Publiekstheater niet niet consequent genoeg
Theater niet best in
Nieuwe Cockney Rebel
te geroutineerd
Onderhoudende
eenakters
van Globe
p
gezellig
die nieuwe...
nnargrietj
Mozarts „Cosi van tutte
klonk bijzonder feestelijk
„President op drift
1
L
I
Flauwe satire van Fitzgerald
59
Nederlandse Operastichting op haar best
Steve Harley sfeermaker
S
S
1
- O
W
MAXNDAfc 23 SEPTEMBER
KUNST
1974
10
J
6 weken lang
12pag. EXTRA
MINI DECK H!
in margriet
F
I
f
Deze week:
De bevruchting: het
meest intieme wonder.
Nieuwe serie
over psychiatrie.
Nieuwe historische
serie:
Marie Antoinette
dus
overal verkrijgbaar
AMSTERDAM Heeft u „Dood
in Venetië” gezien, de film van Vis
conti naar dat boek van Thomas
Mann? Hans Croiset ook. En daar
aan hebben we te danken dat het
Publiekstheater „Het koffiehuis”
van Carlo Goldoni (1707-1793) niet
anno 1750 speelt, maar in 1914, vlak
voor de eerste wereldoorlog. Dus
geen komiek gehups in hoepelrok
ken en poederpruiken, maar ge
dempt gebroei in een aangevreten
Venetië.
ARNHEM Francis Scott Fitz
gerald wordt terecht beschouwd als
een van de belangrijkste Ameri
kaanse romanschrijvers van de
jaren twintig, maar voor zijn werk
als toneelschrijver wordt hij zelden
geprezen. Hij heeft dan ook maar
één toneelstuk geschreven, het sa
tirische blijspel „The Vegetable”,
en bij de New Yorkse première in
1923 viel dat als een baksteen. De
laatste jaren is het op verscheidene
plaatsen weer voor de dag gehaald,
deels omdat het herinneringen op
wekt aan de jaren twintig, waar
voor de laatste tijd een modieuze
belangstelling is ontstaan, deels
waarschijnlijk ook omdat in het
stuk hevig de draak wordt gestoken
met de sfeer van corruptie en wan
beleid rond het Amerikaanse presi
dentschap, een onderwerp dat met
hulp van oud-president Nixon even
eens aardig in de internationale be
langstelling is gekomen.
staat als zeer moeilijk en die boven
dien door de schijnbare kluchtig
heid hoge eisen stelt aan het speel-
talent van de zangers. Uiterlijk ver
toonde deze opvoering veel over
eenkomst met die van 1969 en 1971-
1972, maar in dit geval was er
sprake van een vrijwel geheel
nieuwe bezetting. En nu gaat het
er in wezen niet om of er één of
meer buitenlanders aan de voor
stelling meewerken, maar het is
toch wel een prettig idee dat het
gehele team van dirigent, regisseur,
orkest, koor en solisten een produkt
van eigen bodem is. Veel belang-
rijker is nog dat het succes van
zaterdagavond niet te danken was
aan één ster, die de aandacht van
het publiek voor zichzelf opeiste,
maar dat deze gave produktie het
resultaat was van de ideale samen
werking van alle medewerkenden.
o
AMSTERDAM Tijdens het
eerste optreden in Nederland van
de popgroep Cockney Rebel in de
nieuwe samenstelling liet leider
Steve Harley zich andermaal ken
nen als sfeermaker van de eerste
orde. Het gehele optreden van de
groep is opgehangen aan zijn
kwasi-onderkoelde show van koket
terie en gefingeerde verlegenheid,
waarmee hij de zogeheten nichten
roek lachend in een hoek veegt. In
de sfeer die hij zodoende zondag
avond in het Amsterdamse Concert
gebouw opbouwde kon hij na het
afwerken van het laatste nummer
met zijn groep het podium verlaten
onder de klanken van een massale
koorzang van het publiek. „Oh
dear, what have they done to the
blues”.
SCHEVENINGEN De eerste
voorstelling in dit seizoen van Mo
zarts opera „Cosi fan tutte”, zater
dagavond jl. in het Circustheater,
heeft zonneklaar bewezen, dat de
Nederlandse Operastichting in staat
is om met eigen krachten (er was
maar één buitenlandse gast) presta
ties te leveren, die de toets der kri
tiek gemakkelijk kunnen doorstaan.
Het gaat hier om een opera, die
zangtechnisch bekeken bekend
A; KI
Het Koffiehuis van Goldoni
in filmstijl van Visconti
JAC HEIJER
(ADVERTENTIE)
SIMON KOSTER
F
J. H. MOOLENIJZER
J. HEIJER.
toegift,
KEES TOPS.
