EEN TOTAALPROGRAMMA IN
DE ZIN DER WET
BEN
De Van Speyk-show, of dan liever de lucht in
Aad van den Heuvel laat het harde
nieuws voorlopig voor wat het is
Koning Herodes bij Abel Herzberg bijna juiste man op juiste plaats
L
p
I
■fc,.
I
door Kees Tops
van
Brandpunt
Structureel
Geen definitief
afscheid
Brandpunt
Geen Koos of Dick
19
1974
SEPTEMBER
1 4
ZATERDAG
18
B.V.
id
ERS
lUVOOI
IE-
EN
[S-
EN
HERODES DE EERSTE of de
Grote stamde uit een welvarend
en invloedrijk geworden boeren
geslacht uit Edom, maar zetelde
als koning van Judea in Jeruza
lem. Zoals Abel Herzberg hem
beschrijft in zijn „De memoires
van koning Herodes”, uitgegeven
door Querido in Amsterdam, had
hij al bij zijn leven een slechte
naam. Hij was niet geliefd, zijn
politiek werd door de bewoners
van Judea niet begrepen en,
wanneer wel begrepen, niet ge
waardeerd. Hij was ziekelijk
wantrouwig, hij was een man
van radicale oplossingen, hij was
wreed en cynisch, gevoelig, een
man met een ijzeren wil en een
overdreven zelfbewustzijn, een
man die het betreurde dat men
hem zijn oprechtheid niet ge
loofde en die zich daarom voor
zijn dood wilde rechtvaardigen.
Toen heeft hij, oud en ziek, zijn
memoires gedicteerd.
1119
Is er een vooropgezette stellingname?
Aad van den Heuvel samen met Ad Langebent
J. POLAK-SILIAVA.
dat alleen volledige inpassing in het
Romeinse Rijk Judea een eigen exis
tentie kon waarborgen. Het ging er
dus om alles wat Rome aanstoot gaf
te vermijden en van alle voordelen
gebruik te maken. Allebei kon Hero
des voortreffelijk. Hij was niet zon
der meer een opportunist, hij volgde
zijn politieke conceptie en greep dus
in dit kader iedere opportune kans.
Hij heeft veel bereikt. De burgers
van zijn land deelden zijn conceptie
niet.
collaborateur,
al heeft hij
tijdelijk
haalbare
sociale
et door
dagen, 7
eslag.
ste Nederlander die vrij langdurig de
lucht inging. Dat verhaal gaat erin als
koek. Je weet wel, 1832, tiendaagse veld
tocht, een man, 29 jaar oud, opgegroeid
in het burgerweeshuis in Amsterdam,
die zijn sigaar in het kruitvat gooit. Zo’n
scheepsjongen die vraagt: wat doet u
nou? Dat is een prachtig onderwerp
voor die ontwerpers. Die gaan daar lek
ker mee dollen.”
direkt:
Het moet wel een overgang zijn om
na jaren van Brandpunt op een Van
Speyk-show over te stappen.
gezeten die werd gebombardeerd. Dat
was zinvol. Het ging ons om de vraag:
richten ze alleen op militaire doelen, of
flikkeren ze alles plat? Er was ons
verteld dat ze om de twee dagen bom
bardeerden, telkens op een vaste tijd, zo
tussen elf en twee uur. Wij zaten aan de
rand van de stad in een vrij hoog
gebouw. We dachten: ach, het gebeurt
toch in het centrum. Maar ze kwamen
bij óns over. En de cameraman, William
Vogler, maar doorfilmen. Ze raakten de
overkant van de straat. Na afloop zijn
we naar beneden gegaan om te kijken
welk militair doel nu was geraakt.”
„Zoals ik al zei is er in de Van Speyk-
show nog een gat om dit soort dingen te
doen. Waar het erom gaat iets aan te
tonen, kan dat. Er is beslist geen embar
go. Maar doorgaans zal Brandpunt het
blijven doen.”
avond een actualiteitenrubriek op TV.
De concurrentie blijft niet bestaan. Als
dat zo uitkomt, wisselen de omroepen
zendtijd om. Het heeft dus weinig zin
om in de Van Speyk-show nog eens
hard nieuws te behandelen. Dat gaat
eerder naar Brandpunt. En met de on
derwerpen die wij nu nemen, kunnen
we ook wel het een en ander doen. In de
kunst bijvoorbeeld spelen nog heel wat
actuele zaken, die vaak te maken heb
ben met maatschappijvernieuwing.”
