelf zijn eigen paard gaan rijden als hij
dat wil en kan. Ook dat maakt het kopen van een draver veel aantrek-
lijker.”.
Dat de eredivisieclubs de beste spe
lers van de eerste divisieclubs wegko
pen, vind ik een normale zaak. De
beste spelers horen in de hoogste
klasse te spelen. Dat is ook niet te
vergelijken met transfers van Cruijfj
en Neeskens naar Barcelona, want
hier was Ajax de betere club en
Barcelona alleen maar de rijkere
club. Ajax had zich dit seizoen niet
moeten versterken met Schrijvers en
(misschien) Notten, maar met Mazur-
kevicz en Oblak, of met Marie en
Marinho. Ik weet we dat dit niet zo
eenvoudig is als ik het nu zeg, en
dat er ook pogingen in die richting
gedaan zijn, maar in dat geval zou
Ajax zichzelf versterkt hebben zon
der de andere Nederlandse clubs te
hebben verzwakt.
De Wassenaarse jockey heeft zeAts
nogal moeite om een acceptabel gewicht
van 55 kilo op de weegschaal te bren
gen. Daarvoor moet hij dan zijn eetge
woonte nauwkeurig aanpassen. Ondanks
het harde leven en de hoge moeilijk-
heidsfactor heeft Henk van der Kraats
nooit geen spijt gehad van zijn beslissing
om voor zijn brood in het zadel te
kruipen. „Ik heb in het begin weleens op
de sulkey gezeten, maar dat beviel me
toch minder. Ik hou ervan voluit te
gaan met een volbloed. Dat is bij een
draver niet mogelijk. Draven is eigenlijk
tegennatuurlijk. Wanneer een draver
harder wil, dan gaat hij galopperen. Ik
neem één keer per jaar deel aan een
draverij. Dat gebeurt in Gelsenkirchen.
Voor die wedstrijd nodigen de Duitsers
jockeys uit, die dan bij wijze van grap
eens achter het paard gaan zitten. Ik vind
dat voor een keer weleens leuk, al blijft
het triest dat de Nederlandse kampi-
oensjockey alleen een buitenlandse uit
nodiging krijgt wanneer hij komt om te
draven.
terwijl Sparta uit financiële nood al
leen maar zijn beste spelers kwijt
raakte, en geen kans zag er even
goede of betere remplacanten terug
te kopen- De redelijkheid gebiedt na
tuurlijk wel te zeggen dat sommige
spelers domweg uitgevoetbald waren:
óf als eredivisiespeler (Bantzon, Drij
ver, Radovic, Van Tilburg). Daar
staat tegenover, dat beide clubs ook
nog spelers kwijtraakten die zij in
1971-1972 nog niet bezaten, maar vo
rig seizoen nog wel, zoals Sadek
(Spart) en Van Esdonk (PSV).
Sparta is sinds 1971-1972 ook zijn
trainer Elek Schwartz kwijtgeraakt,
zoals PSV zijn trainer Kurt Linder
inwisselde voor Kees Rijvers. Ook bij
PSV kun je een soortgelijke aftelsom
maken. Spelers die daar in de afgelo
pen drie jaar zijn vertrokken zijn:
Sobczak, Van den Dungen, Radovic,
Dijkstra, Henning Munk Jensen, Hid
dink, Van Tilburg, Van Stippent,
Hoekema, Devrindt en Mulders. Ook
een aardig ex-elftal, al zou het geloof
ik ruimschoots verliezen van ex
Sparta. Het grote verschil tussen
Sparta en PSV is bovendien, dat PSV
welers afschafte in ruil voor betere.
door hun minder kapitaalkrachtige
concurrenten te verzwakken. Wat
komt er op die manier nog van de
competitie terecht? Er zit eigenlijk
wel iets rechtvaardigs in, dat het
rijke Ajax afgeroomd wordt door het
nóg rijkere Barcelona, zoals het semi-
rijke FC Twente (vergeleken met
clubs als NEC en Sparta) wordt afge
roomd door het rijkere Ajax. Je weet
weliswaar nooit hoe de bal rolt, maat
wel hoe het geld rolt: van rijk naar
arm, met profijt voor rijk.
Het is een vicieuze cirkel. Zolang er
weinig koersen zijn hebben eigenaars,
trainers en ook jockeys in spé vaak niet
genoeg interesse om door te gaan in
deze tak van sport. Anderzijds moeten
er voldoende volbloeds zijn wil Stichting
Nederlandse Draf- en Rensport meer
rennen op haar programma kunnen ne
men. Vroeger kwam het vaak voor dat
een ren volkomen oninteressant werd
omdat er slechts vier of vijf paarden
aan deelnamen. Die situatie is nu uitge
sloten. Momenteel komen er gemiddeld
ruim negen paarden per ren aan de
start, hetgeen inmiddels al tot een ver
hoogde belangstelling bij het publiek
heeft geleid. Een goede graadmeter
daarvoor is de omzet van de totalisator,
uit die cijfers bleek dat er nu voor trio-
weddenschappen bij rennen al meer
wordt omgezet dan bij trio’s bij drave
rijen.