De voorstel is een genot om te zien,
met zorg aangekleed en belicht. Het stuk
In
Sti
no
spi
be
saj
de
he
ne
stt
va
„Cosi fan tutte” met y.l.n.r. Hannekc
van Bork, Cora Canne Meijer, Robert
Waber, Rudiger Wohlers en John Vier-
kens.
STEVE HARLEY
kwasi-onderkoeld
(Foto: Gijsbert Hanekroot)
I
pei
zei
vri
tot
re
vai
vei
rin
tre
Het is goed dat he* Publiekstheater
stukken zodanig kiest en speelt, dat het
publiek kan zien tegen welke historische
en/of sociale achtergronden ze zich af
spelen. Dat vind ik een veel zinniger
uitgangspunt voor een repertoirebeleid
dan de overweging, dat er weer eens een
blijspel de deur uit moet of dat sommige
vedetten goed aan hun trekken moeten
komen. Het Publiekstheater is een van
de zeer weinige repertoiregezelschappen,
die een consequent dramaturgisch beleid
voert en daar gedegen studie voor ver
richt.
De weddenschap tussen de twee ver
liefde jongelingen Ferrando en Gugliel
mo en de levenswijze filosoof Don Al
fonso lijkt onzinnig, want waarom is het
nodig te bewijzen dat alle vrouwen
slechts trouw blijven, omdat zich de
gelegenheid tot ontrouw niet voordoet?
Dezelfde weddenschap zou kunnen wor
den afgesloten om vast te stellen dat de
mannen op dit gebied ook niet bepaald
stevig in hun schoenen staan.
De nieuwe Cockney Rebel is on zeer
professionele basis samengesteld. Bassist
Jim Kregan verdiende zijn sporen onder
meer bij Family, en gitarist George Ford
speelde vroeger bij Medicine Head. Van
Cockney Rebels oude samenstelling is
slehcts drummer Stuar* Elliot gehand
haafd. Toetsenman Milton Ream-James
is vervangen door Duncan Mackay.
De vervanging van Jean-Paul Crocker
door George Ford houdt in dat de elek
trische viool uit de groep is verdwenen.
Dat is jammer, want juist de viool
speelde bij een groot aantal nummers
een belangrijke rol wat de sfeer betreft.
Jan Retèl loopt bij de kapper weg. Scène
uit „Het koffiehuis".
In „De collectie” zitten zoals altijd bij
Pinter veje dubbele bodems. In dit geval
hebben ze een homo-erotisch tintje, van
het besmuikte, nogal Engelse soort. Re
gisseur Adrian Brine en zijn spelers
halen die ongrijpbare Pinteriaanse dub
belzinnigheid er zeker uit. Maar de
spanning had groter kunnen zijn (naar
mijn smaak tenminste), als niet zoveel
werk was gemaakt van het decor: twee
natuurgetrouwe kamers, gescheiden door
een Londense telefooncel. Te veel voor
zo’n hoorspelachtig stuk. Siem Vroom en
Hugo Koolschijn legden onder hun tek
sten voldoende psychologische gewicht,
geheel naar eigen inzicht- Henk Rigters
zocht het meer in een typering, maar
deed dat beheerst en gedetailleerd. Van
Femke Boersma werd weinig meer ge
vraagd dan een Mona Lisa-achtige aan
wezigheid en dat lukte haar uitstekend.
Het aftandse kluchtje van Feydeau
werd met grote inzet en vaart gespeeld.
Rigters voorkwam met zijn regie te
grote oubolligheid. Boersma speelde een
lekker onnozel wicht, geflankeerd door
een wanhopige Vroom en een gegeneer
de Rigters.
Of dat alles nu voor „Het koffiehuis”
moest gebeuren, betwijfel ik. De oor
spronkelijke tekst van Goldoni geeft
geen houvast voor een historische ach-
ook ons land kennis maken met deze 50
jaar oude satire; de toneelgroep Theater
heeft er zaterdagavond onder de titel
„President op drift” in de Arnhemse
schouwburg de Nederlandse première
van gegeven. Het was een kennismaking
die, althans wat mij betreft, nogal te
genviel, want van de grote schrijvers-
kwaliteiten die Fitzgerald in zijn romans
aan de dag legt, heb ik in dit toneelstuk
niet veel kunnen merken. Het is een
tamelijk naïef geschiedenisje over een
bescheiden kantoorklerk, Jerry Frost,
wiens vrouw hem voortdurend verwijt
dat hij geen ambities heeft en die, als
hij zich heeft bedronken aan zelfge-
stookte jenever, droomt dat hij tot pre
sident van de VS is gekozen.
