Licht ironisch puberteitsdrama
uitschieter tussen Nederlandse films
radio én televisie
Haitink oogst
veel succes
in Moskou
Jazz-driedaagse
in Rotterdam
■extosthe
Vijf Noordhollandse naïeven
met charmante olieverven
exclusief
bedrukt
massief eiken
I
TELEFUNKEN
„Meisje van dertienvan Jan Vrijman
7
meubelfabriek
3 Oisterwijk^
e
„De koperen Tuin” op
S
interieurs
i
l
i
terstal
Vrije toegang
ïl
y
In het provinciaal gebouw Noord-Holland
Vestdijks lievelingsroman
Tromp kaas
Met Basie en Konitz
13
27 SEPTEMBER
VRUDAG
1974
KUNST
Aanklacht
ir
1
I
8
cassetterecorders.
N achtvoorstellingen
HAARLEM Een teer punt: is
een naïeve schilder werkelijk een
naïeveling als zijn type werk als
„kunststijl” al jaren lang is ge
accepteerd, bewonderd, gekocht en
in museumcollecties opgenomen?
Nu weer moet je dat antwoord dan
zoeken bij „Vijf Noordhollandse
naïeven” in het provinciale gebouw
Noord-Holland. Ik kom er niet
onderuit deze stijl, ondanks alle
charmerende indrukken, tevens te
zien als een nogal modieus tijdsver
schijnsel en ook als een reactie op
veel verstandelijke professionele
kunst, die bij velen vaak nog meer
vragen oproept. Het is vermoedelijk
de kinderlijke verademing die velen
drijft tot bewondering (en terecht
dan) en tevens de makers drijft tot
opmerkelijke museale successen.
M AMSTERDAM
M Leidsekade 102
U (naast Lido, bij Leidseplein) W
P tel. 020-233917
Registreer
het geluid van
een vallende speld.
Daar hebt u natuurlijk
wel even een perfecte
cassetterecorder voor
nodig.
Gelukkig dat-ie er is.
Telefunken maakt 'm.
Hij is uiterst gevoelig.
Handzaam in het gebruik.
En fraai om te zien.
Stap eens binnen bij
uw winkelier en ontdek
zelf de voortreffelijke
kwaliteiten van
Telefunken cassette
recorders.
lp
werd
die
waarom
vervangen)
(ADVERTENTIE)
•ajLSraAAT S3 - Haarlem
s^SS>
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
WANDKASTEN
BANKSTELLENeTAFELS
STOELEN*TV KASTEN
DEKENKISTEN
Trouwens bij een goed functione
rende filmindustrie zal er bijna
steeds een waterdichte motivatie zijn
Wagenweg L 3'en 15, Haarlem
hoek Wanenweg-Houtpiein
Een tekening van Lucebert uit 1972.
„De Kolk te Spaamdam”, een der schil
derijen van Willem van Dok.
J Voor de kleine prijs
van 3,95, krijgt u bij
Tromp ’n fraai bedrukte,
houten kaasplank mee (bij be-
steding van minstens 5,- aan
kaas)! Er zijn vier afbeeldingen;
spaar ze! En kom gauw ’ns
snuffelen tussen onze 160 soorten
kaas, die wij voor u op de plank
hebben liggen! Tot ziens!
in Haarlem: Gen. Cronjéstraat 87 e
in Santpoort-Z: Bloemend aalsestrw.138B
DE ,JOOI NACHT” kan men
’s nachts ook in Kriterion zien, even
als „Les Valseuses” in City 2. Rialto
leidt de te verwachten vertoning van
„The great Gatsby” in met een reeks
fims, waarin Robert Redford de
hoofdrol speelt. Begonnen wordt met
„Jeremiah Johnson” va Sydney Pol
lack.
Curtis Harrington’s „Games” met
ondermeer Simone Signoret gaat in
het Leidseplein Theater, terwijl Stu
dio K Junior Bonner van 9am Pec
kinpah vertoont (hoofdrol Steve Mc
Queen) en The Movies naast de zwij
gende Duitse film „Nosferatu” van
Murau ook „Themroc” van Faraldo
laat zien. CHARLES BOOST
blijkt uit de ongeremde activiteit van
toch wel in zijn bedoeling ligt.
