THEA BECKMAN KRIJGT OPNIEUW EEN GRIFFEL
Erkenning voor
Mandelsjtam
HITCHCOCK AANVAARDT
GEEN ADVIEZEN
Puccini-herdenking in Verona
Tosca als openlucht-opera geen succes
Geestelijke bijstand na film
99
99
I
iill
icrwthocHt
Sovj et-encyclopedie
Driekwart eeuw oud
Speciaal telefoonnummer
Midwinterhoorns in
werk van Andriessen
I
f'
lp
11
KUNST
AUGUSTUS
1974
2 0
DINSDAG
Teruggeflitst
(ADVERTENTIE)
a
Erkenning
SERIE A
Plaatsgebonden
SERIE B
SERIE C
Sprong in Tiber
1
I
PIANO SPELEN
MORGENAVOND
Muziekhandel
ALPHENAAR
LOS ANGELES (AP) „Ik had
nooit gedacht dat ik op deze leef
tijd nog zo hard zou werken”, zo
vertelde Alfred Hitchcock nadat hij
75 was geworden. Driekwart eeuw,
een leeftijd waarop Hitchcock het
wat rustiger aan zou moeten doen.
Van dat rustig aandoen komt echter
niets terecht.
BUNNIK. „De enige reden
waarom ik schrijf is omdat ik het
leven zo prachtig vind. Dat kun je
niet meer zeggen in boeken voor
volwassenen, die moeten tegen
woordig vol staan met ellende en
narigheid. Maar kinderboeken mo
gen positief zijn. Het is voor mij
gewoon een toevluchtsoord”.
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
DIRIGENT: ANDRÉ VANDERNOOT
Stimulans
6 vrijdagavondconcerten op
VERONA Puccini is 50 jaar geleden op 29 november 1924 in
Brussel gestorven. Dit droevige feit dient herdacht te worden zo oor
deelden de organisatoren van de „Ente Lirico dell’Arena” en „Tosca”
werd op het repertoire gezet voor 1974. De herdenking van een sterfjaar
is altijd een dankbare aangelegenheid voor een operadirectie om enkele
speciale voorstellingen aan te kondigen, die weliswaar in geen enkel op
zicht verschillen van normale opvoeringen, maar die toch de schijn hebben
zich op een bepaalde manier te onderscheiden van het gewone repertoire.
6 dinsdagavondconcerten op
6 vrijdagavondconcerten - Populaire Landenserie - op
Ki
K V F
•’’4
- WW
mW.
Kinderboeken zijn mijn toevluchtsoord
(Van onze kunstredactie)
Na het zien van „The Exorcist”, over
dacht ik, maar dat viel
Seizoen 1974-1975 - Concertgebouw - Haarlem
Gastorkest:
Radio Kamerorkest
Met „Kruistocht in spijkerbroek” heeft
Thea Beekman een heel bijzonder boek
geschreven. Het begint als een science-
wordt
waar
De hulpcentrale wordt gevestigd in
een kerk aan de Stadionweg en zal dag
en naeht bereikbaar zijn.
en dat de pogingen die in Verona wor
den ondernomen om er toch een van te
maken eigenlijk bij voorbaat gedoemd
zijn te mislukken.
De muzikale nalatenschap van Puccini
bestaat uit twaalf opera’s, waarvan er
zeven nog regelmatig gespeeld worden.
De rest van zijn oeuvre kunnen wij met
een gerust hart vergeten, want Puccini
was een opera-componist in hart en ziel
en eigenlijk had hij geen verdere aspira
ties.
THEA BECKMAN
marsmannetjes
Onze driemaandelijkse cursus be
gint weer. U kunt nog inschrijven.
Binnen drie maanden leren wij U
op muzikaal- en technisch verant
woorde wijze de grondbeginselen
van het pianospel.
U weet dan of U wel of geen aan
leg heeft voor pianospelen, en of U
het wel of niet zult leren.
bent U welkom op onze oriëntatie-
avond in ons leslokaal op de eerste
etage van ons bedrijf Kruisweg 47,
Haarlem, aanvang 20.15 uur.
