Steun van uitgetreden Chalfont voor Taverne veelbetekenend
Waarschuwing
Ford aan
Arabieren
Scenario voorziet in een burgeroorlog
EDWARD KENNEDY GEEN
PRESIDENTSKANDIDAAT
over familie
de ruimte
„Ambtenaar niet
„Dollars van
gijzeling nu
in Israel”
uitvragen”
Huzarenstukje in
1
4
1
achtergrond
2
Beleid olielanden
T
Voorspellingen Britse Labour-rebel
Politie in Jeruzalem
rs
DINSDAG
2 4
SEPTEMBER
19 74
BINNEN- EN BUITENLAND
(Van onze redactie buitenland)
tak-
Beschermeling
Tegenvaller
IJle atmosfeer
Vage hoop
Gevaar
voor breuk in Labourpartij
op een
V.l.n.r.: Margo MacDonald, vice-voorzitter van de Schotse Nationalistische Partij;
3. Geen van de partijen kan een
(Van onze parlements redactie)
(Van onze ruimtevaartmedewerker)
geslaagde passage
van
LONDEN Het ziet er naar uit
dat de Britse Labour-partij vlak
voor de verkiezingen, die op 10 ok
tober gehouden zullen worden, in
verdeeldheid geraakt is. Het kritie
ke punt waar de groeiende kloof
tussen de middengroepen en linker
vleugel in de partij door ontstaan is,
betreft de vakbonden.
(Van onze redacteur in Washington,
mr. Henk Leffelaar)
1. Als Labour een bruikbare meer
derheid verwerft, zullen de vakbon
den hun looneisen gaan dicteren die
ver uitgaan boven hetgeen binnen het
zgn. ..sociaal contract” werd afgespro
ken. In feite bestaat het contract al
niet meer, sinds de machtige bond
der technici er zich van heeft gedis
tantieerd. De Labour-regering zal de
vakbondseisen niet kunnen inwilligen
en zelfs daartegen een loonplafond
kan ik eenvoudig mijn vrouw en kinde
ren en de andere leden van mijn familie
niet aandoen”, aldus de senator.
Labour-premier Harold Wilson; Jeremy Thorpe, leider van de Liberalen; Edward
Heath, de Conservatieve leider.
sidentschap is nu de conservatieve senator
Henry Jackson van de staat Washington.
Andere kanshebbers zjjn de senatoren
Walter Mondale, een liberaal van Min
nesota, en de wat meer conservatieve
Lloyd Bentsen van Texas. Beiden heb
ben echter nog het nadeel, vergeleken
met Jackson, dat zij op nationale schaal
vrijwel onbekende figuren zijn.
foto’s gemaakt, waardoor nu in totaal
ongeveer 38 procent van het opper
vlak van de planeet vrij gedetailleerd
in kaart is gebracht.
Joan Kennedy lacht opgelucht tegen haar man, senator Edward Kennedy, nadat
deze had aangekondigd geen kandidaat voor het presidentschap te zijn in 1976. Ken
nedy noemde zijn besluit „definitief” maar sprak alleen over 1976.
(Van onze redacteur in Washington
mr. Henk Leffelaar)
In zijn toespraak op de negende ener-
gieconferentie, gehouden in Detroit, zei
Ford dat hij weliswaar sprak alsof het
de dag des oordeels was, maar er was
geen ontkomen aan dat het gevaar groot
was, en zeer ernstig. ..Soevereine landen
proberen te voorkomen dat zij afhanke
lijk raken van andere landen die hun
eigen grondstoffen ten nadele gebruiken
van andere. Soevereine landen kunnen
niet tolereren dat hun beleid wordt
gedicteerd, of hun lot beslist door kunst
matig opgeschroefde prijzen en een ver
minking van de internationale goederen
markt”.
In wat bijna op een waarschuwing
neerkwam zei president Ford: „We zul
len harde maatregelen nemen om te
garanderen dat wij onszelf zullen kun
nen bedruipen en te voorkomen dat onze
economie wordt ontwricht”.
Staaltjes zoals de stakers bij de Ford
fabriek in Dagenham geleverd hebben,
vergroten die kloof nog meer. Deze sta
kers kregen van de regering-Wilson
„toestemming’’ voor een loonsverhoging
die door de Conservatieven en Liberalen
onmiddelljjk als inflatoir bestempeld
werd. De stakers weigerden echter aan
de oproep van de vakbondsleiders ge
hoor te geven en bleven staken. De
laatste loonsverhoging kregen de Ford-
arbeiders pas zeven maanden geleden.