In die droomt smijt hij met miljoenen
dollars, benoemt hij zijn half-kindse
schoonvader tot minister van financiën,
verkwanselt hij de staat Idaho omdat
die hem tot aftreden wil dwingen, en
wordt hij tenslotte met zijn gezin uit
het Witte Huis gejaagd. Als Jerry weer
nuchter is, wil hij niets meer weten van
zijn oude kantoorbaantje en verwezen
lijkt hij een jeugdideaal: hij wordt post
bode, maar dan wel een die alleen
prettige brieven bestelt en de minder
prettige achter houdt.
Die droom van het presidentschap
biedt natuurlijk volop mogelijkheden
voor satire en ridiculisering, maar Fitz
gerald heeft zich die kansen grotendeels
laten ontgaan. Hij drijft weliswaar de
spot met het machtsmisbruik, de zinloze
tradities en de verleiding tot corruptie
die zo dikwijls in het Witte Huis heer
sen, maar hij doet dat met kinderlijke
om niet te zeggen kinderachtige
voorbeelden en bijna altijd flauwe
grapjes. Na alles wat er de laatste jaren
in Washington is gebeurd, zal een he
dendaagse satire op het Amerikaanse
presidentschap heel wat bij tender, en
bovendien geestiger, kunnen en moeten
zijn om niet naïef maar werkelijk sati
risch te werken. En *n de scènes voor en
na de droom, die zich in Jerry’s woning
afspelen, zijn de dialogen al even gefor
ceerd leuk en vrijwel nooit echt geestig
of zelfs maar komisch.
Bij de opvoering door Theater, onder
regie van Elise Hoomans, werd kramp
achtig geprobeerd om met dit brood
magere materiaal toch nog vermakelijke
effecten te bereiken, maar die kramp-
achtgheid was op den duur wel hin
derlijk. Dat Eric van der Donk als
kantoorklerk-president-postbode en
Henny Orri als zijn chagrijnig liefheb
bende vrouw wel een aantal amusante
momenten hadden, stond in geen ver
houding tot de inspanning die zij zich
daarvoor moesten getroosten. Nettie
Blanken gaf een geslaagde uitbeelding
van de karikaturale „flapper”, die Fitz
gerald in de figuur van Jerry’s schoon
zuster Doris heeft belichaamd, en Jan
Verhoeven maakt iets menselijks van
diens bijna seniele vader. Jan de Groot
was een geloofwaardig secretaris van de
president. Willem Wagter speelde de
verloofde van Doris (in Ernst van Alte
na’s nogal houterig klinkende vertaling
voortdurend „fiancé” genoemd). Pim Pe
ters een schurkachtige drankhandelaar
en Jan Gorissen een oorlogszuchtige ge
neraal.
Een van de pluspunten van de opvoe
ring was het décor van Huub van Ges
tel. dat allerlei aardige verrassingen
opleverde.
Aan de andere kant valt nu logischer
wijze de nadruk op gitaarsolo’s. Die zijn
weliswaar van hoge kwaliteit, maar vrij
emotieloos.
En dat is zo’n beetje waar het de hele
groep uitgezonderd Harley aan
mankeert. De professionaliteit van het
gezelschap brengt een routine-element
in het geluid, dat de aandacht in nog
grotere mate op zanger Steve Harley
richt. Treffend voorbeeld hiervan is de
uitvoering van „Singular Band”, een van
de meest originele nummeers van de
elpee „The Psycomodo”. Dit nummer,
gekenmerkt door een ritme waarin het
erom gaat een groot aantal noten weg te
laten, werd zondagavond dusdanig ver
vlakt dat het zijn grootste aantrekkings
kracht verloor. Iets dergelijks was ook
het geval met „Mr. Soft” van dezelfde
elpee.
Steve Harley maakt echter een hoop
goed. Het grootste deel van zijn eigen
uitspraken onmiddellijk in het belange-
lijke trekkend „Hello, I’m really in
showbiz, I’m Shirley Bassey” en „I can
really pose” wint hij al gauw de
sympathie van het publiek. Na een zeer
lange versie van „Tumbling down" met
zeer goede gitaar- en piano-solo’s, bracht
hij de zaal tot het massale zangfestijn.
„Then we go out together, for a change”
Het publiek werd voor haar aktiviteit
beloond met, „Daytrip”, een ruim tien
minuten durende dramatische
gelardeerd met stukjes Grieg.