KRUISWEG 47-47 - HAARLEM
Tel. 023 - 32 02 44 - 32 00 32
Dat zegt Thea Beekman, schrijfster te
Bunnik, dezer dagen onderscheiden met
een Gouden Griffel, de jaarlijkse prijs
voor het beste jeugdboek, die haar werd
toegekend voor „Kruistocht in spijker
broek”, vorig jaar verschenen bij Lemnis-
caat. Op zaterdag 19 oktober, bij het
begin van de Kinderboekenweek 1974,
zal de prijs haar in haar geboortestad
Rotterdam worden uitgereikt.
Gastdirigenten:Géza Anda, Willem van Otterloo, Jerzy Katlewicz. Otakar
Trhlik, Heinz Wallberg, Paul Hupperts
een door demonen bezeten meisje, blijken
veel mensen geestelijke bijstand nodig te
hebben. Wie nu vanaf 29 augustus in
Amsterdam het nummer 761201 draait,
kan rekenen op bijstand van een psy
choloog, arts of maatschappelijk werk
ster.
het
het
onder leiding van dirigent A. O. van
Diepen. Het is voor het eerst, voorzover
de componist bekend, dat in een symfo
nisch werk midwinterhoorns worden ge
bruikt.
Vijftig jaar geleden is niet zo ver
schrikkelijk lang het is bij wijze van
spreken „de dag van gisteren”. Er zijn
nog musici genoeg die Puccini persoon
lijk gekend hebben en het is zelfs niet
onmogelijk dat er nog mensen leven die
DEN HAAG (ANP) De componist
Jurriaan Andriessen heeft „Midwinter
Song” gereed, een symfonisch werk voor
midwinterhoorns, koor en orkest. Hij
schreef het in opdracht van de commis
sie voor het tweede lustrum van de
Technische Hogeschool Twente. De pre
mière heeft op 15 oktober plaats in de
stadhuishal van Hengelo.
Iedereen wil nu met me praten over
die 13e eeuw, maar ik ben aan een
nieuw boek begonnen en dat speelt in de
14e eeuw in de tijd van de Honderdjari
ge Oorlog. Dat was een heel andere tijd!
In die 13e eeuw leefden de mensen nog
in een geconsolideerde maatschappij,
maar in de 14e begon alles te wankelen.
En niet zo’n beetje ook. Dat was in veel
opzichten net zo’n tijd als nu”.
„Het boek speelt zich af in verschil
lende delen van Frankrijk. Op het ogen
blik zit ik in Picardië. Maar ik ben pas
in het tweede hoofdstuk. Ik heb er heel
wat voor gereisd, Frankrijk stikt letter
lijk van de middeleeuwen. Dat vind je
in Nederland nauwelijks meer”.
„Die middeleeuwen blijven me enorm
boeien. Niet om de ridders, want in
„Kruistocht in spijkerbroek” komt nau
welijks een ridder voor. Het gaat over
het volk. De moeilijkheid is: het volk
schreef geen geschiedenis. Die mensen
konden nauwelijks lezen of schrijven.
Maar ik heb wel het gevoel dat die
middeleeuwers zwaar onderschat wor
den. Zo goed als nu de gekleurde volken
onderschat worden. Ik geloof niet dat
die mensen van toen stommer waren
dan die van nu. Dat is een stokpaardje
van mij”.
„Deze week had ik hier een stel kin
deren en het was erg verrassend wat die
allemaal vroegen over dat boek. Op
bladzijde tien staat dit, maar een heel
stuk verder schrijft u dat, dat klopt niet.
En inderdaad, het was iets waar wij
allemaal overheen hadden gelezen. Ze
lezen veel kritischer, halen er iets uit
dat je er niet bewust in hebt gelegd. Het
merkwaardige is: je schrijft eigenlijk
voor marsmannetjes, voor een lezerspu
bliek dat heel anders denkt dan jij”.
Al eerder heeft Thea Beekman een
Zilveren Griffel gewonnen en ze vindt
dat dat eigenlijk veel moeilijker is dan
het winnen van een Gouden. Immers,
voor de zilveren komen ook vertaalde
boeken in aanmerking. En wat er ver
taald wordt, is het allerbeste uit het
buitenland.
fictionroman: een jongen uit onze tijd
„teruggeflitst” naar de 13e eeuw,
hij de kindrkruistocht meemaakt.
