SPECIALE PRODUCTIES IN THEATERTJE Kunsthoofdstereofonie: interessant resultaat Veelzijdige markt voor Elektronica in huis school en beroep Hobby-in voor video Satellieten in RAI FIRATO STAAT OP SPECIALE PLATEN 1 elektronische orgels 1 In 300.000 huiskamers staat er eentje 5 (Van onze correspondent) en 1 WONDERDOOS VORMGEVING Kleur Cassette j I AMSTERDAM De Firato zou niet compleet zijn, als ook de omroep in zijn totaliteit niet acte de presence zou geven. Dat gaat dan allemaal gebeuren in de Westhal daar komt het grote omroeppaviljoen voor een gedeelte in de Glazen Zaal. Moeilijker L v x r|Sijaae£ Kijkje in keuken van omroep voor Tussen radio en televisie ingeklemd zit f-f- Kunsthoofdstereofoniede resultaten zijn fascinerend. Een van de vele elektronische orgels op de Firato. Ter gelegenheid van deze tentoonstel ling brengt Phonogram Amsterdam BV tv-ee langspeelplaten uit die tijdens de beurs de bezoeker tegen gereduceerde voor via van tot Daarnaast is er ook veel zorg besteed aan de muziek op deze plaat - en dat geschiedde niet alleen maar ter compen satie voor de loeiers en brommers die ten gerieve van de toehoorder nu een maal losgelaten moesten worden! Wat kan er tenslotte met deze plaat gedaan een klein theatertje, waar voor ongeveer 200 bezoekers via een audio-visuele pre sentatie zal worden toegelicht hoe een televisieprogramma tot stand komt. In tien minuten tijd wordt men als het ware door een hele produktie heenge- sleept, en dat allemaal op negen scher men van twee bij drie meter. I AMSTERDAM. De Nederlandse vereniging voor geluid- en beeldregistra tie: dat is de lange naam voor de nog jonge NVG, die onder haar vleugels zo gaarne al mensen schaart die zich uit hobbyistische overwegingen bezig houden met beeldband en geluidsband. De NVG krijgt op de Firato een eigen stand, ingeklemd tussen de „grote jon gens” Philips en de NOS. De NVG heeft er een hobby-in, tevens werkwinkel, van gemaakt. AMSTERDAM. Het duo Mouth MacNeal, trompettist Marty, Bonnie St. Claire - van Unit Gloria - Conny Vink, Ciska Peters, Ronnie Tober, Lenny Kuhr, Nico Haak van de Paniekzaaiers, Rob de Nijs en John Woodhouse: al die artiesten kan het beurspubliek straks treffen tijdens de Firato 1974. AMSTERDAM. Van oudsher is vanuit de radiotechniek de ontwikke ling van de efektronika gestimuleerd; nu nog worden de ontwikkelingen op dit gebied sterk gepousseerd door de behoefte aan geperfectioneerde ge- luids- en beeldapparatuur. In huis is de elektronika vertegenwoordigd door radio-ontvanger, versterker, televisie toestel en wasmachine, voor de deur door de auto. Een groot deel van het publiek (jeugd) dat belangstelling heeft voor elektronika, richt die inte resse in de eerste pfaats op toepassin gen op audio- en videogebied. De ideale vorm van video is natuur lijk kleur. Voor de semi-professionele sector is het werken met kleur echter nog bijna onbetaalbaar, laat staan voor de amateur. Ook daar komt verandering in. Zo i s het bovengenoemde nieuwe cassettesysteem van Sony volledig voor kleur geschikt. AKAI komt op deze Firato al met de eerste betaalbare kleu- rencamera, nu nog voor een behoorlijke prijs. AMSTERDAM. Resultaten van Euro pese samenwerking in de ruimte zijn op de Firato te zien in de vorm van een prototype van een wetenschappe lijke satelliet die eind 1972 werd ge lanceerd, een model op ware grootte van de proefsatelliet voor het Europe se communicatiesysteem, een model van de Ariane lanccerraket, een mo del van het ruimtelaboratorium dat de Europeanen bemand en wel gezamen lijk de lucht in hopen te krijgen en onderdelen van satellietapparatuur. AMSTERDAM. Met de introductie van de kunsthoofdstereofonie, vorig jaar, is in kringen van geluidsexperts