Brandende
Zweedse VN-militairen trekken zich niets aan van Turks bevel
autobanden
Sidon
Ford „waarschijnlijk
In midden en noord-Mozambique
kandidaat in ’76
Griekenland verloor miljarden
■f
in
POGINGEN OM
METULA TE
LICHTEN
achtergrond
Generaal Abrams ziek
„Kwikgehalte Wadden
zee wat aan de
hoge kant”
En
3
È1WKE^LaH0-ÖU1ÏENLAN0
1974
DONDERDAG
22
AUGUSTUS
Gesprek
Denktash
Nederlanders
Geen chauvinisten
Negerleiders
(Van een speciale verslaggever)
Junta
Papandreou
Schatkist
ut
(Van onze speciale verslaggever
Fred Sanders)
nt-
ans
ran
jse
2ns
»eft
Jgd
lad
lad
?ne
7ee
Ltie
>en
ee-
ATHENE In de haven van Piraeus in Griekenland zijn alle hens
aan dek. Dokwerkers doen er een extra schepje bovenop. Overdag
in de brandende zon, ’s nachts in fel schijnwerperlicht. Vrachtboten
worden vol gestouwd en zetten koers naar Cyprus, beladen met
tenten, dekens, bloedplasma, geneesmiddelen en voedsel voor bijna
200.000 ontheemde Grieks-Cyprioten.
NICOSIA. De vredesmacht
van de Verenigde Naties heeft zich
gisteren niets aangetrokken van het
Turkse bevel de havenstad Fama
gusta op de oostkust van Cyprus te
verlaten. Zweedse contingenten
bleven door de nog steeds verlaten
straten patrouilleren. De toestand
op het eiland is over het algemeen
rustig, ook al blijven de wederzijdse
beschuldigingen over begane wreed
heden een bron van spanning vor
men.
Hi
1
r
WALDHEIM
Voorzover bekend zijn er op het ogen-
Akkoord Frelimo
en Portugezen
ZO
land
Rotterdam
Militaire woordvoerders in Beira wei
gerden dit bericht te bevestigen of te
ontkennen. Het zou slechts een „offi-
ton
een
De
ran
lam
van
len.
van
een
blik nog negen Nederlanders op Cyprus-
Diplomaat Hans Wagenaar, tweede se
cretaris bij de Nederlandse ambassade in
Beiroet, bevindt zich op het eiland om
deze laatste gestranden op te vangen en
met raad en daad bij te staan.
Sinds de terugkeer van Karamanlis
hebben zich vier politieke partijen in
de openbaarheid begeven.
De vorige gouverneur-generaal, Soares
de Melo, droeg maandag de macht over
aan Ribeiro in afwachting van de beëdi
ging in Lissabon van majoor Melo Antu-
nes als het nieuwe hoofd van de junta
in Mozambique. Maar die beëdiging is
zonder nadere verklaring voor onbepaal
de tijd uitgesteld. Van bepaalde zijde is
gesteld dat er bij het overleg tussen
Portugese functionarissen en vertegen
woordigers van het Frelimo de vorige
week in Dar es Salaam grote moeilijk
heden zijn gerezen en dat majoor An tu
nes in verband hiermee niet bereid is
naar Mozambique te gaan. Verschillende
Portugese bladen geloven niet dat majoor
Antunes de leider zal worden van de
nieuwe junta in Mozambique.
Antunes zou het vertrouwen genieten
van de leiders van het Frelimo, waar
mee de Portugese regering de vorige
week in het geheim heeft onderhandeld.
De man die grote kans zou maken de al
benoemde Melo Antunes op te volgen als
hoofd van de junta in Mozambique is de
bevelhebber van de Portugese marine,
Vitor Crespo, die evenals Antunes lid is
van de beweging van de strijdkrachten.
Deze groep officieren pleegde in april
een staatsgreep in Portugal.
:te
lit
in
or
en
lij
iter-
che-
rdat
i de
ver
ren-
!>aar
lot-
in
rol-
lem
Hij
>ar-
,er-
5is-
op
in
er-
aar,
het
otal
:he-
;on-
es-
ing
:en
?a-
is
lijn
ien
ko-
id-
lil-
■an-
ou-
loor
ijn-
het
let-
het
de
op
lakt
ij na
isen
ling
om-
toen
met
ilof-
die
taan
en
sees
de
nde
*d.