Afgezien van dit ene element zit er
volstrekt geen science-fiction in. Het is
eigenlijk gewoon een historische roman.
executie van Cavaradossi wordt voltrok
ken ligt aan de landzijde, aan de andere
zijde is de muur van de burcht door een
vrij brede kade van de Tiber gescheiden,
dus Tosca kon niet in de Tiber springen.
De scène werd veranderd, Tosca sprong
wel van de muur maar niet in de Tiber.
Een ander voorbeeld van de nauwge
zetheid van Puccini is, dat hij, terwijl
hij met de compositie van „Tosca” bezig
was, zich geen goede voorstelling kon
maken van het aanbreken van de dag in
Rome - hoewel hij slechts met moeite
afscheid kon nemen van zijn partituur,
begaf hij zich toch naar Rome om daar
het aanbreken van de dag zelf mee te
maken.
Ondanks zijn enorme opgewondenheid
en zijn hevige gevoelsuitbarstingen, bleef
Puccini een „verist” - hij wilde het
leven zelf op het toneel uitbeelden en hij
wilde geen concessies doen aan de dra
matiek. Het leven was hem al drama
tisch genoeg. Zo weigerde hij in.' te gaan
op het voorstel van zijn libretto-schrij-
vers om Cavaradossi een solo-aria te
laten zingen terwijl hij in de tweede
acte gefolterd wordt - een solo-aria, die
moest eindigen in een kwartet met Tos
ca, Spoleto en de rechter.
Deze typisch opera-achtige finale van
de tweede akte ging echter recht tegen
Puccini’s gevoel voor de werkelijkheid
in. Hij bleef bekvechten tot eindelijk de
scène veranderd werd in de veel beter
aanvaardbare vorm die wij nu kennen
namelijk dat Cavaradossi in een zij
kamer gefolterd wordt, terwijl Scarpia
in zijn cabinet tracht Tosca te verleiden.
„de meester van het detail” genoemd te
worden. Hij was niet bereid om ook
maar een haarbreed van de werkelijk
heid af te wijken.
Voordat hij een interview kon afstaan
moest hij eerst nog een script met
Ernest Lehman, die een van Hitchcocks
grootste successen „North by Northwest”
schreef, doornemen.
„Vanaf het begin van dit jaar werk ik
al aan dit script”, legt Hitchcock uit.
„Het is een zeer moeilijk scriptomdat
het gaat om twee parallel lopende ver
halen die uiteindelijk tot elkaar komen”.
Zijn nieuwe project is gebaseerd op
een roman „maar zoals gewoonlijk
volg ik de plot van de roman niet”
en heeft nog geen titel. Met plezier
vertelt hij over de ironie in het verhaal,
dat gaat over een stervende douarière,
die zoekt naar een onwettige zoon die zij
in haar jeugd had gebaard.
De zoon is niet te vinden, zo ontdek
ken de kijkers, omdat hij een ontvotrder
is. „Dit is geen mysterie, want ik maak
geen mysteries”, zegt Hitchcock, „ik ver
tel het publiek alles en dan laat ik het
raden hoe het allemaal zal aflopen.”
Veel regisseurs maken hun creaties op
het toneel. Bij Hitchcock is dat niet het
geval. Hij doet het meeste werk op zijn
kantoor in de studio van Universal.
„Mijn films worden op papier ge
maakt”, merkt hij op. „Ik zet iedere
beweging van de camera op papier,
voordat er zelfs maar wordt opgenomen.
Tegen de tijd dat ik het script af heb
wens ik dat ik de film helemaal niet
had hoeven maken." Daarna kan hij
echter uitrusten want dan doe hij niets
meer totdat de opnamen beginnen. „De
cameraman weet dan al wat ik wil-”
„Ik heb dan ook al in de kleedkamers
met de acteurs en actrices gesproken.
Alles wat we dan nog moeten doen is de
film maken”, zegt Hitchcok. „De enige
problemen waarop ik stuit zijn acteurs
die niet willen werken zoals ik het wil,
in het bijzonder degenen die dingen
willen veranderen. Dan zeg ik tegen de
mensen: doe wat je wilt, maar vergeet
De schrijfster zelf zegt er dit van:
„Toen ik aan die 13e eeuw begon, be
greep ik er niets van. Toen ik het
begreep, dacht ik: hoe moet ik het nu
aan anderen duidelijk maken. Toen ben
ik op het idee gekomen van een 20e-
eeuwse jongen. Ik liet hem het verhaal
beleven en zo legde ik de verbinding
met deze tijd”.