Lopen bijvoorbeeld in Engeland tien
duizenden Britten uit voor de met ton
nen gedoteerde rennen, terwijl draverij
en helemaal niet in trek zijn, in de Lage
Landen vormen de volbloeds al van
oudsher het sluitstuk. Bertus Riem,
schoonvader van Van der Kraats en
eigenaar van-het entrainement waarvoor
de nationale kampioen de paarden rijdt
weet dat al sinds 1919 uit eigen erva
ring. Riem: „Ik heb de tijden nog mee
gemaakt dat we om prijzen van 125
gulden reden. Tot 1949 was het heel erg
slecht (in dat jaar werd de toto weer
gelegaliseerd, red.). Ik kon toen al
leen mijn hoofd boven water houden
omdat ik ook wat in paarden handelde.
Al had ik zelf nog zo’n goed paard, als
ik hem voor een schappelijke prijs kon
verkopen, deed ik dat. Noodgedwongen.
Vroeger waren er veel aristocraten, die
zes, zeven volbloeds hielden. Ik heb
jarenlang een graaf gehad, voor wie ik
jaarlijks zo’n tienduizend gulden mocht
besteden. Daar mocht ik nieuwe paarden
voor aankopen. Dat is er nu niet meer
bij. Eigenaren met een, twee paardjes,
daar houdt het al gauw mee op. Daar
staat tegenover dat door de toto het
prijzengeld nu veel beter is. Tot voor
een paar jaar terug verdiende ik niet
genoeg om twee stenen op elkaar te
metselen, maar door de verbeteringen
van de laatste tijd heb ik nu toch een
eigen huis kunnen kopen. Het gaat beter
met de rensport. Zo gunstig als het er<
nu uitziet heb ik het eigenlijk nog nooit
meegemaakt. Al blijf ik geloven dat je
van deze sport nooit „burgemeester” kan
worden.”
zen pal achter de startlijn heeft ge
poseerd.
Andere sporten waarbij de valse
start gepraktiseerd kan worden zijn
paardenrennen, schaatsen, wielren
nen, zwemmen en auto- en motorra
ces. Hier ligt dus nog een onafzien
baar terrein braak voor de reclame
jongens. Maar ongetwijfeld zullen zij
hun technieken niet tot de valse
starts beperken, maar ook tot subtie
lere middelen overgaan. Als straks de
shirtreclame een feit is, zal Van Ha-
negem van zijn shirtsponsor (bijvoor
beeld Oranjebitter) opdracht krijgen
een tijdje trekkebenend te blijven
liggen na een tackle. De verzorger zal
opdracht krijgen toe te snellen, zijn
tas met de naam Oranjebitter zo voor
de Kromme op de grond te zetten dat
de verontruste camera hem duidelijk
in beeld krijgt, en Van Hanegem zal
er voor dienen te zorgen dat hij
dusdanig ligt te krimpen van de pijn,
dat de naam Oranjebitter op zijn
shirt nog wel duidelijk op het scherm
komt.
Door deze tendens moeten op den
duur de eigenaars weer gestimuleerd
worden. Van der Kraats: „De fokkerij
van de volbloeds in Nederland zou ver
beterd moeten worden. Wil je het goed
doen, dan zou je een merrie moeten
laten dekken door een goeie buitenland
se hengst. Maar het dekgeld is dan al
drieduizend gulden. Daarnaast moet je
alle bijkomende kosten betalen, de
drachtige merrie moet onderhouden
worden en het duurt twee jaar voor het
veulen aan rennen deel kan nemen. Dat
komt bij elkaar op een vijftien mille. Er
zijn niet veel Nederlanders die er dat
voor over hebben. Als ze een paardje
van negen mille zo kunnen importeren,
doen ze dat liever”.
Ik zie geen kans een heel nieuw
aangekocht elftal van PSV op de
been te brengen vergeleken met 1971,
maar je komt toch een heel eind met
Van Gerwen, Krijgh, Nordqvist, Deij-
kers, Willy van de Kerkhof, René
van de Kerkhof, Quaars, Edstroem en
Dahlqvist. De winst die PSV boekte is
onmiskenbaar, al is het voor mij een
onbegrijpelijke zaak dat Van Esdonk
en Van den Dungen nu de bons
hebben gekregen. Wim van den Dun
gen is 29 jaar, wat voor een back
toch niet overbejaard mag heten (en
hij speelde in de tweede helft van de
competitie enkele uitstekende wed
strijden), en Van Esdonk is een groot,
maar naar gezegd wordt „onhandel
baar” talent, zo’n kleine blonde lang
harige jongen die (,,een garnaal heeft
óók een kop.'”) zo zijn eigen opvattin
gen heeft en niet om geld maalt.