Chalfont was een van de vooraan
staande leden van de sociaaldemocrati
sche vleugel in de Labourpartij. Deze
vleugel wordt aangevoerd door Roy Jen
kins, op het ogenblik minister van bin
nenlandse zaken. Het was Jenkins die
zijn prominente plaats op de oppositie-
bank in het Lagerhuis opgaf, toen La
bour tijdens het laatste kabinet Heath in
de oppositie was, en nadat Harold Wil
son zich plotseling tegen de EEG had
gekeerd.
HOUSTON De Amerikanen hebben met hun onbemande ruimtecapsule
Mariner 10, die op 3 november vorig jaar werd gelanceerd, een ongeëvenaard
huzarenstukje uitgehaald. Nadat de sonde enige maanden na de lancering de
planeet Venus was gepasseerd en daar foto’s had genomen en metingen ver
richt, vloog de Mariner op 29 maart als eerste ruimtevaartuig langs de kleinste
planeet van ons zonnestelsel Mercurius.
2. Als Labour verplicht zou worden
een minderheidsregering te vormen,
zullen de sociaal-democraten opnieuw
eisen dat de linkse politieke plannen
(nationalisatie bijvoorbeeld) in de ijs
kast worden gezet. De linkse groepen
zullen dat weigeren en dan treedt een
nóg grotere groep sociaal-democraten
uit om zelf een regering te vormen.
DE FOTO’S ipoesten ditmaal direct
naar de aarde worden gezonden, het
geen voor elke foto 42 seconden
zendtijd betekende.
Het is Taverne, die altijd openlijk de
onafwendbare scheur in de Labourpartij
heeft voorspeld. Terwijl de partijdisci
pline Jenkins verbiedt in het openbaar
met Taverne om te gaan, zien de man
nen elkaar ongetwijfeld op privé-terrein
en wisselen er van gedachten. Tot de
groep van Jenkinsnu nog binnen de
Labourpartijbehoren de minister voor
prijzenbeleid, Shirley Williams, en de
minister voor onderwijs, Reg Prentice.
Mevrouw Williams werd ooit gebrand
merkt als een komende premier, maar
haar sociaal-democratische sympathieën
maakten dit binnen de partij onmoge
lijk.
BIJ DE eerste passage langs Mer
curius toonden foto’s aan dat deze
kleinste planeet die het dichtst om de
zon draait, uiterlijk verrassend veel
op de maan lijkt en ook op Mars,
hoewel die laatste planeet een veel
dichtere atmosfeer heeft: kraters,
vlakten, scheuren en heuvelruggen.
Het uitvallen van Kennedy, al twee
jaar voordat de presidentsverkiezingen
zullen plaatsvinden, stelt de democrati
sche partij in staat orde op zaken te
stellen. De koploper onder de mogelijke
kandidaten voor het democratische pre-
Hij wil weten wat er gi beurt als in de
huidige situatie de ambtenaar de inlich
tingen niet wil geven Van Gorkum
denkt dat in die gevallen nadelige gevol
gen op de ambtelijke loopbaan niet uit
gesloten zijn. Hij vraagt zich verder af
of de ambtenaar aan de betrokken fami
lieleden mag vragen of zij met het
geven van informatie akkoord gaan.
Kennedy, die de kandidatuur van zijn
partij voor het oprapen had, zei dat de
campagnes van zijn beide vermoorde
broers hadden aangetoond dat alleen een
volledige inzet tot resultaten kon leiden.
„Mijn belangrijkste verantwoordelijkhe
den liggen thuis. Het is mij zeer duide
lijk geworden dat het onmogelijk zou
zijn mij volledig in de verkiezingsstrijd
voor het presidentschap te werpen. Dat
Daarvan werden toen voor het
eerst „close-ups” gemaakt. Op zich
zelf was het al een bijzonderheid dat
een ruimtesonde in een vlucht twee
planeten onder de loep nam.
Er zijn volgens deskundigen op de
nieuwe reeks foto’s bijzonderheden te
zien die men op vorige foto’s niet
heeft kunnen ontdekken en die ver
rassende nieuwe gegevens kunnen op
leveren. Een en ander moet echter
nog via computers worden verwerkt,
en daarna wetenschappelijk uitge
werkt. Daarmee zal nog wel enige
tijd gemoeid zijn.