Aan het schrijven van het boek is
veel „bronnenonderzoek” voorafgegaan.
„Ik ben anderhalf jaar aan het studeren
geweest. Toen stond er nog geen letter
op papier. Maar toen ik begon te schrij
ven, was het boek in een half jaar
klaar”. Het schrijven zelf heeft haar in
'e ban gehouden, wat haar wel eens in
conflict heeft gebracht met haar huis
moederlijke plichten.
„Het was een ramp hoor! Ik vergat
alles, boodschappen doen, alles! Ik kreeg
van iedereen standjes. In augustus 1972
ben ik met schrijven begonnen; in fe
bruari was het klaar. Het kon meteen
naar de drukker, want de uitgever was
erg enthousiast”.
„Kruistocht in spijkerbroek” is het
achtste boek van Thea Beekman. Haar
eersteling, nu al weer 15 jaar geleden,
was een roman. Daarna schreef ze een
kinderboek. „Meer dan slecht”, oordeelt
ze nu. „Och, je groeit natuurlijk. Achte
raf heb je niet zo’n binding meer met
die boeken van vroeger”.
Vindt zij dat de Kinderboekenweek en
de Griffels een stimulans vormen voor
het kinderboek? „Beslist! Uitgevers vin
den een bekroning belangrijk. Ze gaan
dus meer op kwaliteit letten. En al die
publiciteit je kunt wel zeggen: het is
een commerciële zaak, maar het drukt
de mensen toch met hun neus op het
feit dat er goede kinderboeken zijn.”
Eén ding vindt Thea Beekman jam
mer. Tegelijk met „Kruistocht in spij
kerbroek” is een ander boek van haar
uitgekomen, „Heremijntijd wat een last
post”. En daar praat niemand over. Het
is een opgewekt boek, zonder problemen
Thea Beekman: „Het is eigenlijk één
schaterlach”.
„Iemand die allebei de boeken heeft
gelezen, zegt misschien: Verroest, is dat
van dezelfde schrijfster? Er zijn ook wel
mensen die me vragen wat ik eigenlijk
met dat boek heb bedoeld. Wel, ik heb
er niets mee bedoeld. Ik heb gewoon een
plezierig boek willen schrijven. Of mag
dat soms niet meer?”
HANS VAN STRATEN.
Het heeft lang geduurd voordat hij tot
de „groten” gerekend mocht worden,
want er waren nogal wat bezwaren
tegen zijn moderne ideeën. Wij kunnen
ons dat nauwelijks voorstellen, maar U
moet niet vergeten dat „La Bohème” bij
zijn première „afging als een gieter”.
Carlo Bersezio de muziek-criticus van
La Stampa heeft zich onsterfelijk ge
maakt door op 2 februari 1896 in de
krant te schrijven: „Het doet mij veel
pijn om het te zeggen, maar „Bohème"
is geen artistiek succes. Er zijn veel lege
plekekn in de partituur en veel is er
doodgewoon kinderlijk. Er zal geen
spoor van „Bohème” overblijven in de
geschiedenis van de opera. De componist
zal verstandig doen als hij deze opera
afschrijft als een gelegenheidsfout”. Dit
was de mening van een criticus die
Puccini niet wilde honen of benadelen,
maar die vond dat hij zijn eerlijke
mening moest weergeven „Bohème”
kwam er slecht af in 1896, maar in 1974
is het nog steeds de lievelingsopera van
miljoenen mensen.
Steeds m« groeit het besef dat Puc
cini wel deseliik tot de „groten” behoort,
ook al ’'~»ft ij geen symfonieën, piano-
concr ten of kwartetten geschreven.
Daarom is het ook goed, dat hij wel in
Verona gespeeld wordt openlucht of
i openlucht, want zijn muziek is
onsterfelijk evenals die van Verdi en
Wagner (Lohengrin, Meistersinger, Parsi
fal en Walkure werden ook in Verona
opgevoerd).