Tja.
Desondanks ziet het er naar uit dat de
volbloeds hun rechtmatige positie naast
de dravers zullen veroveren, al gaat dat
met een slakkegang. Van der Kraats:
„Het voornaamste probleem is dat een
volbloed voor een eigenaar in Nederland
nog altijd minder interessant is dan een
draver. Een eigenaar die hier een vol
bloed koopt is eigenlijk een hobbyist,
want zou hij het voor de winst doen,
dan kon hij beter een draver kopen. In
de eerste plaats is het onderhoud van
een volbloed duurder. Hij hoeft bij de
training weliswaar minder voorgereden
te worden, maar voor het uitrijden heb
je altijd speciaal personeel nodig. Een
trainer van dravers kan bovendien
meestal meer dan één paard tegelijk
uitrijden. Dat is bij ons onmogelijk.
Daarnaast kan een draver veel vaker in
aktie komen. Wanneer een volbloed acht
tot tien maal per jaar loopt zit hij al
aan een goed gemiddelde, een renpaard -
met twintig starts is al erg goed. Boven
dien zijn er in Nederland in verhouding
Uit een en ander blijkt nog eens
overduidelijk, dat we ook in ons
voetbal te maken hebben met de
„haves” en „haves-nots”, de bezitters
en de niet-bezitters. Sparta behoort
echte „paardevolk” daar in Nederland een uitzon
dering op. De besloten groep die zich in ons land da
gelijks bezig houdt met de topsporters onder de paar
den, de volbloeds en de dravers, geven de voorkeur
aan het paard voor de tweewieler, anders gezegd aan
de draver. Diegenen die hun hart verpanden aan de
volbloeds, de renpaarden, zijn gedoemd tot een mar-
De trainer ontvangt van de winstsom
van de door hem geoefende volbloeds
tien percent. Hetgeen betekent dat Van
der Kraats in zijn laatste kampioensja
ren respectievelijk f 12.500 (’71 winstsom
125.000). ƒ10.700 (’72 winstsom
107.000) en ƒ11.600 (’73 winstsom
ƒ116.000) binnenbracht. Schijntjes verge
leken bij de kapitalen die de Franse,
Amerikaanse, Engelse of Duitse jockeys
toevloeien. Schoonvader Riem: „We
wonnen vorige maand de derby. De
eerste prijs was 23 mille, dat telde aan.
Maar meestal wordt er nog gelopen voor
1500,- Daar houdt de trainer 150,-
aan over. Wanneer ik daar na de over-
traditionele rondje van
ik al bijna niets meer
ginaal bestaan, want ondanks het lichte herstel van de
laatste jaren is de rensport in Nederland nog altijd
een stiefkind. Henk van der Kraats, zesvoudig Derby-
winnaar en de laatste drie jaar nationaal titelhouder
bij de jockeys ondervindt dat nog vaak genoeg aan
den lijve. „Wanneer je als jockey eens woorden krijgt
met iemand uit de drafsport, dan is het nog altijd:
Hou je mond, want jullie moeten van ons eten”.
Helaas staat er niet in het rapport
om welk reclamebureau en welke
sport het gaat. Dankzij verbluffend
speurwerk ben ik daar toch achter
gekomen: het betrof een Zwitsers
reclame bureau en het ging om inter
nationale roeiwedstrijden. Roeiwed-
strijden zijn voor zo’n reclame-opzet-
je ideaal: Na een valse start duurt
het altijd geruime tijd dat de boten
weer startklaar liggen, en al die tijd
kan dan de strategisch opgestelde re
clame in beeld blijven. Het enige wat
niet duidelijk is, is hoe de organisatie
die valse starts had moeten organise
ren. Dan had toch op zijn minst een
roeiboot omgekocht moeten worden,
of anders de starter. Neem bijvoor
beeld de atletiek- Valse starts zijn
daar even gewoon als goede starts.
Het ligt voor een groot deel aan de
starter of er vals gestart wordt of
niet. Wacht hij te lang, dan „houden”
de startklare sprinters het niet langer
en vallen zij in het startschot, nog
vóór de trekker is overgehaald. Een
beetje handige „onhandige” starter
kan op die manier goud waard zijn
voor het reclamebureau dat zijn leu-
-w