41-
C.
ler-
üjk
tver
op
Hij
dag
nan
de
•en
►en
)d-
de
rol
de
de
)lf,
in
k
ras
en,
lat
;er
en
de
k-
de
►e-
iias
dan
een,
hij
van
dat
rom
an-
ins-
der
idat
ere
te
'inse
a A.
de
Ne-
1 de
>den
loeg
zie-
ge-
Het Griekse „moederland” doet wat
het kan om de nood op het eiland te
lenigen. Reders komen het miljoe
nenbedragen over de brug, ambtena
ren en arbeiders maken overuren,
zowat alle verenigingen hebben gul
bedragen afgestaan.
„Capital” en „O Seculo”, twee in Lis
sabon verschijnende kranten, lieten gis
teren weten dat de toekomstige positie
van Antunes volgens dienst eigen woor
den niet duidelijk is omschreven. De
majoor die bekend staat als een aanhan
ger van de linkervleugel in de Beweging
van de Strijdkrachten zou waarborgen
willen hebben dat hij in Mozambique
zijn eigen politiek kan voeren. Die
waarborgen zouden conservatieve groe
pen hem echter niet willen geven.
de beweging „Grieks Nieuw Links”
maar niets te maken te hebben met
de groep personen „die zich van de
naam van die beweging hebben
meestergemaakt”. De nieuwe politieke
partij beweert dat Theodorakis tot de
medeoprichters behoort.
De situatie is nog verwarder geworden
doordat de regering in Lissabon er, al
thans tot dusver, niet in geslaagd is een
nieuwe junta te vormen die Mozambique
naar de onafhankelijkheid moet leiden.
Deze heeft dinsdag, nadat Ford hem
had voorgedragen voor het vice-presi-
dentschap, gezegd te geloven dat Ford
over twee jaar gegadigde voor het presi
dentschap zal zijn.
Toen president Nixon Ford in novem
ber van vorig jaar aanzocht voor het
vice-presidentschap, zei Ford dat hij niet
van plan was zich kandidaat te stellen
voor het presidentschap. Volgens Ter-
Horst was de situatie sindsdien echter
duidelijk veranderd.
Toch wekte terHorsts mededeling eni
ge verbazing in de perszaal van het
Witte Huis, gezien het feit dat Ford pas
13 dagen president is. In antwoord op
vragen zei terHorst dat het nog te vroeg
was om te kunnen zeggen of Rockefeller
in 1976 samen met Ford de verkiezingen
zal ingaan.
WASHINGTON. (Reuter) De staf
chef van het Amerikaanse leger, gene
raal Creighton Abrams, bij wie onlangs
een door kanker aangetaste long werd
weggenomen, is gisteren in ernstige toe
stand opgenomen in het Walter Reed-
hospitaal in Washington. De 59-jarige
voormalige bevelhebber van de Ameri
kaanse strijdkrachten in Vietnam lijdt
aan trombose in het rechterbeen.
Twee van de drie mannen die eergis
teren in verband met de moord op de
Amerikaanse ambassadeur Rodger Da
vies werden gearresteerd, zijn gisteren
vrijgelaten. Een derde man, die tot de
door generaal Grivas opgerichte verzets
beweging EOKA-B zou behoren, wordt
nog door de politie vastgehouden.
mogelijke confrontatie met de Tur
ken, heeft de Griekse schatkist mil
jarden gekost.
WASHINGTON. (AFP en Reuter)
President Ford zal zich waarschijnlijk
in 1976 kandidaat stellen voor een volle
dige ambtstermen van vier jaar als
president Dit heeft de woordvoerder van
het Witte Huis, Gerald terHorst, gisteren
verklaard in antwoord op vragen over
een uitlating van Nelson Rockefeller.
De groep van negers, die allen deel
uitmaken van het Huis van Afgevaar
digden, stond op slechte voet met de
voonmalige president Nixon en was sinds
1971 niet meer in het Witte Huis ge
weest. De negers waren in het verleden
ook gekant geweest tegen Fords benoe-
Na de aanval van Palestijnse guerrilla
strijders op de Libanese stad Sidon waar
over gisteren reeds melding werd ge
maakt, werden op sommige punten in
de stad brandende autobanden achter
gelaten. De actie was bedoeld als pro
test tegen de dood van een Palestijnse
guerrillastrijder tijdens een gevecht met
Libanese politieagenten. Na een bemid-
delingsactie van Al Fatah-leider Jasser
Arafat vertrokken de guerrillastrijders
tenslotte uit Sidon.