De voorstelling in de arena van Tos
ca” stond onder leiding van Nino San-
zogno, die het accent meer op de muziek
zelf legde, dan dat hij zich bekommerde
om de zangers. Raina Kabaivanska, die
de rol van Floria Tosca zon, was qua
stem en techniek tegen de moeilijkheden
van haer partij opgewassen. Gian Piero
Mastromei was een formidabele Scarpia,
maar het is een formidabele rol en hij
kon mij Jan Derksen niet doen vergeten,
die ik vorig jaar in Amsterdam zag.
J. H. MOOLENIJZER
AMSTERDAM. Gelijktijdig met
de première in Amsterdam van de film
„The Exorcist”, gaat een nieuwe „pasto
rale luisterljjn” van start. Het is een
initiatief van de Pinkstergemeente, die al
eerder plannen voor een dergelijke tele
foondienst had.
Hij was het volkomen oneens met de
toneelschrijver Victorien Sardou (auteur
van Madame Sans-Gène en van La To
sca), die vond dat Tosca van de muur
van de Engelenburcht in de Tiber moest
springen. Dat is iets onmogelijks, de
Engelenburcht ligt weliswaar aan de
Tiber, maar de binnenplaats waar de
Regisseurs en decorbouwers kunnen
niets anders doen dan de intenties van
Puccini volgen wanneer zij een „nieuwe”
Bohème of Tosca opzetten en als zij het
toch deden da kwamen zij in conflict
met de dirigent. Daarom moet ik herha
len, dat „Tosca” geen openlucht-opera is
18 olct, 22 nov, 20 dec, 24 jan, 21 febr, 21 maart
Solisten:
Albert de Klerk, Dorthy de Rooy, Kamiel d’Hooghe,
Bernard Bartelink, Simon C. Jansen, Piet Kiel - orgel,
Marilyn Tyler, Henk Smit - zang, Gerard Jarry, Bouw Lemkes
en Jeanne Vos - viool, Theo Bruins - piano,
Henk van Ulsen - voordracht, m.m.v. Haarlemse Koorunie
Abonnement 6 concerten I 25,- (e.i.) c.j.p. geldig
3 Voorstellingen Toneelgroep Centrum f 10,-
Abonnementsverkoop aan het Concertgebouw, Lange Begijnestraat 13, Haarlem, tel. 320994
Voor bespreekdata zie uitgebreide prospektus met programmagegevens, die verkrijgbaar is
hii het Concertgebouw en de administratie van het N.P.O., Lange Begijnestr. 13rd., teL 319248
Zo mogelijk doen bij de uitvoering
acht Twentse midwinterhoornblazen
mee. Het concert wordt uitgevoerd door
Drienerloos Vocaal Ensemble en
studentenorkest Musica Silvestra,
een ding niet en dat is de montageka
mer”.
Op zijn 75ste lijkt Hitchcock zijn cre
atieve kracht nog helemaal onder con
trole te hebben. Met eenstralend gezicht
weet hij te melden dat zijn laatste film
„Frenzy” 5,2 miljoen gulden heeft gekost
en 41 miljoen heeft opgebracht. Ook de
critici, die vreesden dat de kracht van
de meesterhand tanende was na een
serie films van middelmatige kwaliteit,
waren gerustgesteld.
„Hitch” heeft nooit veel aandacht aan
zijn critici besteed, zelfs niet in de tijd
dat ze over zijn genialiteit schreven. Hij
is niete het type dat adviezen ter harte
neemt, zelfs niet wanneer zo’n advies
afkomstig is van zijn oude vriend, de
filmacteur Cary Grant. In Hollywood
zien de twee vrienden elkaar nog regel
matig en Grant, die acht jaar geleden
een punt achter zijn filmcarrière zette,
waarschuwde de regisseur eens: „Je
maakt een gevangene van jezelf”.
Hitchcock, die 54 jaar geleden de film
wereld binnenstapte in zijn geboorte
land, Engeland, zegt daarop: „Ik voel me
helemaal niet als een gevangene; ik heb
ook niet het gevoel dat ik me in een
bepaalde hoek heb vastgezet. Ik doe wat
ik graag doe.”
de première van Tosca” in 1900 in
Rome hebben meegemaakt.