De waarheid is, dat Mozart geld nodig
had en dat de opdracht van Joseph II
om een nieuwe opera te schrijven, hem
bijzonder welkom was. Of het door Lo
renzo da Ponte vervaardigde libretto
naar zijn zin was en of Mozart er met
vreugde aan gewerkt heeft, vermeldt de
geschiedenis niet. Vast staat dat Mozart
zijn „Cosi” in zeer korte tijd componeer
de en daarmee zijn muzikale nalaten
schap op belangrijke wijze vergrootte.
Het honorarium van 200 dukaten had
hij al in voorschotten opgenomen voor
dat de partituur op de lessenaar lag.
Zelfs de meeste fervente opera-liefheb-
ber zal moeten toegeven, dat het erg
moeilijk is om aan te nemen, dat de
zusjes Fiordiligi en Dorabella niet in de
gaten hadden, dat de Albanese edellie
den hun eigen slecht verkleedde vriend
jes waren. Waarmee alweer bewezen is
dat Mozart de meest goddelijke muziek
HAARLEM. Toneelgroep Globe
heeft het seizoen geopend met een
vreemde combinatie van eenakters, die
gisteravond in de Haarlemse schouwburg
te zien waren. Eerst „De collectie” van
Pinter, dan als toetje „Maar loop toch
niet zo naakt rond” van Feydeau. Een
onderhoudend avondje, maar de nood
zaak van Globe om deze stukjes te
programmeren ontgaat me totaal.
tergrond. Studie van Goldoni’s tijd le
vert natuurlijk wel zo’n achtergrond op.
Maar dat Croiset voor een enscenering
anno 1914 heeft gekozen, is hem eerder
ingegeven door Visconti’s film dan door
de opvatting, dat de atmosfeer in Italië
voor 1914 zoveel leek op die van 1750
maar dichter bij het publiek staat. Een
nogal vergezocht excuus.
Eric van den Donk in „President op
drift’’ bij Theater.
speelt op een Venetiaans caféterras vol
mensen in roomkleurige tinten. De cen
trale figuur van Don Marzio (Jan Retèl)
is als enige in’ het zwart gekleed. Ook
als hij weg is, blijft hij aanwezig in z’n
zwarte wandelstok en hoed, die hij op
z’n vaste tafeltje laat liggen.
Het slappe verhaaltje over gokkers,
hun schulden en hun vrouwen, doet
nauwelijks meer ter zake. Croiset heeft
vooral een atmosfeer geschapen van be-
nauwd-warme mottigheid. Net als in de
film. Wanneer Jan Retèl op een gegeven
moment met een soort gereutel wakker
schrikt uit z’n slaapje, denk je: nü slaat
de cholera toe! Maar nee. De cholera
slaat niét toe, laat staan de wereldoor
log, hoewel juist dat noodweer wél be
doeld werd, zo blijkt uit de toelichting
in het tekstboekje. Ik heb het niet
kunnen merken. Kon het anders? Ook al
wordt dan in de bewerkte tekst gespro
ken over de oorlog in Libië, Eleonora
Dusa en Thomas Mann we zitten ten
slotte toch naar een Coldoni te kijken.
Waarom heeft Croiset Goldonie ni,et
gelaten voor wat het was, en het boek
„Dood in Venetië” bewerkt of zich in
ieder geval met, grotere consequentie
toegelegd op het stemmingsbeeld, dat hij
voor ogen had? Dan had hij geen onder
scheid moeten maken tussen de rollen,
die Goldoni voorschreef, en de figuran
ten die het terrasje verlevendigen. Croi
set had die figuranten authentieke din
gen kunnen laten doen en niet van die
maffe achtergrond-bezigheden, zoals een
pater die achter een vrouwtje aanzit.
Zeker, er zijn historisch verantwoorde
straatfiguren te zien, als een marskra
mer, een pathefoonbespeler, een bede
laar. Maar ze komen op of gaan af op
voorspelbare momenten, zoals dat figu
ranten betaamt. Het zijn géén echte
mensen. Waar blijft dat koopvrouwtje,
dat we ’s morgens uit huis zien komen;
na sluitingstijd is ze nóg niet terug.
Waarom komen vijf rechercheurs op en
gaan er maar drie af? Dan ga je denken
aan een tekort aan figuranten en niet
aan het uitbreken van de wereldoorlog
of zoiets. Juist omdat het allemaal net
onécht is, lijkt het eerste deel veel
langer te duren dan nodig.