„Relativeren is al stelling nemen. Het
hele idee is voortgekomen uit de erva
ring dat televisieavonden zo ontzettend
kunnen klappen. Aan het begin van de
avond de BB-quiz (waar ik overigens
niets tegen heb) waarin Berend Boude-
wijn een prijs van 3000 gulden uitreikt
en direct daarna Brandpunt dat aan
toont dat het gemiddelde jaarinkomen in
Columbia 900 gulden bedraagt. Of de
Onedin Line, waar Onedin een schip vol
slaven gaat halen en daarna Van Onde
ren. Ik ben ervan overtuigd dat een
avond niet uit omkerende waarden hoeft
te bestaan. Je kan best één lijn zien.”
Aad van den Heuvel haast zich te
verklaren dat het geen personality-show
wordt en dat hij niet de leiding heeft.
Abel Herzbergs boek is voortreffe
lijk geschreven, door de psychologie
van mensen en gebeurtenissen zeer
spannend en daarbij nog instructief
omdat de historische achtergrond me
uitstekend gedocumenteerd lijkt. Het
is de overtuigende schildering van
een tijdperk: waarachtig, boeiend, ge
compliceerd en opvallend modem
voor wie parallellen wil trekken met
onze tijd.
De opzet van Brandpunt is voor het
komende seizoen ook enigszins gewijzigd.
Aad van den Heuvel: „Op een gegeven
moment hebben we het publiek in de
studio gehaald. Dat kwam voort uit de
behoefte aan regelmatige vormverande
ring. En uit de gedachte: laat die men
sen maar eens lullen, dat kan geen
kwaad. Met uitzondering van een onder
werp als de drie van Breda, heeft die
opzet in de praktijk niet zo bevredigend
gewerkt. Nu hebben we een groot deel
van het publiek er weer uitgegooid. We
gaan dit seizoen uitsluitend met een
betrokken publiek werken. Dus als we
Lardinois, Mertens en Van der Stee over
het boerenprobleem laten praten, dan zit
de zaal vol met boeren. Die heel erg
kwaad zijn.”
„Zo stappen we ook bij Brandpunt af
van die belangrijke presentator, die alles
zo goed weet. Wij hebben telkens aan
afwisseling gedaan, zijn steeds iets
nieuws begonnen. Dat meen ik oprecht.
We houden de kijkcijfers wel in de
gaten, maar we laten er ons niet door
imponeren. Het aantrekkelijke is juist
die voortdurende vormverandering. En
je ziet, daar hebben we geen enkele
moeite mee.”
zo onpassende, gelegenheid aangreep
om tegen hem te intrigeren of in
opstand te komen. Hij onderging dat
als onrechtvaardigheid en het heeft
zijn karakter niet verzacht. Misschien
wilde hij als ieder sterfelijke eenvou
dig geliefd zijn. Het is hem niet
gelukt.
„Een totaalprogramma in de zin der wet”. Zo typeert Aad van den
Heuvel de televisieshow waarmee hij, samen met een zevental col
lega's, de maandelijkse KRO-vrijdagavond gaat vullen. „De Van
Speyk-show, of dan liever de lucht in”, zoals het programma is ge
doopt, bestaat uit verschillende onderdelen die aaneengeregen worden
tot eén geheel. Basisthema’s zijn kunst en sport.
Een zijsprong voor Van den Heuvel die naar oorspronkelijk in de
bedoeling lag, zo rond deze tijd met Brandpunt zou zijn gestopt. Of
schoon zijn aandeel in de actualiteitenrubriek ten gevolge van zijn
nieuwe aktiviteiten geringer wordt, blijft hij tot januari van het volgend
jaar zijn medewerking eraan verlenen, in verband met huisvestings-
Lijkt het Aad van den Heuvel moge
lijk dat De Van Speyk-show na verloop
van tijd het gezicht van de KRO gaat
bepalen?
Aad van den Heuvel: „Ik ben er nu
zo’n tijd mee bezig geweest dat dat
harde nieuws voor mij even niet meer
hoeft. Ik wil nu wel weer eens dingen
doen waar ik zelf mee bezig was en ben.
Met name de ontwikkelingsproblematiek.
Op dat gebied gebeuren zo weinig struc
turele dingen. Je besteedt er twee keer
aandacht aan en dan is het weer ge
beurd.
En dan zie je dat iemand ineens naar
Opper Volta reist en weer spoorslags
terugkomt. Het is allemaal veel te inci
denteel. Het is zo iets als het gooien van
een steen in een vijver. Eén keer Bam!
en dan niets meer. Het gaat er juist om,
een poging te ondernemen om een paar
dingen duidelijk te maken.
Ontwikkelingsproblematiek is niet al
leen een overstroming. Die was ten kos
te van veel geld wel te voorkomen. Nee,
het geldt van grote rampen tot aan de
textielindustrie in Brabant en Twente.