Het succes van een Puccini-herdenking
is bij voorbaat verzekerd, zeker in Vero
na waar Puccini direct na Verdi komt.
De laatste voorstell’ng van „Tosca” in-
Verona is alweer acht jaar geleden, dus
zal er waarschijnlijk belangstelling ge
noeg zijn, dacht ik, maar dat viel
tegen.
Het blijkt nog altijd moeilijk genoeg te
zijn om 22.000 zitplaatsen te verkopen,
bovendien waren de schitterende voor
stellingen van „Samson et Dalila” net
achter de rug en als je moet kiezen
tussen „Aïda” en „Tosca”, dan kies je
natuurlijk „Aïda”, want daar valt veel
meer in te zien en daardoor is Verona
tenslotte wereldberoemd geworden.
Daar komt nog bij dat „Tosca” een
echte theater-opera is, die zich voor het
grootste deel binnenshuis afspeelt. Het
eerste bedrijf in de kerk S. Andrea della
Valle in Rome. De tweede akte in het
Palazzo Farnese - in de kamers van
Scarpia. De derde akte op de binnen
plaats van Castel Sant’ Angelo.
„Tosca” is dus beslist geen openlucht-
opera en een opvoering in de Arena
brengt dan ook de nodige bezwaren met
zich mee. Vanaf 1900 hebben de decor
bouwers de Engelenburcht, het Palazzo
Farnese en de kerk St. Andrea della
Valle altijd letterlijk gekopieerd en nie
mand haalde het in zijn hoofd om van
deze enscenering af te wijken.
Men zou zelfs kunnen zeggen dat een
openluchtopvoering van „Tosca” volko
men in strijd is met de opvattingen van
Puccini, die voor zichzelf de eer opeiste
Puccini’s drang naar realiteit heeft het
merkwaardige gevolg gehad, dat zijn
muziek niet verplaatsbaar is naar de
concertzaal. Alle ouvertures van Mozart
en Weber, Rossini en Wagner en heel
veel voor- en tussen-spelen van Vendi
worden in de concertzalen regelmatig
gespeeld. Maar er is geen noot van
Puccini die losgeweekt kan worden van
de scène waarvoor hij geschreven is. En
terwijl in iedere opera coupures worden
gemaakt, zal geen dirigent erover den
ken om een „sprong” te maken in Tosca,
Butterfly of La Bohème er kan geen
noot gemist worden, maar er kan ook
geen situatie gewijzigd worden.
In het 15de deel van het naslagwerk
worden 48 regels tekst en een foto aan
hem gewijd. De joodse dichter die in
1891 in Warschau werd geboren en in
Sint Petersburg het tegenwoordige
Leningrad opgroeide, viel onder Sta
lin in ongenade. Hij stierf op 27 decem
ber 1938 in een kamp bij Wladiwostok.
In de encyclopedie wordt wel zijn sterf
datum genoemd, maar niet de plaats
waar en de omstandigheden waaronder
Mandelsjtam het leven liet. In het arti
kel worden ettelijke werken van hem
genoemd.
Uit het feit dat nu aandacht aan
Mandelsjtam wordt besteed, kan worden
afgeleid dat hij wellicht zal worden
gerehabiliteerd.
I okt, 5 nov, 3 dec, 7 jan., 4 febr, 4 maart
Solisten:
Hans Richter-Haaser, Daniel Wayenberg, Maria Tipo-piano,
Ruggiero Ricci, Gijsbert Beths - viool,
Susanna Mildonian - harp
Abonnement 6 'concerten f 40r (a.L) ej.p. geldig
II okt, 15 nov, 13 dec, 17 jan, 14 febr., 14 maart
Solisten:
Géza Anda, George van Renesse, Dubravka Tomsic - piano,
Jennie Veeninga, Hebe Dijkstra, Henk Smit - zang,
Vera Beths - viool, Ronald Applegate - hoorn,
Jean Decroos - violoncello
Abonnement 6 concerten 130,- (a.l.) c-i-p. geldig
MOSKOU. (DPA) De Russische
dichter Ossip Mandelsjtam die tientallen
jaren in de Sovjet-Unie is genegeerd,
heeft nu een plaats gekregen in de grote
Sovjet- encyclopedie.
X*.
S'
It.