Nog dwingender wordt de vraag
naar het „waarom” bij het kijken
naar de zogenaamde CRM-films, de
met subsidie van CRM gemaakte kor
te films, waarvan regelmatig pers
voorstellingen gegeven worden. Deze
week was er weer zo’n verantwoor
ding aan de pers waarbij drie films
vertoond werden, respectievelijk van
19, 22 en 43 minuten. Men kent bij
deze categorie films de gang van
zaken. Een filmer die zelfstandig en
uitgaande van eigen initiatief wat wil
gaan maken, stuurt zijn plan in naar
de afdeling film van de Raad voor de
Kunst en wacht gelaten af of zijn
bedoelingen goed overkomen en ge
nade vinden bij de overheid die het
bij gestuurde budget moet goedkeuren
en daarop haar subsidie bepaalt.
Voor wie geen kans ziet op eigen
kosten (en wie is zo rijk?) een film te
maken, biedt de subsidiepot van CRM
de enige uitkomst. Nu lijkt het mij
voor de hand te liggen dat wie deze
stap onderneemt grote behoefte voelt
het door hem geponeerde project in
filmvorm te verwezenlijken. En weer
komt men voor raadsels te staan bij
het zien van de gekozen onderwer
pen. Pieter Verhoeff blijkt zijn zin
nen gezet te hebben op een sprookje
van Andersen, „Grote Klaas en Klei
ne Klaas”.
In 43 minuten vertelt hij het ons
na, ontdaan van het sprookjesachtige
karakter, meer reëel en met een ac
cent op de cruheid die sprookjes
ongemerkt eigen is. Mooie beelden
(van cameraman Mat van Hensber-
gen), goed spel, evenwichtig van op
zet, enzovoort. Maar wat bewijst nu
zo’n film, die door zijn lengte on
bruikbaar is voor het programma in
een der bioscopen en bovendien te
weinig emotioneel, te kaal gemaakt is
om een bioscooppubliek te boeien.
Het meisje van dertien leert de grote
versierder (Rijk de Gooyer) kennen in
de film van Jan Vrijman.
kleurrijke plaats van handeling (op
namen in Perzië en Jemen) en van de
mooie mensen die daar leven, maar
verder nauwelijks vermag te boeien.
Met „Alicia” in Rambrandtplein
Theater en in Flora zijn daarmee de
aanwinsten op de bioscoopagenda wel
bekeken.
DE NIEUWSTE FILM van Pier
Paolo Pasolini, „IOOI Nacht”, die de
ze week te zien is in Kriterion en
Calypso, is helemaal in de lijn van
zijn recent werk: „Decamerone” en
„Canterbury Tales”. Dat komt erop
neer dat men een erg mooi kijkspel
voor ogen getoverd krijgt, ditmaal
natuurlijk in het midden-oosten ge
filmd dat in verspreid liggende episo
des wat oosterse liefdesverhalen en
erotische situaties te zien geeft.
Door dit geheel heen loopt het ver
haal van de jonge boer Eddin die zijn
mooie Slavin Zoemoerroed verliest en
de ganse film door op zoek naar haar
is, onderwijl allerlei avonturen bele
vend. Het is een nogal chaotische
film die het moet hebben van zijn
MOSKOU. (ANP) Het Concertge
bouworkest heeft donderdagavond in
Moskou het eerste van een reeks van zes
concerten gegeven, welke onder leiding
van Bernard Haitink in Moskou en
Leningrad plaatsvinden. Voor deze con
certen, die worden gegeven in het kader
van het cultureel verdrag tussen de
USSR en Nederland, is de publieke be
langstelling bijzonder groot. Reeds een
maand geleden waren alle concerten uit
verkocht.
Het Concertgebouworkest blijkt in de
Sowjetunie grote bekendheid te genieten
ondanks het feit dat het hier niet eerder
is opgetreden. De 2000 aanwezigen in de
grote zaal van het Moskouse Conserva
torium, onder wie de Russische onder
minister van cultuur, de componist Di
mitri Sjostakowitsj en Aram Katsjatoe-
rian, de dirigent Kirill Kondrasjin, (van
af 1975 vast gastdirigent van het Con
certgebouworkest) en de violist Leonid
Kogan, staken hun enthousiasme voor de
verrichtingen van het orkest niet onder
stoelen of banken. Reeds na het eerste
programmadeel. de derde symfonie van
Schubert, werden orkest en dirigent
langdurig toegejuichd.
In het middelpunt van de belangstel
ling stond echter de uitvoering van
Bruckner’s 9e symfonie, een werk dat in
Rusland betrekkelijk weinig wordt ge
speeld. Het Moskouse publiek, dat als
gereserveerd bekend staat, heeft zich na
afloop uitgeput in minutenlange ovaties.