Vandaar dat de regering-Karaman-
lis de kwestie van Griekenlands vol
waardig lidmaatschap van de EEG
bovenaan op de prioriteitenlijst heeft
geplaatst. Een mogelijke alliantie tus
sen Griekenland, Joego-Slavië en Roe
menië vooral Boekarest schijnt in
zo’n samenwerkingsvorm zeer geïnte-
Het door de Turken ontdekte massa
graf in Alodha was voor de leider van
de Turkse Cyprioten, Rauf Denktash,
aanleiding een rechtstreeks beroep te
doen op zijn oude schoolvriend, presi
dent Clerides. De voortzetting van gru
weldaden, zo verklaarde hij, zou voor
het Turkse leger aanleiding kunnen zijn
de veiligheid van de Turkse Cyprioten
die in Griekse gebieden wonen, ter plek
ke te Waarborgen.
President Ford heeft gisteren een ge
sprek gehad met zestien negers die lid
zijn van het Congres. Het gesprek ging
over nieuwe wetsvoorstellen over huis
vesting en werkloosheid.
Secretaris-generaal Waldheim heeft
gisteren verklaard dat het noodzakelijk
is de 4300 man sterke verdesmacht op
Cyprus uit te breiden om met meer
succes gewelddaden en wreedheden op
het eiland te kunnen voorkomen. Hij zei
dat de massamoord zich niet tot Alodha
heeft beperkt, maar dat er in andere
plaatsen eveneens gruweldaden hadden
plaatsgevonden. Volgens een mededeling
uit Turkse bron worden op Cyprus zes
Turkse journalisten vermist. Drie ande
ren zouden door de Griekse Cyprioten
gevangen worden gehouden.
cieus” akkoord zijn dat gesloten is door
officieren en functionarissen van het
bevrijdingsfront Frelimo. Wel gaf men
te kennen dat konvooien in de betrok
ken zones niet meer door militairen
werden begeleid.
Vertegenwoordigers van de industrie
de handel en de landbouw in Mozambique
hebben gisteren een telegram aan de
Portugese regering in Lissabon gezonden
waarin gezegd wordt dat de economische
en politieke toestand in het gebied „cha
otisch” is en aangedrongen wordt op
benoeming op korte termijn van een
krachtige en stabiele regering.
Naast de twee communistische par
tijen, waarvan er een vanuit het
buitenland opereert, zijn dit de Vere
nigde Linkse Arbeiderspartij (EDA)
onder leiderschap van Ilias Iliou en
Nieuw Grieks Links (NEA).
De inheemse communisten (KKE)
onder Charalambos Drakopoulos,
EDA en NEA hebben nog geen dui
delijk herkenbaar beleid uitgestip
peld. Vooralsnog scharen zij zich ach
ter de regering van nationale redding
in diens worsteling om Cyprus.
Het telegram werd verstuurd toen de
waarnemend gouverneur-generaal van
Mozambique, Ferro Ribeiro, en zijn staf
hun uiterste beste deden om een staking
te voorkomen van ambtenaren die sala
risverhoging eisen. Krijgen zij die, dan
zal Mozambique nog voor grotere econo
mische moeilijkheden komen te staan.
De ambtenaren willen ook het ontslag
van honderden overheidsfunctionarissen
die de vorige Portugese regering ge
steund hebben en de onmiddellijke over
dracht van de macht aan het Frelimo,
het Front voor de Bevrijding van Mo
zambique.
In het vluchtelingenkamp bij de Brit
se basis Akrotiri, Happy Valley ge
naamd, bevindt zich de Nederlander Van
Houwelingen, die nu al voor de tweede
keer in moeilijkheden is geraakt. Via
Cyprus onderweg naar Israel, kwam hij
in de eerste troebelen van eind juli
terecht werd geëvacueerd, vertrok ver
volgens uit Nederland opnieuw naar Is
rael, en wilde op de terugreis zijn op
Cyprus achtergelaten motorfiets ophalen.
Nauwelijks was hij op het eiland terug
gekeerd, of de vijandelijkheden werden
hervat.
bouwen, zelfs als de bevolking bereid
is voortaan ook de zondag maar als
werkdag te beschouwen. Zo ernstig is
de situatie in Griekenland natuurlijk
niet, maar zonder hulp vanuit het
buitenland zal ook Athene er niet in
slagen zich voorgoed uit de economi
sche problemen te werken.
„MEER TROEPEN’’
ming naar aanleiding van diens bijdra
gen in de debatten in het Huis over
wetgeving op het punt van de burger
rechten. Slechts één van de neger-leden
van het Huis van Afgevaardigden heeft
vorig jaar gestemd voor de bekrachti
ging van de aanwijzing van Ford tot
vice-president.
Ford nodigde de neger-leden van het
Huis uit naar het Witte Huis te komen
nadat de leider van de groep hem een
brief gezonden had met gelukwensen
omdat hij president geworden was.