In ieder geval is men in Pasadena
in Californië, waar het gehele Mari
ner-experiment wordt geredigeerd,
meer dan tevreden, evenals de tech
nische centra waar de Mariner voor
deze unieke ruimtemissie werd ge
bouwd.
Door de nieuwe passage langs Mer
curius zijn ook de stoutste verwach
tingen in vervulling gegaan. Eigenlijk
niet helemaal de stoutste verwachtin
gen, want nu begint men al weer te
denken aan een superhuzarenstuk
een derde passage langs Mercurius.
Mariner en Mercurius bevinden zich
beide in elliptische banen om de zon.
DEN HAAG. Om ambtenaren niet
in conflict te brengen met de familie
enerzijds en de dienst anderzijds moeten
de vragen, die bij een veiligheidsonder
zoek worden gesteld over de familie van
de ambtenaar achterwege blijven. Het
Tweede-Kamerlid Van Gorkum (PPR)
heeft deze verandering van de reglemen
ten gisteren in schriftelijke vragen voor
gesteld aan minister De Gaay Fortman
(Binnenlandse Zaken).
LONDEN. Onze redacteur in
Londen, Rudolf Bakker, bezocht Dick
Taverne vóór het uittreden van Lord
Chalfont en vroeg hem onder meer
naar zijn idee over het scenario na de
Verkiezingen van 10 oktober. Taverne
had vier verschillende scenario’s:
4. De Conservatieven verwerpen
een bruikbare meerderheid in het
parlement. Labour gaat in de opposi
tie en valt dan na enige tijd uiteen,
omdat de partij in oppositie al heel
moeilijk samen valt te houden. De
vakbonden, die met premier Heath
niets te maken willen hebben, roepen
een algemene staking uit. Het kabinet-
Heath valt en er komt een nationa.
Ie regering die de vakbonden moet
durven trotseren. Deze regering zal
onder leiding van Willy Whitelaw
kunnen staan. Mislukt de intoming
van de vakbonden in dit vierde sce
nario, pas dan is er kans op een vorm
van een Britse burgeroorlog.
De videorecorder die bij de vorige
passage de fotografische waarnemin
gen nog kon opslaan - waardoor
meer operaties konden worden uitge
voerd in de kritieke perioden van de
passage - heeft het namelijk halver
wege de eerste en tweede voorbijgang
begeven. Weliswaar een tegenvaller,
maar gezien het feit dat deze tweede
passage al een onverhoopte prestatie
was, treurt niemand erover.
WASHINGTON. —Senator Edward
Kennedy zal geen kandidaat zijn voor
het presidentschap of het vice-president-
schap in 1976. Hij zei dat persoonlijke
en familie-omstandigheden hem tot dit
„definitieve- en onvoorwaardelijke” be
sluit hadden gebracht. Wel kondigde hij
aan zich opnieuw kandidaat te stellen
als senator van zijn staat Massachusetts.
De overheersing van vakbonden en
stakers is de reden geweest voor het
uittreden van een vooraanstaand lid van
de Labour-adel, Lord Chalfont. Deze
werd tien jaar geleden door premier
Wilson tot Lord verheven en was lang
durig staatssecretaris op het ministerie
van buitenlandse zaken. Lord Chalfont
behoorde tot de sociaal-democratische
vleugel van de Labour-partij. Het gaat
er steeds meer op lijken dat de Labour
partij het komende jaar voor een defini
tieve breuk staat.
Lord Chalfont verklaarde in zijn uit-
tredingsbrief aan Harold Wilson, dat hij
zich zorgen maakt over „de zo groeiende
invloed van de linkervleugel van de
partij en de tijdelijke overheersing door
de vakbonden op het gebied waar de
politieke beslissingen worden genomen”.
Bovendien is Chalfont erg ongelukkig
over de aankondiging in het verkiezings
manifest van de Labourpartij, dat de
Britten zich binnen een jaar na de
eventuele terugkeer van een Labourre-
gering zullen kunnen uitspreken over de
vraag of het land al dan niet binnen de
EEG zal blijven.
In de Britse pers was echter nog een
ander bericht te lezen, en dat hield in
dat Chalfont een verkiezingsrede zal
houden voor Dick Taverne in diens ver-
kiezingsdistrict Lincoln. Het openlijk
uitkomen voor Taverne, de enige onaf
hankelijke sociaal-democraat in het
laatste Lagerhuis, is veelbetekenend.