Na het concert boden de tijdelijk zaak
gelastigde en mevrouw Van Dijl een
receptie aan voor een aantal Russische
gasten en het orkest.
De organisatie van deze reis berust bij
het Russische staatsimpressariaat Gos-
concert, dat ook de „culturele verzor
ging” op zich heeft genomen. Zo maak
ten de orkestleden gisteren een bustocht
door de stad. Vrijdag staat een bezoek
aan het Kremlin op het programma.
I
„De koperen Tuin”, uit 1950, geldt als
een der lievelingsboeken van de drie
jaar geleden overleden schrijver. Het
speelt zich af in een provincieplaats aan
het begin van deze eeuw. Hoofdpersoon
is Nol Rieske (Aus Greidanus), de zoon
van een rechter. Basisthema is de relatie
met zijn pianoleraar Henri Cuperus
Eric Schneider) een dirigent die aan
de drank ins geraakt en de tragiscshe
liefde voor diens dochter Trix (Saoha
Bulthuis), die uiteindelijk aan haar eigen
verleden ten onder gaat. De roman kan
worden beschouwd als een aanklacht
tegen de bekrompenheid en hyprocrisie,
die de gevoelens van de twee hoofdper
sonen voor elkaar, trachten te smoren.
Nols vader en moeder worden ge
speeld door respectievelijk Siem Vroom
en Lies Franken. Verdere medespelenden
zijn onder meer Allard van der Scheer.
Annet Nieuwenhuyzen, Hein Boele, Bert
Dijkstra en Johan te Slaa. Voor een
aantal concerten die in het verhaal
voorkomen wordt door het Radio Phii-
harmonisch Orkest een symfonie uitge
voerd van Herman Mulder, een neef
van Simon Vestdijk. Jaap Bogaardt ver
tolkt enkele pianosoli.
Het ligt in de bedoeling nog een
aantal boeken van Vestdijk voor radio
te bewerken. Bovenaan de lijst staan
„De Vuuraanbidders” (1947) en „Ivoren
Wachters” (1951). Tevens denkt men in
dit verband aan de achtdelige „Anton
Wachter-cyclus”, geschreven tussen 1934
en 1960.
WIE EN WAT bepalen de keuze
van een filmstof? Waarom worden
bijvoorbeeld „The Sting” gemaakt,
„The great Gatsby” of „The Exor
cist” om nu maar een paar recente
films van reputatie te noemen. Bij dit
soort grote producties waaraan
maandenlang overleg en eindeloze
voorbesprekingen voorafgegaan zijn,
is een motivering van de keus nog
wel vast te stellen. Een populaire
roman, een gelukkige combinatie
van twee acteurs die het in het
verleden zo uitstekend gedaan heb
ben, een inspelen op de overal heer
sende nostalgie, op het heimwee naar
voorbije jaren die zoveel rustiger of
gelukkiger of ongecompliceerder lij
ken te zijn allemaal min of meer
verantwoorde redenen om het dure
avontuur van filmmaken aan te dur
ven, zonder nochtans zelfs in de beste
omstandigheden zeker te kunnen zijn
van succes.
om een productie te beginnen en pas
later zal blijken of die motivatie zo
waterdicht was als men aanvankelijk
vermoedde.
Nee, de vraag waarom men een
bepaalde film gaat maken doet zich
pas in haar volledig mysterieuze om
vang voor bij het bekijken van min
of meer zelfstandige producties,
waarbij een enkele persoon de ver
antwoordelijkheid van een filmpro
ject op zich heeft genomen en uit een
rijkdom van onderwerpen juist dat
éne gekozen heeft, waarnaar de toe
schouwer op een gegeven ogenblik
kijkt.
Neem nu bijv., om dicht bij huis te
blijven, „Alicia” van Wim Verstappen
die nu in zeventien theaters in ons
land loopt. Uit de veelheid van on
derwerpen en thema’s die onze roeri
ge tijd te bieden geeft, heeft Wim
Verstappen met scenarioschrijver
Charles Gormley een geval van een
mislukt huwelijk gelicht, een alle
daags gegeven dat juist daarom bij de
uitwerking alle mogelijke zorg vereist
om acceptabel te worden voor een
groot publiek. Zoals het er nu bijligt
kan ik mij nauwelijks voorstellen dat
er één bezoeker ook maar een haartje
geïnteresseerd zou zijn in de beleve
nissen van Alicia die haar bankdirec
teur en twee kinderen om onduidelij
ke redenen in de steek laat, als niet
die belevenissen hoofdzakelijk be
stonden in erotische avonturen die
haar zelfs naar een sex-club voeren,
waar dan de fameuze scène met de
(inmiddels vervangen) cola-fles
plaatsvindt.