Na afloop van het onderhoud met
Ford dat zeer vriendschappelijk geweest
was, verklaarde de woordvoerder van de
negers dat aan Ford een uitvoerig wet
gevend program zal worden aangeboden
met onder meer nieuwe maatregelen op
het terrein van de huisvesting en de
werkloosheidsbestrijding.
Melina Mercouri en Nana Mous-
kouri willen belangeloos acteren en
concerteren, en de Atheense theaters
een kleine honderd dragen
morgen hun dagopbrengst ten behoe
ve van de Cyprische vluchtelingen af.
Toch kunnen de Grieken het niet
bij sloffen, want de nood op Cyprus is
ontstellend groot. De economische
structuur op het eiland is volkomen
gewijzigd nu bijna geen enkele Cy
prioot onderdak meer heeft, de meeste
hotels door de Grieks-Cyprioten op
gegeven zijn, het Turkse invasieleger
bijna viervijfde deel van het econo
misch potentieel in bezit heeft (met
name het rijke tarwegebied, de ko
permijnen, de belangrijkste in- en
uitvoerhaven Famagusta) en de mees
te toeristische accommodaties.
Wat Griekenland zelf betreft, kan
niet verheeld worden dat het land er
economisch allerminst rooskleurig
voorstaat. De recente maatregelen,
vooral in de sector van de belastin
gen, en de vaste wil van de regering
om zo snel mogelijk veel kapitaal uit
het buitenland aan te trekken, heb
ben de moeilijkheden, waarmee
Athene te kampen heeft, duidelijk
aangetoond.
ROTTERDAM. (ANP) Er worden
pogingen in het werk gesteld om de
Shell-tanker „Metula”, die op de rotsen
in de Straat Magelhaen is vastgelopen,
te lichten. Er stroomt nog steeds olie uit
de tanker. Volgens Shell is de hoeveel
heid, die tot nu toe op het water is
gelopen, ongeveer 10.090 ton. Andere be
richten spreken van 30.000 ton.
Bij de .Metula” is de Argentijnse
Shell-tanker „Harveila” (19.000 ton) ge
arriveerd. In de monding van de straat
ligt de Noorse tanker „Bergeland”
(90.000 ton) klaar om eventueel assisten
tie te verlenen bij het overnemen van
een gedeelte van de ruwe olie uit de
„Metula”.
Het lichten is
brengt risico’s met zich
LOURENCO MARQUES. (AFP en
Reuter) Tussen het Frelimo en de
Portugese strijdkrachten in het noorden
en midden van Mozambique en de ge
bieden die grenzen aan Malawi en Rho-
deslë, is een regionaaf akkoord bereikt
dat de veiligheid van het wegverkeer
moet waarborgen. Dit is in kringen van
het Portugese opperbevel in Lourenqo
Marques vernomen.
De nog steeds niet volledig opgehe
ven mobilisatie van manschappen en
materieel en het in paraatheid bren
gen van de strijdkrachten voor een
resseerd te zijn is een ander econo
misch hoofdstuk.
Het urgente karakter van de Cy
prische tragedie heeft ertoe geleid dat
het Griekse democratiseringsproces
nog steeds niet merkbaar van de
grond is gekomen. Weinigen zouden
hier rouwig om zijn. De* Grieken
zo merkt men overal vormen een
gesloten front in hun strijd tegen
aartsvijand Turkije. Links en rechts
voelen zich herhaaldelijk geroepen
om van hun „nationaal gevoel” blijk
te geven. Overal klinkt dezelfde kreet
door: laten we eensgezind zijn in de
strijd tegen de Turkse barbaren.
thans
Er zijn ter plaatse enkele
ecologen gearriveerd om de
situatie op dit punt te bekijken.
De Griekse componist Mikis Theodo
rakis - hier in gesprek met de zange
res Maria Farandouri tijdens een
pauze - heeft gisteren formeel elke
band met de nieuwe politieke groe
pering „Grieks Nieuw Links” (NEA)
tegengesproken. Theodorakis zegt se
dert 1967 te hebben samengewerkt met
Dat doet ook Griekenlands op één
na meest besproken politicus, Andre
as Papandreou, die daarentegen wel
duidelijk zijn visie op de toekomst
heeft ontvouwd. Andreas heeft aan-
gekondigd een dezer dagen een nieu
we „democratische beweging” op te
zullen richten, waarin hij zoveel mo
gelijk Grieken wil verenigen.
De partij zal van meet af aan
ijveren voor een „onafhankelijk en
socialistisch Griekenland”. In Athene
is men van mening dat Andreas’
gedachten uiteindelijk uitgaan naar
een losweken van Griekenland uit
het Atlantisch bondgenootschap en
een inlijving van het land in het
gezelschap van de niet-gebonden lan
den.