Het is één doorlopend project, als je het
goed wil doen. Je zou op de Nederlandse
televisie in samenwerking met andere
rubrieken een kader moeten scheppen
waarbinnen je de dingen zo goed en zo
visueel mogelijk duidelijk probeert te
maken. Ga eens mee met de militairen
in Soedan. Maar kom dan niet direct
terug. Blijf er een maand of langer.”
Naar het front van een grote oorlog
gaan, ziet hij niet meer zo zitten.
„Wat moet ik daar filmen? We hebben
De Van Speyk-show is in grote
lijnen gebaseerd op het idee van
Brandpunt Buitenspel. Aad van
den Heuvel: „De informatie be
staat uit actualiteiten op het ge
bied van kunst en sport. Maar dan
met een andere invalshoek dan
gebruikelijk is. Dat klinkt wat
zweverig, maar ik zal een voor
beeld geven. Het Werktheater is
momenteel bezig met het stuk
„Avondrood”. Over bejaarden
tehuizen. Normaal worden er dan
Volgens de historicus Flavius Jo
sephus heeft Herodus memoires ach
tergelaten, bestemd voor keizer Augus
tus. Herodes wilde zich rechtvaardi
gen want ondanks zijn cynisme, zijn
hoogmoedig zelfvertrouwen en zijn
nimmer aflatende overtuiging steeds
in het belang van Rome en dus van
Judea gehandeld te hebben, bleef het
hem merkwaardig diep kwetsen dat
men in Judea zijn oprechte goede wil
nooit geloofde, dat men elke, ook nog
gesprekken gevoerd met regis
seur, auteur en dergelijken. Dat
gaan wij niet doen. Wij halen
dan vier norse bejaarden naar
de studio. Zoiets.
Brandpunt Buitenspel is des
tijds geboren als reactie op de
gangbare sportjournalistiek. Ik
erger me rot aan het idee dat je
je laat inpakken zonder te den
ken: Godverdomme, waar ben ik
mee bezig. Een programma als
Studio Sport, dat journalistiek zou
moeten zijn, publiceert klakke
loos toto-uitslagen. Dat is ge
woon een onderdeel geworden
van een lotto-organisatie”.
moeilijkheden van zijn opvolger, Willibrord Nieuwenhuis, thans ge
vestigd in Rome.
De overstap naar de Van Speyk-show beschouwt Aad van den Heu
vel trouwens niet als definitief afscheid van Brandpunt. „Ik geloof
daar niet zo in. Je blijft tenslotte met nieuws bezig. Maar stel je even
voor dat je bij Brandpunt zit. Dat komt na drie jaar je strot uit. Ik heb
het veertien jaar gedaan en nu wil ik wel eens iets anders. Ik liep al
een hele tijd rond met het idee om een televisie-avond te maken die
als een eenheid loopt en die informatie op een andere manier brengt.
Ik ben niet bezig aan een solo-carrière, en het is helemaal niet uitge
sloten dat ik ooit weer voor Brandpunt ga werken.”
heeft met dezelfde problemen te
kampen. Herodes, deze .dienaar van
Rome’ die behalve Rome boven alles
en allen wilde staan, was qua aanleg,
ervaring en ambities bijna de juiste
man op de juiste plaats.
Als gejudaïseerde Edomiet was hij
voor de Judeeërs een vreemdeling die
het met de godsdienst overigens ook
niet zo nauw nam. Hij was getrouwd
met de Hasmonese prinses Mariam-
me (de Hasmoneeën waren de erfge
namen van de Makkabeeën) maar
kreeg zijn koningschap van Rome. Het
baatte hem niet bij de Judeeërs en de
vrouw van wie hij hartstochtr’ijk
hield verachtte hem. Zijn eenvoudige
afkomst heeft hij met zijn evidente
bekwaamheid gecompenseerd maar
ergens bleef hem toch iets dwarszit
ten. Hij was omgeven door vijanden
maar het tijdstip dat ze echt gevaar-
„Ik ben één van de presentatoren.
Denk dus niet aan Koos Postema of
nog beter Dick Cavett. Bij de Van
Speyk-show is het niet een kwestie van
één man die het draagt. Een solocarrière
is tot mislukken gedoemd. Je kan niets
alleen doen. Je bent zo afhankelijk van
iedereen, de regisseur, de cineast, de
medewerkers. Iemand als Postema be
paalt het karakter van zijn programma
omdat hij zelf het onderwerp kiest, de
gasten uitzoekt en dergelijke. Bij ons
doen we dat met het hele team.”
Keiharde «schurk,
massamoordenaar (oc
i de kindermoord in Bethlehem
niets uit te staan) en verachtelijke
streber of gevoelig man die harts-
tochtelijk de politiek volgt welke hij
o" goede gronden voor de juiste
houdt en die een leven lang door zijn
r.„^„^lpnsen verraden en getrapt
wordt. In Abel Herzbergs „De memoi
res van koning Herodes” is deze ge
compliceerde figuur natuurliik dit al
les, ook al ligt het accent op het
minder aangename. Maar dit accent
ligt op het hele tijdperk en wie van
de groten der aarde in .Memoires’
voorkomt vertoont dezelfde trekken.