„Als ik het woord sex laat vallen,
staan ze al te dringen”, heeft Ver
stappen in een interview onthuld. Dat
zal zonder twijfel waar zijn, maar op
de lange duur zal sex een te smalle
basis zijn om er een continue film
productie op te vestigen. En het
het Scorpio-duo dat iets dergelijks
ROTTERDAM. (ANP) Rotterdam
beleeft op 25, 26, 27 oktober een jazz
festival met vijf concerten. De hoofd
moot krijgt gestalte in De Doelen, die
het festijn organiseert. De produktie is
in handen van het impressariaat Acket
en Mojo. Het programma wordt gepre
senteerd door Michiel de Ruyter.
De 25ste concerteren Count Basie en
zijn orkest ’s avonds in het Luxor Thea
ter en ’s nachts in de grote zaal van De
Doelen. Medewerkers aan deze .optre
dens zijn Oscar Peterson en Big Joe
Turner.
De volgende dag verschijnt The
World’s greatest Jazz Band op het podi
um met de musici Yank Lawson, trom
pet; Bud Freeman, Tenorsax; Dick Well-
stood, piano; Bob Wilder, Klarinet en
sopraansax; Gus Johnson jr., drums;
Benny Morton, trombone; Maxine Sulli
van, zang en Sonny Russo, trombone.
Aansluitend wordt ’s nachts in de grote
zaal van De Doelen een programma
gebracht „Van rag tot boogie” met:
Blind John Davis, Vernon Harrison, Ro
bert Shaw, Robert Lockwood, allen pia
nisten en het Little Brother Montgome-
ry-trio.
Zondag 27 oktober treden op: Lee
Konitz-Chet Baker Kwintet met Dick
Katz, piano, Wilbur Little, bas en Beaver
Harris, drums, en het Toots Thielemans
kwartet met Rob Franken, electrische
piano; Rob Langereis, bas en Bruno
Castelucci, drums.
hoeven stellen
film gemaakt?
leven verheerlijkt op een ontwapenende
manier. Dat is dan ook zijn voornaamste
wapen, echter binnen zijn stijl kundig
gehanteerd en vaak zo knap eigenlijk
met royale middelen (voor zover daar
bij naïeven sprake van kan zijn). Is zo’n
man dan nog naïef in de zin van
kinderlijk-spontaan na veel oxposities in
binnen- en buitenland? (Behalve hier
ook in het Amsterdamse Pulitzerhotel).
Het werk is er natuurlijk niet minder
om, maar de naam dekt de lading al
lang niet meer. Het is een professionele
kunststijl geworden, overigens hartvero-
verend gehanteerd.
Willem van Dok uit Overveen, Enk-
huizenaar van geboorte en enige tijd
wethouder van Beverwijk, begon ook op
zijn 65ste als volslagen autodidact te
schilderen, eveneens met binnen en bui
tenlandse successen toen hij zijn naïevi-
teit onder de knie had. Hij spreekt zich
directer uit in een beeldtaal die inder
daad veel elementen bevat, die als een
soort voorwaarde voor de stijl gelden.
Hij componeert sterk ritmisch, met een
uitgesproken puntige lijnvoering en een
voorkeur voor balletjesblauw, helder
rood en wit. Het is allemaal heel fris.
H. van Weeren is een Amsterdammer,
die op zijn 80ste jaar als volstrekt ama
teur is begonnen. Hij is inderdaad de
enige volkomen onbekommerde naïef in
dit gezelschap, die vaak met olieverf op
papier werkt en daarin alle lijntjes net
jes in oostindische inkt natrekt om
vooral duidelijk te zijn. Hij bekommert
zich dus allerminst om „officiële” tech
nieken wat de meeste anderen wel doen.
Zijn werk toont dan ook sterke onder
linge verschillen. Hij is ook niet zo
totaal blijmoedig als de anderen.
Heel onbekommerd (in het schilderen
dan) is eveneens A. van der Plas, een
gepensioneerde visser in Den Helder, die
zijn stiel niet kan vergeten. Hij schildert
een stranding bij 'paal 8. een redding- en
(Van onze RTV-redactie)
HILVERSUM. De roman „De kope
ren Tuin” van Simon Vestdijk zal zowel
in een radio- als in een televisiebewer
king worden uitgezonden. Beide bewer
kingen zijn van Yvonne Keuls. De hoor-
spelserie wordt de komende maanden in
tien wekelijkse afleveringen door de
AVRO uitgezonden. De televisieserie, uit
te zenden door de NCRV, is nog in het
stadium van voorbereiding. De radiobe
werking zal in verkorte vorm tevens in
een oplaag van 106.000 exemplaren als
Bulkboek worden verspreid.