een discussie op gang gekomen, die wel heel lang zal duren. En één van de factoren is de controverse tussen kunst en tech niek. Nu nog is met monteren vrijwel onmo gelijk om beeld na beeld te laten over springen. omdat bij video niet geplakt en geknipt kan worden. Het monteren bij video lijkt daarom veel meer op het werken met bandrecorders. Deze langspeelplaat is het resultaat van vele uren overleg tussen technische bollebozen (Alex Balster, Roddy de Kli ster, Ruud van Lieshout en Jan Fred Arendsen) en eenvoudige lieden, die al leen maar van muziek houden. Tech nisch gesproken is deze wegwijzer, die door Mies Bouwman en Willem Duys wordt gepresenteerd, voorzien van de allerlaatste snufjes. De plaat biedt bij voorbeeld een anti-skatingtest volgens een nieuwe methode, namelijk aan de hand van een bepaald geluidseffect, waardoor de mechanische proef met be hulp van een groefloos plaatgedeelte - een experiment dat altijd al onbevredigd verliep - kon vervallen. De ontwikkelingen op het gebied van video gaan echter zo hard, dat verwacht mag worden dat over enkele jaren de prijs voor kleurencamera’s geen pro bleem meer vormt, zelfs niet voor de amateur. Het maken van eigen tv-pro- dukties, waarbij beeld en geluid altijd perfect synchroon lopen, wordt dan voor iedereen een kleinigheid. Het zwaartepunt valt er op video, dat in de hobbysector weliswaar nog te weinig apparatuur-aanbod heeft en dat voor de goedwillende amateur ook nog wel aan de erg kostbare kant is, maar dat toch al door de leden druk wórdt gebruikt. Er zijn de laatste tijd zelfs videowedstrijden gehouden. Er is zelfs een bejaardenomroep, de Schuilhoeve uit Badhoevedorp, die gebruik maakt van video. Beide categorieën videogebruikers ziet men op de beurs in actie. NOS cn PTT gaan in het omroeppa viljoen uitgebreide aandacht besteden aan de verbetering van de radio-ont- vangst. Want lang niet alle luisteraars zijn bekend met de mogelijkheden die nu al op dit gebied bestaan. Uit een onderzoek, vooruitlopend op de nieuwe zenderverdeling die straks in Genève ter conferentietafel zal komen, bleek name lijk dat 12 percent van de Nederlandse luisteraars op dit moment nog geen idee heeft van de kwaliteit van de FM. En toch zijn de omroepen er al jaren mee in de weer. Uit datzelfde onderzoek bleek eveneens dat velen die wel over FM-ontvangstmogelijkheden beschikken, daar zelden of nooit gebruik van maken. Met goedgerichte en duidelijke informa tie hoopt men daar nu iets aan te doen. En tot slot is er dan de vormgeving in tv. Bij dit onderdeel zal men kunnen bekijken wat er allemaal gedaan moet worden - en door welke mensen - vóórdat een produktie op de buis komt. Gemakshalve noemt men zo’n groep mensen het produktieteam; dat zijn dan vakmensen op het gebied van creatieve vormgeving, techniek en ambacht. Wat de Nederlandse programmamakers on het gebied van teamwork tot stand brengen, is zichtbaar gemaakt in een aantal „magische kubussen” die in het hart van het omroeppaviljoen staan op gesteld: prachtige werkstukken van de grafische ontwerpers, minitieus vervaar digde i.iini-decors en foto’s van een aantal programma’s die in ons land op het scherm verschenen zijn. „Going Latin Together” is zomaar een plaat: een muzikale krachtmeting tussen het orkest van Malando en de Mari- nierskapel. De aanleiding tot het maken van deze plaat zat 'm in het feit dat Malando dit jaar - op 1 juli 1974 om precies te zijn - het feit herdacht, dat hij reeds 35 jaar als artiest het leven van menige luisteraar veraangenaamde en de Marinierskapel kon terugzien op een 25-jarige platenervaring. Dat wordt nu gevierd met de realisatie van een gezamenlijke elpee. Het is een muzikale „De Wonderdoos” is puur