Herodes memoires zijn verloren ge
gaan. Als ze nog bestonden, zouden
het deze moeten zijn. En dat is het
grootste compliment ik de schrij
ver kan maken.
uit de staf. Die zijn van ons. Als de
show naar buiten toe het gezicht van de
omroep gaat bepalen, dan pleit dat voor
die show.
En als het programma mislukt dan
houden we een aardige televisieavond
over. Dan zijn we er niet in geslaagd die
rode draad door het programma te trek
ken. De show is 'niet speciaal ontworpen
als programma voor de KRO als katho
lieke omroep. Het is een optelling van
de ideeën van alle programmamakers.”
Ofschoon er in de opzet nog wel
ruimte is voor hard actueel nieuws krij
gen de onderwerpen in de Van Speyk-
show een wat ander karakter.
Aad van den Heuvel: „In principe
wilden we wel hard nieuws nemen,
maar met de nieuwe zendtijdindeling
hebben de omroepen onderling een af-
De van Speyk-show. „Een vast
onderdeel wordt amusement. Maar
dan goede artiesten. Voor oktober heb
ben we Ike and Tina Turner, voor
november Sarah Vaughn. Het is de be
doeling dat we ook met die mensen gaan
praten, niet op de gebruikelijke manier,
van: hoe gaat je volgende plaat heten,
maar echt een goed gesprek. Mits ze iets
te zeggen hebben natuurlijk."
„Verder komt er iedere maand de
reconstructie van een bepaalde gebeurte
nis. We gaan dan een meneer of me
vrouw weer eens opzoeken die een tijd
terug ergens bij betrokken was en sinds
dien uit het nieuws is verdwenen. Een
goed voorbeeld zou Carel Muller kunnen
zijn. Of iemand die iets heeft gedaan op
het terrein van de onderwijsvernieu
wing. Of een figuur uit de provo-perio-
de.
Dan blijft er nog ruimte over voor
actuele reportage. Het is moeilijk te
zeggen wat daarin komt. Dat kan van
alles zijn. En dan hebben we nog een
speciaal idee voor aan het begin van de
uitzending maar het lijkt me beter dat
de mensen dat op het moment zelf zien.
In grote lijnen kan je zeggen dat het
gehele programma op een relativerende
toon gebracht wordt.”
lijk werden, bepaalde hij. Dan was
hij niet inschikkelijk (wat in deze
woelige tijden ook onverstandig ge
weest zou zijn), maar liet zijn vijan
den berechten of eenvoudig vermoor
den. Hij was roekeloos maar als het
er op aankwam een uitstekend stra
teeg en een groot staatsman. In de
drieëndertig jaar van zijn regering
heeft Judea een ongekend lange peri
ode van vrede gezien en hij heeft
altijd weer oprecht geprobeerd dit
land sterk, welvarend en onafhanke
lijk te maken Sterk, welvarend en
onafhankelijk als Romeinse provincie
binnen het kader van het Romeinse
Imperium. En dat is tenslotte de
kern geweest van zijn conflicten met
de joden. Ze waren ouderwets en
benepen, hadden geen begrip voor
een veranderde wereld (voor zover ze
überhaupt beseften dat de wereld
nderd was!) en wilden blijven
wat ze altijd geweest waren. Herodes
was een modern mens met schérpe
kijk op 1 ?t .hedendap"-"’ en hij wist
„We hebben de mensen van de KRO-
leiding meegekregen voor dit program
ma. Men is er direct mee akkoord ge
gaan. Maar de ideeën ervoor komen niet
Dat team bestaat naast Van den Heu
vel uit Fons Peters van Brandpunt Bui
tenspel, Kees Boomkens en Ria Groene-
veld van „Verslag op(dinsdag,
woensdag), Piet Franse van Brandpunt,
regisseur Fred Rombouts, producer Nik
ki Rossner en de free-lancers Willem
Ruys en Trix Betlem, van wie de laatste
met enig rumoer bij Achter het Nieuws
is opgestapt. Voorts komt het gehele
team van „Cursief” de gelederen ver
sterken. Een belangrijke rol in de pro-
duktieploeg spelen decorontwerper
Frank Rosen en grafisch ontwerper Kal
Beerends.
Aad van den Heuvel: „Die zijn al
druk bezig een lijn te trekken om het
geheel een gezicht te geven. Het onder
werp is natuurlijk erg dankbaar. De Van
Speyk-show, ter herinnering aan de eer-
een keer in de hoofdstad van Biafra
Er komt nu iedere
j
95.