Het is volgens de AVRO de bedoeling
de belangstelling voor de schrijver Vest
dijk te stimuleren. Het betreffende
Bulkboek zal volgens de omroep op 85
percent van de scholen worden ver
spreid. De TV-serie, geregisseerd door
Bob Lowenstein, komt vermoedelijk in
het seizoen 1975-1976 in vijf afleverin
gen van elk zeventig minuten op het
scherm. De hoorspelserie bevat tien afle
veringen van ongeveer veertig minuten.
Met ingang van 3 oktober wordt iedere
donderdagmiddag van 14.30 tot 15.05 uur
een aflevering uitgezonden via Hilver-
Charmant is het natuurlijk in de eer
ste plaats allemaal. Een man als Cor
Kaay in Spaamdam, die op zijn „Drees-
leeftijd” ging schilderen is zonder meer
een poëtische figuur, die dorps- en land-
v 'nternation.d
Hetzelfde geldt voor „Orgels op
Wielen” van Reinier Meijer die het
straatorgel behandelt in de geest van
„vakmanschap is meesterschap”. We
krijgen de opbouw van een orgel:
poppen, ornamenten, muziekboeken te
zien, afgewisseld door het vertier wat
een draaiorgel op straat en in feestlo-
kaliteiten kan brengen. „Deze bande
loze volksbarok uit „La belle épftque”
moeten wij temidden van de heden
daagse technische perversiteit be
schermen”, roept Meijer in de pro-
grammafolder pathetisch uit. Maar
als hij die kreet tot thema van zijn
film had gemaakt, was er iets minder
vervelends uitgekomen dan deze
braaf gemaakte documentaire over de
bouw van een orgel.
Jan Vrijman die allang in de gele
deren van de speelfilm had moeten
staan, komt nu het beste voor den
dag met een korte speelfilm over een
dertienjarig meisje. „Meisje van Der
tien” is een korte schets over een
door haar ouders alleen gelaten
schoolmeisje dat op een avond zelf op
zoek gaat naar de mysteries rond het
seksuele, die ze is dertien! nie
mand haar ooit uitgelegd heeft.
Met de kleren en de make-up van
haar moeder transformeert zij zich
zelf in en schuldeloos hoertje waar
van Rijk de Gooyer „bloedgeil”
wordt. Zij ontdekt de ontrouw van
haar moeder op een door de restau-
rantramen bespiede „party” en ligt
om elf uur keurig netjes weer op
haar maagdelijk bedje, waar vader
haar nog een standje geeft dat ze
veel te laat is blijven lezen.
Een licht ironisch en een beetje
triest gehouden puberteitsdarmatje,
waarin Vrijman’s bijzondere gave van
vertellen en van spelregie weer eens
overduidelijk blijkt. Bovendien is zijn
keuze van onderwerp voldoende actu
eel om hier althans niet de vraag te
H Toonzaal:
Maandag t/m zaterdag 9-18 uur,
donderdagavond tot 21.38 uur.
berging van een schip en dergelijke
herinneringen met de overtuiging van de
man die het gezien heeft, zelfs al zou hij
een foto of andere afbeelding als rugge-
steuntje gebruiken. Hij is ook het meest
schilderachtig in zijn penseelstreek als
het om wit-kruivende golven rond stam
pende scheepjes gaat.
Willem G. Bakkum is met zijn 55 jaar
de jongste en reeds enige jaren bezig.
Hij vormt dus een uitzondering op vele
naïeven, die pas na hun pensioen de
schilderkunst als vrije tijdsbesteding
kiezen. Hij toont ook het minst de
naïeve stijlkenmerken, die men gewend
is. Hij ziet soms af van de felle kleuren
als hij een avondstemming aandurft,
maar gebruikt ze weer wel in andere
scènes, met het dorpse landleven van
Dirkshorn als onderwerp. Een opmerke
lijk penseelgebruik, waarmee hij als het
ware arceert en minder rechtlijnigheid in
zijn contouren stempelen ook hem tot
een meer „schilderachtige” figuur dan de
meeste anderen. Zeker is hij de meest
originele van dit vijftal in een heel
persoonlijke stijl.
HEIN STEEHOUWER
sum II. De regie is in handen van
Jacques Besancon.