televisie. Daar kan iedereen naar hartelust knut selen met lichteffecten. Hier zal het principe van de zogenaamde chroma key, de kleurenkiezer, gecombineerd met een truc-menger. duideliik worden ge maakt met behulp van televisie-kleurca- mera’s. De bezoekers mogen hier zowel optreden voor de camera als zelf lichtef fecten teweegbrengen. U kunt dus kie zen: óf uw eigen hoofd via het onschul dige chroma-key eraf óf dat van uw begeleider. In „Spelen met licht” gaat het óók om lichteffecten, maar dan anders. Daar staat, dank zij de NCRV, de volledige keuken van Saartje-van-Swiebertje, en door middel van licht mag u het daar laten schemeren, de zon laten schijnen of druilerig laten zijn, en dat dan alle maal om eens te laten zien hoe groot de rol van het licht en van de belichters is in een produktie. Wie moppert dat onze vaderlandse tv zo weinig te bieden heeft, moet eens gaan kijken in de glazen zaal: via video recorders met telkens zes aangesloten ontvangers worden nog eens de beelden vertoond van bekende amusementspro gramma’s uit de laatste jaren. Ook com plete afleveringen van de Fabeltjeskrant zullen in dit zogenaamde reprisetheater te zien zijn, met de originele poppen en decors die Chanowski voor zijn produk tie in gebruik heeft. Voorlopig zullen de toepassingen waarschijnlijk beperkt blijven tot hoor spelen en speciaal gearrangeerde muziek of speciale effecten. Niettemin blijft kunsthoofdstereofonie een ontwikkeling die de moeite van het volgen waard is. prijs worden aangeboden. „Stereo Weg wijzer” is het jongste document in de reeks „testplaten”, een streng maar rechtvaardig onderzoek naar de kwali teit van uw stereo-installatie. Er zit, volgens NOS-voorzitter E. A. Schuettenhelm, een filosofietje achter deze omroepbijdrage. Dat is deze: radio en televisie zijn in één opzicht te verge lijken met tan computer: pas als er een programma word! ingestopt, krijgt de apparatuur een functie. Trouwens, het omgekeerde is natuurlijk ook het geval. De kijker kan zich - bijvoorbeeld op zo’n Firato - wél uitgebreid laten voor lichten over de apparatuur, maar van het programma dat erin wordt gestopt, weet hij ever het algemeen niets. En dat brok informatie wil de omroep nu eens gaan geven. Of, _>m in Schuettenhelm- taal te praten: de omroep wil het pu bliek laten zien wat vanuit een creatief, facilitair en technisch oogpunt de moge lijkheden en moeilijkheden zijn bij het maken van programma’s. De titel van de dia-presentatie „Wat zit er achter” in het eigen theatertje zal al een gedeelte lijk antwoord geven op die vraag. Iets wat de kijker ook wel zal interes seren, zijn de kosten van programma’s. Daar is de NOS als overkoepelaar op deze beurs ook niet kinderachtig mee: het kostenaspect is enerzijds te vinden in een keurig gedrukt „huishoudboekje”, anderzijds valt die af te leiden uit dat wat geëxposeerd is in het paviljoen. worden? Bijvoorbeeld controleren of het linker signaal wel over de linker luid spreker wordt weergegeven - idem voor rechts testen of de speakers niet uit fase staan testen of de druk via de naald op de plaat niet te groot of te klein is en het controleren van het optreden van skating; frequentieweerga- ve stereo-balansregeling, last van rum ble, de plaag van jengel, onbedoelde resonantie in de ruimte, waarin uw af speelapparatuur staat enz. Een handza me kaart met het geluidsspectrum van muziekinstrumenten en stemmen, grond tonen en boventonen werd in de hoes van deze plaat bijgesloten. bezoekers zelf mogen nieuwslezen. Het PTT-aandeel bestaat onder meer uit een kaart van Nederland van vijf meter hoogte. Op deze kaart staan alle plaat- geilessen gaan. Het orgel is weliswaar een makkelijk bespeelbaar instru ment waarop men al