Mijn respect overigens voor de kleed
sters en de figuranten, die zich als een
rotje uit het ene costuum in het andere
moeten hijsen. In de sprekende rollen is
goed werk te zien. Iedereen probeert een
waarachtig mens neer te zetten, ook al
gaf de tekst daartoe weinig aanleiding.
Jan Retèl als de miezerige roddelaar
Don Marzio lukt dat op indrukwekkende
wijze. Hij tekent deze voor Goldoni
merkwaardige, nogal tragische figuur,
met grote zorg en liefde. Het slot is
zondermeer aangrijpend.
kelijke visie.
Visconti en z’n regie bewijst dat hij goed
gekeken heeft naar Jan Grossmann’s
„Revisor” van het vorig seizoen. Maar
het is een verademing, dat Croiset wei
gert platgetreden paden te gaan.
Hans Croiset pretendeert geen regis
seur te zijn met een werkelijk oorspron-
kon schrijven bij de meest onwaar
schijnlijke toestanden.
Hans Vonk, die het Radio Kameror
kest dirigeerde, heeft ervoor gezorgd dat
wij met volle teugen konden genieten
van Mozarts muziek. De ouverture werd
zo fris en sprankelend gespeeld, dat wij
vol verwachting onze oren spitsten voor
hetgeen volgen zou.
Rüdiger Wohlers (als gast) rechtvaar
digde al dadelijk zijn keuze in het eerste
Terzetto. Zijn stem mist misschien nog
de tederheid die wij er graag in zouden
horen, maar tenslotte stelde hij als Fer
rando een nog wat ongeoefende vrijer
voor en daar paste zijn tenorgeluid heel
goed bij. John Vierkens als Guglielmo,
toonde zich iets vlotter in zijn optreden
en maakte een sympatieke indruk door
zijn aangenaam klinkende bariton.
Hubert Waber, als Don Alfonso (vol
gorde partituur), was de beste acteur
van de drie zangers, waarmee ik niets
wil afdoen aan zijn stemkwaliteiten.
Hij was in zijn optreden volkomen zeker
van zichzelf en hij had naar mijn smaak
best wat meer gebruik kunnen maken
van de donkere tonen van zijn wellui
dende basstem.
Hanneke van Bork zong de rol van
Fiordiligi voor de eerste keer en deed
dat bijzonder knap. Ook zij mag wat
betreft haar lage tonen wat meer aan
zetten, maar dat zal zij bij de volgende
voorstellingen zeker gaan doen als zij in
haar hele optreden wat losser wordt.
Verder was zij volkomen opgewassen
tegen de niet geringe eisen die deze
partij stelt.
Cora Canne Meijer voelde zich in de rol
van Dorabella als ’n vis in het water. Bij
alles wat zij deed was duidelijk merk
baar dat zij eigenlijk nog veel meer kon,
maar dat zij zich inhield om zich bij het
geheel aan te passen. Zij zal zich in de
komende voorstellingen waarschijnlijk
wel meer ontplooien.
Voor Ans Philippo als Despina niets
dan lof ook zij bevond zich op be
kend terrein en haar enige zorg was ook
het' evenwicht niet te verstoren, maar zij
heeft meer in haar mars!
Ik mag niet eindigen zonder een groot
compliment aan Jan Bouws. die deze
voorstelling geregisseerd heeft. In één
woord subliem let U vooral op de
speelse toepassing van de parasollen. De
zusjes tekenen ermee in het (niet aan
wezige) zand, zij draaien er wat meer en
zij gebruiken ze als afweerwapen, maar
nooit als bescherming tegen de zon en
dat is een van de vele rake vondsten in
deze regie. Het décor en de kostuums
van Harry Wich zijn adembenemend
mooi zij maken de voorstelling tot
een feest. Voorstelling in Amsterdam: 25
en 28 sept. en 2 en 6 oktober.
Na Frankrijk en Duitsland kan nu
Z’n idee heeft hij van
SANTA BARBARA, (AFP) —De
Amerikaanse revuester, actrice en zan
geres Liza Minelli, dochter van wijlen
Judy Garland en filmregisseur Vicente
Minelli, is getrouwd met filmproducer
Haley jr. Sammy Davis junior en zijn
vrouw traden als getuigen op.
De 28-jarige Liza Minelli trouwde
voor de tweede keer. Haar eerste man
was de componist Peter Allen, Daarna
heeft ze romances gehad met Desi Arnaz
junior en de Britse acteur Peter Sellers.
Haley, 41 jaar is voor de eerste keer
getrouwd. Hij is de zoon van de acteur
van dezelfde naam.
wK
•-