JERUZALEM (AP). Een hoeveelheid
Amerikaanse dollars, waarvan men ver
onderstelt dat het deel uitmaakte van het
losgeld dat werd uitbetaald aan de Ja
panse terroristen die o.a. de Franse am
bassadeur in Den Haag hebben gegijzeld,
is volgens de politie in Israel achter
haald.
Volgens politiebronnen zouden de se-
rie-nummers van de biljetten, die een
bedrag van 48.000 dollar uitmaakten, te
kennen geven dat deze een onderdeel
vormden van het uitbetaalde bedrag van
300.000 dollar.
Het geld was afkomstig uit Beiroet en
zou door drie Israëliërs naar Jeruzalem
zijn gesmokkeld. De drie mannen wer
den vorige week gearresteerd, terwijl zij
de dollars aan het verkopen waren in
Jeruzalem. Interpol is op de hoogte ge
steld en een onderzoek is reeds op gang.
ZATERDAG jl. passeerde de Mari
ner opnieuw deze zelfde planeet voor
het maken van foto’s en het verrich
ten van metingen. Dit was een unieke
prestatie die alleen mogelijk is ge
weest door een zeer nauwkeurige be
rekening van de gunstigste lanceerda-
tum en naderhand door een perfecte
radiobesturing, die de Mariner in een
zodanige baan bracht dat deze de
baan van Mercurius opnieuw zou
snijden op het moment dat ook deze
planeet zich op een kruispunt bevond.
Misschien volgt er zelfs nog een der
de passage.
Verleden jaar november werd een
been geamputeerd van zijn zoon Ed
ward, en sindsdien is zijn vrouw Joan,
die overigens bij het afleggen van zijn
verklaring in Boston aanwezig was, drie
maal opgenomen geweest voor psychi
sche inzinkingen. Bij zijn familie heeft
verder altijd de angst bestaan dat hij,
zodra hij president zou worden, het
doelwit zou worden van een aanslag die
zijn broers John en Robert om het leven
bracht.
moeten instellen. De Labour-partij
zal dan in het zicht van algemene
stakingen voor de bonden moeten
capituleren. Daarop treedt de breuk
in, waarbij de „realisten” aan een
nationale regering zullen gaan mee
doen.
Wilson beloofde na de februari-ver-
kiezingen Prentice het ministerie van
werkgelegenheid, maar de vakbonden
wisten dit te verhinderen.
bruikbare regering vormen. Wilson
vormt alsnog een kabinet, maar
wordt wel op de Troonrede afge
stemd. Oppositieleider Heath vraagt
de Liberalen aan een coalitie mee te
doen, maar die zeggen nee, omdat ze
alleen voor een nationale regering
voelen. De chaos in het land neemt
toe. Faillissementen van banken en
verzekeringsmaatschappijen zijn niet
van de lucht. De sociaal-democraten
treden uit de Labour-partij en probe
ren een nationale regering te vormen
met de leider der Liberalen Thorpe
en met de huidige voorzitter van de
Conservatieve Partij, Willy Whitelaw,
omdat Heath in hun ogen het voor
goed bij de vakbonden verbruid
heeft.
Aan de baan van Mercurius valt
nu eenmaal weinig te veranderen,
maar de baan van de Mariner zal
misschien nog eenmaal zo te veran
deren zijn dat de twee hemellicha
men elkaar weer op een knooppunt
van hun banen ontmoeten. Wanneer
dat precies zou kunnen zijn is nog
niet te voorspellen.
K
WASHINGTON. President Gerald
Ford en minister van Buitenlandse Za
ken Henry Kissinger zijn in aparte toe
spraken een scherp offensief begonnen
tegen het beleid van de Arabische olie
landen. Ford aarzelde daarbij niet erop
te wijzen dat er in het verleden oorlo
gen zijn gevoerd om het bezit van essen
tiële grondstoffen. Kissinger zei op zijn
beurt dat de wereld aan de rand stond
van een „ongebreideld economisch natio
nalisme” dat vergelijkbaar was met het
nationalisme dat in de jaren dertig tot
de ineenstorting leidde van de werelde
conomie.