gauw leuke resultaten kan laten horen, maar als men geen noten leert lezen blijft men bij een studie op eigen houtje na een half jaar steken. Met lessen heeft men zich na één a twee jaar al ongeveer 40 accoorden eigen gemaakt en voor vrienden en kennissen klinkt het dan al aardig professioneel. Op een elektronisch or gel speelt men met de rechterhand de melodie, de linkerhand houdt men over voor de begeleiding en met de voet bespeelt men het bas-pedaal. zodat dat ene instrument een geluid voort kan brengen alsof er een heel orkest aan het werk is. Solo-instrumenten zoals viool, harp, trompet, piano, banjo, citer en zelfs de doedelzak kunnen op het orgel ook heel natuurgetrouw worden weergegeven. Bovendien heeft het or gel allerlei handige speelhulpen zoals de ritme-apparaten (eventueel inge bouwd) waarop bekende ritmes voor komen zoals die van foxtrot, wals, tango, swing, bossa-nova en samba. De snelheid kan men bij deze ritme- apparaten zelf regelen, evenals het volume. Een leuk hulpje, omdat de resultaten er meteen mogen zijn en voor de gevorderde organist met zo’n apparaat mogelijkheden geboden worden die anders niet te verwezen lijken zouden zijn. Op verschillende tijden zullen deze artiesten de gang van zaken in een opnamestudio demonstreren, waarbij mogelijkerwijs de bezoekers ook in een persoonlijk gesprek met de artiest iets over de totstandkoming van een gram mofoonplaat. te weten kunnen komen. Willem van Kooten, alias Joost den Draaier, de bekende disc-jockey, zal re gelmatig als gast-presentator de arties ten bij het publiek introduceren en de communicatie tussen artiest en bezoeker is dan ook door de bijzondere wijze waarop hij dit pleegt te doen in goede handen. Daarnaast zullen vele bekende producers regelmatig in Phonogram’s expositieruimte te vinden zijn. Sony komt waarschijnlijk nog dit jaar met een draagbare cassetterecorder. Daarnaast heeft Sony een apparaat in ontwikkeling waarmee met behulp van twee cassetterecorders beeld na beeld gemonteerd kan worden, net als bij film. De stormachtige ontwikkeling van zowel electronica als de gehele tech niek heeft de kennisoverdracht moei- lijker gemaakt. Daarom bestaat er volgens velen behoefte aan een insti tuut dat de technische ontwikkelin gen volgt en vastlegt en ze in een historisch perspectief plaatst, bijvoor beeld in de vorm van een museum voor wetenschap en techniek. „Horen, zien en... doen”, zou eigenlijk het motto kunnen zijn van de hele omroepstand. Want het publiek zal zo veel mogelijk actief betrokken worden bij de verschillende onderdelen waaruit het geheel is opgebouwd. Om een paar voorbeelden te geven: in de hoek „Radio in actie” n.ogen de bezoekers zelf een geluidssignaal produceren, dat gebruikt wordt in de voorlichting over kwaliteits- ontvangst van de radio. Het publiek zal ook met lichteffecten gaan werken, zoals die bij de televisie gebruikt woeden. Dat gaat dan gebeuren in de onderdelen „De Wonderdoos” en „Spelen met licht”. „Radio-in-actie” bestaat eigenlijk uit drie delen: een mi. rofoonpositie met bij behorende controlekamer, die samen de uitzendstudio voorstellen; het zendernet en schakelcentrum waarvan de PTT zich bedient voor het overbrengen van het zogenaamde studio-signaal naar de huis kamers; en ten slotte de huiskamer zelf, waar alle inf rmatie over radio-ont- vangsc wordt gegeven. De onderdelen zijn onderling door een rode draad met elkaar verbonden. In het studiogedeelte zal het publiek vertrouwd worden gemaakt met het ge bruik van de microfoon. Onder leiding van ervaren radio-presentatoren zal men kunnen deelnemen aan een spel, waarbij bekende radiostemmen geïdentificeerd moeten worden. Wie dat het beste lukt, krijgt een prijsje. Er komt