Volgens de vice-president zullen de
Turks-Cyprioten hun afscheiding van de
rest van de bevolking van Cyprus niet
overdrijven. „Wij zijn geen chauvinis
ten”, zo zei hij, „we blijven gewoon
links rijden en we zullen ook niet de
zelfde tijd gaan aanhouden als in Anka
ra”.
President Clerides van Cyprus
heeft gezegd dat er jaren voor nodig
zijn om de eilandeconomie weer op te
Denktash vervolgde dat, als Grieken-
de vredesonderhandelingen blijft
traineren, dé Turks-Cyprioten verplicht
zullen zijn binnen de republiek Cyprus
een afzonderlijke Turkse staat te vor
men. Deze zou dan moeten blijven be
staan ot een akkoord over een fede
rale staat zou zijn bereikt.
„Ankara wenst een federale, onafhan
kelijke en uit twee bevolkingsgroepen
bestaande republiek Cyprus met een
niet-gebonden buitenlandse politiek”, zo
besloot de Turks-Cyprische vice-presi
dent. De positie van de Britse bases op
het eiland zou geen deel van de onder-
handelingen moeten uitmaken.
niet gemakkelijk en
'i mee. Maar de
gevolgen die het uitstromen van de olie
met zich brengt voor het milieu wegen
volgens Shell in
zwaarder.
Chileense
De leiders van de Griekse en de Turk
se gemeenschappen op Cyprus, Glafkos
Clerides en Rauf Denktash, zullen op
korte termijn met elkaar praten. Het
gaat om het eerste gesprek sinds op 14
augustus de vredesbesprekingen in
Genève werden afgebroken.
LEEUWARDEN. (ANP) Gedepu
teerde Staten van Friesland vinden, dat
het kwikgehalte in de Waddenzee „wat
aan de hoge kant is”. Zij schrijven dit
aan de statencommissie milieubeheer en
baseren zich daarbij op een visserij-
onderzoek van de directie der Visserijen
van het ministerie van Landbouw. Vol
gens dit onderzoek is het kwikgehalte in
de Waddenzee boven dé grenswaarde.
Andere zware metalen (koper, nikkel,
zink en lood) in de Waddenzee zijn in
concentraties aanwezig, die voldoen aan
de grenswaarden.
De Turken zijn hard op weg het
noorden van Cyprus, waar het Turkse
leger de macht in handen heeft, tot een
onafhankelijke staat te maken. De
Turks-Cyprische leider, tevens vice-
president Rauf Denktash vertelde ons
gisteren dat in het desbetreffende gebied
in het vervolg Turks geld zal worden
gebruikt, voorlopig nog naast de Cypri
sche ponden. Ook- zal er een Turks-
Cyprische nationale bank worden geo
pend.
„Ik heb vanmorgen in Nicosia bood
schappen gedaan”, aldus Denktash, die
demonstratief op z’n achterzak klopte,
„en met Turks geld betaald”. Er zullen
voor de Turkse Cyprioten ook eigen
paspoorten worden vervaardigd. Een van
onze klachten tegen de door de Grieken
gedomineerde centrale regering is, dat
we of helemaal geen paspoorten kregen,
of er maanden op moesten wachten. Bij
mij heeft het drie maanden geduurd, en
ik kreeg mijn paspoort alleen omdat ik
een oude schoolvriend van Clerides ben”.
Waar de Turks-Cyprioten ook aan
werken, is een eigen bevolkingsregister.
„Elf jaar lang zijn er op dit eiland geen
Turkse kinderen ingeschreven”, aldus
Denktash.
In eerste instantie zullen alleen de
humanitaire problemen worden aange
sneden, maar waarnemers achten het
waarschijnlijk dat de toekomst van het
verscheurde eiland eveneens op de agen
da staat.
De tekenen van ontspanning op het
eiland beginnen langzaam maar zeker
herkenbaar te worden. In Nicosia heb
ben de Griekse en Turkse Cyprioten
onder toezicht van de Verenigde Naties
hun eerste gevangnenen uitgewisseld. De
Turken lieten zes Grieks-Cyprische
vrouwen en twee mannen vrij, de Grie
ken droegen zeven Turkse mannen over.
Een jongen van 16 jaar, Costas Orpha-
nou, verteldé na zijn vrijlating dat de
kinderen, de vrouwen en de oudere
mensen vrij goed door de Turken waren
behandeld. Jongemannen die werden
weggehaald, kwamen vaak mishandeld
en gewond terug.