Men had bij de lancering al met
deze mogelijkheid rekening gehouden,
maar eigenlijk had niemand van de
geleerden en technici die de project
leiding hadden, meer dan een vage
hoop dat er iets van terecht zou
komen.
Met een
Volgens de heer Van Gorkum moeten
ambtenaren inlichtingen verstrekken
over nun ouders, broers en zusters, stiet
en pleegbroers en -zusters, echtgenote of
verloofde, kinderen, schoonouders, broers
en zusters van echtgenoten en stief- en
pleegbroers en -zusters van de echtgeno
te, allen voorzover boven 15 jaar, alsme
de van hun huisgenoten (niet-familiele-
den). Van Gorkum vindt het vreemd dat
dit tevens moet gebeuren bij overplaat
singen en promoties van ambtenaren,
ook al zijn die reeds in een „gerubri
ceerde functie” werkzaam.
Tegelijkertijd zeiden experts
onder auspiciën van het Witte Huis be
legde conferentie dat de gigantische
winsten die door de olieproducerende
landen gemaakt zijn, een „kanker” zijn
voor de internationale economie en poli
tiek „een kanker van onhandelbare,
gigantische bedragen die de olielanden
binnenstromen”. Volgens andere experts
op deze bijeenkomst waren alleen de VS
en West-Duitsland op het ogenblik in
staat om de enorme tekorten, ontstaan
door het oliebeleid van de Arabische
landen, het hoofd te bieden.
Het lijkt uitgesloten dat meer .beken
den als de senatoren McGovern,
Humphrey of Muskie, opnieuw aan een
presidentscampagne zullen beginnen.
McGovern heeft dit jaar in zijn staat
South-Dakota zijn senaatszetel te verde
digen tegen een kandidaat die onver
wacht sterk uit de hoek is gekomen.
Humphrey heeft verleden jaar een in
grijpende opei’atie doorstaan en Muskie
heeft tot nog toe geen enkele belangstel
ling getoond zich opnieuw in te zetten.
Dick Taverne was de beschermeling
van Jenkins. In 1928 als zoon van een
Nederlands hoge Shell-functionaris in
Pladjoe (Sumatra) geboren, doorliep Ta
verne enige klassen van de Nutsschool
in Den Haag, tot zijn vader in augustus
’39 naar Londen werd geroepen. Hier
werd Dick Taverne Engelsman.
In 1966 kwam hij op het ministerie
van binnenlandse zaken, dat door Roy
Jenkins werd geleid. Toen Jenkins twee
jaar later minister van financiën werd,
werd Dick Taverne er staatssecretaris.
Taverne was Laoour-Parlementslid voor
Lincoln geworden, maar hij tradals
eerste uit de partij omdat hij niet
meer tegen de ondemocratische machi
naties op kon. Hij stelde zich als onaf
hankelijk parlementslid kandidaat en
won de verkiezingen met historische en
overweldigende meerderheid.
keningen zal nog wel enige tijd ge
moeid zijn.
Bovendien moet worden afgewacht
of de Mariner nog voldoende stikstof
aan boord heeft als stuwmiddel voor
de stuurraketten. Deze stikstofvoor-
raad begint namelijk op te raken na
de manoeuvres die nodig waren om
eerst Venus en daarna tweemaal
Mercurius te passeren- en voor de
standregeling tijdens de passages om
de camera’s in staat te stellen hun
werk te doen.
Er werden ook wel verschillen ge
constateerd, terwijl voorts werd vast
gesteld dat de uiterst ijle atmosfeer
van Mercurius bestaat uit waterstof
en de edelgassen neon, argon en
krypton. De eerste serie foto’s en
metingen werd gemaakt van een mi
nimale afstand van ongeveer 1000
kilometer.
Bij de tweede passage zaterdag jl.
was de minimumafstand ongeveer
50.1100 kilometer en wel zaterdag
avond cm 21.50 uur Nederlandse tijd.
De camera’s waren ook op fotografe
ren in detail op dergelijke afstanden
ingericht. Ditmaal werden circa 330
Venus en eenmaal Mercurius zou
men al dik tevreden zijn geweest.
Eerst moet de huidige baan van
de Mariner na de veranderingen door
de dichte passage langs Mercurius
nauwkeurig worden vastgesteld en
daarna moet worden berekend welke
manoeuvres de Mariner binnenkort in
de ruimte zal moeten maken om de
beoogde ontmoetingsbaan te kunnen
bereiken. Met die metingen en bere-