uit deze hoek ook een Firato-journaal, waarbij Firato- De NOS trok met deze kubussen in maart j.l. naar de internationale am- bachtsbeurs ..Exempla 74” in München, en daar kreeg deze inzending niet alleen grote publieke aandacht, we vielen met een met de neus in het goud: twee gouden onderscheidingen kreeg de NOS ervoor. Evenals in voorgaande jaren zal een gevarieerd muziekprogramma in de nmroepstands worden verzorgd voor de op de tentoonstelling aanwezige radio toestellen. Voor de „voeding” van de televisie- beeldschermen zal een programma van kleurenprodukties worden samengesteld. Elektronika wordt echter ook be nut in de meet- en regeltechniek, voor navigatie- en verdedigingssyste men, voor de ruimtevaart en de me dische techniek. De elektronische schakeltechniek maakt het mogelijk de ideeën die reeds in de vorige eeuw de grondslag vormden voor de alge bra van Boole te realiseren in de elektronische rekenmachine: de com puter. De computer kan aan geautomati seerde processen een soepelheid geven die grenst aan die van een direct menselijke besturing: bijvoorbeeld de vervanging van elektro-mechanische telefooncentrales door processor-ge- stuurde schakelcentra. Dit alles betekent, dat de elektroni- cus zijn werk sterk van aard heeft sen waar zich FM-zenders bevinden. Ook het verbindingssysteem tussen deze zenders onderling en via het audio- schakelcentrum in Hilversum met de radio-studio’s wordt op deze kaart in beeld gebracht. Zo kan iedere bezoeker voor zichzelf vaststellen op welke kana len hij voor zijn woongebied het best kan afstemmen voor optimale ont- i vangstkwaliteit. plaat, apart van sfeer en opmerkelijk van klankkleur, in supersonische stereo. Het HiFi-stereo testalbum met Mies Bouwman en Willem Duys gaat op de tentoonstelling 10 kosten (winkelprijs ƒ15). „Going Latin Together” komt de Fira- to-bezoeker op 12,50 (winkelprijs 18,50). De Europese rulmte-onderzoekorganisa- tie (ESRO) is tien jaar geleden opge richt om de Europese samenwerking op het gebied van ruimte-onderzoek en technologie voor vreedzame doel einden te bevorderen. De naam zal binnenkort veranderen in Europees ruirhte Agentschap, ESA, omdat men alle werkzaamheden op het gebied van satellieten en lanceerraketten wil bundelen in één organisatie. Het huidige Europese programma omvat vier satellieten voor toegepast onder zoek en vijf wetenschappelijke satel lieten (waarvan drie internationale projecten), het bemande ruimtelabora torium (Spacelab) en de nieuwe lan- ceerraket Ariane. In het Spacelab-programma, dat door de ESRO is begonnen en door de ESA zal worden voortgezet, zullen de eerste Europeanen door de ruimte vliegen en in het laboratorium moeten werken. Tot nu toe zijn door Europa alleen maar onbemande ruimtevaartuigen gelanceerd, maar de ervaringen die daarmee zijn opgedaan waren vol doende om de activiteiten uit te brei den tot bemande ruimtevaart. Ook met onbemande satellieten is men actiever dan ooit; deze ruimteschepen worden benut voor luchtvaartcontrole, telecommunicatie, zeevaartcommuni- catie en weersvoorspellingen. zien veranderen: vroeger was hij de zelfbouwende amateur, die met schaarse, dure en gebrekkige hulp middelen ploeterde. Sommigen sneden radiobuizen zelf open om er een nieuwe gloeidraad in te zetten. Die tijd is voorbij. De componenten zijn te ingewikkeld geworden, maar ook minder schaars, goedkoper en be trouwbaarder. Waar de elektronicus vroeger sterk analystisch en compo- nentengericht was, moet hij nu steeds meer synthetisch en in blokschema’s denken. Door al deze ontwikkelingen wor den steeds hogere eisen aan de oplei dingen tot elektronicus gericht. Hij moet een gedegen kennis hebben van de fysische achtergronden van de elektronika, hij moet problemen van uit andere vakgebieden kunnen ana lyseren en een eventuele e lektroni- sche oplossing vinden. Waar het bij kunsthoofdstereofonie om gaat is het volgende: voor de opna me van 2-kanalige stereo-programma’s een opstelling van twee microfoons ge bruiken die zoveel mogelijk overeen komt met die van onze oren. Daarom heeft men een kunsthoofd ontwikkeld waarbij de in- en uitwendige vormen en akoestische eigenschappen van de oren zo goed mogelijk worden nagebootst. Op de plaats van de trommelvliezen bevin den zich de beide microfoons. Het idee voor kunsthoofdstereofonie komt voort uit de wens om opnamen van bijvoorbeeld concerten te maken die zoveel mogelijk met de werkelijkheid overeenstemmen. De kunsthoofdoren geven e en goede „rondom-informatie” en behalve het di recte geluid ook het door de wanden gereflecteerde geluid. Bij weergave ko men deze opnamen optimaal tot hun recht wanneer ze met de hoofdtelefoon worden beluisterd, en de resultaten zijn bijzonder fascinerend. (Van onze correspondent) AMSTERDAM. Wist u dat er ongeveer 16.000 elektronische orgels per jaar verkocht worden in Neder land? En dat er in 300.000 vaderland se huiskamers eentje staat? Op de Firato komt een groot aan taf fabri kanten en importeurs met een collec tieve presentatie van elektronische orgels en andere al dan niet elektro nische muziekinstrumenten met bij behorende apparatuur, zoals synthesi zers, ritme- en versterkcrapparatuur. Het elektronische orgel heeft de afgelopen tien jaar een enorme ont wikkeling doorgemaakt: van buizen ging men over op transistors, van transistors op geïntegreerde schake lingen. In het orgelcentrum in de RAI-hallen zijn orgels te zien in elke prijsklasse en voor elk doel: studie-orgels via theaterorgels kerkorgels. Organisten als Cor Steyn en Stef Meeder hebben belangrijk bijgedra gen tot het populair worden van orgels, en Bernard Drukker heeft de grote stoot gegeven tot erkenning van het elektronische orgel als officieel muziekinstrument op muziekscholen en conservatoria. Fabrikanten, orgelhandelaren en muziekleraren hebben zich samen in gezet voor lesmogelijkheden, waar door wekelijks vele honderden men sen naar de (vaak gezamenlijke) or- Voor de semi-professionele sector staan er op het gebied van het video- cassettérecorder-systeem nog diverse ontwikkelingen te wachten. National brengt deze Firato een recorder, waarbij een half-inch-band rechtstreeks in de cassette kan worden gespoeld. Daardoor wordt één keer overschrijven van het programma - hetgeen altijd kwaliteit- verlies betekent - vermeden. Wslstt Bil Nog een van de orgels te kust en te keur. Sommigen vinden deze vorm van weergeven een stap achteruit, maar kwalitatief behoeft dat zeker niet het geval te zijn omdat er bij het huidige aanbod van hoofdtelefoons vele zijn met een uitstekende geluidsweergave en die bovendien lang ver„draag”zaam zijn. Bij de weergave via luidsprekers is (nog) geen sprake van een kwantitatieve of kwalitatieve verbetering, maar ook op dat gebied bevindt de kunsthoofdstereo fonie zich nog in een ontwikkelingssta dium. Een nadeel is, dat men de balans tussen solisten en orkest of tussen in- strumentgroepen niet kan regelen, zodat een solist op een gegeven moment over speeld kan worden door een fortissimo van een deel of van het gehele orkest. Dat zou dan wel de realiteit van een middelmatige concertzaal betekenen en de in de titel genoemde „eerlijkheid”, de voorkeur zal echter toch wel uitgaan naar een grotere perfectie waarbij de balans meer overeenkomt met die van de beste concertzalen of de persoonlijke opvattingen van de geluidsingenieur. 1 >5^

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1974 | | pagina 17